เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)
มหาอำมาตย์นายก เจ้าพระยายมราช นามเดิม ปั้น ต้นสกุลสุขุม (15 กรกฎาคม พ.ศ. 2405 - 30 ธันวาคม พ.ศ. 2481) อดีตผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ เสนาบดีกระทรวงนครบาล ทั้งยังเป็นผู้ควบคุมการก่อสร้าง การประปานครหลวง การไฟฟ้ามหานคร ถนนและสะพานในกรุงเทพมหานครอีกด้วย
มหาอำมาตย์นายก เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) น.ร., ร.ว., ป.จ., ม.ป.ช., ม.ว.ม., ม.ร., ว.ภ., ว.ม.ล. | |
---|---|
ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ | |
ดำรงตำแหน่ง 2 มีนาคม พ.ศ. 2478 - 30 ธันวาคม พ.ศ. 2481 | |
กษัตริย์ | สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล |
เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ | |
ดำรงตำแหน่ง 1 มกราคม พ.ศ. 2449 – 5 ธันวาคม พ.ศ. 2450 | |
ก่อนหน้า | พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค) |
ถัดไป | พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงนเรศรวรฤทธิ์ |
เสนาบดีกระทรวงนครบาล | |
ดำรงตำแหน่ง 5 ธันวาคม พ.ศ. 2450 – 1 สิงหาคม พ.ศ. 2458 | |
ก่อนหน้า | พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงนเรศรวรฤทธิ์ |
ถัดไป | ยกเลิกตำแหน่ง |
ข้อมูลส่วนบุคคล | |
เกิด | 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2405 เมืองสุพรรณบุรี ประเทศสยาม |
เสียชีวิต | 30 ธันวาคม พ.ศ. 2481 (76 ปี) จังหวัดพระนคร ประเทศสยาม |
คู่สมรส | ท่านผู้หญิงตลับ ยมราช |
บุตร | 16 คน |
อาชีพ | ขุนนาง, ข้าราชการ, ทหาร |
การเข้าเป็นทหาร | |
รับใช้ | สยาม |
สังกัด | กองทัพบกสยาม กองทัพอากาศสยาม |
ประจำการ | พ.ศ. 2479 - พ.ศ. 2481 |
ยศ | พันเอก นาวาอากาศเอก |
ประวัติ
มหาอำมาตย์นายก เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) เกิดเมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2405 ที่บ้านยะมะรัชโช จังหวัดสุพรรณบุรี ครอบครัวเป็นคหบดีตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ ตำบลบ้านน้ำตก ริมแม่น้ำฟากตะวันออก ด้านใต้จากตัวเมืองสุพรรณบุรี เป็นบุตรคนสุดท้องของนายกลั่น และนางผึ้ง
ท่านมีพี่น้องร่วมบิดามารดา (รวมตัวท่านด้วย) จำนวน 6 คน ดังนี้
- หลวงเทพสุภา (ฉาย สุขุม)
- นิล สุวรรณศร สมรสกับ หลวงแก้วสัสดี (ดี สุวรรณศร)
- พระยาสมบัติภิรมย์ (หมี สุขุม)
- คล้ำ ธูสรานนท์
- หยา สังข์พิชัย สมรสกับ หลวงจ่าเมือง (สิน สังข์พิชัย)
- มหาอำมาตย์นายก เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)
บรรดาศักดิ์
- พ.ศ. 2429 เป็นขุนวิจิตรวรสาสน์ ศักดินา 600
- 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2434 เป็นหลวงวิจิตรวรสาสน์ ศักดินา 600
- 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2436 เป็นพระวิจิตรวรสาสน์
- 11 ตุลาคม พ.ศ. 2439 เป็นพระยาสุขุมนัยวินิต ตำแหน่งข้าหลวงสำหรับรับราชการในหัวเมือง กระทรวงมหาดไทย ศักดินา 1000
