Acinetobacter

Acinetobacter
Acinetobacter baumannii
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Bacteria
ไฟลัม:	Proteobacteria
ชั้น:	Gammaproteobacteria
อันดับ:	Pseudomonadales
วงศ์:	Moraxellaceae
สกุล:	Acinetobacter Brisou & Prévot 1954
Species
Acinetobacter baumannii Acinetobacter baylyi Acinetobacter bouvetii Acinetobacter calcoaceticus Acinetobacter gerneri Acinetobacter haemolyticus Acinetobacter johnsonii Acinetobar junii (A. grimontii) Acinetobacter lwoffii Acinetobacter parvus Acinetobacter radioresistens Acinetobacter schindleri Acinetobacter tandoii Acinetobacter tjernbergiae Acinetobacter towneri Acinetobacter ursingii Acinetobacter venetianus Acinetobacter marinus Acinetobacter seohaensis Acinetobacter soli Acinetobacter beijerinckii Acinetobacter gyllenbergii Acinetobacter antiviralis Acinetobacter bereziniae Acinetobacter gullouiae Acinetobacter brisouii Acinetobacter kyonggiensis Acinetobacter rudis Acinetobacter pittii Acinetobacter nosocomialis Acinetobacter oleivorans Acinetobacter indicus Acinetobacter puyangensis Acinetobacter nectaris Acinetobacter boissieri Acinetobacter kookii Acinetobacter qingfengensis Acinetobacter harbinensis Acinetobacter guangdongensis Acinetobacter gandensis Acinetobacter bohemicus (A. pakistanensis) Acinetobacter refrigeratoris Acinetobacter apis Acinetobacter albensis Acinetobacter populi Acinetobacter seifertii Acinetobacter variabilis Acinetobacter courvalinii Acinetobacter dispersus Acinetobacter modestus Acinetobacter proteolyticus Acinetobacter vivianii Acinetobacter lactucae Acinetobacter pragensis Acinetobacter equi Acinetobacter dijkshoorniae Acinetobacter lavae Acinetobacter celticus Acinetobacter defluvii Acinetobacter halotolerans

เชื้อในกลุ่ม Acinetobacter spp. เป็นเชื่อแบคทีเรียแกรมลบ (gram-negative bacteria) ทรงแท่ง ที่มีความสำคัญมากขึ้นในฐานะที่เป็นเชื้อก่อโรคในโรงพยาบาลที่พบได้บ่อยขึ้น และมักเป็นเชื้อที่ดื้อต่อยาปฏิชีวนะหลายชนิด Acinetobacter spp. เป็นสาเหตุของโรคปอดบวม (pneumonia) ชนิด ventilator-associated ที่พบบ่อยที่สุดในหอผู้ป่วยหนัก (Intensive Care Unit, ICU; Intermediate Care Unit) ของโรงพยาบาลรามาธิบดี ในพ.ศ. 2542 นอกจากนี้ยังมีรายงานการพบเชื้อนี้มากขึ้นในหลายๆ ประเทศ โดยส่วนใหญ่เป็นการติดเชื้อในโรงพยาบาล แม้ว่าจะมีรายงานการติดเชื้อ Acinatobacter จากชุมชน แต่ก็ไม่มากนักเมื่อเทียบกับการติดเชื้อในโรงพยาบาล

ความสำคัญอีกประการหนึ่งของ Acinetobacter spp. คือ เชื้อเหล่านี้มักจะดื้อต่อยาปฏิชีวนะพร้อมๆ กันหลายชนิด โดยเฉพาะอย่างยิ่งการดื้อต่อยาในกลุ่ม Carbapenems โดยเชื้อที่ดื้อต่อ Carbapenems มักจะดื้อต่อยาปฏิชีวนะหลายชนิดในเวลาเดียวกัน ทำให้มีความยากลำบากในการเลือกใช้ยาปฏิชีวนะในการรักษาภาวะติดเชื้อ Acinetobacter spp.

