สหภาพโซเวียต

สหภาพโซเวียต มีชื่ออย่างเป็นทางการว่า สหภาพสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียต เป็นรัฐสังคมนิยมที่ครอบคลุมทวีปยุโรปและเอเชีย ระหว่างปี ค.ศ. 1922 ถึง 1991 รัฐบาลและเศรษฐกิจของสหภาพโซเวียตถูกรวมอยู่ในระดับสูง สหภาพโซเวียตเป็นรัฐพรรคการเมืองเดียวซึ่งปกครองโดยพรรคคอมมิวนิสต์โดยมีกรุงมอสโกเป็นเมืองหลวงของสาธารณรัฐที่ใหญ่ที่สุด สหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตรัสเซีย มีสถานะที่เท่าเทียมกันในรัฐธรรมนูญเช่นกันกับสาธารณรัฐสหภาพ แต่ในความเป็นจริงเป็นเพียงการปกครองโดยพฤตินัย สหภาพโซเวียตยังเมืองสำคัญอื่น ๆ ได้แก่ นครเลนินกราด (รัสเซีย), เคียฟ (ยูเครน), มินสค์ (เบียโลรัสเซีย), ทาชเคนต์ (อุซเบกิสถาน), อัลมา-อะตา (คาซัคสถาน) และโนโวซีบีสค์ (รัสเซีย) สหภาพโซเวียตยังเป็นหนึ่งในห้ารัฐที่มีอาวุธนิวเคลียร์อยู่ในครอบครอง, เป็นสมาชิกถาวรของคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติ และเป็นสมาชิกขององค์การความมั่นคงและความร่วมมือในยุโรป และเป็นสมาชิกหลักของสภาเพื่อความช่วยเหลือซึ่งกันและกันทางเศรษฐกิจ และ สนธิสัญญาแห่งไมตรี ความร่วมมือ และการช่วยเหลือซึ่งกันและกัน

สหภาพสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียต Союз Советских Социалистических Республик (รัสเซีย)
ค.ศ. 1922–1991
ธงชาติ (ค.ศ. 1955 – 1991) ตราแผ่นดิน (ค.ศ. 1956 – 1991)
คำขวัญ:  "Пролетарии всех стран, соединяйтесь!" ("ชนกรรมาชีพทั่วโลกจงสามัคคีกัน!")
เพลงชาติ:  "Интернационал" ("อินเตียร์นาซิออนัล") (ค.ศ.1922–1944) "Государственный гимн СССР" ("เพลงชาติสหภาพโซเวียต") (ค.ศ. 1944–1991)
สหภาพโซเวียตหลังสงครามโลกครั้งที่ 2
เมืองหลวง และเมืองใหญ่สุด	มอสโก 55°45′N 37°37′E / 55.750°N 37.617°E / 55.750; 37.617
ภาษาราชการ	ภาษารัสเซีย^
	รายชื่อ ภาษายูเครน ภาษาเบลารุส ภาษาอุซเบก ภาษาคาซัค ภาษาจอร์เจีย ภาษาอาเซอร์ไบจาน ภาษาลิทัวเนีย ภาษามอลโดวา ภาษาลัตเวีย ภาษาคีร์กีซ ภาษาทาจิก ภาษาอาร์มีเนีย ภาษาเติร์กเมน ภาษาเอสโตเนีย
ภาษาชนกลุ่มน้อย	ภาษาอับฮาเซีย ภาษาแบชเคียร์ ภาษาบูร์ยัต ภาษาเชเชน ภาษาฟินแลนด์ ภาษาเยอรมันแบบวอลก้า ภาษาเกาหลี ภาษาออสเซตเชีย ภาษาโปแลนด์ ภาษาตาตาร์ และภาษาอื่น ๆ
กลุ่มชาติพันธุ์ (ค.ศ. 1989)	70% ชาวสลาฟตะวันออก 12% กลุ่มชนเตอร์กิก 18% อื่น ๆ
ศาสนา	รัฐโลกวิสัย (โดยนิตินัย) รัฐอเทวนิยม (โดยพฤตินัย)
เดมะนิม	ชาวโซเวียต
การปกครอง	ดูที่ รัฐบาลแห่งสหภาพโซเวียต สหพันธ์ รัฐพรรคการเมืองเดียว สาธารณรัฐสังคมนิยม (ค.ศ. 1922–1924) สหพันธ์ ลัทธิมากซ์–เลนิน รัฐพรรคการเมืองเดียว ระบบรัฐสภา สาธารณรัฐสังคมนิยมภายใต้ระบอบเผด็จการแบบเบ็ดเสร็จ (ค.ศ. 1924–1927) สหพันธ์ ลัทธิมากซ์–เลนิน รัฐพรรคการเมืองเดียว ระบบรัฐสภา สาธารณรัฐสังคมนิยมภายใต้ระบอบเผด็จการลัทธิสตาลินแบบเบ็ดเสร็จ (ค.ศ. 1927–1953) สหพันธ์ ลัทธิมากซ์–เลนิน รัฐพรรคการเมืองเดียว ระบบรัฐสภาทางตรง สาธารณรัฐสังคมนิยม (ค.ศ. 1953–1990) สหพันธ์ สาธารณรัฐระบบกี่งประธานาธิบดี (ค.ศ. 1990–1991)
ผู้นำ
• ค.ศ. 1922–1924	วลาดีมีร์ เลนิน
• ค.ศ. 1924–1953	โจเซฟ สตาลิน
• ค.ศ. 1953	เกออร์กี มาเลนคอฟ
• ค.ศ. 1953–1964	นีกีตา ครุชชอฟ
• ค.ศ. 1964–1982	เลโอนิด เบรจเนฟ
• ค.ศ. 1982–1984	ยูรี อันโดรปอฟ
• ค.ศ. 1984–1985	คอนสตันติน เชียร์เนนโค
• ค.ศ. 1985–1991	มีฮาอิล กอร์บาชอฟ
ประมุขแห่งรัฐ
• ค.ศ. 1922–1946	มีฮาอิล คาลีนิน (คนแรก)
• ค.ศ. 1988–1991	มีฮาอิล กอร์บาชอฟ (คนสุดท้าย)
หัวหน้ารัฐบาล
• ค.ศ. 1922–1924	วลาดีมีร์ เลนิน (คนแรก)
• ค.ศ. 1991	อีวาน ซีลาเยฟ (คนสุดท้าย)
สภานิติบัญญัติ	รัฐสภาแห่งสหภาพโซเวียต (ค.ศ. 1922–1936) อภิสภาโซเวียต (ค.ศ. 1936–1991)
• สภาสูง	สภาชาติพันธุ์
• สภาล่าง	สภาสหภาพ
ประวัติศาสตร์
• รัฐประหารโดยบอลเชวิก	7 พฤศจิกายน ค.ศ. 1917
• ก่อตั้ง	30 ธันวาคม ค.ศ. 1922
• สงครามกลางเมืองสิ้นสุดลง	16 มิถุนายน ค.ศ. 1923
• รัฐธรรมนูญฉบับแรก	31 มกราคม ค.ศ. 1924
• รัฐธรรมนูญฉบับที่สอง	5 ธันวาคม ค.ศ. 1936
• ปฏิบัติการบาร์บาร็อสซา	22 มิถุนายน 1941
• ได้รับชัยชนะ ในสงครามโลกครั้งที่สอง	9 พฤษภาคม ค.ศ. 1945
• ล้มล้างอิทธิพลของสตาลิน	25 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1956
• รัฐธรรมนูญฉบับสุดท้าย	9 ตุลาคม ค.ศ. 1977
• สาธารณรัฐแรกแยกตัวออกจากโซเวียต	11 มีนาคม ค.ศ. 1990
• รัฐประหารเดือนสิงหาคม	19–22 สิงหาคม ค.ศ. 1991
• ข้อตกลงเบโลเวชา	8 ธันวาคม ค.ศ. 1991
• พิธีสารอัลมา-อตา	21 ธันวาคม ค.ศ. 1991
• ล่มสลาย	26 ธันวาคม ค.ศ. 1991^
พื้นที่
• รวม	22,402,200 ตารางกิโลเมตร (8,649,500 ตารางไมล์)
ประชากร
• สำมะโนประชากร ค.ศ. 1989	286,730,819 คน (อันดับที่ 3)
• ความหนาแน่น	12.7 ต่อตารางกิโลเมตร (32.9 ต่อตารางไมล์)
จีดีพี (อำนาจซื้อ)	ค.ศ. 1990 (ประมาณ)
• รวม	2.7 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 2)
• ต่อหัว	9,000 ดอลลาร์สหรัฐ
จีดีพี (ราคาตลาด)	ค.ศ. 1990 (ประมาณ)
• รวม	2.7 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 2)
• ต่อหัว	9,000 ดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 28)
จีนี (1989)	0.275 ต่ำ
เอชดีไอ (1989)	0.920 สูงมาก
สกุลเงิน	รูเบิลโซเวียต (руб) (SUR)
เขตเวลา	(UTC+2 to +12)
รูปแบบวันที่	dd-mm-yyyy
ขับรถด้าน	ขวา
รหัสโทรศัพท์	+7
รหัส ISO 3166	SU
โดเมนบนสุด	.su^
ก่อนหน้า ถัดไป ค.ศ. 1922: สหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตรัสเซีย สหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตทรานส์คอเคซัส สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตยูเครน สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตเบียโลรัสเซีย ค.ศ. 1924: สาธารณรัฐประชาชนโซเวียตบูฆอรอ สาธารณรัฐประชาชนโซเวียตโฮเรซม์ ค.ศ. 1939: โปแลนด์ ค.ศ. 1940: ฟินแลนด์ โรมาเนีย เอสโตเนีย ลัตเวีย ลิทัวเนีย ค.ศ. 1944: ตูวา ค.ศ. 1945: เยอรมนี ญี่ปุ่น ค.ศ. 1946: เชโกสโลวาเกีย ค.ศ. 1990: ลิทัวเนีย ค.ศ. 1991: จอร์เจีย เอสโตเนีย ลัตเวีย ยูเครน ทรานส์นีสเตรีย มอลโดวา คีร์กีซสถาน อุซเบกิสถาน ทาจิกิสถาน อาร์มีเนีย อาเซอร์ไบจาน เติร์กเมนิสถาน เชชินยา เบลารุส รัสเซีย คาซัคสถาน
¹ทั่วทั้งสหภาพอย่างเป็นทางการตั้งแต่ปี 1990 สาธารณรัฐองค์ประกอบมีสิทธิ์ประกาศใช้ภาษาราชการของตนเองได้