- 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2451 เป็นเจ้าพระยามีสมญาตามจารึกในหิรัณยบัฏว่า เจ้าพระยายมราช ชาติเสนางคนรินทร์ มหินทราธิบดีศรีวิไชย ราชมไหสวรรยบริรักษ์ ภูมิพิทักษ์โลกาธิกรณ์ สิงหพาหเทพยมุรธาธรราชธานี มหาสมุหประธาน สุขุมนัยบริหารอเนกนรสมาคม สรรโพดมสุทธิศุขวัฒนาการ มหานคราภิบาล อรรคมาตยาธิบดี อภัยพิริยบรากรมพาหุ ถือศักดินา 10000
- 1 มกราคม พ.ศ. 2467 (นับแบบปัจจุบันตรงกับปี พ.ศ. 2468) เป็นเจ้าพระยารับพระราชทานสุพรรณบัฏ มีสมยาจารึกในสุพรรณบัฏว่า เจ้าพระยายมราช ชาติเสนางคนรินทร์ มหินทราธิราชศักดารักษ์ ภูมิพิทักษ์โลกาธิกรณ ราชสีหมุรธาธร สมุหมนตรีประธาน สุขุมนัยบริหารอเนกนรนาถ ฉัฏฐมราชคุรุฐานวโรปการี นิตยภักดีศรีสุโขปสดัมภก มหาอำมาตย์นายกเมตตาชวาธยาศัย พุทธาทิตรัยรัตนสรณธาดา อภัยพิริยบรากรมพาหุ ดำรงศักดินา 10000
ยศและตำแหน่ง
- พ.ศ. 2430 ผู้ช่วยราชทูตสยามประจำ อังกฤษ สหรัฐอเมริกา ฮอลแลนด์ และเบลเยียม
- 1 ตุลาคม พ.ศ. 2437 ปลัดกรมพลำภัง
- 11 ตุลาคม พ.ศ. 2439 ข้าหลวงเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลนครศรีธรรมราช
- 29 มิถุนายน พ.ศ. 2449 ผู้แทนเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ
- 1 มกราคม พ.ศ. 2449 เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ
- 5 ธันวาคม พ.ศ. 2450 เสนาบดีกระทรวงนครบาลและอธิบดีกรมศุขาภิบาล
- 7 มกราคม พ.ศ. 2453 แต่งเครื่องแต่งตัวอย่างข้าราชการกรมพระอาลักษณ์ ชั้นที่ 2 โท (เทียบเท่าชั้น รองหัวหมื่น)
- 30 มิถุนายน พ.ศ. 2454 นายหมู่ใหญ่
- 27 สิงหาคม พ.ศ. 2454 มหาอำมาตย์เอก
- 30 กันยายน พ.ศ. 2454 นายกองตรี
- 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2455 นายกองโท
- 4 มิถุนายน พ.ศ. 2456 นายกองเอก
- 8 ธันวาคม พ.ศ. 2457 มหาเสวกเอก
- 3 มิถุนายน พ.ศ. 2458 นายพลเสือป่า
- 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2461 มหาอำมาตย์นายก
- 1 สิงหาคม พ.ศ. 2465 เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย
- 7 สิงหาคม พ.ศ. 2465 เข้ารับพระราชทานตราตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย
- 3 มกราคม พ.ศ. 2478 พันเอก นายทหารพิเศษ ประจำกรมทหารอากาศ
- 1 ธันวาคม พ.ศ. 2479 นาวาอากาศเอก นายทหารพิเศษ ประจำกองทัพอากาศ
ครอบครัว
เจ้าพระยายมราช สมรสกับท่านผู้หญิงตลับ ยมราช (สกุลเดิม: ณ ป้อมเพชร์) ธิดาพระยาไชยวิชิตสิทธิศาสตรา (นาค ณ ป้อมเพชร์) กับมีภรรยาอื่นชื่อคุณโต (ณ ป้อมเพชร), คุณน้อม (ธิดานายกวด), คุณปุก ท่านมีบุตร-ธิดา ดังรายนามต่อไปนี้
1.พระยาสุขุมนัยวินิต (สวาท สุขุม) สมรสกับ พัน (ณ พัทลุง), คุณหญิงถนิม (นาวานุเคราะห์)และ คุณหญิงพวง
- 1.1. นายเผ่า (แดง) สุขุม
- 1.2. นางพยอม กัลยาณมิตร
- 1.3. นางชาติตระการโกศล (สุคนธ์ ลิมปิชาติ)
- 1.4. นายณรงค์ (น้อย) สุขุม
- 1.5. นางละเอียด นาวานุเคราะห์