จุลชีววิทยา

เชื้อในสกุล Acinetobacter spp. มีลักษณะสำคัญคือเป็นแบบทีเรียรูปร่างกลม-แท่ง ประเภทแกรมลบที่ไม่เคลื่อนไหว (non-motile Gram-negative coccobacilli) ซึ่งบางครั้งอาจติดสีคล้ายแบคทีเรียแกรมบวกได้ รูปร่างของเชื้ออาจเป็นได้ทั้งรูปร่างแบบกลมหรือแบบแท่ง แต่มักจะพบแบบกลมในอาหารเลื้ยงเชื้อแบบเหลว และในช่วงแรกของการเจริญเติบโต นอกจากนี้อาจยังมีรูปร่างที่แตกต่างกันออกไป ทำให้สามารถจำแนกเชื้อชนิดนี้ออกจากเชื้ออื่นๆที่ก่อโรคในสิ่งส่งตรวจได้ยาก

การเจริญเติบโตของเชื้อนี้ เป็นแบบอาศัยออกซิเจนเท่านั้น และให้ผลบวกกับปฏิกิริยากับเอนไซม์คาตาเลส (catalase) กับผลลบกับปฏิกิริยากับเอนไซม์ออกซิเดส (oxidase) มีสัดส่วนของเบสกัวนีน (guanine) รวมกับเบสไซโตซีน (cytosine) ในดีเอ็นเอ หรือค่า G+C content ระหว่างร้อยละ 39 ถึง 47

อนุกรมวิธาน

ตามอนุกรมวิธาน Acinetobacter spp. เป็นสกุลหนึ่งในวงศ์ Moraxellaceae ซึ่งประกอบด้วยแบคทีเรียในสกุล Moraxella, Acinetobacter และ Psychrobacter รวมทั้งเชื้ออื่นที่มีความสัมพันธ์กับเชื้อเหล่านี้)

ความก้าวหน้าทางจุลชีววิทยาระดับโมเลกุล ทำให้การจัดแบ่งสปีชีส์ ของเชื้อทำได้แน่นอนขึ้นกว่าในอดีต โดยใช้วิธีการ Transformation test และ DNA-DNA hybridization แต่วิธีการดังกล่าวทำได้ยากในห้องปฏิบัติการทั่วไป จากการศึกษาเปรียบเทียบดีเอ็นเอ ของ Acinetobacter spp. เพื่อแบ่งแยกสปีชีส์โดยถือว่าเชื้อที่มีการจัดเรียงตัวและลำดับของ นิวคลีโอไทด์ เหมือนกันตั้งแต่ร้อยละ 70 ขึ้นไป และมีค่าของความแตกต่างของอุณหภูมิการแยกสายดีเอ็นเอ (ΔT_m) น้อยกว่า 5 °C ถือว่าเป็นสปีชีส์เดียวกัน โดยเรียกว่า genomic species หรือ DNA group (หากเชื้อใน genomic species ใด มีลักษณะทาง phenotypes ที่แตกต่างจาก genomic species อื่นเด่นชัด ก็สามารถตั้งชื่อ species อื่นได้) ปัจจุบันสามารถแบ่งกลุ่มของ Acinetobacter spp. ได้เป็นสามสปีชีส์ คือ

• Acinetobacter calcoaceticus-baumanii complex
• Acinetobacter lwoffii
• Acinetobacter haemolyticus

อ้างอิง

1. ศิริลักษณ์ อภิวาณิชย์, วาทินี คัชมาตย์, บรรณจง วรรณยิ่ง. การเฝ้าระวังโรคปอดบวมจากการใช้เครื่องช่วยหายใจของผู้ป่วยอายุรกรรมในโรงพยาบาลรามาธิบดี. จุลสารชมรมควบคุมโรคติดเชื้อในโรงพยาบาลแห่งประเทศไทยแห่งประเทศไทย 2000;10:33-41.
2. Bergogne-Berezin E, Towner KJ. Acinetobacter spp. as nosocomial pathogens: microbiological, clinical and epidemiological features.. Clin Microbiol Rev. 1996;9:148-65.