สหภาพโซเวียตมีรากฐานจากการปฏิวัติเดือนตุลาคมในปี 1917 เมื่อพรรคบอลเชวิค ภายใต้การนำของวลาดีมีร์ เลนิน โค่นล้มรัฐบาลชั่วคราวรัสเซียที่ซึ่งได้เข้ามาแทนที่จักรพรรดินีโคไลที่ 2 ในช่วงสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง ในปี 1922 สหภาพโซเวียตก่อตั้งขึ้นด้วยการรวมกันของ สาธารณรัฐรัสเซีย, ทรานส์คอเคซัส, ยูเครน และ เบียโลรัสเซีย หลังจากการอสัญกรรมของเลนิน ค.ศ. 1924 และการต่อสู้แย่งชิงอำนาจในระยะเวลาสั้น ๆ โจเซฟ สตาลินเถลิงอำนาจในกลางคริสต์ทศวรรษ 1920 สตาลินปราบปรามฝ่ายค้านการเมืองต่อเขา ยึดมั่นอุดมการณ์ของรัฐกับลัทธิมากซ์–เลนิน (ซึ่งเขาสร้าง) และริเริ่มเศรษฐกิจที่มีการวางแผนจากส่วนกลาง ผลคือ ประเทศเข้าสู่สมัยการปรับให้เป็นอุตสาหกรรมและการทำให้เป็นระบบรวมอำนาจการผลิต (collectivisation) ทว่า สตาลินเกิดหวาดระแวงทางการเมือง และเริ่มการกวาดล้างใหญ่ ซึ่งต่อมาทางการส่งคนจำนวนมาก (ผู้นำทหาร สมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์ พลเมืองสามัญ) ไปค่ายกูลักหรือตัดสินประหารชีวิต

เมื่อเริ่มสงครามโลกครั้งที่สอง หลังสหราชอาณาจักรและฝรั่งเศสปฏิเสธพันธมิตรกับสหภาพโซเวียตต่อนาซีเยอรมนี สหภาพโซเวียตลงนามในสนธิสัญญาไม่รุกรานกับเยอรมนี ซึ่งชะลอการเผชิญหน้าระหว่างสองประเทศ แต่ถูกฉีกใน ค.ศ. 1941 เมื่อนาซีบุกครอง เปิดฉากเขตสงครามใหญ่สุดและมีผู้เสียชีวิตมากที่สุดในประวัติศาสตร์ กำลังพลสูญเสียของโซเวียตในสงครามคิดเป็นสัดส่วนมากที่สุดของสงครามโลกครั้งที่สอง แต่พลิกกลับมาได้เปรียบเหนือฝ่ายอักษะในยุทธการอันดุเดือดอย่างสตาลินกราด สุดท้ายกำลังโซเวียตยกผ่านยุโรปตะวันออกและยึดกรุงเบอร์ลินใน ค.ศ. 1945 ทำให้ฝ่ายเยอรมันสูญเสียกำลังพลไปเป็นส่วนใหญ่ ดินแดนยึดครองของโซเวียตที่พิชิตจากกำลังอักษะในยุโรปกลางและตะวันออกกลายเป็นรัฐบริวารของกลุ่มตะวันออก ความแตกต่างทางอุดมการณ์และการเมืองกับกลุ่มตะวันตกซึ่งมีสหรัฐอเมริกาเป็นผู้นำนำไปสู่การตั้งสนธิสัญญาทางเศรษฐกิจและทางทหารจนลงเอยด้วยสงครามเย็นอันยืดเยื้อ

หลังสตาลินถึงแก่อสัญกรรมใน ค.ศ. 1953 เกิดสมัยการปรับให้เสรี (liberalization) ทางสังคมและเศรษฐกิจสายกลางภายใต้รัฐบาลนีกีตา ครุชชอฟ จากนั้น สหภาพโซเวียตริเริ่มความสำเร็จทางเทคโนโลยีสำคัญในคริสต์ศตวรรษที่ 20 ซึ่งรวมการปล่อยดาวเทียมดวงแรกและเที่ยวบินอวกาศของมนุษย์เที่ยวแรกของโลก นำไปสู่การแข่งขันอวกาศ (Space Race) วิกฤตการณ์ขีปนาวุธคิวบา ค.ศ. 1962 เป็นสมัยความตึงเครียดสุดขีดระหว่างสองอภิมหาอำนาจ ถือว่าใกล้ต่อการเผชิญหน้านิวเคลียร์ระหว่างทั้งสองที่สุด ในคริสต์ทศวรรษ 1970 เกิดการผ่อนคลายความสัมพันธ์ แต่กลับมาตึงเครียดอีกครั้งเมื่อสหภาพโซเวียตเริ่มให้ความช่วยเหลือทางทหารในอัฟกานิสถานด้วยคำขอของรัฐบาลสังคมนิยมใหม่ใน ค.ศ. 1979 การทัพนั้นผลาญทรัพยากรธรรมชาติและลากยาวโดยไร้ผลลัพธ์ทางการเมืองที่มีความหมายใด ๆ

ในปลายคริสต์ทศวรรษ 1980 ผู้นำโซเวียตคนสุดท้าย มีฮาอิล กอร์บาชอฟ มุ่งปฏิรูปสหภาพและขับเคลื่อนประเทศในทิศทางสังคมประชาธิปไตยแบบนอร์ดิก เริ่มใช้นโยบายกลัสนอสต์และเปเรสตรอยคาในความพยายามยุติสมัยเศรษฐกิจชะงักและปรับการปกครองให้เป็นประชาธิปไตย ทว่าผลที่ได้นำไปสู่ขบวนการชาตินิยมและพยายามแยกตัวออกจากสหภาพโซเวียตอย่างเข้มข้น ทางการกลางริเริ่มการลงประชามติซึ่งถูกสาธารณรัฐบอลติก อาร์มีเนีย จอร์เจีย และมอลโดวาคว่ำบาตร ซึ่งพลเมืองที่ลงมติส่วนใหญ่ออกเสียงเห็นชอบการรักษาสหภาพเป็นสหพันธรัฐทำใหม่ ในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 1991 สายแข็ง (hardliner) พยายามรัฐประหารต่อกอร์บาชอฟ โดยเจตนาย้อนนโยบายของเขาแต่รัฐประหารล้มเหลว ประธานาธิบดีรัสเซีย บอริส เยลต์ซิน มีบทบาทเด่นในการทำให้ผู้ก่อรัฐประหารยอมจำนน ส่งผลให้มีการห้ามพรรคคอมมิวนิสต์ ในวันที่ 25 ธันวาคม ค.ศ. 1991 กอร์บาชอฟลาออกและสาธารณรัฐองค์ประกอบที่เหลือสิบสองสาธารณรัฐกำเนิดขึ้นจากการยุบสหภาพโซเวียตเป็นรัฐเอกราชหลังโซเวียต สหพันธรัฐรัสเซีย สืบสิทธิและข้อผูกพันของสหภาพโซเวียตและได้รับการยอมรับเป็นนิติบุคคลต่อ

นิรุกติศาสตร์

ดูบทความหลักที่: ชื่ออย่างเป็นทางการของสหภาพโซเวียต

ดูเพิ่มเติมที่: ชื่อของรัสเซีย

ประวัติศาสตร์

การปฏิวัติรัสเซีย และการก่อตั้งสหภาพโซเวียต (ค.ศ. 1917–1927)

ดูบทความหลักที่: การปฏิวัติรัสเซีย พ.ศ. 2460, การปฏิวัติเดือนตุลาคม และ สงครามกลางเมืองรัสเซีย

 

วลาดิมีร์ เลนินผู้นำการปฏิวัติรัสเซีย ค.ศ. 1917

สหภาพโซเวียตถูกก่อตั้งมาจากการยึดอำนาจของพรรคบอลเชวิก นำโดยวลาดิมีร์ เลนิน โดยยึดอำนาจจากจักรพรรดินิโคลัสที่ 2 เรียกการปฏิวัติครั้งนั้นว่าการปฏิวัติรัสเซีย ค.ศ. 1917 เกิดขึ้นในวันที่ 25 ตุลาคม พ.ศ. 2460 ซึ่งอยู่ในระหว่างสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง การปฏิวัติครั้งนั้นส่งผลให้ รัฐบาลของกษัตริย์ถูกยกเลิก ระบอบการปกครองโดยกษัตริย์ถูกยกเลิก ก่อเกิดรัฐสังคมนิยมขึ้นมาแทน และเกิดเหตุการณ์สังหารหมู่ราชวงศ์โรมานอฟในเวลาต่อมา ผลอื่น ๆ คือ กิจการธนาคารและโรงงานทั้งหมดถูกโอนเป็นของรัฐ และบัญชีส่วนบุคคลทั้งหมดถูกโอนให้แก่รัฐ และสหภาพโซเวียตถอนตัวออกจากสงครามโลกครั้งที่ 1

ยุคสตาลิน (ค.ศ. 1927–1953)

 

