อาจริยวาท

อาจริยวาท แปลว่า วาทะของอาจารย์ เป็นคำที่คณาจารย์พุทธศาสนาฝ่ายเถรวาทใช้เรียกพุทธศาสนานิกายใด ๆ ที่ไม่ยอมรับมติของพระเถระผู้ทำสังคายนาครั้งที่ 1 แต่ถือตามคำสอนของอาจารย์ของตน จึงเรียกว่า อาจริยวาท

ตามที่ปรากฏในคัมภีร์มหาวงศ์และทีปวงศ์ นิกายที่ถือเป็นอาจริยวาทมี 17 นิกาย ได้แก่

• 1. มหาสังฆิกะ แยกตัวออกจากเถรวาทราว พ.ศ. 100 หลังการสังคายนาครั้งที่สองในศาสนาพุทธ
• 2. โคกุลิกะ แยกออกมาจากมหาสังฆิกะ
• 3. เอกัพยาวหาริกะ แยกออกมาจากมหาสังฆิกะ
• 4. ปรัชญัปติวาท แยกออกมาจากโคกุลิกะ
• 5. พหุศรุตียะ แยกออกมาจากโคกุลิกะ
• 6. ไจติกะ แยกออกมาจากพหุศรุตียะ
• 7. มหีศาสกะ แยกออกมาจากเถรวาท
• 8. วาตสีปุตรียะ แยกออกมาจากเถรวาท
• 9. ธรรโมตตรียะ แยกออกมาจากวาตสีปุตรียะ
• 10. ภัทรยานียะ แยกออกมาจากวาตสีปุตรียะ
• 11. สันนาคริกะ แยกออกมาจากวาตสีปุตรียะ
• 12. สางมิตียะ แยกออกมาจากวาตสีปุตรียะ
• 13. สรวาสติวาท แยกออกมาจากมหีศาสกะ
• 14. ธรรมคุปต์ แยกออกมาจากมหีศาสกะ
• 15. กาศยปียะ แยกออกมาจากสรวาสติวาท
• 16. สังกันติกะ แยกออกมาจากกาศยปียะ
• 17. เสาตรานติกะ แยกออกมาจากสังกรานติกะ

ปัจจุบันอาจริยวาททั้ง 17 นิกายนี้เสื่อมไปหมดแล้ว คงเหลือแต่นิกายมหายาน ซึ่งเกิดขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 6 โดยพัฒนาต่อมาจากมหาสังฆิกะ

อ้างอิง

1. สุชีพ ปุญญานุภาพ, พระไตรปิฎก ฉบับสำหรับประชาชน, พิมพ์ครั้งที่ 17, กรุงเทพฯ:มหามกุฏราชวิทยาลัย, 2550, หน้า 685-6.
2. Warder, A.K. Indian Buddhism. 2000. p. 11