อำเภอมหาชนะชัย
มหาชนะชัย เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดยโสธร
อำเภอมหาชนะชัย | |
|---|---|
| คำขวัญ: มหาชนะชัย พระเรืองไชยลือเลื่อง เมืองแห่งดอกจาน นมัสการพระพุทธบาท ธรรมชาติลำน้ำชี ประเพณีแห่มาลัย | |
| พิกัดภูมิศาสตร์: 15°31′54″N 104°14′30″E / 15.53167°N 104.24167°E | |
| อักษรไทย | อำเภอมหาชนะชัย |
| อักษรโรมัน | Amphoe Maha Chana Chai |
| จังหวัด | ยโสธร |
| พื้นที่ | |
| • ทั้งหมด | 455.27 ตร.กม. (175.78 ตร.ไมล์) |
| ประชากร (2563) | |
| • ทั้งหมด | 56,262 คน |
| • ความหนาแน่น | 123.58 คน/ตร.กม. (320.1 คน/ตร.ไมล์) |
| รหัสไปรษณีย์ | 35130 |
| รหัสภูมิศาสตร์ | 3506 |
| ที่ตั้งที่ว่าการ | ที่ว่าการอำเภอมหาชนะชัย หมู่ที่ 2 ถนนเรืองแสนกรรฐ์ ตำบลฟ้าหยาด อำเภอมหาชนะชัย จังหวัดยโสธร 35130 |
ที่ตั้งและอาณาเขต
อำเภอมหาชนะชัยตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของจังหวัด อยู่ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 41 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้
- ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอพนมไพร (จังหวัดร้อยเอ็ด) และอำเภอคำเขื่อนแก้ว
- ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเขื่องใน (จังหวัดอุบลราชธานี)
- ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอค้อวัง และอำเภอราษีไศล (จังหวัดศรีสะเกษ)
- ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอศิลาลาด (จังหวัดศรีสะเกษ) และอำเภอพนมไพร (จังหวัดร้อยเอ็ด)
ประวัติ
ช่วงปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เมืองอุบลราชธานีมีพระพรหมราชวงศา (ท้าวกุทอง) เป็นเจ้าผู้ครองเมือง ท่านมีบุตรหลายคนที่มีความสามารถเป็นเจ้าเมืองอุปฮาด (อุปราช) ประกอบกับในระยะนั้น บริเวณที่ตั้งอาณาเขตติดต่อกับจังหวัดศรีสะเกษในปัจจุบัน มีโจรผู้ร้ายชุกชุม ยากแก่การปกครองและปราบปราม ท่านจึงให้ท้าวปุตะคำพูน (คำพูน สุวรรณกูฎ) ซึ่งเป็นบุตรออกไปสำรวจพื้นที่เพื่อจัดตั้งเมืองใหม่ ท้าวคำพูนได้ออกสำรวจพื้นที่และได้พิจารณาเห็นว่า "บ้านเวินชัย" (ปัจจุบันเป็นบ้านเวินชัย หมู่ที่ 5 ตำบลผือฮี) มีทำเลเหมาะสม และมีลำชี (แม่น้ำชี) ไหลผ่านสะดวกแก่การคมนาคมทางเรือ จึงได้ทำรายงานให้พระพรหมวงศาขอจัดตั้งเมืองขึ้นที่บ้านเวินชัย โดยให้เป็นแขวงเมืองขึ้นต่อเมืองอุบลราชธานี
ต่อมาวันแรม 11 ค่ำ เดือน 12 ปีกุน เบญจศก จ.ศ. 1225 (ตรงกับ พ.ศ. 2406) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้ง เมืองมหาชนะชัย ขึ้นที่บ้านเวินชัย และได้ทรงแต่งตั้งท้าวปุตะคำพูนเป็นเจ้าเมืองมหาชนะชัย และพระราชทานนามท้าวคำพูนว่า "พระเรืองไชยชำนะ" และแต่งตั้งท้าวโพธิราช (ผา) เป็นอุปฮาด ท้าววรกิตติกา (ไชย) เป็นราชวงศ์ และท้าวอุเทน (หอย) เป็นราชบุตร
พระเรืองไชยชำนะได้ปกครองเมืองที่บ้านเวินชัยประมาณเดือนเศษก็พบว่า บริเวณดังกล่าวมีสภาพภูมิประเทศคับแคบ ขยายตัวเมืองได้ยาก ประกอบกับเป็นคุ้งน้ำเซาะดินพังอยู่เสมอ ดังนั้นจึงได้ย้ายเมืองใหม่มาตั้งที่บ้านฟ้าหยาดในปัจจุบัน
พระเรืองไชยชำนะปกครองเมืองมหาชนะชัยจนถึงแก่กรรม พระสิทธิจางวางได้เป็นเจ้าเมืองสืบต่อมาอีก 15 ปี ก็ถึงแก่กรรมอีก ทางราชการจึงได้ยุบเมืองมหาชนะชัยเป็น อำเภอมหาชนะชัย ขึ้นตรงต่อเมืองอุบลราชธานี พร้อมกับแต่งตั้งท้าวสุริยนต์ บุตรพระสิทธิจางวาง เป็นนายอำเภอมหาชนะชัยคนแรก (สันนิษฐานว่าเป็นคนเดียวกับหลวงวัฒนวงศ์โทนุบล)
