น้ำประสานทอง

น้ำประสานทอง หรือ บอแรกซ์ เป็นสารประกอบที่สำคัญของโบรอน ชื่อทางเคมี โซเดียมโบเรท ชื่อสามัญ น้ำประสานทอง หรือผงเนื้อกรอบ หรือเพ่งแซ เมื่อถ้าอยู่ในรูปผลึกบริสุทธิ์จะไม่มีสี ถ้านำไปเผาต่อจนไม่มีน้ำอยู่ในโมเลกุลจะเรียกน้ำประสานทองสะตุ เป็นผงมีสีขาว ละลายน้ำได้ง่าย มีรสขมเล็กน้อย

น้ำประสานทอง/บอแรกซ์
ชื่อตาม IUPAC	Sodium tetraborate decahydrate
เลขทะเบียน
เลขทะเบียน CAS	[1303-96-4]^[CAS]
EC number	215-540-4
ATC code	S01AX07
SMILES	[Na+].[Na+].[O-]B1OB2OB ([O-]) OB (O1) O2.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O
InChI	1/B4O7.2Na.10H2O/c5-1-7-3-9-2 (6) 10-4 (8-1) 11-3;;;;;;;;;;;;/h;;;10*1H2/q-2;2*+1;;;;;;;;;;
ChemSpider ID	17339255
คุณสมบัติ
สูตรเคมี	Na2B4O7·10H2O or Na2[B4O5 (OH) 4]·8H2O
มวลต่อหนึ่งโมล	381.38 (decahydrate) 201.22 (anhydrate)
ลักษณะทางกายภาพ	white solid
ความหนาแน่น	1.73 g/cm^3 (solid)
จุดหลอมเหลว	743 °C, 1016 K, 1369 °F (anhydrate)
จุดเดือด	1575 °C, 1848 K, 2867 °F
ความอันตราย
NFPA 704	0 1 0
สารประกอบอื่นที่เกี่ยวข้องกัน
แอนไอออนที่เกี่ยวข้อง
แคทไอออนที่เกี่ยวข้อง
หากมิได้ระบุเป็นอื่น ข้อมูลข้างต้นนี้คือข้อมูลสาร ณ ภาวะมาตรฐานที่ 25 °C, 100 kPa
สถานีย่อย:เคมี

การผลิต

บอแรกซ์พบได้ในธรรมชาติตามก้นทะเลสาบหลายแห่งที่แห้งในฤดูแล้ง รวมทั้งมักพบปนในดินและน้ำใต้ดินในแถบพื้นที่ใกล้ภูเขาไฟ บอแรกซ์ที่ผลิตในทางการค้าทั้งหมดมาจากธรรมชาติ ประเทศผู้ผลิตที่สำคัญได้แก่ สหรัฐ ชิลี ตุรกี อิหร่าน ธิเบต โรมาเนีย เป็นต้น

การใช้ประโยชน์

บอแรกซ์ประมาณ 70 % ที่ผลิต ถูกใช้เป็นส่วนผสมในการทำแก้วและเซรามิก บอแรกซ์เป็นสารที่มีการใช้ประโยชน์ได้หลายด้าน ใช้สกัดแร่ทองคำ เป็นฟลักซ์ในการเชื่อมโลหะ ผลิตภัณฑ์ที่ใช้ในบ้านหลายอย่าง เช่น เป็นส่วนผสมในสารทำความสะอาด สบู่ ยาสีฟัน ใช้เป็นสารปรับสภาพน้ำในสระว่ายน้ำ ในภาคเกษตรใช้ทำปุ๋ยให้โบรอนซึ่งเป็นธาตุอาหารรองที่พืชต้องการรวมทั้งสามารถใช้ทำยาเบื่อแมลงเนื่องจากมีความเป็นพิษต่อแมลง

บอแรกซ์ถูกใช้เป็นส่วนผสมในอาหารมาตั้งแต่ยุคโบราณ โดยเฉพาะใช้ในการถนอมอาหาร บอแรกซ์สามารถใช้แทนเกลือแกงในกรณีที่ไม่ต้องการให้มีรสเค็ม เช่นใช้ดองไข่ปลาคาร์เวียร์เป็นต้น ชาวเอเชียบางประเทศนิยมใส่ในแป้งให้เหนียวกรุบ ใส่ในลูกชิ้นทำให้เนื้อเหนียวเด้ง ประวัติการใช้เป็นส่วนประกอบของอาหารที่ยาวนานนับพันปีทำให้นักวิชาการส่วนหนึ่งเชื่อว่าบอแรกซ์ไม่มีอันตรายต่อมนุษย์

