กาพย์ฉบัง หมายถึง คำประพันธ์ประเภทกาพย์ บทหนึ่งมีเพียงหนึ่งบาท บาทละ 3 วรรค บังคับจำนวนคำและสัมผัส ไม่มีบังคับเอก-โท หรือครุ-ลหุ กาพย์ฉบังที่กวีนิยมใช้ในวรรณกรรมตั้งแต่โบราณคือ กาพย์ฉบัง 16
คนเรา เคยเชื่อกันว่ากาพย์เป็นคำประพันธ์ที่ดัดแปลงมาจากฉันท์ แต่สำหรับ กาพย์ฉบัง นี้ไม่ปรากฏว่ามาจากฉันท์ชนิดใด และไม่เหมือนกาพย์ชนิดใดในตำรากาพย์ ขณะที่สุจิตต์ วงษ์เทศ ระบุว่ากาพย์ฉบังเป็นฉันทลักษณ์เขมร โดย ฉบัง มีรากจากคำเขมรว่า “จฺบำง” หรือ “จํบำง” (ไทยใช้ว่า จำบัง) แปลว่า รบ, สงคราม แต่กวีเขมรบรรยายฉากสงคราม, เคลื่อนทัพ, สู้รบ ด้วยฉันทลักษณ์ที่เขมรเรียกบทพํโนล(ปุมโนล) แล้วไทยเรียกฉบัง
ในจินดามณีมีข้อความว่า
จ ○○○○○○ ○○○○ ○○○○○○ ฯ 16 ฉบัง โคลสิงฆฉันท์ ฯ มิได้กำหนด ครุ ลหุ แลนิยมแต่กลอนฟัดกันอย่างกาพย
เมื่อพิจารณากาพย์ตัวอย่างแล้วฉันทลักษณ์ก็คือ กาพย์ฉบัง 16 นั่นเอง ส่วนคำว่า โคลสิงฆฉันท์ น่าจะเป็นชื่อวรรณกรรมที่ยกมาเป็นตัวอย่าง
นอกจากนี้ในจินดามณี ยังปรากฏรูปแบบกาพย์ฉบังอีก 2 ชนิด จากที่ระบุว่า
๏ ○○○○○○ ○○○○ ○○○○○○○○ ฯ 18 ชื่อฉันทฉบำดำเนอรกลอน 4
และ
๏ ○○○○○○○ ○○○○○ ○○○○○○ ฯ 18 ฉันทฉบำดำเนอรกลอน 5 ฯ
เมื่อพิจารณากาพย์ตัวอย่างแล้วฉันทลักษณ์เป็นกาพย์ฉบัง 18 แต่การจัดวรรคต่างกัน คำว่าดำเนอรกลอน 4 หมายถึงการรับสัมผัสคำที่ 4 ของวรรคที่สอง และดำเนอรกลอน 5 หมายถึงการรับสัมผัสคำที่ 5 ของวรรคที่สองนั่นเอง
ฉันทลักษณ์ กาพย์ฉบัง 16
หนึ่งบทมี 16 คำ 3 วรรค วรรคละ 6 - 4 - 6 คำตามลำดับ บังคับสัมผัสท้ายวรรคแรกกับวรรคที่สอง สัมผัสระหว่างบทส่งจากคำสุดท้ายบทแรก ไปยังคำท้ายวรรคแรกในบทต่อไป ดังตัวอย่าง
| ๏ นกกดสองสิ่งเสียงหวาน | | ไก่เถื่อนอันตรกาน |
| อเนกในไพรสณฑ์ | | |
| ๏ กวักกว่าเปล้าปล่าโจษจล | | ออกเอี้ยงอลวล |
| ก็ร้องวางเวงเวหา | | |
| ๏ ซังแซวเหยี่ยวรุ้งเร้นกา | | จับจอมพฤกษา |
| สรหล้ายสรหลมซมกัน | | |
| ๏ สาลิกาแขกเต้าขานขัน | | บันลิงลายพรรณ |
| เพียงพบูมแมนเขียน | | |
| — มหาชาติคำหลวง กัณฑ์มหาพน |
กวีอาจเพิ่มสัมผัสระหว่างวรรคที่ 2 กับวรรคที่ 3 เพื่อเพิ่มความไพเราะก็ได้ ดังตัวอย่าง
| ๏ เห็นกวางย่างเยื้องชำเลืองเดิน | | เหมือนอย่างนางเชิญ |
| พระแสงสำอางข้างเคียง | | |
| ๏ เขาสูงฝูงหงส์ลงเรียง | | เริงร้องซ้องเสียง |
| สำเนียงน่าฟังวังเวง | | |
| ๏ กลางไพรไก่ขันบรรเลง | | ฟังเสียงเพียงเพลง |
| ซอเจ้งจำเรียงเวียงวัง | | |
| ๏ ยูงทองร้องกระโต้งโห่งดัง | | เพียงฆ้องกลองระฆัง |
| แตรสังข์กังสะดาลขานเสียง | | |
| ๏ กะลิงกะลางนางนวลนอนเรียง | | พระยาลอคลอเคียง |
| แอ่นเอี้ยงอีโก้งโทงเทง | | |
| — กาพย์พระไชยสุริยา |
กาพย์ฉบัง 18 แบบสัมผัสคำที่ 4
หนึ่งบทมี 18 คำ 3 วรรค วรรคละ 6 - 4 - 8 คำตามลำดับ บังคับสัมผัสท้ายวรรคแรกกับวรรคที่สอง สัมผัสระหว่างบทส่งจากท้ายวรรคแรก ไปยังท้ายวรรคแรกในบทต่อไป ดังตัวอย่าง
