การหมิ่นประมาท (กฎหมายไทย)
ตามกฎหมายไทย
- ดูหมิ่น คือ แสดงกิริยาวาจาดูถูกเหยียดหยาม เช่นด่าด้วยคำหยาบคาย หรือการถ่มน้ำลาย
- หมิ่นประมาท คือ การใส่ความผู้อื่นต่อบุคคลที่สาม อันประการจะทำให้เสื่อมเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่นหรือถูกเกลียดชัง
กระทำต่อบุคคลธรรมดา
หมิ่นประมาท (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 326)
ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 326 ระบุถึงการกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาทไว้ว่า “ผู้ใดใส่ความผู้อื่นต่อบุคคลที่สามโดยประการที่น่าจะทำให้ผู้อื่นนั้นเสียชื่อเสียงถูกดูหมิ่นหรือถูกเกลียดชัง ผู้นั้นกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งปี หรือปรับไม่เกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ”
หมิ่นประมาทโดยการโฆษณา (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 328)
ถ้าความผิดฐานหมิ่นประมาทได้กระทำโดยการโฆษณาด้วยเอกสาร เหรียญกษาปณ์ ธนบัตร หรือวัตถุอื่น กระทำโดยการกระจายเสียง หรือการกระจายภาพ หรือโดยกระทำการป่าวประกาศด้วยวิธีอื่น ผู้กระทำต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินสองปี และปรับไม่เกินสองแสนบาท
ดูหมิ่นซึ่งหน้า (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 393)
การหมิ่นประมาทบุคคลธรรมเป็นความผิดอันยอมความกันได้ ในทางกฎหมายได้นิยามคำว่าหมิ่นประมาทไว้ว่า "ผู้ใดใส่ความผู้อื่นต่อบุคคลที่สาม โดยประการที่น่าจะทำให้ผู้อื่นนั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น หรือถูกเกลียดชัง ผู้นั้นกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท" ซึ่งมีโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งปี หรือปรับไม่เกินสองหมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ หากกระทำผิดโดยการโฆษณาต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินสองปีและปรับไม่เกินสองแสนบาท ส่วนการหมิ่นซึ่งหน้านั้น อยู่ในหมวดลหุโทษของประมวลกฎหมายอาญา เป็น "การดูหมิ่นผู้อื่นซึ่งหน้า" (มาตรานี้ไม่ได้มีกล่าวถึงความเกี่ยวข้อต่อบุคคลที่สามไว้) มีโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งเดือนหรือปรับไม่เกินหนึ่งพันบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
กระทำต่อเจ้าหน้าที่รัฐ
การหมิ่นประมาทเจ้าพนักงาน
ผู้ใดดูหมิ่นเจ้าพนักงานซึ่งกระทำการตามหน้าที่ หรือเพราะได้กระทำการตามหน้าที่ ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งปี หรือปรับไม่เกินสองพันบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ ถ้าได้กระทำโดยการโฆษณา ต้องระวางโทษเช่นกัน (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 136)วรรค1
การหมิ่นประมาทศาล
ผู้ใดดูหมิ่นศาลหรือผู้พิพากษาในการพิจารณาหรือพิพากษาคดี หรือกระทำการขัดขวางการพิจารณาหรือพิพากษาของศาล ต้องระวางโทษจำคุกตั้งแต่หนึ่งปีถึงเจ็ดปี หรือปรับตั้งแต่สองพันบาทถึงหนึ่งหมื่นสี่พันบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ ถ้าได้กระทำโดยการโฆษณา ต้องระวางโทษเช่นกัน (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 198)
การหมิ่นประมาทบุคคลสำคัญระดับชาติ
หมิ่นพระบรมเดชานุภาพ
ข้อหาที่เรียกกันว่าหมิ่นพระบรมเดชานุภาพนั้น เป็นความผิดที่กระทำต่อผู้ดำรงฐานะสี่อย่างของไทย ได้แก่ พระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112) ผู้กระทำผิดต้องระวางโทษจำคุกตั้งแต่สามปีถึงสิบห้าปี และความผิดตามมาตรานี้มิได้เพียงกล่าวถึงการดูหมิ่นอย่างเดียว แต่รวมถึง "แสดงความอาฆาตมาดร้าย" ด้วย
