อำเภอคำตากล้า

คำตากล้า [คำ-ตา-กฺล้า] เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดสกลนคร

อำเภอคำตากล้า
อำเภอ
คำขวัญ:  ดินดำน้ำชุ่ม ปลาชุมข้าวงาม น้ำสงครามยิ่งใหญ่ สาวภูไทสุดสวย เลอล้ำด้วยวัฒนธรรม ถิ่นน้อมนำหลักธรรม
พิกัดภูมิศาสตร์: 17°50′58″N 103°45′18″E / 17.84944°N 103.75500°E / 17.84944; 103.75500
อักษรไทย	อำเภอคำตากล้า
อักษรโรมัน	Amphoe Kham Ta Kla
จังหวัด	สกลนคร
พื้นที่
• ทั้งหมด	402.0 ตร.กม. (155.2 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	40,117 คน
• ความหนาแน่น	99.79 คน/ตร.กม. (258.5 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	47250
รหัสภูมิศาสตร์	4709
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอคำตากล้า ตำบลคำตากล้า อำเภอคำตากล้า จังหวัดสกลนคร 47250
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

ชนที่อพยพเข้ามาอยู่ใกล้แม่น้ำสงคราม และใกล้หนองคำมีหลายกลุ่ม คือ กลุ่มนามสกุล “ศรีสุราช”  “อุประ”  “บุตรละคร” “หงษ์คละ” “โคตรชมภู”  “หล้าหิบ”

ทั้งหมด เป็นชนเผ่า”ผู้ไท”  ที่มาจากเมืองบก เมืองวัง อั่งค่ำ ประเทศลาวบริเวณแขวงคำเกิดคำม่วนหรือเมืองบ่อในปัจจุบันนี้ อพยพมาเนื่องจากความแห้งแล้ง  ต่างก็ข้ามแม่น้ำโขงมาขึ้นฝั่งที่  จังหวัด นครพนม คือ อำเภอเรณูนคร    จังหวัดมุกดาหาร ที่อำเภอคำชะอี  และอพยพ ไปกาฬสินธุ์ ที่อำเภอเขาวง

“ผู้ไท” อยู่คำตากล้า อพยพมาจาก หลายที่ดังนี้

จากเมืองเว (อำเภอเรณูนคร) คือกลุ่มนามสกุล  ศรีสุราช

จากคำชะอี (อำเภอคำชะอี)   คือกลุ่มนามสกุล   อุประ

กลุ่มที่อพยพมาจากเมืองเวนับว่าเป็นกลุ่มใหญ่ที่สุดมีผู้นำและมีประวัติความเป็นมา และมีหลักฐานอ้างอิงได้ ชัดเจนดังนี้

   เมื่อประมาณปี พ.ศ. 2420 อยู่ในช่วงสมัยรัชกาลที่ 5(ครองราชย์ พ.ศ. 2411-2453) ได้อพยพมาตั้งถิ่นฐานรกรากอยู่เมืองเว แขวงไทรบุรี(อำเภอเรณูนคร จ.นครพนม) ซึ่งเป็นถิ่นของกลุ่มผู้ไทจากเมืองบกเมืองวังอพยพมาตั้งรกรากอยู่ก่อนแล้ว เมื่อปี พ.ศ. 2369  ตอนต้นรัชกาลที่ 3  และตั้งเป็นอำเภอเรณูนครอย่างเป็นทางการเมื่อ พ.ศ. 2373 

ขณะนั้นพี่ชายคนโตของกลุ่ม ชื่อ “ท้าวสีหราช”  เป็นผู้มีความสามารถ มีปัญญาเฉียบแหลม จึงได้สมัครเป็นทหาร ปฏิบัติหน้าที่ดีเด่นจนมีความดีความชอบได้รับแต่งตั้งเป็น “หลวงคำมุงคุณอาณาเขต” เป็นกรมการเมืองเว ต่อมาเกิดศึกสงครามทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง หลวงคำมุงคุณอาณาเขต ได้รับคำสั่งให้นำกองทัพไปปราบ แต่ไปแพ้สงครามกลับมา สาเหตุที่แพ้สงครามนั้น เพราะเกิดหดหู่ใจ เนื่องจากในขณะที่ทำการรบนั้น ท่านได้ฆ่าฟันสตรี  ซึ่งปกตินักรบโบราณจะไม่ให้คมดาบเปื้อนเลือดสตรีโดยไม่จำเป็น