โจเซฟ สตาลินในปี ค.ศ. 1942

นับตั้งแต่สตาลินได้ถูกแต่งตั้งเป็นเลขาธิการพรรคคอมมิวนิสต์ในปี ค.ศ. 1922 สตาลินได้ดำเนินนโยบายแบบรวมอำนาจ แข็งกร้าว และรุนแรง เขาได้ริเริ่มแผนปฏิรูป 5 ปี เพื่อสร้างระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม แผนดังกล่าวมีจุดมุ่งหมายเพื่อสร้างความแข็งแกร่งทางการทหารและเศรษฐกิจ โดยเน้นการพึ่งตนเองเป็นหลัก นโยบายดังกล่าวได้ทำให้เกิดการก่อตั้งนารวม (Collective farm) ขึ้น ส่งผลให้ชาวนาผู้ถือครองที่ดินอยู่ก่อนเกิดความไม่พอใจ สตาลินจึงสร้างค่ายกักกัน (Gulak) ขึ้นเพื่อเป็นสถานที่ในการคุมขังผู้ที่ไม่เห็นด้วยกับเขา ตลอดการปกครองของสตาลินมีผู้คาดการณ์ว่ามีนักโทษเสียชีวิตในค่ายกักกันถึง 60 ล้านคน สตาลินได้ทำการกวาดล้างผู้ต่อต้านครั้งใหญ่ในช่วงกลางทศวรรษที่ 1930 ซึ่งบุคคลเหล่านั้นรวมถึงสมาชิกพรรคบอลเชวิคหลาย ๆ คนซึ่งเคยร่วมกับเลนินในการทำการปฏิวัติรัสเซียปี ค.ศ. 1917 ด้วย

ในปี ค.ศ. 1932 สหภาพโซเวียตได้มีส่วนร่วมในการประชุมเพื่อลดอาวุธ ณ กรุงเวียนนา ในปีถัดมาความสัมพันธ์ทางการทูตระหว่างสหรัฐอเมริกาและสหภาพโซเวียตได้ถูกสถาปนาขึ้นอย่างเป็นทางการ

ในปลายทศวรรษที่ 1930 สหภาพโซเวียตได้ทำสนธิสัญญาไม่รุกรานกับนาซีเยอรมนีและในปีเดียวกันความล้มเหลวในการเจรจาให้ฟินแลนด์เลื่อนเขตแดนให้ห่างจากเมืองเซนต์ปีเตอร์เบิร์ก (เลนินกราดในสมัยนั้น) ออกไปอีก 25 กิโลเมตร ทำให้สหภาพโซเวียตได้ใช้กำลังบุกฟินแลนด์ซึ่งจบลงด้วยชัยชนะของสหภาพโซเวียต

แม้ว่าสหภาพโซเวียตและนาซีเยอรมนีจะได้ทำข้อตกลงไม่รุกราน แต่นาซีเยอรมนีได้ละเมิดข้อตกลงและรุกรานสหภาพโซเวียตในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 1941 แม้ว่ากองทัพของสหภาพโซเวียตจะมียุทโธปกรณ์ที่ทันสมัยซึ่งเป็นผลมาจากแผนปฏิรูป 5 ปี แต่กองทัพแดง ขาดผู้นำทางการทหารซึ่งเป็นผลมาจากการกวาดล้างครั้งใหญ่ของสตาลิน ทำให้กองทัพแดงขาดบุคลากรไปเป็นจำนวนมาก ส่งผลให้ในช่วงแรกของสงครามสหภาพโซเวียตพ่ายแพ้มาโดยตลอด แต่เมื่อกำลังเสริมจากไซบีเรียมาถึงสงครามจึงเปลี่ยนไป ฝ่ายเยอรมนีประสบกับความพ่ายแพ้มาตลอดจนเสียกรุงเบอร์ลินให้แก่สหภาพโซเวียต และสิ้นสุดสงครามเมื่อปี ค.ศ. 1945 อย่างไรก็ตาม สงครามดังกล่าวส่งผลให้ชาวรัสเซียเสียชีวิตไปกว่า 10 ล้านคน บ้านเรือน ไร่นา เสียหายอย่างใหญ่หลวง เมื่อสิ้นสุดสงครามสหภาพโซเวียตได้สถาปนาการปกครองระบอบคอมมิวนิสต์ขึ้นในรัฐต่าง ๆ ที่ถูกปลดแอกจากการยึดครองของนาซีเยอรมันในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 เช่น โปแลนด์ โรมาเนีย เป็นต้น

ในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 สหภาพโซเวียตได้ซ่อมแซมบ้านเมืองที่เสียหายจากสงคราม ฟื้นฟูระบบเศรษฐกิจ พร้อมทั้งแผ่ขยายอำนาจและก่อตั้งรัฐบริวารในยุโรบตะวันออก ต่อมาได้ก่อตั้งสภาเพื่อความช่วยเหลือซึ่งกันและกันทางเศรษฐกิจ (Comecon) ในปี ค.ศ. 1949 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 นับเป็นการเริ่มตันของสงครามเย็นอย่างแท้จริง ซึ่งเปลี่ยนประเทศพันธมิตรในสงครามโลกครั้งที่ 2 อย่าง สหราชอาณาจักร และ สหรัฐอเมริกา ให้กลายเป็นศัตรูกับสหภาพโซเวียต

ล้มล้างอิทธิพลสตาลินและการผ่อนปรนในสมัยครุชชอฟ (ค.ศ. 1953–1964)

 

นีกีตา ครุชชอฟ

สตาลินถึงแก่อสัญกรรมในวันที่ 5 มีนาคม ค.ศ. 1953 โดยไม่มีผู้สืบทอดที่ถูกยอมรับโดยร่วมกัน ในตอนแรกเจ้าหน้าที่ระดับสูงของพรรคคอมมิวนิสต์เลือกที่จะปกครองสหภาพโซเวียตร่วมกัน ผ่านระบบตรอยก้าที่นำโดยเกออร์กี มาเลนคอฟ อย่างไรก็ตาม สิ่งนี้ก็ไม่ได้ยั่งยืนเสมอไป และในที่สุด นีกีตา ครุชชอฟ ก็ชนะการแข่งขันเพื่อแย่งชิงอำนาจที่ตามมาในช่วงกลางคริสต์ทษวรรษที่ 1950 ใน ค.ศ. 1956 ครุชชอฟได้ประจานโจเซฟ สตาลิน และได้มีการดำเนินการเพื่อบรรเทาการควบคุมพรรคและสังคม ซึ่งสิ่งนี้ถูกเรียกว่า การล้มล้างอิทธิพลของสตาลิน

ในช่วงปลายของ ค.ศ. 1950 เกิดความแตกแยกระหว่างจีน–โซเวียต ในเรื่องของอุดมการณ์ของคอมมิวนิสต์ เนื่องจากจีน โดย เหมา เจ๋อตง ไม่เห็นด้วยกับการยอมรับระบบทุนของโซเวียต และเห็นว่าควรรักษาแนวคิดระบบนารวมเอาไว้ การแตกแยกครั้งนี้ส่งผลให้ แอลบาเนีย กัมพูชา และ โซมาเลีย เลือกที่จะเป็นพันธมิตรกับจีนแทนโซเวียต

ในช่วงเวลานี้ของสหภาพโซเวียตดำเนินความพยายามอย่างต่อเนื่องในการหาประโยชน์ทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โดยเปิดตัวดาวเทียมเทียมดวงแรกของโลก สปุตนิก 1 ส่งสุนัขไลก้าขึ้นสู่อวกาศ มนุษย์คนแรกของโลกที่ขึ้นสู่อวกาศคือ ยูริ กาการิน ในปี ค.ศ. 1963 ส่งผู้หญิงคนแรกของโลกขึ้นสู่อวกาศคือ วาเลนตีนา เตเรชโควา ในปี ค.ศ. 1965 ส่ง อเล็กซี ลีโอนอฟ มนุษย์คนแรกที่เดินในอวกาศ รวมทั้งส่งโรเวอร์คันแรกไปยังดวงจันทร์ ได้แก่ Lunokhod 1 และ Lunokhod 2

แม้ครุชชอฟจะดำเนินนโยบายเน้นสันติภาพ และพยายามผ่อนคลายสงครามเย็น แต่เขาก็ดำเนินนโยบายทางการเมืองผิดพลาดหลายครั้ง อาทิ วิกฤตการณ์ขีปนาวุธคิวบา ในปี ค.ศ. 1962 ได้ทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศโซเวียตกับสหรัฐอเมริกาตึงเครียดขึ้นอีกครั้ง นอกจากนี้เขาสถาปนากติกาสัญญาวอร์ซอในปี ค.ศ. 1955 และยังส่งทหารเข้าไปยังโปแลนด์และฮังการีเพื่อสนับสนุนการปกครองระบอบคอมมิวนิสต์ ในที่สุดเขาก็ถูกยึดอำนาจในปี ค.ศ. 1964

ยุคซบเซา (ค.ศ. 1964–1985)

ยุคเบรจเนฟ-โคชิกิน (ค.ศ. 1964–1982)

 

เบรจเนฟและฟอร์ดลงนามในสนธิสัญญาจำกัดอาวุธทางยุทธศาสตร์ครั้งที่ 1

ในวันที่ 14 ตุลาคม ปี ค.ศ. 1964 คณะกรรมาธิการเพื่อความมั่นคงแห่งรัฐ (Committee for State Security หรือ KGB) นำโดย เลโอนิด เบรจเนฟ และ อเล็กซี โคชิกิน ได้เข้าทำรัฐประหารยึดอำนาจจากครุชชอฟ โดยครุชชอฟถูกบีบให้ลาออกจากตำแหน่ง

เบรจเนฟ ดำรงตำแหน่ง เลขาธิการพรรคและประธานาธิบดี โดยมีนายโคซิกิน เป็นนายกรัฐมนตรี จึงเรียกยุคนี้ว่าสมัยผู้นำร่วม เบรจเนฟ-โคชิกิน การดำเนินนโยบายต่างประเทศมีลักษณะผ่อนคลาย มีการดำเนินการเจรจาการจำกัดอาวุธทางยุทธศาสตร์ครั้งที่ 1 และครั้งที่ 2 (SALT I, SALT II) ในปี ค.ศ. 1972และ ค.ศ. 1979 ตามลำดับ มีการดำเนินการเจรจาเพื่อความร่วมมือกันในยุโรปที่กรุงเฮลซิงกิ ในปี ค.ศ. 1975 มีการประกาศใช้ หลักการเบรจเนฟ เมื่อวันที่ 13 พฤศจิกายน ค.ศ. 1968 เพื่อยืนยันสิทธิและพันธกิจของสหภาพโซเวียต ในการพิทักษ์ความปลอดภัยแก่ลัทธิสังคมนิยม