2.คุณไสว สุขุม (ถึงแก่กรรมแต่เล็ก)
3.คุณแปลก สุขุม (ถึงแก่กรรมแต่เล็ก)
4.หม่อมประยูร โสณกุล ณ อยุธยา ในพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร
- 4.1. หม่อมราชวงศ์ (หญิง) นิวัตวาร ณ ป้อมเพชร์
- 4.2. หม่อมราชวงศ์ปาณฑิตย์ โสณกุล
- 4.3. หม่อมราชวงศ์ (หญิง) สุพิชชา โสณกุล
5.หลวงพิสิฐสุขุมการ (ประพาศ สุขุม) สมรสกับ คุณมาลี (กิติโกเศศ) และ คุณประยงค์ สุขุม
- 5.1. เรืออากาศเอก นายแพทย์กิตติประวัติ สุขุม
- 5.2. พลอากาศโทพิสิฐ สุขุม
- 5.3. นางสุภางค์ โชติกเสถียร
- 5.4. นางรจิต จันทรางศุ
- 5.5. นางศุภวาร สุขุม
- 5.6. นายตระกล สุขุม
- 5.7. นางเฉิดโฉม สุขุม
6.พระพิศาลสุขุมวิท (ประสพ สุขุม) สมรสกับ คุณผะอบ (จันเจือมาศ)
- 6.1. นายประสงค์ สุขุม
- 6.2. นายแพทย์ประเสริฐ สุขุม
- 6.3. นางสาวประสานศรี สุขุม
7.คุณประยงค์ สุขุม
8.คุณประสาท สุขุม สมรสกับเจ้าพรรณคำ ณ เชียงใหม่ (พระปนัดดาในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ )
9.หลวงสุขุมนัยประดิษฐ์ (ประดิษฐ์ สุขุม) สมรสกับ คุณรัตนา (ล้วน ญาณวารี), คุณเพิ่มศิริ (อมาตยกุล) และ ฯลฯ
- 9.1. นางสุมน กรรณสูต
- 9.2. นางประจง สารกิจปรีชา
- 9.3. นายประเดิม สุขุม
- 9.4. นางประพาฬ รัตนกนก
- 9.5. นางสาวสำเนา สุขุม
- 9.6. นางสินี ช่วงสุวนิช
- 9.7. นางประดิษฐา พรรธนะแพทย์
- 9.8. นายแพทย์ประดับ สุขุม
- 9.9. นางปราณี การ์เนียร์
- 9.10. นางสาวปาริชาติ สุขุม
- 9.11. นางนฤพร เกรซ
- 9.12. นางกิตติมา สังข์เกษม
10.คุณประวัติ สุขุม สมรสกับ คุณชำนัญ (โอสถานนท์)
- 10.1. นายทิพย์รักษ์ สุขุม
11.คุณเล็ก สุขุม (ถึงแก่กรรมแต่เล็ก)
12.คุณประนอม (นุ้ย) ณ นคร สมรสกับ รองเสวกตรีหยิบ ณ นคร
- 12.1. นายพัฒนพงษ์ ณ นคร
- 12.2. นายยุทธสาร ณ นคร
- 12.3. นางกรรณิกา อินทรสูต
- 12.4. นายน้อยอโศก ณ นคร
- 12.5. นายโยธิน ณ นคร
13.คุณหญิงประจวบ สุขุม (2453-2540:87 ปี) สมรสกับ พลเอก พลเรือเอก เจ้าพระยารามราฆพ (หม่อมหลวงเฟื้อ พึ่งบุญ)
- 13.1. นางรุจิรา อมาตยกุล
- 13.2. นายมานน พึ่งบุญ ณ อยุธยา
14.พลตำรวจตรีนิตย์ สุขุม สมรสกับ หม่อมหลวงกมลา สุทัศน์
- 14.1. นางวนิดา ดุละลัมพะ
- 14.2. นางสาวกาญจนา สุขุม
15.คุณปอง นิติพน สมรสครั้งแรกกับ หม่อมเจ้ารุจยากร อาภากร และครั้งที่สองกับ นายสวัสดิ์ นิติพน
- 15.1. หม่อมราชวงศ์รุจยา อาภากร
- 15.2. หม่อมราชวงศ์ (หญิง) จิยากร เสสะเวช
- 15.3. นายสุพน นิติพน
- 15.4. นายสุพจน์ นิติพน
16.คุณประณีต (แจ๋ว) ณ นคร สมรสกับ นายลาภ ณ นคร
- 16.1. นายชัยเลิศ ณ นคร
- 16.2. นายจร ณ นคร
- 16.3. นางเจนจุไร บราน์
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
- พ.ศ. 2467 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (น.ร.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2451 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2455 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.)
