อำเภอปะเหลียน

ปะเหลียน เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดตรัง

อำเภอปะเหลียน
อำเภอ
คำขวัญ:  ชาวปะเหลียน รักศักดิ์ศรี มีวินัย น้ำตกใส ทะเลกว้าง สร้างความดี
พิกัดภูมิศาสตร์: 7°10′18″N 99°41′12″E / 7.17167°N 99.68667°E / 7.17167; 99.68667
อักษรไทย	อำเภอปะเหลียน
อักษรโรมัน	Amphoe Palian
จังหวัด	ตรัง
พื้นที่
• ทั้งหมด	973.13 ตร.กม. (375.73 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	66,842 คน
• ความหนาแน่น	68.69 คน/ตร.กม. (177.9 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	92120, 92140 (เฉพาะตำบลบางด้วน บ้านนา และท่าพญา), 92180 (เฉพาะตำบลทุ่งยาว ลิพัง ปะเหลียน แหลมสอม และสุโสะหมู่ที่ 5)
รหัสภูมิศาสตร์	9204
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอปะเหลียน หมู่ที่ 1 ตำบลท่าข้าม อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง 92120
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

ในสมัยก่อนท้องที่อำเภอปะเหลียนมีการปกครองขึ้นกับเมืองพัทลุง เมื่อเจ้าพระยานคร (น้อย) ได้ส่งบุตรมาปกครองเมืองตรังและขึ้นตรงต่อเมืองนครศรีธรรมราช พื้นที่แถบนี้มีผู้คนมาตั้งถิ่นฐานกันแล้ว เจ้าเมืองพัทลุงจึงส่งกรมการเมืองมาปกครองเพื่อเป็นการสกัดกั้นอำนาจของเจ้าเมืองนครศรีธรรมราชไว้ ขณะนั้นท้องที่อำเภอปะเหลียน มีประชากรน้อยมาก ไม่เหมาะสมที่จะยกฐานะเป็นเมืองดี ดังนั้น ตำแหน่งผู้ปกครองจึงเป็นเพียง "จอม" คำว่าจอมใช้กันเฉพาะที่มีชายไทยมุสลิมอยู่ แปลว่า ผู้เป็นใหญ่

ในสมัยต่อมาเมื่อประชากรมากขึ้นจึงยกฐานะขึ้นเป็นเมือง เมื่อ พ.ศ. 2341 เรียกว่า เมืองปะเหลียน เจ้าเมืองปะเหลียนคนสุดท้ายคือพระปริยันต์เกษตรานุรักษ์ เท่าที่มีหลักฐานปรากฏตัวเมืองครั้งแรกตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 3 ตำบลปะเหลียนในปัจจุบัน ต่อมาได้ย้ายไปตั้งบริเวณหมู่ที่ 1 ตำบลท่าพญาในปัจจุบันเมื่อประมาณ พ.ศ. 2430

ในปี พ.ศ. 2434 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเห็นว่า เมืองปะเหลียนทรุดโทรมมาก จึงยุบให้เป็นแขวงขึ้นตรงกับเมืองตรัง และในปี พ.ศ. 2438 ได้จัดตั้งที่ว่าการอำเภอเป็นครั้งแรกที่ตำบลท่าพญา ใช้ชื่อว่า อำเภอท่าพญา ครั้นได้จัดรูปแบบอำเภอขึ้นตามพระราชบัญญัติปกครองท้องที่ เมื่อ พ.ศ. 2440 ได้ย้ายที่ว่าการอำเภอไปตั้งที่บ้านหยงสตาร์ ตำบลท่าข้าม ใช้ชื่อว่า อำเภอปะเหลียน ในปี พ.ศ. 2460 และได้เปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอหยงสตา จนกระทั่งปี พ.ศ. 2482 ได้เปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอปะเหลียน ตามชื่อเดิมจวบจนปัจจุบัน ทั้งนี้เพื่อรักษาประวัติศาสตร์อันยาวนานของเมืองปะเหลียนไว้ ขณะนี้อำเภอปะเหลียนได้ก่อตั้งมาครบ108 ปี นับว่าเป็นอำเภอเก่าแก่อำเภอหนึ่งในจังหวัดตรัง

• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง เป็น อำเภอหยงสตา
• วันที่ 17 สิงหาคม 2467 ยุบตำบลส้มเฟือง ให้โอนพื้นที่หมู่ 1,2 (ในขณะนั้น) ของตำบลส้มเฟือง ไปขึ้นกับตำบลบางด้วน โอนพื้นที่หมู่ 3,4 (ในขณะนั้น) ของตำบลส้มเฟือง ไปขึ้นกับตำบลในควน กับโอนพื้นที่หมู่ 2 (ในขณะนั้น) ของตำบลบางด้วน รวมกับหมู่ที่ 5 ตำบลท่าพญา
• วันที่ 31 พฤษภาคม 2468 ยุบตำบลแหลมปอ รวมกับตำบลปะเหลียน
• วันที่ 19 กันยายน 2481 แบ่งการปกครองหมู่ที่ 1,7,8 (ในขณะนั้น) ของตำบลสุโสะ และหมู่ที่ 11,12 (ในขณะนั้น) ของตำบลปะเหลียน ตั้งขึ้นเป็นตำบลทุ่งยาว
• วันที่ 17 เมษายน 2482 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอหยงสตา จังหวัดตรัง เป็น อำเภอปะเหลียน อีกครั้ง
• วันที่ 1 พฤษภาคม 2482 โอนพื้นที่หมู่ 4 (ในขณะนั้น) ของตำบลสุโสะ ไปขึ้นกับตำบลหยงสตา
• วันที่ 30 กันยายน 2490 ตั้งตำบลสุโสะ แยกออกจากตำบลท่าข้าม ตั้งตำบลบางด้วน แยกออกจากตำบลทุ่งพญา ตั้งตำบลบ้าหวี แยกออกจากตำบลบ้านนา
• วันที่ 9 ธันวาคม 2490 แยกพื้นที่ตำบลย่านตาขาว ตำบลหนองบ่อ ตำบลทุ่งค่าย อำเภอกันตัง ตำบลนาชุมเห็ด อำเภอเมืองตรัง และตำบลในควน ตำบลโพรงจระเข้ อำเภอปะเหลียน มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอย่านตาขาว และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอกันตัง
• วันที่ 28 พฤศจิกายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลท่าข้าม ในท้องที่บางส่วนของตำบลท่าข้าม
• วันที่ 30 พฤศจิกายน 2508 จัดตั้งสุขาภิบาลทุ่งยาว ในท้องที่บางส่วนของตำบลทุ่งยาว
• วันที่ 16 สิงหาคม 2526 ตั้งตำบลแหลมสอม แยกออกจากตำบลปะเหลียน
• วันที่ 24 ตุลาคม 2534 กำหนดเขตท้องที่ตำบลลิพัง อำเภอปะเหลียน ให้มีเขตการปกครองทั้งหมด 5 หมู่บ้าน
• วันที่ 26 พฤษภาคม 2537 แยกพื้นที่ตำบลหาดสำราญ ตำบลบ้าหวี และตำบลตะเสะ อำเภอปะเหลียน ไปตั้งเป็น กิ่งอำเภอหาดสำราญ และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอปะเหลียน
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลท่าข้าม และสุขาภิบาลทุ่งยาว เป็นเทศบาลตำบลท่าข้าม และเทศบาลตำบลทุ่งยาว ตามลำดับ ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอหาดสำราญ อำเภอปะเหลียน เป็นอำเภอหาดสำราญ

ที่มาของชื่ออำเภอ

มีผู้พยายามค้นหาความหมายและความเป็นมาของคำว่า "ปะเหลียน" จนกระทั่งปัจจุบันนี้ก็ยังหาข้อยุติไม่ได้ เพราะเมืองปะเหลียนมีประวัติยาวนานหลายชั่วอายุคน ประกอบกับหลักฐานทางประวัติศาสตร์ก็ไม่สามารถค้นหาได้จึงเป็นเพียงแต่คำบอกเล่าต่อ ๆ กันมาและเป็นข้อสันนิษฐานที่พอจะรับฟังได้ คือ

• "ปะเหลียน" เป็นสถานที่ที่มีทรัพยากรมาก มาจากคำว่า "ปะ" แปลว่า พบหรือเจอ และ "เหลียน" แปลว่า สิ่งที่มีค่า เพี้ยนมาจากคำว่า เหรียญ คือของมีค่า
• "ปะเหลียน" เพี้ยนมาจากคำในภาษามลายูจากเดิมว่า "ปราเลียน" แปลว่า ทอง

อย่างไรก็ตาม แม้ว่าจะยังไม่มีผู้ใดทราบถึงความหมายอันแท้จริงของคำว่าปะเหลียน แต่ปะเหลียนก็เป็นชื่อตำบลหนึ่งของอำเภอที่ติดต่อกับทิวเขาบรรทัดซึ่งกั้นแดนระหว่างจังหวัดตรังกับจังหวัดพัทลุง ในสมัยก่อนชาวพัทลุงได้อพยพเข้ามาอยู่ในพื้นที่ตำบลปะเหลียนเป็นจำนวนมาก สำหรับที่ว่าการอำเภอปัจจุบัน ตั้งอยู่ที่บ้านท่าข้าม หมู่ที่ 1 ตำบลท่าข้าม ซึ่งสมัยก่อนเป็นท่าเรือสำคัญที่ใช้ติดต่อคมนาคมกับจังหวัดชายฝั่งทะเลอันดามันและมลายูหรือประเทศมาเลเซียในปัจจุบัน