| ๏ เมื่อนั้นเบื้องบั้นเขียวขาว | | หมอกมัวดินดาว |
| ครวนชรอ่ำชรอื่อลมฝน | | |
| ๏ ฟ้าฟื้นหลั่งหล่อโชรชล | | อับแสงสุริยพล |
| คะค้ฤนคึกกึกกเกรอกเวหา ฯ | | |
| — จินดามณี |
กาพย์ฉบัง 18 แบบสัมผัสคำที่ 5
หนึ่งบทมี 18 คำ 3 วรรค วรรคละ 7 - 5 - 6 คำตามลำดับ บังคับสัมผัสท้ายวรรคแรกกับวรรคที่สอง สัมผัสระหว่างบทส่งจากท้ายวรรคแรก ไปยังท้ายวรรคแรกในบทต่อไป ดังตัวอย่าง
| ๏ บัดนั้นอินทราธิบดี | | ใช้เทพสารถี |
| ชื่อมาตลีลิลา | | |
| ๏ เอารถม้าแมนลงมา | | ถวายสมเด็จราชา |
| ธิราชกลางรณรงค์ | | |
| ๏ รถนี้รถอินทรบรรยงก์ | | ตรัสใช้ตูข้าลง |
| มาถวายสมเด็จราชา ฯ | | |
| — ราชาพิลาปคำฉันท์ |
อ้างอิง - สุจิตต์ วงษ์เทศ. กาพย์ฉบัง ฉันทลักษณ์เขมร วรรณคดียุคต้นอยุธยา. มติชนสุดสัปดาห์ ฉบับประจำวันศุกร์ที่ 20 เมษายน 2555.
- สุภาพร มากแจ้ง. กวีนิพนธ์ไทย 1. กรุงเทพฯ : โอเดียนสโตร์, 2535.
- ศิลปากร, กรม. จินดามณี. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์ บรรณาคาร, 2543.
แหล่งข้อมูลอื่น กาพย, ฉบ, หมายถ, คำประพ, นธ, ประเภทกาพย, บทหน, งม, เพ, ยงหน, งบาท, บาทละ, วรรค, งค, บจำนวนคำและส, มผ, ไม, งค, บเอก, โท, หร, อคร, ลห, กว, ยมใช, ในวรรณกรรมต, งแต, โบราณค, 16ฉ, นทล, กษณ, ไทยกาพย, กลอนโคลงฉ, นท, ายร, อยกรองแบบใหม, กลว, ประพ, นธ, กลบทกลอ, กษร, เน, . kaphychbng hmaythung khapraphnthpraephthkaphy bthhnungmiephiynghnungbath bathla 3 wrrkh bngkhbcanwnkhaaelasmphs immibngkhbexk oth hruxkhru lhu kaphychbngthikwiniymichinwrrnkrrmtngaetobrankhux kaphychbng 16chnthlksnithykaphyklxnokhlngchnthrayrxykrxngaebbihmklwithipraphnthklbthklxksr enuxha 1 prawti 2 chnthlksn 2 1 kaphychbng 16 2 2 kaphychbng 18 aebbsmphskhathi 4 2 3 kaphychbng 18 aebbsmphskhathi 5 3 xangxing 4 aehlngkhxmulxunprawti aekikhkhnera ekhyechuxknwakaphyepnkhapraphnththiddaeplngmacakchnth aetsahrb kaphychbng niimpraktwamacakchnthchnidid aelaimehmuxnkaphychnididintarakaphy khnathisucitt wngseths rabuwakaphychbngepnchnthlksnekhmr ody chbng mirakcakkhaekhmrwa c bang hrux cbang ithyichwa cabng aeplwa rb sngkhram aetkwiekhmrbrryaychaksngkhram ekhluxnthph surb dwychnthlksnthiekhmreriykbthphonl pumonl aelwithyeriykchbng 1 incindamnimikhxkhwamwa c 16 chbng okhlsingkhchnth miidkahnd khru lhu aelniymaetklxnfdknxyangkaphy emuxphicarnakaphytwxyangaelwchnthlksnkkhux kaphychbng 16 nnexng 2 swnkhawa okhlsingkhchnth nacaepnchuxwrrnkrrmthiykmaepntwxyangnxkcakniincindamni yngpraktrupaebbkaphychbngxik 2 chnid 3 cakthirabuwa 18 chuxchnthchbadaenxrklxn 4 aela 18 chnthchbadaenxrklxn 5 emuxphicarnakaphytwxyangaelwchnthlksnepnkaphychbng 