เนื่องจากอำเภอมหาชนะชัยตั้งอยู่บ้านฟ้าหยาด ตำบลฟ้าหยาด กระทรวงมหาดไทยจึงได้เปลี่ยนชื่ออำเภอมหาชนะชัยเป็น อำเภอฟ้าหยาด ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยลงวันที่ 24 เมษายน พ.ศ. 2460 จนกระทั่งถึงวันที่ 17 เมษายน พ.ศ. 2482 กระทรวงมหาดไทยจึงได้เปลี่ยนชื่อจากอำเภอฟ้าหยาดเป็น "อำเภอมหาชนะชัย" อีกครั้งหนึ่ง
เมื่อวันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2515 อำเภอมหาชนะชัยจึงได้ย้ายไปขึ้นกับจังหวัดยโสธรจนถึงปัจจุบัน ต่อมาเมื่อวันที่ 2 มิถุนายน พ.ศ. 2518 กระทรวงมหาดไทยเห็นว่าท้องที่อำเภอมหาชนะชัย จังหวัดยโสธร มีพื้นที่กว้างขวางประกอบกับพลเมืองมีจำนวนมาก จึงได้แบ่งท้องที่ตำบลฟ้าห่วน ตำบลกุดน้ำใส และตำบลน้ำอ้อม ออกไปจัดตั้งกิ่งอำเภอค้อวัง
การแบ่งเขตการปกครอง
การปกครองส่วนภูมิภาค
อำเภอมหาชนะชัยแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 10 ตำบล 103 หมู่บ้าน ได้แก่
| 1. | ฟ้าหยาด | (Fa Yat) | 6. | ม่วง | (Muang) | ||||||||
| 2. | หัวเมือง | (Hua Mueang) | 7. | โนนทราย | (Non Sai) | ||||||||
| 3. | คูเมือง | (Khu Mueang) | 8. | บึงแก | (Bueng Kae) | ||||||||
| 4. | ผือฮี | (Phue Hi) | 9. | พระเสาร์ | (Phra Sao) | ||||||||
| 5. | บากเรือ | (Bak Ruea) | 10. | สงยาง | (Song Yang) |
การปกครองส่วนท้องถิ่น
ท้องที่อำเภอมหาชนะชัยประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 11 แห่ง ได้แก่
- เทศบาลตำบลฟ้าหยาด ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลฟ้าหยาด
- องค์การบริหารส่วนตำบลฟ้าหยาด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลฟ้าหยาด (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลฟ้าหยาด)
- องค์การบริหารส่วนตำบลหัวเมือง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวเมืองทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลคูเมือง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคูเมืองทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลผือฮี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลผือฮีทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลบากเรือ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบากเรือทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลม่วง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลม่วงทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลโนนทราย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโนนทรายทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลบึงแก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบึงแกทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลพระเสาร์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพระเสาร์ทั้งตำบล
- องค์การบริหารส่วนตำบลสงยาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสงยางทั้งตำบล
ทำเนียบนายอำเภอ
ผู้ดำรงตำแหน่งนายอำเภอมหาชนะชัย นับจากอดีตจนถึงปัจจุบัน มีทั้งสิ้น 36 ท่าน ดังนี้
- หลวงวัฒนวงศ์โทนุบล (โทน สุวรรณกูฎ)
- ขุนกันทรารักษ์ (บุญเย็น พิลานุช)