ในด้านการบริหารของพรรคคอมมิวนิสต์ เบรจเนฟได้ตั้งกฎการเปลี่ยนตัวบุคคลจากภายในโปลิตบูโรขึ้นมาใหม่โดยการจัดให้มีการเปลี่ยนบุคคลต่าง ๆ โดยไม่ต้องผ่านสมัชชา แต่ผ่านแค่คณะกรรมการกลางพรรคเท่านั้น ซึ่งตามธรรมนูญของพรรคแล้วถือว่าสมัชชาพรรคเป็นองค์กรสูงสุดของพรรค ที่สามารถดำเนินเป็นอิสระจากฝ่ายผู้นำได้ ที่ประชุมสมัชชาพรรคคอมมิวนิสต์โซเวียตประกอบด้วยสมาชิกถาวรทั้ง 14 คน กับสมาชิกสมทบทั้ง 10 คนของโปลิตบูโร เบรจเนฟ ถึงแก่อสัญกรรมวันที่ 10 พฤศจิกายน ค.ศ. 1982 ด้วยความสงบ

ยุคอันโดรปอฟ และ เชียร์เนนโค (ค.ศ. 1982–1985)

อันโดรปอฟ ขึ้นเป็นเลขาธิการพรรคคนใหม่ใน วันที่ 12 พฤศจิกายน ค.ศ. 1982 ในช่วงเวลานั้นได้มีการเจรจาให้สหรัฐถอดขีปนาวุธรอบชายแดน แลกกับการถอนกองกำลังในอัฟกานิสถาน แต่ไม่เป็นผลสำเร็จ หลังสงครามอันยาวนานจึงมีแผนการถอดทัพแต่ยูริ อันโดรปอฟถึงแก่อสัญกรรมวันที่ 9 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1984 ไปก่อน จากนั้นเชียร์เนนโค (Konstantin Chernenko) ขึ้นเป็นเลขาธิการพรรคคอมมิวนิสต์ วันที่ 13 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1984 เขาเป็นบุคคลลึกลับทาง CIA มีข้อมูลน้อยมาก เขาไม่ยอมเจรจาต่อกับสหรัฐตลอดหนึ่งปีสุดท้ายก่อนถึงแก่อสัญกรรมในวันที่ 10 มีนาคม ค.ศ. 1985

การปฏิรูปเปเรสตรอยคา และกลัสนอสต์ (ค.ศ. 1985–1991)

ดูบทความหลักที่: การล่มสลายของสหภาพโซเวียต

 

มีฮาอิล กอร์บาชอฟ

เมื่อ มีฮาอิล กอร์บาชอฟได้ขึ้นครองอำนาจเขาได้ดำเนินนโยบายปฏิรูปการเมืองและเศรษฐกิจในสหภาพโซเวียตที่เรียกว่าแผน "เปเรสตรอยคา" (Perestroika) ที่ให้เสรีภาพแก่ประชาชนมากขึ้น เปิดโอกาสให้มีการวิพากษ์วิจารณ์รัฐบาล ให้เสรีภาพแก่สื่อมวลชน ซึ่งเป็นนโยบายที่ไม่มีผู้นำโซเวียตคนใดทำมาก่อน นอกจากนี้ เขาได้ดำเนินโยบายถอนทหารออกจากอัฟกานิสถาน ในปีค.ศ. 1988 การปฏิรูปของกอร์บาชอฟได้ส่งผลให้เกิดกฎหมาย Law on Cooperatives ซึ่งเป็นการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจครั้งใหญ่ที่สุดตั้งแต่สมัยเลนิน กฎหมายนี้ได้อนุญาตให้ประชาชนมีทรัพย์สินส่วนบุคคล และดำเนินกิจการเอกชนได้ ซึ่งขัดต่อลัทธิมาร์กซ์อย่างสิ้นเชิง

ต่อมา ในวันที่ 7 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1990 ที่ประชุมพรรคคอมมิวนิสต์ได้มีมติเห็นชอบยกเลิกการรวมอำนาจไว้ที่พรรคคอมมิวนิสต์ นั่นหมายถึงพรรคคอมมิวนิสต์ได้กระจายอำนาจสู่ประชาชนและทำให้เกิดการเลือกตั้ง ส่งผลให้อีกไม่กี่สัปดาห์ต่อมา รัฐจำนวน 15 รัฐของสหภาพโซเวียตได้รับรองกฎหมายเลือกตั้งทั่วไป และผลการเลือกตั้งประธานาธิบดีแห่งสหพันธรัฐรัสเซียในปี ค.ศ. 1991 คือ บอริส เยลซิน ได้คะแนนสูงสุดถึง 57.3% (มีการเลือกตั้งในวันที่ 12 มิถุนายน ค.ศ. 1991) เนื่องจากกอร์บาชอฟมีความพยายามที่จะลดความเป็นศูนย์กลางอำนาจของสหภาพโซเวียต สหภาพโซเวียตจึงได้มีแผนจะผ่านสนธิสัญญา New Union Treaty ซึ่งจะมาแทน สนธิสัญญาการก่อตั้งสหภาพโซเวียต ปี ค.ศ. 1922 ซึ่งมีแผนจะลงนามในวันที่ 20 สิงหาคม ค.ศ. 1991 มีเนื้อหาแปลงสหภาพโซเวียตให้เป็นสหพันธรัฐ มีประธานาธิบดีเป็นผู้นำของรัฐนั้น ๆ

การปฏิรูปของกอร์บาชอฟส่งผลให้เกิดความไม่พอใจในหมู่สมาชิกซ้ายจัดของพรรคคอมมิวนิสต์ และเกิดเป็นความพยายามที่จะยึดอำนาจการบริหารจากกอร์บาชอฟ เรียกการรัฐประหารครั้งนั้นว่า รัฐประหารเดือนสิงหาคม แต่ไม่เป็นผลสำเร็จเนื่องจากเกิดการต่อต้านจากประชาชนส่วนมากในประเทศและเยลต์ซินสามารถกู้สถานการณ์เอาไว้ได้ ผลคือ คณะรัฐประหารถูกจับกุมและถูกสังหาร สนธิสัญญาถูกเห็นชอบ หลังจากผ่านสนธิสัญญารัฐย่อยต่าง ๆ ของสหภาพโซเวียตซึ่งมีความพยายามจะแยกตัวมากก่อนหน้านี้แล้ว ได้มีการลงประชามติเห็นชอบการแยกตัวออกจากสหภาพโซเวียต รัฐย่อยต่าง ๆ จึงได้แยกตัวจากสหภาพโซเวียตอย่างสมบูรณ์ ท้ายสุดในวันที่ 25 ธันวาคม ค.ศ. 1991 กอร์บาชอฟได้เห็นชอบโอนอำนาจการบริหารทั้งหมดจากประธานาธิบดีแห่งสหภาพโซเวียต ให้กับ ประธานาธิบดีแห่งสหพันธรัฐรัสเซีย และในคืนวันนั้นธงชาติสหภาพโซเวียตได้ถูกเชิญลงจากยอดเสาที่เครมลิน อันเป็นการสิ้นสุดสหภาพโซเวียตอย่างสมบูรณ์

ภูมิศาสตร์

สหภาพโซเวียตมีพื้นที่ 22,402,200 ตารางกิโลเมตร (8,649,500 ตารางไมล์) และเป็นประเทศที่ใหญ่ที่สุดของโลก สหภาพโซเวียตมีชายแดนยาวที่สุดในโลกเฉพาะดินแดนรัสเซียกว่า 60,000 กิโลเมตร (37,000 ไมล์) หรือ 1 1/2 เส้นรอบวงของโลก สองในสามของเป็นแนวชายฝั่งมีช่องแคบแบริ่งกันระหว่างสหรัฐอเมริกา สหภาพโซเวียตมีชายแดนติดกับอัฟกานิสถาน, จีน, สโลวาเกีย, ฟินแลนด์, ฮังการี, อิหร่าน, มองโกเลีย, เกาหลีเหนือ, นอร์เวย์, โปแลนด์, โรมาเนีย และตุรกี ในช่วง ค.ศ. 1945–1991

ภูเขาที่สูงที่สุดของสหภาพโซเวียตเป็นยอดเขาคอมมิวนิสต์ (ปัจจุบัน เป็นยอดเขาอิสมาอิล ยัคโซโมนี) ในทาจิกิสถานที่ 7,495 เมตร (24,590 ฟุต) สหภาพโซเวียตยังมีทะเลสาบที่ใหญ่ที่สุดของโลกที่ทะเลสาบแคสเปียน (ร่วมกับอิหร่าน) และทะเลสาบไบคาล ทะเลสาบน้ำจืดที่ใหญ่และลึกที่สุดในโลกซึ่งเป็นแหล่งน้ำภายในของรัสเซีย

นโยบายต่างประเทศ

ดูบทความหลักที่: นโยบายต่างประเทศของสหภาพโซเวียต

 

โปสเตอร์มิตรภาพระหว่างคิวบาและสหภาพโซเวียตในทศวรรษที่ 1960 ระหว่าง ฟิเดล คาสโตร และ นีกีตา ครุชชอฟ

 

เจอรัลด์ ฟอร์ด เลโอนิด เบรจเนฟ และ เฮนรี คิสซินเจอร์ พูดคุยอย่างไม่เป็นทางการในการประชุมสุดยอดที่วลาดีวอสตอค ในปี 1974

 

มีฮาอิล กอร์บาชอฟ และ จอร์จ เอช. ดับเบิลยู. บุช ลงนามในเอกสารทวิภาคีระหว่างการเยือนสหรัฐอเมริกาอย่างเป็นทางการของกอร์บาชอฟในปี 1990