ถ้าได้กระทำโดยการโฆษณา ต้องระวางโทษเช่นเดียวกัน
ความผิดตามกรณีนี้ไม่ว่าจะกระทำภายในหรือภายนอกราชอาณาจักรไทยก็ต้องรับโทษในราชอาณาจักร เพราะเป็นความผิดต่อความมั่นคงของรัฐ (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 7)
การหมิ่นประมาทบุคคลสำคัญของรัฐต่างชาติ
ผู้ใดหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายราชาธิบดี ราชินี ราชสามี รัชทายาท หรือประมุขแห่งรัฐต่างประเทศ ต้องระวางโทษจำคุกตั้งแต่หนึ่งปีถึงเจ็ดปี หรือปรับตั้งแต่สองพันบาทถึงหนึ่งหมื่นสี่พันบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ ผู้ใดได้กระทำโดยการโฆษณา ต้องระวางโทษเช่นกัน (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 133)
ผู้ใดหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงความอาฆาตมาดร้ายผู้แทนรัฐต่างประเทศซึ่งได้รับแต่งตั้งให้มาสู่พระราชสำนัก ต้องระวางโทษจำคุกตั้งแต่หกเดือนถึงห้าปีหรือปรับตั้งแต่หนึ่งพันบาทถึงหนึ่งหมื่นบาท หรือทั้งจำทั้งปรับ ผู้ใดได้กระทำโดยการโฆษณา ต้องระวางโทษเช่นกัน (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 134)
กรณีศึกษา
ในปี 2561 ศาลฎีกาพิพากษาลงโทษบุคคลที่หมิ่นประมาทเจ้าฟ้าหญิง 2 พระองค์ ทั้งที่ทั้งสองพระองค์ไม่ได้เป็นผู้ร้องทุกข์เอง ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 326
พัฒนาการบทลงโทษผู้กระทำความผิดหมิ่นประมาท
| ฐานความผิด | ระวางโทษ | กฎหมายที่เกี่ยวข้อง | |
| จำคุก/ปี | ปรับ/บาท | ||
| หมิ่นประมาท | ≤ 6 เดือน | ≤ 1,000 | กฎหมายลักษณอาญา ร.ศ. 127 มาตรา 282 ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499 มาตรา 326 |
| ≤ 1 | ≤ 2,000 | คำสั่งคณะปฏิรูปการปกครองแผ่นดิน ฉบับที่ 41 (21 ตุลาคม พ.ศ. 2519) | |
| ≤ 1 | ≤ 20,000 | พระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบับที่ 11) พ.ศ. 2535 | |
| หมิ่นประมาทด้วยการโฆษณา | ≤ 1 | ≤ 2,000 | กฎหมายลักษณอาญา ร.ศ. 127 มาตรา 282 ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499 มาตรา 328 |
| ≤ 2 | ≤ 4,000 | คำสั่งคณะปฏิรูปการปกครองแผ่นดิน ฉบับที่ 41 (21 ตุลาคม พ.ศ. 2519) | |
| ≤ 2 | ≤ 200,000 | พระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายอาญา (ฉบับที่ 11) พ.ศ. 2535 | |
| หมิ่นศาล | ≤ 2 | ≤ 1,000 | กฎหมายลักษณอาญา ร.ศ. 127 มาตรา 151 |
| ≤ 3 | ≤ 6,000 | ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499 มาตรา 198 | |
| 1-7 | 2,000-14,000 | คำสั่งคณะปฏิรูปการปกครองแผ่นดิน ฉบับที่ 41 (21 ตุลาคม พ.ศ. 2519) | |
| หมิ่นพระบรมเดชานุภาพ | ≤ 7 | ≤ 5,000 | กฎหมายลักษณอาญา ร.ศ. 127 มาตรา 98 |
| ≤ 7 | - | ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499 มาตรา 112 | |
| 3 -15 | - | คำสั่งคณะปฏิรูปการปกครองแผ่นดิน ฉบับที่ 41 (21 ตุลาคม พ.ศ. 2519) | |
| หมิ่นประมาทต่อพระราชโอรส พระราชธิดา ในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวไม่ว่ารัชกาลหนึ่งรัชกาลใด | ≤ 3 | ≤ 2,000 | กฎหมายลักษณอาญา ร.ศ. 127 มาตรา 100 (ยกเลิกไปโดยการออกใช้ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499) |
| สั่งสอนทฤษฎีการเมืองหรือเศรษฐกิจ เพื่อให้บังเกิดความเกลียดชังดูหมิ่นสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว หรือเกิดความเกลียดชังระหว่างชนชั้น | ≤ 10 | ≤ 5,000 | พระราชบัญญัติแก้ไขกฎหมายลักษณอาญา พ.ศ. 2470 (เป็นการแก้ไขกฎหมายลักษณอาญา ร.ศ. 127 มาตรา 104) (ยกเลิกไปโดยการออกใช้ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499) |
อ้างอิง
- ศาลฎีกาพิพากษาจำคุก 2 ปีรอลงอาญา ม.326 หมิ่นสมเด็จพระเทพฯ
