พระอุบาฬี

บทความนี้เกี่ยวกับพระธรรมทูตสมัยกรุงศรีอยุธยา สำหรับพระเถระในสมัยพุทธกาล ดูที่ พระอุบาลี

พระอุบาฬี เป็นพระราชาคณะในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศแห่งกรุงศรีอยุธยา ที่โปรดให้เดินทางไปยังประเทศศรีลังกาตามคำร้องของฝ่ายศรีลังกา ในการเป็นพระอุปัชฌาย์อุปสมบทแก่สามเณรชาวสิงหล เพื่อสืบทอดพุทธศาสนาในศรีลังกาขณะนั้น อีกทั้งท่านยังเป็นผู้ริเริ่มให้มีการจัดเทศกาลแห่พระเขี้ยวแก้ว (เอสาละ เปราเหรา) ในเมืองกัณฏี ซึ่งเป็นประเพณีที่มีชื่อเสียงและถือเป็นสัญลักษณ์ของศรีลังกา

รูปปั้น พระอุบาฬี ในพิพิธภัณฑ์ มหาเถระ

ท่านเป็นที่จดจำในเรื่องความกล้าหาญที่ได้ข้ามน้ำข้ามทะเลไปยังศรีลังกา และได้มรณภาพที่นั่นนับเป็นพระธรรมทูตที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ไทย

ประวัติ

พระอุบาฬี เมื่อแรกได้พานักอยู่ที่วัดธรรมาราม ซึ่งเป็นวัดเล็ก ๆ มีอาณาเขตทิศเหนืออยู่ติดกับวัดท่าการ้อง ทิศใต้อยู่ติดกับวัดกษัตราธิราช ทิศตะวันออกอยู่ติดกับแม่น้ำเจ้าพระยา ทิศตะวันตกอยู่ติดกับถนนบางบาล ตั้งอยู่ที่ตำบลบ้านป้อม อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ในปี พ.ศ. 2295 พระธรรมฑูตชุดแรกจากกรุงศรีอยุธยานำโดยพระอุบาลี เดินทางไปยังศรีลังกา โดยจำพรรษาอยู่ที่วัดบุปผาราม ซึ่งปัจจุบันคือ วัดมัลวัตตะ ตั้งอยู่ที่เมืองแคนดี้ คณะพระธรรมทูตของไทย ได้บรรพชา และอุปสมบท สามเณรสรณังกร และคณะเป็นพระกว่า 700 รูปภายในระยะเวลา 3 ปี ทั้งยังร่วมกันฟื้นฟูพุทธศาสนาในศรีลังกา จนนำไปสู่การก่อตั้งคณะสงฆ์นิกายใหญ่ที่สุด และทรงอิทธิพลที่สุดในศรีลังกา ชื่อว่า สยามวงศ์

มรณภาพ

พระอุบาฬีมรณภาพด้วยโรคหูอักเสบ ภายในกุฏิวัดบุปผาราม (มัลวัตตวิหาร) เมื่อปี พ.ศ. 2298 พระเจ้าแผ่นดินศรีลังกาให้จัดพิธีถวายเพลิงศพอย่างยิ่งใหญ่สมเกียรติ โดยจัดขึ้นที่สุสานหลวงนามว่าอาดาหะนะมะลุวะ ปัจจุบันคือวัดอัศคิริยะเคดิเควิหาร เมืองกัณฏี ซึ่งปัจจุบันได้ก่ออิฐล้อมสถานที่เผาศพท่านไว้ หลังเสร็จสิ้นพิธีถวายเพลิงศพแล้ว ทรงรับสั่งให้สร้างเจดีย์บนยอดเขาใกล้วัดอัสคีริยะบรรจุอัฏฐิเพื่อสักการบูชาซึ่งมีปรากฏอยู่จนถึงปัจจุบัน กุฏิท่านพระอุบาลีและห้องพักของท่านได้รับการอนุรักษ์ไว้เป็นอย่างดีแม้จะเป็นเพียงห้องเล็ก ๆ มีเพียงเตียงเก่าๆและโต๊ะเก้าอี้อีกหนึ่งชุดเท่านั้น บริขารและสิ่งของที่ท่านเคยใช้สอยที่ยังเหลืออยู่ ชาวศรีลังกาก็ถือว่าเป็นสิ่งที่ควรเคารพเช่นกันและได้เก็บรักษาไว้จนทุกวันนี้

ดูเพิ่ม

• สยามนิกาย

อ้างอิง

1. คำให้การขุนหลวงหาวัด ฉบับหลวง. พระนคร : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, 2459. 271 หน้า. หน้า 312. [พระยาเทพาธิบดี พิมพ์แจกในงานปลงศพ นายพันตรี หลวงพิทักษ์นฤเบศร์ (จร บุนนาค) ผู้บิดา]
2. ดำรงราชานุภาพ, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. เรื่องประดิษฐานพระสงฆ์สยามวงษ์ในลังกาทวีป. พระนคร : กรมแผนที่ทหารบก, 2457. 447 หน้า. หน้า 142. [สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระนริศรานุวัติวงษ์ฯ พิมพ์แจกในงานพระศพ พระสัมพันธวงษ์เธอ พระองค์เจ้าพรรณราย]
3. ฉลองครบ 260 ปีความสัมพันธ์ด้านพุทธศาสนาไทย - ศรีลังกา
4. ไซเบอร์วนาราม