- หลวงวิจารย์ภักดี (เลื่อน โอวาทสาร)
- หลวงศักดิ์รัตนเขตต์ (เฉ่ง นิยมวัน)
- ขุนศรีศักดิ์บริบาล (นาม อุ่นทำนัก)
- หลวงพิศิษฐ์สุรินทร์รัฐ (พานเมือง อัมรนิมิ)
- ขุนอาจเอาธุระ (เลื่อม วงศ์กาไสย)
- นายนารถ มนตะเสวี
- นายเลื่อน ปทุมรัตน์
- นายรง ทัศนาญชาบี
- นายสุวรรณ สุกะโตษะ
- นายเกื้อ ชูทิม
- นายไสว เจริญยุทธ
- ม.ล. ภักศุก กำภู
- นายประสิทธิ์ โกมลมาลย์
- นายพิสุทธิ์ ฟังเสนาะ
- นายเจริญ ลีละทีป
- นายบัญชา ช่างกล
- นายวิศิษฐ์ บุญศิลป์
- นายบำรุง วัฒนรัตน์
- นายไพโรจน์ ทองใบ
- ร.ต. สำราญ นิรัติศัย
- นายเจริญ เกิดศิริ
- ร.ต. อนิวรรตน์ พะโยมเยี่ยม
- นายธีระ กลิ่นลำดวน
- นายเทียม ศิวะสุข
- นายธนู สุขฉายา
- นายถาวร ภู่เจริญ
- นายวิโรจน์ สุนทราวงศ์
- นายเฉลิมศักดิ์ วงศ์ศิริวัฒน์
- นายเฉลิมวงศ์ สรรพศิริ
- นายสมบัติ กนกอนันทกุล
- ว่าที่ ร.ต. ประเสริฐชัย สามกษัตริย์
- นายนฤมิต หลิ่มวิรัติ
- นายสมยศ ศิลปิโยดม
- นายสุวัฒน์ เข็มเพชร
- นายอภิรัตน์ ป้องกัน
- นางสาวมาริสา สีลาพัฒน์ (นายอำเภอคนปัจจุบัน ซึ่งเป็นนายอำเภอหญิงคนแรก)
สถาบันทางการเงิน
- ธนาคารไทยพาณิชย์ สาขามหาชนะชัย
- ธนาคารออมสิน สาขามหาชนะชัย
- ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร สาขามหาชนะชัย
สถานที่ราชการสำคัญ
- ที่ว่าการอำเภอมหาชนะชัย
- โรงพยาบาลมหาชนะชัย
- สำนักงานที่ดินจังหวัดยโสธร สาขามหาชนะชัย
- สำนักงานขนส่งจังหวัดยโสธร สาขามหาชนะชัย
- สำนักงานสรรพากรพื้นที่ สาขามหาชนะชัย
- สำนักงานสรรพสามิตพื้นที่ยโสธร สาขามหาชนะชัย
- สำนักงานสาธารณสุขอำเภอมหาชนะชัย
- สำนักงานปศุสัตว์อำเภอมหาชนะชัย
- สำนักงานเกษตรอำเภอมหาชนะชัย
- สถานีตำรวจภูธรมหาชนะชัย
- สถานีตำรวจภูธรบึงแก
- ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืดยโสธร
- ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรยโสธร
- การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค สาขามหาชนะชัย
- การประปาส่วนภูมิภาค สาขามหาชนะชัย
- ที่ทำการไปรษณีย์มหาชนะชัย รหัสไปรษณีย์ 35130
สถานที่ท่องเที่ยว
- วัดพระพุทธบาทยโสธร
- พระธาตุบุญตา
- วัดศรีวีรวงศาราม
- พระเจดีย์บูรพาจารย์ วัดหอก่อง
- วัดป่าหนองบัวแดง สาขาที่ 140 วัดหนองป่าพง
- สวนรุกขชาติน้อมเกล้า
- ทุ่งบัวแดง
วัดสำคัญภายในตัวอำเภอ
- วัดหอก่อง (ธ)
- วัดฟ้าหยาด (ม)
- วัดกลางโพธิ์ชัย (ธ)
- วัดมหาชนะชัย
การคมนาคม
รถยนต์
- เส้นทางที่ 1 ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1 (ถนนพหลโยธิน) ผ่านจังหวัดปทุมธานี จังหวัดสระบุรี เลี้ยวซ้ายเข้าสู่ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2 ผ่านอำเภอปากช่อง อำเภอสีคิ้ว อำเภอสูงเนิน อำเภอเมืองนครราชสีมา อำเภอโนนสูง อำเภอโนนแดง อำเภอประทาย จังหวัดนครราชสีมา และเลี้ยวขวาเข้าสู่ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 202(ถนนอรุณประเสริฐ) ผ่านอำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ อำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรีรัมย์ อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย จังหวัดมหาสารคาม อำเภอเกษตรวิสัย อำเภอสุวรรณภูมิ อำเภอพนมไพร จังหวัดร้อยเอ็ด และเข้าสู่อำเภอมหาชนะชัย รวมระยะทาง 539 กิโลเมตร
อำเภอมหาชนะชัย มีทางหลวงแผ่นดิน 3 เส้นทาง ดังนี้