องค์กร

สตาลินมักจะตัดสินใจครั้งสุดท้ายในนโยบายในช่วงปี 1925–1953 ก่อนที่นโยบายต่างประเทศของโซเวียตจะถูกกำหนดโดยคณะกรรมาธิการว่าด้วยนโยบายต่างประเทศของคณะกรรมการกลางของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งสหภาพโซเวียต หรือจากองค์กรสูงสุดของพรรคอย่างโปลิตบูโร การดำเนินการถูกแยกออกจากกระทรวงการต่างประเทศ ซึ่งเป็นที่รู้จักในฐานะ People's Commissariat for Foreign Affairs (หรือ Narkomindel) จนถึงปี 1946 โฆษกที่มีอิทธิพลมากที่สุดคือ Georgy Chicherin (1872–1936), Maxim Litvinov (1876–1951), วยาเชสลาฟ โมโลตอฟ (1890–1986), อันเดรย์ วืยชินสกี (1883–1954) และ อันเดรย์ โกรมืยโค (1909–1989) ปัญญาชนที่สนใจในความสัมพันธ์ระหว่างประเทศจะศึกษาในสถาบันความสัมพันธ์ระหว่างประเทศรัฐมอสโก

• โคมินเทิร์น (1919–1943) หรือ องค์การคอมมิวนิสต์สากล เป็นองค์กรคอมมิวนิสต์นานาชาติมีที่ทำการหลักที่เครมลินที่สนับสนุนลัทธิคอมมิวนิสต์ในโลก โคมินเทิร์น ตั้งใจที่จะต่อสู้ด้วย "วิธีการที่มีอยู่ทั้งหมด รวมถึงกองกำลังติดอาวุธเพื่อการล้มล้างชนชั้นนายทุนระหว่างประเทศ และการสร้างสาธารณรัฐโซเวียตระหว่างประเทศ ในฐานะขั้นตอนการเปลี่ยนผ่านไปสู่การยกเลิกรัฐอย่างสมบูรณ์ " แต่ถูกยุบจากมาตรการผ่อนผันระหว่างสหราชอาณาจักร และสหรัฐ

• คอมิคอน สภาเพื่อความช่วยเหลือซึ่งกันและกันทางเศรษฐกิจ (รัสเซีย: Совет Экономической Взаимопомощи, Sovet Ekonomicheskoy Vzaimopomoshchi, СЭВ, SEV) เป็นองค์กรเศรษฐกิจตั้งแต่ปี 1949–1991 ภายใต้การควบคุมของสหภาพโซเวียตซึ่งประกอบด้วยประเทศต่าง ๆ ในกลุ่มตะวันออก และรัฐคอมมิวนิสต์บางแห่งทั่วโลก มอสโกกังวลเรื่องแผนมาร์แชลล์ คอมิคอนมีขึ้นเพื่อป้องกันไม่ให้ประเทศในขอบเขตอิทธิพลของโซเวียตไปสู่อิทธิพลของอเมริกาและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ คอมิคอนได้รับการตอบรับจากกลุ่มตะวันออกถึงการก่อตัวในยุโรปตะวันตกขององค์การเพื่อการดำเนินงานทางเศรษฐกิจของยุโรป การจัดตั้งประชาคมเศรษฐกิจยุโรปในปี 1957 และองค์การเพื่อความร่วมมือทางเศรษฐกิจและการพัฒนา

• กติกาสัญญาวอร์ซอ เป็นกติกาสัญญาด้านความมั่นคงร่วมกันระหว่างสหภาพโซเวียตกับรัฐบริวารของตนอีกเจ็ดแห่งในยุโรปตอนกลางและตะวันออกระหว่างช่วงสงครามเย็น กติกาสัญญาวอร์ซอเป็นส่วนเพิ่มด้านการทหารของสภาเพื่อความช่วยเหลือซึ่งกันและกันทางเศรษฐกิจหรือ คอมิคอน ซึ่งเป็นองค์การทางเศรษฐกิจระดับภูมิภาคสำหรับรัฐคอมมิวนิสต์ในยุโรปตอนกลางและตะวันออก ทั้งนี้กติกาสัญญาวอร์ซอก่อตั้งขึ้นเพื่อตอบโต้การที่เยอรมนีตะวันตกเข้าร่วมกับองค์การสนธิสัญญาแอตแลนติกเหนือ

• โคมินฟอร์ม มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการคือ สำนักข่าวและข้อมูลพรรคแรงงานและพรรคคอมมิวนิสต์ เป็นหน่วยงานแรกของขบวนการคอมมิวนิสต์สากลอย่างเป็นทางการตั้งแต่การยุบโคมินเทิร์นในปี 1943 มีบทบาทในการประสานงานระหว่างพรรคคอมมิวนิสต์ภายใต้การดูแลของสหภาพโซเวียต สตาลินเคยสั่งให้พรรคคอมมิวนิสต์ในยุโรปตะวันตกละทิ้งสายการพิเศษของรัฐสภาโดยเฉพาะ และมุ่งเน้นที่การขัดขวางทางการเมืองในการดำเนินงานของแผนมาร์แชลล์ นอกจากนี้ยังได้ประสานการช่วยเหลือระหว่างประเทศกับพรรคคอมมิวนิสต์ในช่วงสงครามกลางเมืองกรีซในปี 1947–49 โคมินฟอร์มขับไล่ยูโกสลาเวียในปี 1948 หลังจากตีโต้ยืนยันในนโยบายที่เป็นอิสระ หนังสือพิมพ์ For a Lasting Peace, for a People's Democracy! เลื่อนตำแหน่งของสตาลิน ความเข้มข้นของโคมินฟอร์มในยุโรปหมายถึงการให้ความสำคัญกับการปฏิวัติโลกในนโยบายการต่างประเทศของโซเวียต โดยการให้เหตุผลอุดมการณ์แบบเดียวกันจะอนุญาตให้บุคคลที่มีส่วนเกี่ยวข้องให้ความสำคัญกับบุคลิกภาพแทนที่จะเป็นประเด็น

นโยบายต่างประเทศของสหภาพโซเวียตในช่วงต้น (1919–1939)

ความเป็นผู้นำของคอมมิวนิสต์สหภาพโซเวียตถกเถียงประเด็นนโยบายต่างประเทศและการเปลี่ยนเส้นทางหลายครั้ง แม้ว่าสตาลินจะควบคุมการปกครองแบบเผด็จการในช่วงปลายทศวรรษที่ 1920 มีการอภิปรายและเขาก็เปลี่ยนตำแหน่งเป็นอย่างมาก

อย่างแรกคือการปฏิวัติคอมมิวนิสต์จะเกิดขึ้นในไม่ช้าในทุกประเทศอุตสาหกรรมหลักและเป็นความรับผิดชอบของโซเวียตที่จะช่วยเหลือพวกเขา โคมินเทิร์นเป็นตัวเลือกอาวุธอย่างหนึ่ง แต่การปฏิวัติก็ล้มเหลวและถูกปราบปรามอย่างรวดเร็ว (ที่ยาวนานที่สุดคือฮังการี) สาธารณรัฐโซเวียตฮังการี กินเวลาเพียงวันที่ 21 มีนาคม ถึงวันที่ 1 สิงหาคม 1919 ซึ่งพวกบอลเชวิครัสเซียไม่สามารถให้ความช่วยเหลือได้

โดยในปี 1921 อย่างที่สองมาพร้อมกับการตระหนักถึงโดยเลนิน, ทรอตสกี และสตาลินว่าระบบทุนนิยมมีเสถียรภาพตัวเองในยุโรป และจะไม่มีการปฏิวัติอย่างกว้างขวางในเร็ว ๆ นี้ มันกลายเป็นหน้าที่ของพวกบอลเชวิครัสเซียเพื่อปกป้องสิ่งที่พวกเขามีในรัสเซีย และหลีกเลี่ยงการเผชิญหน้าทางทหารที่อาจทำลายสะพานของพวกเขา ตอนนี้รัสเซียอยู่ในสภาพเดียวกันกับเยอรมนี ทั้งสองเข้ามามีส่วนร่วมในปี 1922 ในสนธิสัญญาราพาลโล (ค.ศ. 1922) ที่ตัดสินความคับข้องใจยาวนาน ในเวลาเดียวกันทั้งสองประเทศแอบจัดตั้งโครงการฝึกอบรมสำหรับกองทัพเยอรมัน และกองทัพอากาศที่ผิดกฎหมายที่ค่ายกักกันในสหภาพโซเวียต

ในเวลาเดียวกันมอสโกได้ขู่รัฐอื่นและเพื่อแลกกับทำงานเพื่อเปิดความสัมพันธ์อันสงบสุขในแง่ของการยอมรับทางการค้าและทางการทูต สหราชอาณาจักรเมินคำเตือนของวินสตัน เชอร์ชิลล์ และอีกสองสามข้อเกี่ยวกับการคุกคามคอมมิวนิสต์ที่ต่อเนื่องและเปิดความสัมพันธ์ทางการค้าและทางการทูตในทางพฤตินัยในปี 1922 มีความหวังสำหรับการตั้งถิ่นฐานของหนี้ของซาร์ช่วงก่อนสงคราม แต่ปัญหาที่ถูกเลื่อนออกไปซ้ำแล้วซ้ำอีก การรับรู้อย่างเป็นทางการเกิดขึ้นเมื่อพรรคแรงงานใหม่เข้ามามีอำนาจในปี 1924 ประเทศหลักอื่น ๆ ทั้งหมดได้เปิดความสัมพันธ์ทางการค้ากับสหภาพโซเวียต เฮนรี ฟอร์ดได้เปิดความสัมพันธ์ทางธุรกิจขนาดใหญ่กับโซเวียตในช่วงปลายทศวรรษที่ 1920 โดยหวังว่าจะนำไปสู่สันติภาพในระยะยาว ท้ายที่สุดในปี 1933 สหรัฐอเมริกาได้ยอมรับสหภาพโซเวียตอย่างเป็นทางการ การตัดสินใจสนับสนุนโดยความคิดเห็นของประชาชนและโดยเฉพาะอย่างยิ่งจากผลประโยชน์ทางธุรกิจของอเมริกาที่คาดว่าจะสร้างตลาดใหม่ที่ทำกำไรได้

