ชินมหานิทาน

ชินมหานิทาน เป็นคัมภีร์ประเภทตำนานหรือประวัติ เป็นเรื่องราวของพระพุทธเจ้าตั้งแต่อดีตครั้งเสวยพระชาติเป็นพระโพธิสัตว์จนกระทั่งถึงเสด็จดับขันธปรินิพพานและแจกพระบรมสารีริกธาตุเป็นที่สุด คำว่าชินมหานิทานแยกได้ 3 คำ คำว่า ชิน อ่านว่า ชินะ เป็นพระนามของพระพุทธเจ้า คำว่า มหา แปลว่าใหญ่ พิสดาร คำว่า นิทาน แปลว่า เรื่องประวัติ รวมกันเป็น "ชินมหานิทาน" หมายถึง พุทธประวัติ คือ ประวัติของพระพุทธเจ้า

ชินมหานิทาน
ผู้ประพันธ์	ไม่ทราบ
ประเทศ	สยาม
ภาษา	อักษรขอมภาษาบาลี
ประเภท	คัมภีร์ศาสนาพุทธ
ชนิดสื่อ	ใบลาน

คัมภีร์นี้เดิมเป็นอักษรขอมภาษาบาลี มีทั้งร้อยแก้วและร้อยกรอง แต่ส่วนมากเป็นร้อยแก้ว จารลงในใบลานตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1–3 มีอยู่ในหอสมุดแห่งชาติ 9 ฉบับ มีเนื้อเรื่องเหมือนกันทุกฉบับ ไม่ปรากฏนามผู้แต่ง สันนิษฐานว่าแต่งโดยปราชญ์ในสมัยกรุงศรีอยุธยา แต่งขึ้นในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 20–ต้นพุทธศตวรรษที่ 21 สันนิษฐานว่าแต่งก่อน ตำนานเมืองเชียงแสน เนื่องจากเนื้อความใน ชินมหานิทาน ตอนที่กล่าวถึงการเสด็จออกจากครรภ์มารดาของพระโพธิสัตว์นั้น ผู้แต่งได้เปรียบพระองค์ประดุจดังบุรุษก้าวลงจากบันได และปรากฏเป็นเหมือนมีพระชนม์ 16 พรรษา การเปรียบดังบุรุษนี้ปรากฏใน ตำนานเมืองเชียงแสน ด้วย กรมศิลปากรได้พิมพ์เป็นอักษรไทยโดยแปลเป็นภาษาบาลีก่อน มีนายวิรัตน์ อุนนาทรวรางกูล ถ่ายทอดและมอบให้นักภาษาโบราณ 7 คน แปลเป็นภาษาไทย และได้มอบให้นายสุวัฒน์ โกพลรัตน์ เป็นผู้ตรวจสอบและค้นหาที่มาในภาคภาษามคธพิมพ์คู่กัน

ชินมหานิทาน มีทั้งหมด 85 ตอน แต่ละตอนมีเนื้อหาไม่ยาวมาก เรียงไปตามลำดับตั้งแต่ประสูติกระทั่งปรินิพพาน เชื่อว่าผู้แต่งได้ตรวจสอบเนื้อหาพุทธประวัติจากพระไตรปิฎก เพราะได้ตัดส่วนที่ต่างออกไปจากพระไตรปิฎก คือ ประวัติพระพุทธเจ้าอันไกลโพ้นอย่างที่ปรากฏอยู่ในสัมภารวิบากคงเหลือเพียงประวัติพระพุทธเจ้า 28 พระองค์อย่างที่ปรากฏในพระไตรปิฎก อีกทั้งยังเพิ่มขยาย อธิบาย เนื้อหาสาระธรรม ให้มากขึ้น

อ้างอิง

1. "ชินมหานิทาน". วัดบวรนิเวศวิหาร.
2. "ชินมหานิทาน เล่ม ๑ ภาคภาษาบาลี". กรมศิลปากร กองหอสมุดแห่งชาติ.
3. "พัฒนาการวรรณกรรมพุทธประวัติ". มหาวิทยาลัยทักษิณ.