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2043 (ถนนรณชัยชาญยุทธ) สายร้อยเอ็ด-มหาชนะชัย
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2083 (ถนนคำเขื่อนแก้ว-บ้านส้มป่อยน้อย)
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2351 (ถนนพลไว-ค้อวัง–ยางชุมน้อย)
สายการเดินทางสายหลัก
- มหาชนะชัย - อุบลราชธานี (รถตู้ออกทุก 30 นาที โดยประมาณ)
- มหาชนะชัย - ยโสธร
- มหาชนะชัย - พนมไพร - อาจสามารถ
สถานศึกษา
โรงเรียนประถมศึกษาในตัวอำเภอ
- โรงเรียนอนุบาลฟ้าหยาดราษฎร์นิยม สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1
- โรงเรียนมหาชนะชัย สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษายโสธร เขต 1
โรงเรียนมัธยมศึกษาในตัวอำเภอ
- โรงเรียนมหาชนะชัยวิทยาคม สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 28
โรงเรียนมัธยมศึกษานอกตัวอำเภอ
- โรงเรียนตระกูลประเทืองวิทยาคม สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 28
วิทยาลัย
- วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยียโสธร
- วิทยาลัยเทคโนโลยีมหาชนะชัย
บุคคลสำคัญ
- พระราชมุนี (โฮม โสภโณ) อดีตรองเจ้าอาวาสวัดปทุมวนารามราชวรวิหาร เขตปทุมวัน กรุงเทพฯ
- พระธรรมธัชมุนี (อมร ญาโณทโย) กรรมการมหาเถรสมาคม รักษาการเจ้าคณะภาค 10 (ธ) เจ้าอาวาสวัดปทุมวนารามราชวรวิหาร เขตปทุมวัน กรุงเทพฯ
- พระวินัยสุนทรเมธี (บัลลังก์ ฉินอันโธ) เจ้าคณะจังหวัดยโสธร (ธ) และรักษาการเจ้าอาวาสวัดศรีธรรมาราม (ธ)
- พระเรืองไชยชำนะ (คำพูน) เจ้าเมืองมหาชนะชัยคนแรก
- เดชชาติ วงศ์โกมลเชษฐ์ อดีตรองปลัดกระทรวงมหาดไทย
- รณ ฤทธิชัย นักแสดงชาวไทยที่เคยได้รับรางวัลตุ๊กตาทอง ประจำปี พ.ศ. 2528 และรางวัลสุพรรณหงส์ทองคำ ประจำปี พ.ศ. 2529
เทศกาลและงานประเพณี
- ประเพณีแห่มาลัยข้าวตอก
เนื้อความในพระไตรปิฎกส่วนที่ว่าด้วยพระสุตตันตปิฎก บทปรินิพพานสูตร กล่าวคือ ดอกมณฑารพ ซึ่งเป็นดอกไม้บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ มีความสวยงามและมีกลิ่นหอมเป็นพิเศษ เมื่อถึงกาลเวลาที่ดอกมณฑารพจะบาน และร่วงหล่นก็ด้วยเหตุการณ์สำคัญๆ คือ พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงประสูติ ตรัสรู้ ปรินิพพาน จารุรงคสันนิบาต และทรงแสดงธรรมจักรกัปวัตนสูตร ดอกมณฑารพจึงได้ร่วงหล่นลงมายังโลกมนุษย์ ครั้งเมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงเสด็จดับขันปรินิพพาน ดอกมณฑารพนี้ก็ได้ร่วงหล่นลงมาทั้งก้านและกิ่ง เปรียบเสมือนความเสียอกเสียใจพิไรรำพันต่อการเสด็จดับขันปรินิพพานของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เหล่าพระภิกษุผู้ได้ชื่อว่าอรหันตขีนาสพและหมู่เหล่าข้าราชการบริพารประชาชนทั้งหลายได้พากันมาถวายสักการะพระบรมศพของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เพื่อเป็นการรำลึกถึงพระปัญญาธิคุณ พระกรุณาธิคุณ และพระบริสุทธิคุณ ขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า จึงได้พากันนำเอาข้าวตอกมาสักการบูชา เพราะถือว่าข้าว เป็นสิ่งที่มีคุณค่าและเป็นของสูงที่มนุษย์จะขาดไม่ได้และต่อมามีการนำมา ประดิษฐ์ตกแต่งเป็นมาลัยที่สวยงาม เป็นที่มาของ “มาลัยข้าวตอก” ประเพณีหนึ่งเดียวในโลก ที่อำเภอมหาชนะชัย จังหวัดยโสธร
- ประเพณีลอยกระทง
จัดขึ้นในเขตเทศบาลตำบลฟ้าหยาด