อย่างที่สามเข้ามาในช่วงปลายทศวรรษ 1920 และต้นทศวรรษ 1930 เมื่อสตาลินสั่งให้พรรคคอมมิวนิสต์ทั่วโลกคัดค้านพรรคการเมืองที่ไม่ใช่พรรคคอมมิวนิสต์สหภาพแรงงานหรือองค์กรฝ่ายซ้ายอื่น ๆ แต่สตาลินกลับคำตัวเองในปี 1934 ด้วยโครงการกลุ่มพรรคการเมืองฝ่ายซ้ายที่เรียกร้องให้ทุกพรรคคอมมิวนิสต์เข้าร่วมกับพรรคการเมืองฟาสซิสต์, แรงงาน และองค์กรทั้งหมดที่ต่อต้านลัทธิฟาสซิสต์โดยเฉพาะอย่างยิ่งความหลากหลายของนาซี

ยุคสงครามโลกครั้งที่สอง (1939–1945)

ดูบทความหลักที่: สาเหตุของสงครามโลกครั้งที่สอง และ สงครามโลกครั้งที่สองในสหภาพโซเวียต

ยุคสงครามเย็น (1945–1991)

ดูบทความหลักที่: จุดเริ่มต้นของสงครามเย็น และ สงครามเย็น

การเมือง

สหภาพโซเวียตมีชั้นอำนาจสามลำดับ โดยที่สภานิติบัญญัติเป็นตัวแทนของอภิสภาโซเวียตแห่งสหภาพโซเวียต รัฐบาลเป็นตัวแทนของคณะรัฐมนตรี และ พรรคคอมมิวนิสต์แห่งสหภาพโซเวียต เป็นฝ่ายกฎหมายและผู้กำหนดนโยบายขั้นสูงสุดในประเทศเท่านั้น

รูปแบบการปกครอง

 

พระราชวังเครมลิน ที่ตั้งของอภิสภาโซเวียตแห่งสหภาพโซเวียต 1982

อภิสภาโซเวียต (ผู้สืบต่อจากรัฐสภาโซเวียต และ คณะกรรมาธิการบริหารส่วนกลาง) เป็นสภารัฐสูงที่สุดในประวัติศาสตร์ของโซเวียตเพียงในนาม ในตอนแรกได้ทำหน้าที่เป็นสถาบันที่อนุมัติและดำเนินการตัดสินใจทั้งหมดที่ทำโดยพรรค อย่างไรก็ตามอำนาจและหน้าที่ของอภิสภาโซเวียตได้ขยายออกไปในปลายคริสต์ทศวรรษ 1950, 1960 และ 1970 รวมถึงการสร้างคอมมิชชั่นและคณะกรรมการของรัฐใหม่ อภิสภาโซเวียตยังได้รับอำนาจเพิ่มเติมที่เกี่ยวข้องกับการอนุมัติแผนห้าปีและงบประมาณของรัฐบาลโซเวียต อภิสภาโซเวียตเลือกประธานคณะผู้บริหารสูงสุดเพื่อใช้อำนาจระหว่างการประชุมใหญ่ โดยปกติแล้วจะจัดขึ้นปีละสองครั้งและแต่งตั้งศาลฎีกาสูงสุด, อัยการสูงสุด และคณะรัฐมนตรี (ชื่อเดิมคือ สภาคอมมิสซาร์ประชาชน) นำโดยประธาน (นายกรัฐมนตรี) และการจัดการระบบราชการขนาดใหญ่ที่รับผิดชอบในการบริหารเศรษฐกิจและสังคม โครงสร้างรัฐและพรรคของสาธารณรัฐส่วนใหญ่จำลองโครงสร้างของสถาบันกลางแม้ว่าสหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตรัสเซีย จะแตกต่างจากสาธารณรัฐอื่น ๆ ที่เป็นส่วนประกอบส่วนใหญ่ในประวัติศาสตร์ของ โดยไม่มีสาขาสาธารณรัฐของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งสหภาพโซเวียต และถูกปกครองโดยตรงโดยพรรคคอมมิวนิสต์แห่งสหภาพโซเวียตจนถึงปี 1990 เจ้าหน้าที่ท้องถิ่นถูกจัดให้มีคณะกรรมการฝ่ายโซเวียตและคณะผู้บริหารระดับสูง ในขณะที่ระบบของรัฐเป็นรัฐบาลกลางในนามพรรครวมกัน

การแบ่งเขตการปกครอง

ดูบทความหลักที่: สาธารณรัฐของสหภาพโซเวียต

สหภาพโซเวียตเป็นสหพันธ์สาธารณรัฐซึ่งมีสมาชิกเป็นรัฐที่รวมกันเช่นยูเครน และ เบียโลรัสเซีย (สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียต) กับรัฐสหพันธรัฐเช่น รัสเซีย และทรานส์คอเคซัส (สหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียต) ทั้งสี่เป็นสาธารณรัฐผู้ก่อตั้งซึ่งลงนามในสนธิสัญญาการก่อตั้งสหภาพโซเวียตในเดือนธันวาคม 1922 ในปี 1924 ในช่วงการปักปันเขตในเอเชียกลาง อุซเบกิสถานและเติร์กเมนิสถานเกิดจากส่วนต่าง ๆ ของรัสเซีย เป็นสาธารณรัฐปกครองตนเองสังคมนิยมโซเวียตเติร์กเมน และอีกสองแห่งคือ สาธารณรัฐบูฮาราน และ สาธารณรัฐโฮเรซม์ ในปี 1929 ทาจิกิสถานถูกแยกออกจากสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอุซเบก ตามรัฐธรรมนูญปี 1936 สหพันธ์สาธารณรัฐสังคมโซเวียตทรานส์คอเคซัสถูกยุบลง ส่งผลให้สาธารณรัฐองค์ประกอบคือ อาร์เมเนีย จอร์เจีย และอาเซอร์ไบจาน ถูกผนวกเป็นส่วนหนึ่งของสาธารณรัฐสหภาพ ขณะที่คาซัคสถานและเคอร์กีเซียถูกแยกออกจากสหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตรัสเซีย ส่งผลเป็นสถานะเดียวกัน ในเดือนสิงหาคม 1940 สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตมอลเดเวียซึ่งก่อตั้งขึ้นโดยรวมพื้นที่บางส่วนของเบสซาเรเบีย และ นอร์เทิร์นบูโควินา รัฐบอลติกทั้งสามคือ เอสโตเนีย ลัตเวีย และลิทัวเนีย (สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียต) ได้ถูกผนวกเป็นส่วนหนึ่งของสหภาพโซเวียต ซึ่งไม่ได้รับการยอมรับจากประชาคมระหว่างประเทศและถือว่ารัฐบอลติกอยู่ภายใต้การยึดครองที่ผิดกฎหมายตลอดระยะเวลาตั้งแต่ปี 1940–1991 คาเรเลียถูกแยกออกจากรัสเซียในฐานะสาธารณรัฐสหภาพในเดือนมีนาคม 1940 และถูกรวมเข้ากับรัสเซียอีกครั้งในปี 1956 ระหว่างเดือนกรกฎาคม 1956 ถึงเดือนกันยายน 1991 สหภาพโซเวียตมี 15 สาธารณรัฐที่เป็นส่วนหนึงของสาธารณรัฐสหภาพ (ดูแผนที่ด้านล่าง)

สาธารณรัฐของสหภาพโซเวียต (1956–1991)
	ธง	สาธารณรัฐ	เมืองหลวง	แผนที่สหภาพโซเวียต
1		รัสเซีย	มอสโก
2		ยูเครน	เคียฟ
3		เบียโลรัสเซีย	มินสค์
4		อุซเบกิสถาน	ทาชเคนต์
5		คาซัคสถาน	อัลมา-อะตา
6		จอร์เจีย	ทบิลีซี
7		อาเซอร์ไบจาน	บากู
8		ลิทัวเนีย^a	วิลนีอุส
9		มอลเดเวีย	คีชีเนา
10		ลัตเวีย^a	ริกา
11		เคอร์กีเซีย	ฟรุนเซ
12		ทาจิกิสถาน	ดูชานเบ
13		อาร์มีเนีย	เยเรวาน
14		เติร์กเมเนีย	อาชกาบัต
15		เอสโตเนีย^a	ทาลลินน์
^a การยึดครองรัฐบอลติก ในปี 1940 เป็นการอยู่ภายใต้การยึดครองที่ผิดกฎหมายตลอดระยะเวลาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1940–1991 ในบางประเทศอย่าง สหรัฐอเมริกา, สหราชอาณาจักร, สหประชาชาติ และ ประชาคมยุโรป ยังถือว่ารัฐบอลติกทั้งสามมีเอกราชจนกระทั่งวันที่ 6 กันยายน ค.ศ. 1991 สหภาพโซเวียตจึงได้ยอมรับเอกราชของรัฐบอลติกทั้งสามในที่สุด

อดีตเขตการปกครอง

แผนที่	สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียต	เมืองหลวง	เข้าร่วม	พื้นที่ (km²)	รวมเข้า/แยกออก
	สหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตทรานส์คอเคซัส	ทบิลิซี	1922–1936	186,100	ได้แยกเป็น สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอาร์เมเนีย สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอาเซอร์ไบจาน และ สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตจอร์เจีย
	สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตคารีโล-ฟินนิช	เปโตรซาวอดสค์	1940–1956	172,400	รวมตัวกับ สหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตรัสเซีย

เศรษฐกิจ

ดูบทความหลักที่: เศรษฐกิจของสหภาพโซเวียต

 

โรงไฟฟ้าพลังน้ำนีเปอร์ หนึ่งในสถานีไฟฟ้าพลังน้ำในสหภาพโซเวียต

 

ผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศต่อหัว (ราคาตลาด) ในปี ค.ศ. 1965 จากข้อมูลของเยอรมันตะวันตก (ค.ศ. 1971)