18 aetkarcdwrrkhtangkn khawadaenxrklxn 4 hmaythungkarrbsmphskhathi 4 khxngwrrkhthisxng aeladaenxrklxn 5 hmaythungkarrbsmphskhathi 5 khxngwrrkhthisxngnnexngchnthlksn aekikhkaphychbng 16 aekikh hnungbthmi 16 kha 3 wrrkh wrrkhla 6 4 6 khatamladb bngkhbsmphsthaywrrkhaerkkbwrrkhthisxng smphsrahwangbthsngcakkhasudthaybthaerk ipyngkhathaywrrkhaerkinbthtxip dngtwxyang nkkdsxngsingesiynghwan ikethuxnxntrkanxenkiniphrsnth kwkkwaeplaplaocscl xxkexiyngxlwlkrxngwangewngewha sngaeswehyiywrungernka cbcxmphvksasrhlaysrhlmsmkn salikaaekhketakhankhn bnlinglayphrrnephiyngphbumaemnekhiyn mhachatikhahlwng knthmhaphn kwixacephimsmphsrahwangwrrkhthi 2 kbwrrkhthi 3 ephuxephimkhwamipheraakid dngtwxyang ehnkwangyangeyuxngchaeluxngedin ehmuxnxyangnangechiyphraaesngsaxangkhangekhiyng ekhasungfunghngslngeriyng eringrxngsxngesiyngsaeniyngnafngwngewng klangiphrikkhnbrrelng fngesiyngephiyngephlngsxecngcaeriyngewiyngwng yungthxngrxngkraotngohngdng ephiyngkhxngklxngrakhngaetrsngkhkngsadalkhanesiyng kalingkalangnangnwlnxneriyng phrayalxkhlxekhiyngaexnexiyngxiokngothngethng kaphyphraichysuriya kaphychbng 18 aebbsmphskhathi 4 aekikh hnungbthmi 18 kha 3 wrrkh wrrkhla 6 4 8 khatamladb bngkhbsmphsthaywrrkhaerkkbwrrkhthisxng smphsrahwangbthsngcakthaywrrkhaerk ipyngthaywrrkhaerkinbthtxip dngtwxyang emuxnnebuxngbnekhiywkhaw hmxkmwdindawkhrwnchrxachrxuxlmfn fafunhlnghlxochrchl xbaesngsuriyphlkhakhvnkhukkukkekrxkewha cindamni kaphychbng 18 aebbsmphskhathi 5 aekikh hnungbthmi 18 kha 3 wrrkh wrrkhla 7 5 6 khatamladb bngkhbsmphsthaywrrkhaerkkbwrrkhthisxng smphsrahwangbthsngcakthaywrrkhaerk ipyngthaywrrkhaerkinbthtxip dngtwxyang bdnnxinthrathibdi ichethphsarthichuxmatlilila exarthmaaemnlngma thwaysmedcrachathirachklangrnrngkh rthnirthxinthrbrryngk trsichtukhalngmathwaysmedcracha rachaphilapkhachnthxangxing aekikh sucitt wngseths kaphychbng chnthlksnekhmr wrrnkhdiyukhtnxyuthya mtichnsudspdah chbbpracawnsukrthi 20 emsayn 2555 suphaphr makaecng kwiniphnthithy 1 krungethph oxediynsotr 2535 silpakr krm cindamni krungethph sankphimph brrnakhar 2543 aehlngkhxmulxun aekikhkaphy bthkhwamekiywkbwrrnkrrmniyngepnokhrng khunsamarthchwywikiphiediyidodyephimkhxmul duephimthi sthaniyxy olkwrrnsilpekhathungcak https th wikipedia org w index php title kaphychbng amp oldid 7978237, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,
บทความ
, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม