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอปะเหลียนมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอย่านตาขาว
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอกงหราและอำเภอตะโหมด (จังหวัดพัทลุง)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอทุ่งหว้า (จังหวัดสตูล) และทะเลอันดามัน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอหาดสำราญและอำเภอกันตัง

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอปะเหลียนแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 10 ตำบล 85 หมู่บ้าน ได้แก่

1. ท่าข้าม (Tha Kham) 09 หมู่บ้าน 9. สุโสะ (Suso) 11 หมู่บ้าน 2. ทุ่งยาว (Thung Yao) 07 หมู่บ้าน 10. ลิพัง (Liphang) 07 หมู่บ้าน 3. ปะเหลียน (Palian) 15 หมู่บ้าน 11. เกาะสุกร (Ko Sukon) 04 หมู่บ้าน 4. บางด้วน (Bang Duan) 06 หมู่บ้าน 12. ท่าพญา (Tha Phaya) 04 หมู่บ้าน 7. บ้านนา (Ban Na) 12 หมู่บ้าน 13. แหลมสอม (Laem Som) 11 หมู่บ้าน

หมายเลขที่หายไปปัจจุบันคือตำบลในอำเภอหาดสำราญ

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอปะเหลียนประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 12 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลท่าข้าม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลท่าข้าม
• เทศบาลตำบลทุ่งยาว ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลทุ่งยาว
• เทศบาลตำบลท่าพญา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าพญาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าข้าม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าข้าม (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลท่าข้าม)
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งยาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งยาว (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลทุ่งยาว)
• องค์การบริหารส่วนตำบลปะเหลียน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปะเหลียนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางด้วน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางด้วนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านนาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสุโสะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสุโสะทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลลิพัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลลิพังทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะสุกร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกาะสุกรทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลแหลมสอม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแหลมสอมทั้งตำบล

ภาพ

•  

  เกาะเหลาเหลียงใต้

แหล่งข้อมูลอื่น

พิกัดภูมิศาสตร์: 7°13′54″N 99°47′20″E / 7.23175°N 99.78882°E / 7.23175; 99.78882

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ อำเภอปะเหลียน
  • แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแผนที่
  • ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์
  • ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย

อ้างอิง

1. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่ออำเภอ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 34 (0 ก): 40–68. April 29, 1917.
2. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๔๖๔ ในท้องที่อำเภอหยงสตา จังหวัดตรัง สำหรับตำบลส้มเฟือง ซึ่งยุบไปรวมกับตำบลบางด้วนและตำบลในควน กับหมู่บ้านที่ ๒ ของตำบลซึ่งยุบไปรวมกับตำบลท่าพญา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 41 (0 ก): 60–61. August 17, 1924.
3. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ ในตำบลแหลมปอ อำเภอหยงสตา จังหวัดตรัง ซึ่งยุบไปรวมกับตำบลปะเหลียน ท้องที่อำเภอเดียวกัน" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 42 (0 ก): 40–41. May 31, 1925.
4. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในอำเภอหยงสตา จังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 55 (0 ง): 2094–2095. September 19, 1938.
5. "พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนนามอำเภอ กิ่งอำเภอ และตำบลบางแห่ง พุทธศักราช ๒๔๘๒" (PDF). Royal Gazette. 56 (0 ก): 354–364. April 17, 1939.
6. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในจังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 56 (0 ง): 292–293. May 1, 1939.
7. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (46 ง): 2507–2533. September 30, 1947.
8. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ยกฐานะตำบลขึ้นเป็นกิ่งอำเภอ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (60 ง): 3188–3193. December 9, 1947.
9. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลท่าข้าม อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (99 ง): (ฉบับพิเศษ) 17-18. November 28, 1956.
10. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลทุ่งยาว อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 82 (103 ง): 2950–2951. November 30, 1965.
11. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 100 (133 ง): 2834–2837. August 16, 1983.
12. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 108 (186 ง): 10650–10653. October 24, 1991.
13. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งเขตท้องที่อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง ตั้งเป็นกิ่งอำเภอหาดสำราญ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 111 (42 ง): 29. May 26, 1994.
14. "พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. February 24, 1999.
15. "พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอฆ้องชัย...และอำเภอเหล่าเสือโก้ก พ.ศ. ๒๕๕๐" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 124 (46 ก): 14–21. August 24, 2007.