> 5,000 มาร์ก   2,500 – 5,000 มาร์ก   1,000 – 2,500 มาร์ก

500 – 1,000 มาร์ก   250 – 500 มาร์ก   < 250 มาร์ก

สหภาพโซเวียตกลายเป็นประเทศแรกที่ใช้เศรษฐกิจตามแผนซึ่งการผลิตและการกระจายสินค้าถูกรวมศูนย์และกำกับโดยรัฐบาล ประสบการณ์แรกของบอลเชวิคที่มีต่อระบบเศรษฐกิจต่อการบังคับคือนโยบายสงครามคอมมิวนิสต์ซึ่งเกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมของประเทศ การแจกจ่ายส่วนกลางของผลผลิตการบีบบังคับของการผลิตทางการเกษตร และความพยายามที่จะกำจัดการไหลเวียนของเงินทุนภาคเอกชนและการค้าเสรี หลังจากการล่มสลายทางเศรษฐกิจที่รุนแรง เลนินได้แทนที่สงครามคอมมิวนิสต์โดยนโยบายเศรษฐกิจใหม่ (NEP) ในปี 1921 นโยบายดังกล่าวอนุญาตให้เอกชนดำเนินกิจการบางอย่างได้เช่นการค้าเสรีและการเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์ในธุรกิจขนาดเล็ก เศรษฐกิจจึงฟื้นตัวอย่างรวดเร็ว

หลังจากการถกเถียงกันในหมู่สมาชิกโปลิตบูโร เกี่ยวกับการพัฒนาเศรษฐกิจในปี 1928–1929 เมื่อสหภาพโซเวียตถูกโจเซฟ สตาลินปกครอง สตาลินก็ละทิ้งนโยบายเศรษฐกิจใหม่ และผลักดันให้มีการวางแผนกลางแบบเต็มรูปแบบทำให้ต้องบังคับให้เกิดการรวมตัวของภาคเกษตรกรรมและบังคับใช้กฎหมายแรงงานที่เข้มงวด ทรัพยากรที่ถูกระดมเพื่อการอุตสาหกรรมอย่างรวดเร็วซึ่งขยายความสามารถของสหภาพโซเวียตในอุตสาหกรรมหนักและสินค้าทุนในช่วงทศวรรษที่ 1930 แรงจูงใจหลักของอุตสาหกรรมคือการเตรียมพร้อมสำหรับสงครามซึ่งส่วนใหญ่เกิดจากความไม่ไว้วางใจของโลกทุนนิยมภายนอก เป็นผลให้สหภาพโซเวียตถูกเปลี่ยนจากเศรษฐกิจการเกษตรส่วนใหญ่เป็นอุตสาหกรรมที่มีอำนาจมากนำทางสำหรับการเกิดเป็นมหาอำนาจของสหภาพโซเวียตหลังสงครามโลกครั้งที่สอง สงครามได้ทำลายเศรษฐกิจและโครงสร้างพื้นฐานของสหภาพโซเวียตอย่างมหาศาลและพวกเขาจำเป็นต้องมีการฟื้นฟูอย่างกว้างขวาง

 

การเก็บฝ้ายในอาร์มีเนีย ช่วงทศวรรษที่ 1930

ช่วงต้นทศวรรษที่ 1940 เศรษฐกิจโซเวียตเริ่มมีความสามารถพอเพียงได้เกือบทุกช่วงเวลาจนกระทั่งการก่อตั้งสภาเพื่อความช่วยเหลือซึ่งกันและกันทางเศรษฐกิจ สหภาพโซเวียตมีส่วนแบ่งเพียงเล็กน้อยของผลิตภัณฑ์ในประเทศที่มีการซื้อขายระหว่างประเทศ หลังจากที่มีการจัดตั้งกลุ่มตะวันออกขึ้น การค้าต่างประเทศก็เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว และยังคงมีอิทธิพลของเศรษฐกิจโลกในสหภาพโซเวียตถูกจำกัด โดยราคาในประเทศคงที่และการผูกขาดของรัฐในการค้าต่างประเทศ ธัญพืชและผู้ผลิตสินค้าอุปโภคบริโภคที่มีความซับซ้อนกลายเป็นสินค้านำเข้าที่สำคัญในช่วงทศวรรษที่ 1960 ในช่วงการแข่งขันในทางอาวุธของสงครามเย็นเศรษฐกิจของสหภาพโซเวียตถูกแบกรับภาระหนักจากการใช้จ่ายทางทหารซึ่งได้รับการยกระดับด้วยระบบราชการที่มีประสิทธิภาพที่ขึ้นอยู่กับอุตสาหกรรมอาวุธ ในขณะเดียวกันสหภาพโซเวียตก็กลายเป็นผู้ส่งออกอาวุธรายใหญ่ที่สุดไปยังประเทศโลกที่สาม จำนวนมหาศาลของทรัพยากรของโซเวียตในช่วงสงครามเย็นได้รับการจัดสรรในการช่วยเหลือรัฐสังคมนิยมอื่น ๆ

จากช่วงคริสต์ทศวรรษที่ 1930 จนถึงการล่มสลายในช่วงปลายปี 1991 เศรษฐกิจของสหภาพโซเวียตยังไม่เปลี่ยนแปลง เศรษฐกิจได้รับการกำกับอย่างเป็นทางการโดยการวางแผนกลางซึ่งดำเนินการโดย Gosplan และจัดทำขึ้นในแผนห้าปี อย่างไรก็ตามในทางปฏิบัติแผนการดังกล่าวได้รับการรวบรวมและรวมกันเป็นอย่างมากโดยเฉพาะภายใต้การแทรกแซงโดยคนใหญ่กว่า การตัดสินใจทางเศรษฐกิจที่สำคัญทั้งหมดถูกยึดครองในทางการเมือง การจัดสรรทรัพยากรและเป้าหมายตามแผนเป็นเงินสกุลรูเบิลมากกว่าสินค้าในทางกายภาพ การจัดสรรผลผลิตขั้นสุดท้ายได้ผ่านการกระจายอำนาจโดยไม่ได้ตั้งใจไปแล้ว แม้ว่าในทางทฤษฎีราคาถูกต้องตามกฎหมายจากเบื้องบน แต่ในทางปฏิบัติพวกเขามักจะเจรจาและการเชื่อมโยงในแนวนอน (ระหว่างโรงงานผู้ผลิต ฯลฯ ) เป็นที่แพร่หลาย

 

ไปรษณียากรแผนการเกษตรกรรมเจ็ดปีในปี 1959

การบริการพื้นฐานหลายประเภทได้รับการสนับสนุนจากรัฐเช่นการศึกษาและการดูแลสุขภาพ ในภาคอุตสาหกรรมการผลิตอุตสาหกรรมหนักและการป้องกันมีการจัดลำดับความสำคัญมากกว่าสินค้าอุปโภคบริโภค สินค้าอุปโภคบริโภคโดยเฉพาะอย่างยิ่งในนอกเมืองใหญ่ มักขาดแคลนคุณภาพไม่ดีและมีทางเลือกที่จำกัด ผู้บริโภคไม่ค่อยมีอิทธิพลต่อการผลิตดังนั้นความต้องการที่เปลี่ยนแปลงไปของประชากรที่มีรายได้เพิ่มขึ้นจึงไม่สามารถตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคได้ในราคาคงที่ เศรษฐกิจที่ไม่คาดคิดจำนวนมากที่ขยายตัวเพิ่มขึ้นในระดับต่ำควบคู่ไปกับแผนงานที่วางแผนไว้โดยให้บางส่วนของสินค้า และการบริการที่นักวางแผนไม่สามารถทำได้ถูกต้องตามกฎหมายขององค์ประกอบบางอย่าง และระบบเศรษฐกิจแบบกระจายอำนาจได้รับการพยายามด้วยการปฏิรูปในปี 1965

 

คนงานโรงงานแร่โปแตชมินสค์ เบลารุสในปี 1968

แม้ว่าตัวเลขเศรษฐกิจของสหภาพโซเวียตจะไม่น่าเชื่อถือและการเติบโตทางเศรษฐกิจที่เดาได้ยาก โดยบัญชีเศรษฐกิจส่วนใหญ่ยังคงขยายตัวต่อไปจนถึงกลางทศวรรษที่ 1980 ในช่วงทศวรรษที่ 1950 และ 1960 มีอัตราการเติบโตสูงและมีการจับจองทางฝั่งตะวันตก อย่างไรก็ตามหลังจากที่ปี 1970 การเติบโตในขณะที่ยังคงเป็นบวกอย่างต่อเนื่องลดลงอย่างรวดเร็ว และต่อเนื่องกว่าในประเทศอื่น ๆ แม้จะมีการเพิ่มทุนอย่างรวดเร็วในหุ้นทุน (อัตราการเพิ่มทุนถูกกว่าของญี่ปุ่นเท่านั้น)

โดยรวมระหว่างปี 1960 ถึงปี 1989 อัตราการเติบโตของรายได้ต่อหัวในสหภาพโซเวียตสูงกว่าค่าเฉลี่ยของโลกเล็กน้อย (102 ประเทศในขณะนั้น) ตามที่ Stanley Fischer และ William Easterly การเติบโตอาจเร็วขึ้น จากการคำนวณรายได้ต่อหัวของสหภาพโซเวียตในปี 1989 ควรสูงกว่าเมื่อพิจารณาจากจำนวนเงินลงทุนการศึกษาและประชากร ผู้เขียนเชื่อว่าผลงานที่น่าเศร้านี้จะนำไปสู่การผลิตเงินทุนต่ำในสหภาพโซเวียต Steven Rosenfielde ระบุว่ามาตรฐานการครองชีพลดลงเนื่องจากการปกครองแบบเผด็จการของสตาลินและในขณะที่มีการปรับปรุงโดยย่อหลังจากการตายของเขาแล้วมันก็กลายเป็นความซบเซา