ด้วยเหตุนี้ จำงทำให้เกิดท้อแท้ใจ พาทหารหนีกลับ ทางราชการถือว่ามีความผิด จึงมีคำสั่งปลดจากกรมการเมืองเว หลวงคำมุงคุณอาณาเขต เกิดความเสียใจอย่างยิ่ง หากขืนอยู่ไปก็อับอาย ลูกน้องบริวาร  จึงได้พาญาติพี่น้องอพยพหนีให้ไกลจากถิ่นเดิม ญาติพี่น้องที่ติดตามกันมามีดังนี้

ท้าวสีหราช(หลวงคำมุงคุณอาณาเขต) ,ท้าวก่ำ,ท้าวเหล็ก,ท้างกาลู,ท้าวต้อ,ท้าวไต,ท้าวม้าว,นางแพง และนางจอม ในขณะที่อพยพมานั้น มีช้าง 7 เชือก ม้า  11   ตัว  วัวต่าง 14 ตัว มาพักอยู่บริเวณอำเภอพรรณานิคม ชั่วระยะหนึ่ง แล้วได้อพยพต่อมา ทำไร่ทำนาอยู่ที่บ้านนาบัวนาเหลือง คือตำบลหนองแวงขณะนี้ ต่อมาการทำมาหากินอัตคัดฝืดเคือง เนื่องจากอยู่ห่างไกลลำน้ำ จึงได้อพยพมาอยู่ที่บ้านท่ากกแดง อำเภอเซกา  จังหวัดหนองคาย ขณะนี้ เมื่ออยู่ที่บ้านท่ากกแดง ไม่สะดวกในการทำนา จึงได้อพยพข้ามฝั่งน้ำสงครามมาตั้งเป็นหมู่บ้านคำตากล้า

เมื่อ พ.ศ. 2456  รัชกาลที่ 6 โปรดให้ตราพระราชบัญญัตินามสกุล  จึงด้จดทะเบียนนามสกุล เมื่อ วันที่  21  เดือนเมษายน  พ.ศ. 2459 โดย             อำมาตย์โทพระสุนทรศักดิ์  ข้าหลวงประจำจังหวัดสกลนคร เป็นผู้แต่งตั้งอาศัยนามต้นตระกูลสีหราช เปลี่ยนเป็น ศรีสุราช(ซึ่งแผลงมาจาก สีหราช ชื่อเดิมของหลวงคำมุงคุณอาณาเขต) เมื่อท้าวสีหราชถึงแก่กรรม ได้ตั้งให้ท้าวกาลูเป็นหัวหน้าหมู่บ้าน โดยบ้านคำตากล้าขึ้นกับตำบลคูสะคาม อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนครเมื่อ พ.ศ. 2459  ได้แยกออกจากตำบลคูสะคาม เป็นตำบลคำตากล้า  นายไกรษร  ศรีสุราช บุตรคนที่ 4 ของหลวงคำมุงคุณอาณาเขต ได้รับแต่งตั้งให้เป็นกำนันคนแรกของตำบลคำตากล้า  มีบรรดาศักดิ์เป็น”ขุนศรีสุรเกษม”

วันที่  1 ตุลาคม  2463  ตั้งโรงเรียนบ้านคำตากล้าทำการสอนที่วัดศรีบุญเรือง

การตั้งโรงเรียนครั้งแรก เมื่อ พ.ศ. 2463   นั้นมี  ขุนศรีสุรเกษม ( นายไกรษร ศรีสุราช )   กำนันตำบลคำตากล้าในสมัยนั้นเป็นผู้อุปการะโรงเรียน ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2483   ได้ย้ายสถานที่เรียนจากศาลาการเปรียญวัดศรีบุญเรือง มาอยู่ที่อาคารเรียนใหม่ที่สร้างขึ้นในที่ดินของโรงเรียนเองและ  ได้เปลี่ยนชื่อเป็น “ โรงเรียนบ้านคำตากล้า (คำตากล้าราชประชานุกูล) ”   ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2499   ทางราชการมีความประสงค์ที่จะให้โรงเรียนมีชื่อที่เหมาะสมกับกาลสมัย จึงได้เปลี่ยนชื่อโรงเรียนเป็น

“ โรงเรียนบ้านคำตากล้า ” ปัจจุบันเปลี่ยนชื่อเป็น "โรงเรียนอนุบาลคำตากล้า"

ปีพ.ศ. 2517 ตำบลคำตากล้าได้รับการยกฐานะให้เป็นกิ่งอำเภอคำตากล้า   และเป็นอำเภอคำตากล้าจนถึงปัจจุบันนี้

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอคำตากล้าตั้งอยู่ทางทิศเหนือของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอพรเจริญและอำเภอเซกา (จังหวัดบึงกาฬ)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภออากาศอำนวย
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอวานรนิวาส
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอบ้านม่วง

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอคำตากล้าแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 4 ตำบล 61 หมู่บ้าน ได้แก่

1.	คำตากล้า		(Kham Ta Kla)		16 หมู่บ้าน	หมู่ที่ 1 บ้านคำตากล้า  หมู่ที่ 2 บ้านโคกอุดม  หมู่ที่ 3 บ้านหนองบก  หมู่ที่ 4 บ้านหนองพอกน้อย หมู่ที่ 5 บ้านดงน้ำเย็น  หมู่ที่ 6 บ้านทุ่งคู่  หมู่ที่ 7 บ้านหนองเหมียดเมี่ยง  หมู่ที่ 8 บ้านวังเวิน หมู่ที่ 9 บ้านสร้างคำ  หมู่ที่ 10 บ้านห้วยดินดำ  หมู่ที่ 11 บ้านบ่อคำ  หมู่ที่ 12 บ้านศรีดอกแก้ว หมู่ที่ 13 บ้านผาศักดิ์  หมู่ที่ 14 บ้านแสนสุข  หมู่ที่ 15 บ้านนาคำ  หมู่ที่ 16 บ้านฉางบัวพา
2.	หนองบัวสิม		(Nong Bua Sim)		16 หมู่บ้าน	หมู่ที่ 1 บ้านหนองบัวสิม  หมู่ที่ 2 บ้านโคกทรายขาว  หมู่ที่ 3 บ้านนาถ่อน  หมู่ที่ 4 บ้านท่างาม หมู่ที่ 5 บ้านปากโนต หมู่ที่ 6 บ้านเพีย หมู่ที่ 7 บ้านโพนก่อ  หมู่ที่ 8 บ้านดอนติ้ว หมู่ที่ 9 บ้านหนองผามเรือ  หมู่ที่ 10 บ้านโพธิ์ชัย  หมู่ที่ 11 บ้านบึงบูรพา   หมู่ที่ 12 บ้านหนองบัวใต้  หมู่ที่ 13 บ้านหัวนาคำ  หมู่ที่ 14 บ้านเพียใต้  หมู่ที่ 15 บ้านท่าสาวเอ้  หมู่ที่ 16 บ้านนาล้อม
3.	นาแต้		(Na Tae)		12 หมู่บ้าน	หมู่ที่ 1 บ้านนาแต้ หมู่ที่ 2 บ้านดอนคำ หมู่ที่ 3 บ้านหนองพอกใหญ่ หมู่ที่ 4 บ้านไทยสมบูรณ์ หมู่ที่ 5 บ้านหนองแสง หมู่ที่ 6 บ้านวนาสวรรค์  หมู่ที่ 7 บ้านวันติสุข  หมู่ที่ 8 บ้านโพนทอง หมู่ที่ 9 บ้านดงอีบ่าง หมู่ที่ 10 บ้านไทยเจริญ  หมู่ที่ 11 บ้านสระแก้ว หมู่ที่ 12 บ้านหนองเม็ก
4.	แพด		(Phaet)		17 หมู่บ้าน	หมู่ที่ 1 บ้านแพด หมู่ที่ 2 บ้านตาด หมู่ที่ 3 บ้านดอนกลาง  หมู่ที่ 4 บ้านดงอีด่อย หมู่ที่ 5 บ้านสามแยกพัฒนา  หมู่ที่ 6 บ้านฝาง  หมู่ที่ 7 บ้านกุดจาน  หมู่ที่ 8 บ้านโนนสะอาด หมู่ที่ 9 บ้านดงบัง หมู่ที่ 10 บ้านโนนไทรทอง หมู่ที่ 11 บ้านวังชมพู หมู่ที่ 12 บ้านประชาสามัคคี  หมู่ที่ 13 บ้านพรสวรรค์  หมู่ที่ 14 บ้านนานิยม  หมู่ที่ 15 บ้านดงบังใต้  หมู่ที่ 16 บ้านโนนคะนึง  หมู่ที่ 17 บ้านตาดเหนือ