 อันตราย และ ข้อโต้แย้ง บอแรกซ์เป็นสารที่มีข้อถกเถียงโต้แย้งว่าปลอดภัยหรือมีอันตราย ข้อมูลที่ทั้งสองฝ่ายนำมาเสนอมีความขัดแย้งกันอย่างมาก การรับฟังข้อมูลควรพิจารณา ข้อมูลที่ทางราชการของประเทศไทยยอมรับอยู่ในกลุ่มที่เชื่อว่าบอแรกซ์มีอันตราย แต่ข้อมูลที่นำเสนอในที่นี้จะยึดถือตาม Wikipedia ภาคภาษาอังกฤษซึ่งให้ระดับอันตรายเท่ากับ 1 คือ อาจก่อเกิดความระคายเคืองเท่านั้น 

อันตรายแยกเป็นสองประเภท คือ ความเป็นพิษ (toxicity) กับ ความเป็นสารก่อให้เกิดมะเร็ง (carcinogen)

ความเป็นพิษ (toxicity) บอแรกซ์ไม่มีความเป็นพิษต่อมนุษย์โดยตรง เมื่อเข้าสู่ร่างกายจะมีผลต่อร่างกายคล้ายการได้รับเกลือแกง (NaCl) โดยร่างกายสามารถใช้ประโยชน์จากโซเดียมในบอแรกซ์ได้เช่นเดียวกับเกลือแกง อาการเป็นพิษจะเกิดต่อเมื่อได้รับบอแรกซ์เป็นปริมาณที่ค่อนข้างสูงมาก ปริมาณที่เป็นพิษ (median lethal dose) คือ 2.66 กรัมต่อน้ำหนักตัวหนึ่งกิโลกรัมซึ่งใกล้เคียงกับปริมาณที่เกลือแกงจะเกิดเป็นอันตรายต่อร่างกาย กลไกการเกิดพิษและอาการที่ถูกพิษก็มีลักษณะคล้ายคลึงกับการได้รับเกลือแกงมากเกินขนาด คือทำให้ระดับเกลือแร่ในร่างกายเสียสมดุล ในกรณีของเกลือแกงนั้นผู้บริโภคอาหารสามารถหลีกเลี่ยงการรับประทานเกลือแกงมากเกินขนาดได้จากการสัมผัสรู้รสเค็ม แต่เนื่องจากบอแรกซ์ไม่มีรสเค็ม ทำให้ผู้บริโภคไม่รู้ว่าในอาหารมีบอแรกซ์อยู่มากแค่ไหน จึงมีโอกาสที่จะรับประทานมากเกินขนาดได้ง่ายกว่า

ความเป็นสารก่อให้เกิดมะเร็ง (carcinogen) ในอดีตเคยมีรายงานการทดลองทางการแพทย์อ้างว่าการให้หนูทดลองรับประทานบอแรกซ์ในปริมาณที่สูงมากๆติดต่อกันหลายปีอาจทำให้เป็นมะเร็งได้ ในสหรัฐ EPA ออกข้อจำกัดการใช้บอแรกซ์ในปี พ.ศ. 2489 อย่างไรก็ตามผลการทดลองทางการแพทย์นี้มีข้อเคลือบแคลง เนื่องจากเทียบเท่ากับการใช้ปริมาณบอแรกซ์ที่สูงมากติดต่อกัน 5-10 ปี ซึ่งไม่ใช่เงื่อนไขที่จะเป็นจริงในทางปฏิบัติ ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2529 EPA ได้ประเมินใหม่ว่าไม่มีหลักฐานที่บ่งชี้ว่าบอแรกซ์มีอันตรายหรืออาจก่อให้เกิดมะเร็ง การประเมินซ้ำในปี พ.ศ. 2549 ยืนยันว่าไม่พบความเป็นอันตรายของบอแรกซ์

ในปัจจุบันหลายประเทศยังคงห้ามใช้บอแรกซ์เป็นส่วนผสมในอาหารรวมทั้งประเทศไทย

อ้างอิง

1. Lide, D. R., บ.ก. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. p. 88. ISBN 0-8493-0486-5.