เจ้าพระยาอภัยราชามหายุติธรรมธร (หม่อมราชวงศ์ลพ สุทัศน์)
มหาอำมาตย์เอก เจ้าพระยาอภัยราชามหายุติธรรมธร นามเดิม หม่อมราชวงศ์ลพ เป็นขุนนางชาวไทย ผู้ดำรงตำแหน่งสำคัญ เช่น องคมนตรี ปลัดทูลฉลองกระทรวงนครบาล เสนาบดีกระทรวงยุติธรรม ผู้ได้รับพระราชทานนามสกุลสุทัศน์
มหาอำมาตย์เอก เจ้าพระยาอภัยราชามหายุติธรรมธร (หม่อมราชวงศ์ลพ สุทัศน์) ป.จ., ม.ป.ช., ม.ว.ม. | |
---|---|
เสนาบดีกระทรวงยุติธรรม | |
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2455 – พ.ศ. 2469 | |
ก่อนหน้า | พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจรูญศักดิ์กฤดากร |
ถัดไป | เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ (จิตร ณ สงขลา) |
ข้อมูลส่วนบุคคล | |
เกิด | 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2400 |
เสียชีวิต | 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2481 (81 ปี) |
บิดา | หม่อมเจ้าจินดา สุทัศน์ |
มารดา | หม่อมเจ้าอิน สุทัศน์ |
ศาสนา | พุทธ |
ประวัติ
เจ้าพระยาอภัยราชามหายุติธรรมธร มีนามเดิมว่าหม่อมราชวงศ์ลพ เป็นโอรสในหม่อมเจ้าจินดากับหม่อมเจ้าหญิงอิน หม่อมเจ้าจินดาเป็นพระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทัศน์ กรมหมื่นไกรสรวิชิต กับหม่อมน้อย เกิดเมื่อวันพฤหัสบดี ขึ้น 13 ค่ำ เดือน 4 ปีมะเส็ง ตรงกับวันที่ 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2400ท่านมีพี่ชายร่วมพระบิดาเดียวกันคนหนึ่งคือเจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร (หม่อมราชวงศ์คลี่ สุทัศน์)
ในวัยเยาว์ได้เรียนหนังสือไทยกับพระพิมลธรรม (อ้น) และเรียนภาษาบาลีกับสมเด็จพระวันรัต (แดง สีลวฑฺฒโน) และศึกษาในทางเลขกับพระอริยกวี (พลับ) ใน พ.ศ. 2422 ได้อุปสมบทที่วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร โดยสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ทรงเป็นพระอุปัชฌาย์
รับราชการ
พ.ศ. 2418 ได้เข้ารับราชการในกรมมหาดเล็ก ถึงปี พ.ศ. 2420 ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นนายรองฉัน แล้วเลื่อนเป็นนายขัน หุ้มแพร ถือศักดินา ๔๐๐ เมื่อวันเสาร์ เดือนสิบเอ็ด ขึ้นสิบสองค่ำ ปีเถาะเอกศก จุลศักราช ๑๒๔๑ ตรงกับปี พ.ศ. 2422ต่อมาย้ายไปรับราชการในกระทรวงนครบาล ตำแหน่งเจ้ากรมกองตระเวน ฝ่ายกองไต่สวนโทษหลวง ถึงวันที่ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2433 จึงได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นพระประชากรกิจวิจารณ์ ถือศักดินา ๘๐๐และในวันที่ 23 มีนาคม พ.ศ. 2435 ได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น พระยาอินทราธิบดีสีหราชรองเมือง เจ้ากรมกองตระเวนขวา ถือศักดินา 1,000 ได้เลื่อนตำแหน่งเรื่อยมาจนได้เป็นปลัดทูลฉลองกระทรวงนครบาล เมื่อวันที่ 25 เมษายน พ.ศ. 2445 และได้เลื่อนยศเป็น มหาอำมาตย์เอก เมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2455
เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตในวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 วันต่อมาสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวโปรดให้ท่านได้เข้าถือน้ำและรับตั้งเป็นองคมนตรี ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม
วันจันทร์ที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็นเจ้าพระยา มีสมญาจารึกในสุพรรณบัฏว่า เจ้าพระยาอภัยราชา มหายุติธรรมธร สยามนริศรนิตยภักดี วรางคมนตรีกุลพิศิษฎ์ ไกรสรวิชิตสันตติวงษ์ สิทธิประสงค์นฤปราช สุจริตามาตย์สีตลัถยาศัย อดุลไตรรัตนสรณธาดา อภัยพิริยบรากรมพาหุ ดำรงศักดินา 10,000 ได้รับพระราชทานเครื่องอิสริยยศประกอบด้วย มาลาเส้าสเทินกำมะหยี่ เครื่องทองคำลงยาราชาวดี เสื้อทรงประกาศ กระบี่ฝักทองคำสลัก หีบหมากทองคำลงยาราชาวดี หลังหีบตราไอยราพต และกาน้ำรูปกระบอกมีถาดรองทองคำ ฝาตราไอยราพต ต่อมาในวันที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456 ยังทรงโปรดเกล้าฯ พระราชทานเข็มตั้งเป็นท่านสมุหมนตรี และในวันที่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2457 ได้รับพระราชทานยศเป็นจางวางเอก
เจ้าพระยาอภัยราชามหายุติธรรมธร ได้ลาออกจากราชการตั้งแต่วันที่ 6 พฤษภาคม พ.ศ. 2469 และได้รับพระราชทานบำนาญตลอดมา
ด้านชีวิตครอบครัว ท่านได้สมรสกับท่านผู้หญิงเอี่ยม แต่ไม่ปรากฏว่ามีบุตรธิดา
ถึงแก่อสัญกรรม
เจ้าพระยาอภัยราชามหายุติธรรมธร ได้เริ่มป่วยมาตั้งแต่ พ.ศ. 2477 จนไปไหนไม่ได้ ครั้นถึงวันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2481 เวลา 08:40 น. ได้ถึงแก่อสัญกรรมเพราะโรคชรา ด้วยความสงบที่บ้านถนนอนุวงศ์ สิริอายุ 82 ปี
ยศ
ยศพลเรือน
- มหาอำมาตย์เอก
ยศเสือป่า
- - นายหมู่โท
- 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2454 - นายหมู่เอก
- - นายหมู่ใหญ่
- 4 ธันวาคม พ.ศ. 2457 - นายกองตรี
- - นายกองโท
- 6 มีนาคม พ.ศ. 2461 - นายกองใหญ่
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
- พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.) (ฝ่ายหน้า) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2455 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2457 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
- พ.ศ. 2463 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
- พ.ศ. 2462 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วัลลภาภรณ์ (ว.ภ.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2454 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วชิรมาลา (ว.ม.ล.)