- พ.ศ. 2456 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
- พ.ศ. 2463 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
- พ.ศ. 2460 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี ชั้นที่ 2 มหาโยธิน (ม.ร.)
- พ.ศ. 2462 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วัลลภาภรณ์ (ว.ภ.)
- พ.ศ. 2440 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)
- พ.ศ. 2431 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 5 เบญจมาภรณ์ช้างเผือก (บ.ช.)
- พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วชิรมาลา (ว.ม.ล.)
- พ.ศ. 2449 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 2 (จ.ป.ร.2)
- พ.ศ. 2456 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 1 (ว.ป.ร.1)
- พ.ศ. 2481 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 1 (อ.ป.ร.1)
อ้างอิง
คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) |
- เชิงอรรถ
- ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศพิเศษ เรื่อง ตั้งคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์, เล่ม 51, ตอน 0ก, 7 มีนาคม พ.ศ. 2477, หน้า 1332
- นับตามปีปฏิทินสากล
- "ประกาศกระทรวงมุรธาธร เรื่อง ประกาศพระราชทานนามสกุล ครั้งที่ 1" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 30 (0 ง): 648. 26 มิถุนายน 2456. สืบค้นเมื่อ 26 มกราคม 2562. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - สำเนาสัญญาบัตรปีระกาสัปตศก
- พระราชทานสัญญาบัตร
- พระราชทานสัญญาบัตร (หน้า 269-270)
- "พระราชทานสัญญาบัตร" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 13 (29): 322. 11 ตุลาคม ร.ศ. 115. สืบค้นเมื่อ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2561. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งกรมและเจ้าพระยา (หน้า 1006)
- "พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระราชทานสุพรรณบัฎ เจ้าพระยายมราช" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 41 (ง): 3629. 11 มกราคม 2467. สืบค้นเมื่อ 26 มกราคม 2562. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์, หน้า 234-235
- ข่าวเปลี่ยนราชทูตสยาม
- แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ให้ข้าราชการกลับเข้ารับราชการ
- ข้าราชการกราบถวายบังคมลา
- พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งผู้แทนเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ
- พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ
- พระบรมราชโองการ ประกาศ เปลี่ยนตำแหน่งเสนาบดี
- แจ้งความกรมพระอาลักษณ์
- พระราชทานสัญญาบัตรกองเสือป่า
- ประกาศพระบรมราชโองการ ประกาศพระราชทานยศ แก่ข้าราชการกระทรวงนครบาล
- พระราชทานสัญญาบัตรกองเสือป่า
- พระราชทานสัญญาบัตรเสือป่า
- พระราชทานสัญญาบัตรเสือป่า
- พระราชทานยศและเลื่อนยศ
- พระราชทานสัญญาบัตรยศนายพลเสือป่า
- พระราชทานยศ
- ประกาศตั้งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย
- พระราชทานตราตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย
- ประกาศ พระราชทานยศนายทหารพิเศษ
- ประกาศ พระราชทานยศทหารอากาศ (หน้า 2559)
- พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ จุลจอมเกล้าฝ่ายหน้า
- พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์
- พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ (หน้า 3623)
- พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์
- พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์
- พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์
- พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลปัจจุบันฝ่ายหน้า
- พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์
- บรรณานุกรม
- สมมตอมรพันธุ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. 404 หน้า. หน้า 230-235. ISBN 974-417-534-6
ก่อนหน้า | เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) | ถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา | ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ (2 มีนาคม พ.ศ. 2477 - 30 ธันวาคม พ.ศ. 2481) | เจ้าพระยาพิชเยนทรโยธิน (อุ่ม อินทรโยธิน) |