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอคำตากล้าประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 5 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลคำตากล้า ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลคำตากล้า
• เทศบาลตำบลแพด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแพดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลคำตากล้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคำตากล้า (นอกเขตเทศบาลตำบลคำตากล้า)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัวสิม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัวสิมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาแต้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาแต้ทั้งตำบล

สถานที่ท่องเที่ยว

1. หนองสามขา ตำบลคำตากล้า
2. แม่น้ำสงคราม-บ้านผาศักดิ์
3. แม่น้ำสงคราม-บ้านท่างาม
4. สะพานข้ามแม่น้ำสงคราม คำตากล้า - ท่ากกแดง
5. สะพานข้ามแม่น้ำสงคราม บ้านดอนคำ - ปากโนด
6. วัดโพนก่อมีชมพู ใกล้บึงขนาดใหญ่(หนองหลวง) ตำบลหนองบัวสิม
7. วัดบูรพา ตำบลคำตากล้า
8. วัดศรีบุญเรือง ตำบลคำตากล้า
9. วัดสิงหาญ ตำบลหนองบัวสิม
10. วัดเทพเจริญปานพรหม
11. วัดนิพเพธพลาราม ตำบลแพด
12. วัดไตรสิกขาทลามลตาราม ตำบลแพด
13. วัดโพธิ์ชัย ตำบลแพด
14. วัดป่าประดับทรงธรรม (บ้านตาด) ตำบลแพด
15. วัดป่าศรีพนาวัลย์ ตำบลแพด
16. วัดป่าบ้านโนนทับช้าง
17. วัดสามัคคีวราราม
18. วัดสามัคคีกระนำเขียว
19. วัดแจ้งมณีวรรณ
20. วัดกลางลำขุน
21. วัดโพนสวรรค์
22. สำนักสงฆ์ศีวงกล

สถานศึกษา

1. โรงเรียนคำตากล้าราชประชาสงเคราะห์ (โรงเรียนในงานสวนพฤกษศาสตร์โรงเรียน และต้นแบบโรงเรียนในฝัน)
2. โรงเรียนเทศบาลคำตากล้า ตำบลคำตากล้า
3. โรงเรียนบ้านคำตากล้า ตำบลคำตากล้า
4. โรงเรียนอนุบาลร่มเกษ ตำบลคำตากล้า
5. โรงเรียนบ้านหนองพอกน้อย ตำบลคำตากล้า
6. โรงเรียนบ้านท่างาม ตำบลหนองบัวสิม
7. โรงเรียนบ้านแสนสุขสามัคคี ตำบลคำตากล้า
8. โรงเรียนบ้านหนองบัวสิม ตำบลหนองบัวสิม
9. โรงเรียนบ้านเพีย ตำบลหนองบัวสิม
10. โรงเรียนบ้านแพดพิทยารัตน์ ตำบลแพด
11. โรงเรียนศึกษาประชาสามัคคี ตำบลแพด
12. โรงเรียนบ้านนาแต้ ตำบลนาแต้
13. โรงเรียนชุมชนพอกใหญ่ไทยสมบูรณ์ ตำบลนาแต้
14. โรงเรียนบ้านอนคำ ตำบลนาแต้

การคมนาคม

1. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2096

อ้างอิง