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))
- พ.ศ. ไม่ปรากฎ – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 3 (จ.ป.ร.3)
- พ.ศ. 2457 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 1 (ว.ป.ร.1)
อ้างอิง
- เชิงอรรถ
- ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศกระทรวงมุรธาธร เรื่อง ประกาศพระราชทานนามสกุล ครั้งที่ ๑, เล่ม ๓๐, ตอน ๐ ง, ๒๖ มิถุนายน ๒๔๕๖, หน้า ๖๕๘
- ราชินิกูลรัชกาลที่ 3,หน้า 17
- ↑ เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์, หน้า 170
- ↑ . พิพิธภัณฑ์ศาลไทย. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2016-03-11. สืบค้นเมื่อ 22 กรกฎาคม 2558. Check date values in:
|accessdate=
(help) - พระราชทานสัญญาบัตรในปีเถาะเอกศก
- พระราชทานสัญญาบัตร
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานสัญญาบัตร, เล่ม ๙, ตอน ๕๒, ๒๖ มีนาคม ๒๔๓๕, หน้า ๒๐๐๗
- แจ้งความกระทรวงนครบาล
- พระราชทานเลื่อนยศ
- ราชกิจจานุเบกษา, บัญชีพระนามและนามองคมนตรี ที่พระราชทานสัญญาบัตรแล้ว, เล่ม 27, ตอน 0 ง, 1 มกราคม ร.ศ. 129, หน้า 2,273-4
- ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ เลื่อนและตั้งกรมพระองค์เจ้า และเจ้าพระยา, เล่ม ๒๙, ตอน ก, ๑๓ พฤศจิกายน ๒๔๕๕, หน้า ๒๕๒-๔
- "พระราชทานเครื่องราชอิสริยยศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 29 (0 ง): 1902. 24 พฤศจิกายน ร.ศ. 131. สืบค้นเมื่อ 20 กันยายน พ.ศ. 2563. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความกระทรวงมุรธาธร เรื่อง พระราชทานเข็มตราตั้ง สมุหมนตรี แก่เจ้าพระยาอภัยราชามหายุติธรรมธร, เล่ม ๓๐, ตอน ๐ ง, ๓๓๐ พฤศจิกายน ๒๔๕๖, หน้า ๑๙๙๓
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานยศ, เล่ม ๓๑, ตอน ๐ ง, ๖ ธันวาคม ๒๔๕๗, หน้า ๒๐๐๗
- พระราชทานสัญญาบัตรเสือป่า
- ประกาศเลื่อนยศเสือป่า
- พระราชทานยศเสือป่า (หน้า ๓๗๕๒)
- "พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 28 (0 ง): 1291. 2 กันยายน ร.ศ. 130. สืบค้นเมื่อ 11 มีนาคม พ.ศ. 2564. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - "ข่าวในพระราชสำนักนี้ รายพระนามและนามผู้ที่จะได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ในงานพระราชพิธีฉัตรมงคล" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 29 (0 ง): 1829. 17 พฤศจิกายน ร.ศ. 131. สืบค้นเมื่อ 20 กันยายน พ.ศ. 2563. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - "พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 31 (0 ง): 2394. 10 มกราคม พ.ศ. 2458. สืบค้นเมื่อ 11 มีนาคม พ.ศ. 2564. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - "พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 37 (0 ง): 2253. 17 ตุลาคม พ.ศ. 2463. สืบค้นเมื่อ 10 มีนาคม พ.ศ. 2564. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - "รายพระนามและนามผู้รับพระราชทานตราวัลลภาภรณ์ในวันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๒ และแถลงความชอบของผู้นั้น ๆ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 36 (0ง): 8. 6 เมษายน พ.ศ. 2462. สืบค้นเมื่อ 11 มีนาคม พ.ศ. 2564. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - "พระราชทานตราวชิรมาลา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 28 (0 ง): 418. 4 มิถุนายน ร.ศ. 130. สืบค้นเมื่อ 11 มีนาคม พ.ศ. 2564. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - "รายพระนามและนามผู้ที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ในงานพระราชพิธีฉัตรมงคล" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 31 (0 ง): 1852. 15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2457. สืบค้นเมื่อ 11 มีนาคม พ.ศ. 2564. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help)
- บรรณานุกรม
- สมมตอมรพันธุ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. 404 หน้า. หน้า 168-70. ISBN 974-417-534-6