อำเภอภูผาม่าน

ภูผาม่าน เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดขอนแก่น

อำเภอภูผาม่าน
อำเภอ
คำขวัญ:  ภูผาม่าน อุทยานขุนเขา ฝูงค้างคาว นับล้าน แลละลานถั่วเหลือง ลือเลื่อง เครื่องดื่มสมุนไพร ตรุษไทเทศกาล
พิกัดภูมิศาสตร์: 16°38′42″N 101°54′14″E / 16.64500°N 101.90389°E / 16.64500; 101.90389
อักษรไทย	อำเภอภูผาม่าน
อักษรโรมัน	Amphoe Phu Pha Man
จังหวัด	ขอนแก่น
พื้นที่
• ทั้งหมด	284.6 ตร.กม. (109.9 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	23,157 คน
• ความหนาแน่น	81.37 คน/ตร.กม. (210.7 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	40350
รหัสภูมิศาสตร์	4020
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอภูผาม่าน เลขที่ 37 หมู่ที่ 1 ถนนหนองเขียด-วังสวาบ ตำบลภูผาม่าน อำเภอภูผาม่าน จังหวัดขอนแก่น 40350
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอภูผาม่านตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือสุดของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอภูกระดึง (จังหวัดเลย)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอชุมแพ
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอคอนสาร (จังหวัดชัยภูมิ)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอน้ำหนาว (จังหวัดเพชรบูรณ์)

ประวัติ

ประมาณปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา นายภูมิ บิดาเป็นกรมการเมืองนครไทย (อำเภอนครไทย จังหวัดพิษณุโลก) ได้รับแต่งตั้งให้มีหน้าที่ควบคุมสมัครพรรคพวกไปซ่องสุมคอยดักจับเอาพวกจรจัดที่หลบหนีอยู่ตามป่าในเขตเมืองเพชรบูรณ์และเมืองหล่มสักมารวมไว้ ท่านปฏิบัติหน้าที่เป็นผลดีแก่ทางราชการมาก จึงได้รับการพิจารณาแต่งตั้งให้เป็น หมื่นอร่ามกำแหง และต่อมาท่านได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น หลวงวิชิตสงคราม และได้รับใช้บ้านเมืองด้วยความอุตสาหะวิริยะ และซื่อสัตย์ สุจริต จึงเป็นที่โปรดปรานเป็นอย่างยิ่ง จนเป็นที่อิจฉาริษยาของข้าราชการในสมัยนั้นหลายคน จนในที่สุดถูกใส่ร้ายจึ่งถูกถอดยศลดตำแหน่งหลวงวิชิตสงครามลงเป็นไพร่หลวง สังกัดกองด่านเมืองเพชรบูรณ์ ท่านจึงพาพรรคพวกอพยพหาทำเลที่เหมาะสมสำหรับตั้งบ้านเรือนซึ่งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของบ้านเป้า ซึ่งเป็นที่ว่าง (บ้านเป้า ตำบลบ้านเป้า อำเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ) เป็นที่มีดินอุดมสมบูรณ์และมีลำห้วย ลำคลองหลายสาย น้ำพุ น้ำซับหลายแห่งเพียงพอที่จะทำการทดหรือระบายเข้าสู่ไร่นาในอนาคตได้ ประกอบกับพื้นที่มีพืชพันธุ์นานาชนิด ทั้งที่ใช้เป็นอาหารมนุษย์ได้และใช้ทำเป็นเครื่องใช้สอยขึ้นอยู่หนาแน่น คล้ายคลึงกับภูมิภาคบ้านเดิมของท่าน ดังนั้นท่านจึงตั้งบ้านเมืองอยู่ที่บ้านคอนสาร และได้ทำหน้าที่ขุดร่อนทองคำเป็นอากรส่วยทูลเกล้าถวายเป็นประจำทุกปี เมืองคอนสารมีเจ้าเมืองปกครองมาเรื่อย ๆ จนถึงสมัยเปลี่ยนแปลงการปกครองในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 กองบ้านคอนสารถูกยุบเป็นตำบลได้ 3 ตำบล คือ

1. ตำบลคอนสาร ขึ้นอยู่กับอำเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ (ปัจจุบันคืออำเภอคอนสาร จังหวัดชัยภูมิ)
2. ตำบลโนนหัวนา ขึ้นอยู่กับอำเภอภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ ต่อมาเมื่อมีประชากรมากขึ้น ทางราชการจึงแยกออกเป็นตำบลทุ่งพระ (ปัจจุบันคือตำบลโนนหัวนา และตำบลทุ่งพระ อำเภอคอนสาร จังหวัดชัยภูมิ)
3. ตำบลโนนคอม ขึ้นอยู่กับอำเภอภูเวียง จังหวัดขอนแก่น เมื่อทางราชการตั้งอำเภอชุมแพขึ้น ก็ถูกยุบไปรวมกับตำบลโนนหัน ขึ้นกับอำเภอชุมแพ จังหวัดขอนแก่น ต่อมาจึงยกฐานะขึ้นเป็น กิ่งอำเภอภูผาม่าน และ อำเภอภูผาม่าน ในลำดับต่อมา

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอภูผาม่านแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 5 ตำบล 41 หมู่บ้าน ได้แก่

1.		โนนคอม			(Non Khom)			8 หมู่บ้าน
2.		นาฝาย			(Na Fai)			6 หมู่บ้าน
3.		ภูผาม่าน			(Phu Pha Man)			9 หมู่บ้าน
4.		วังสวาบ			(Wang Sawap)			10 หมู่บ้าน
5.		ห้วยม่วง			(Huai Muang)			9 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอภูผาม่านประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 6 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลภูผาม่าน ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลโนนคอมและบางส่วนของตำบลภูผาม่าน
• เทศบาลตำบลโนนคอม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโนนคอม (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลภูผาม่าน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาฝาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาฝายทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลภูผาม่าน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลภูผาม่าน (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลภูผาม่าน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังสวาบ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังสวาบทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยม่วง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยม่วงทั้งตำบล

ประเพณีที่สำคัญ

ประเพณีตรุษไท หรือบุญเดือนสี่ กิจกรรมสำคัญ คือ การขอขมาผู้สูงอายุ มีการแข่งกีฬาพื้นบ้านที่สำคัญและเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่น คือ การแข่งขันสะบ้า

สถานที่ท่องเที่ยวสำคัญ

1. ถ้ำค้างคาว
2. ถ้ำภูตาหลอ
3. จุดชมวิวดงสะคร่าน
4. น้ำตกตาดฟ้า
5. ถ้ำพระ
6. อุทยานแห่งชาติภูผาม่าน
7. อ่างเก็บน้ำห้วยม่วง