ในปี 1987 มิฮาอิล กอร์บาชอฟพยายามที่จะปฏิรูปและฟื้นฟูเศรษฐกิจด้วยนโยบายเปเรสตรอยคา นโยบายของเขาผ่อนคลายการควบคุมของรัฐในรัฐวิสาหกิจ แต่ไม่ได้แทนที่ด้วยแรงจูงใจในตลาดส่งผลให้ผลผลิตลดลงอย่างมาก เศรษฐกิจที่ได้รับผลกระทบจากรายได้จากการส่งออกปิโตรเลียมลดลงเริ่มล่มสลาย ราคายังคงมีอยู่และทรัพย์สินส่วนใหญ่ยังคงเป็นของรัฐจนสหภาพโซเวียตล่มสลาย ในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สองจนล่มสลาย ผลิตภัณฑ์ในประเทศเบื้องต้นของสหภาพโซเวียตเป็นประเทศที่ใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก และอันดับ 3 ในโลกในช่วงกลางทศวรรษที่ 1980–1989 แม้ว่าจะอยู่ตามหลังประเทศในโลกที่หนึ่งก็ตาม เมื่อเทียบกับประเทศที่มีผลิตภัณฑ์ในประเทศเบื้องต้นต่อหัวในปี 1928 สหภาพโซเวียตมีการเติบโตอย่างมีนัยสำคัญ

ในปี 1990 สหภาพโซเวียตมีดัชนีการพัฒนามนุษย์ที่ 0.920 ซึ่งอยู๋ในระดับ "สูง" ในการพัฒนามนุษย์ เป็นอันดับ 3 ในกลุ่มตะวันออกรองจากเชโกสโลวาเกียและเยอรมนีตะวันออก และอันดับที่ 25 ใน 130 ประเทศทั่วโลก

พลังงาน

 

ไปรษณียากรของสหภาพโซเวียตครบรอบ 30 ปีทบวงการพลังงานปรมาณูระหว่างประเทศในปี 1987 หลังเหตุการณ์ภัยพิบัติเชอร์โนบิล ผ่านไป 1 ปี

ความจำเป็นในการใช้เชื้อเพลิงลดลงในสหภาพโซเวียตตั้งแต่คริสต์ทศวรรษ 1970 ถึงคริสต์ทศวรรษ 1980 ต่อค่าเงินรูเบิลของผลิตภัณฑ์ทางสังคมขั้นต้นและต่อเศษของผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม การลดลงนี้ได้เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว แต่ค่อย ๆ ชะลอตัวลงระหว่างปี 1970 ถึงปี 1975 และจากปี 1975 ถึงปี 1980 มีอัตราการเติบโตเพียงร้อยละ 2.6 นักประวัติศาสตร์ David Wilson เชื่อว่าอุตสาหกรรมก๊าซจะคิดเป็นร้อยละ 40 ของการผลิตเชื้อเพลิงของสหภาพโซเวียตในช่วงสิ้นศตวรรษ แต่ทฤษฎีของเขาไม่ได้เกิดขึ้นเนื่องจากการล่มสลายของสหภาพโซเวียต ในทางทฤษฎีสหภาพโซเวียตจะยังคงมีอัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจ 2 ถึง 2.5 เปอร์เซ็นต์ในช่วงปี 1990 จากแหล่งพลังงานในสหภาพโซเวียต อย่างไรก็ตามภาคพลังงานต้องเผชิญกับปัญหาหลายประการรวมทั้งค่าใช้จ่ายทางทหารที่สูงของประเทศและความสัมพันธ์ที่ไม่เป็นมิตรกับประเทศในโลกที่หนึ่ง (ก่อนยุคกอร์บาชอฟ)

ในปี 1991 สหภาพโซเวียตมีโครงข่ายท่อส่งน้ำมันดิบ 82,000 กิโลเมตร (51,000 ไมล์) และก๊าซธรรมชาติอีกประมาณ 206,500 กิโลเมตร (128,300 ไมล์) ผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียม และผลิตภัณฑ์จากปิโตรเลียม, ก๊าซธรรมชาติ, โลหะ, ไม้, ผลิตภัณฑ์ทางการเกษตร และอาวุธยุทโธปกรณ์ทางทหารถูกส่งออก ในยุคคริสต์ทศวรรษ 1970 ถึงคริสต์ทศวรรษ 1980 สหภาพโซเวียตได้พึ่งพาการส่งออกเชื้อเพลิงฟอสซิลอย่างหนักเพื่อหารายได้มหาศาล และอยู่จุดสูงสุดในปี 1988 สหภาพโซเวียตเป็นกลายเป็นผู้ผลิตรายใหญ่ที่สุด และเป็นผู้ส่งออกน้ำมันดิบรายใหญ่เป็นอันดับสองรองจากซาอุดีอาระเบีย

วิทยาศาสตร์ และ เทคโนโลยี

 

ไปรษณียากรของสหภาพโซเวียตแสดงภาพการปล่อยดาวเทียมดวงแรกของโลก "สปุตนิก 1"

สหภาพโซเวียตให้ความสำคัญในด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีที่ช่วยในการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ แต่ความสำเร็จที่โดดเด่นที่สุดของสหภาพโซเวียตคือเทคโนโลยีดาวเทียมดวงแรกของโลกโดยมีการสนับสนุนจากกองทัพ เลนินกล่าวในภายหลังว่าสหภาพโซเวียตจะไม่สามารถแซงประเทศที่พัฒนาแล้วถ้ายังมีเทคโนโลยีที่ล้าหลัง ทำให้หลังเลนินเสียชีวิตก็มีความพยายามพัฒนาวิทยาการเป็นจำนวนมากจนเป็นหนึ่งในประเทศที่มีวิทยาการและเทคโนโลยีมากที่สุด ในช่วงต้นทศวรรษ 1960 สตรีโซเวียตได้รับปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิตสาขาเคมี 40% เมื่อเทียบกับเพียง 5% ที่ได้รับปริญญาในสหรัฐอเมริกา โดยปี 1989 นักวิทยาศาสตร์โซเวียตเป็นหนึ่งในผู้เชี่ยวชาญที่ได้รับการฝึกฝนมาเป็นอย่างดีในหลายด้านเช่นฟิสิกส์, พลังงาน, สาขาวิชายา, คณิตศาสตร์, การเชื่อม และเทคโนโลยีด้านการทหาร โซเวียตยังคงอยู่เบื้องหลังเทคโนโลยีในด้านเคมี, ชีววิทยา และคอมพิวเตอร์เมื่อเปรียบเทียบกับโลกที่หนึ่งเนื่องจากการวางแผนและการปกครองของรัฐที่เข้มงวด

โครงการ Project Socrates ภายใต้การบริหารของเรแกน ระบุว่าสหภาพโซเวียตได้กล่าวถึงการได้มาซึ่งวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในลักษณะที่แตกต่างอย่างสิ้นเชิงกับสิ่งที่สหรัฐกำลังใช้อยู่ ในกรณีของสหรัฐ การจัดลำดับความสำคัญทางเศรษฐกิจถูกนำมาใช้เพื่อการวิจัยและพัฒนาในประเทศเป็นวิธีการในการแสวงหาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีทั้งในภาคเอกชนและภาครัฐ ในทางตรงกันข้ามสหภาพโซเวียตใช้กลยุทธ์ในการครอบครองและใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีทั่วโลกเพื่อเพิ่มความได้เปรียบในการแข่งขันที่ได้มาจากเทคโนโลยี ในขณะเดียวกันก็ช่วยป้องกันสหรัฐจากการได้เปรียบในการแข่งขัน อย่างไรก็ตามในการวางแผนเทคโนโลยีของสหภาพโซเวียตได้ดำเนินการในรูปแบบส่วนกลางซึ่งเป็นศูนย์กลางของรัฐบาลซึ่งขัดขวางความยืดหยุ่น นี่คือการขาดความยืดหยุ่นอย่างมีนัยสำคัญที่ถูกใช้โดยสหรัฐเพื่อบ่อนทำลายความเข้มแข็งของสหภาพโซเวียตและทำให้เกิดการปฏิรูป

การคมนาคม

ดูบทความหลักที่: การคมนาคมในสหภาพโซเวียต

 

เครื่องบิน ตู-104 B ของสายการบินแอโรฟลอต

การคมนาคมขนส่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของเศรษฐกิจในประเทศ การรวมศูนย์เศรษฐกิจในช่วงปลายคริสต์ทศวรรษ 1920 และ 1930 นำไปสู่การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานในระดับใหญ่โดยเฉพาะอย่างยิ่งการจัดตั้งแอโรฟลอต ซึ่งเป็นบริษัทการบิน สหภาพโซเวียตมีรูปแบบการขนส่งที่หลากหลายทั้งทางบก, ทางน้ำ และทางอากาศ อย่างไรก็ตามเนื่องจากการบำรุงรักษาถนนที่ไม่ดี ทางน้ำ และการขนส่งทางอากาศพลเรือนของสหภาพโซเวียตยังล้าสมัยและล้าหลังทางเทคโนโลยีเมื่อเทียบกับโลกที่หนึ่ง

การขนส่งทางรถไฟของสหภาพโซเวียตมีขนาดใหญ่ที่สุดและใช้กันอย่างแพร่หลายมากที่สุดในโลก นอกจากนี้ยังมีการพัฒนาที่ดีขึ้นกว่าคู่สัญญาตะวันตกอีกด้วย ในตอนปลายคริสต์ทศวรรษ 1970 และต้นคริสต์ทศวรรษ 1980 นักเศรษฐศาสตร์โซเวียตกำลังเรียกร้องให้มีการก่อสร้างถนนเพื่อบรรเทาภาระบางส่วนจากทางรถไฟ และแผนปรับงบประมาณของรัฐบาลโซเวียต เครือข่ายถนนและอุตสาหกรรมยานยนต์ ยังคงอยู่ภายใต้การพัฒนา และถนนที่สกปรกอยู่ทั่วไปนอกเมืองสำคัญ โครงการบำรุงรักษาของสหภาพโซเวียตพิสูจน์ไม่ได้ว่าจะสามารถดูแลแม้แต่ถนนเล็ก ๆ ในประเทศได้ ในช่วงต้นถึงกลางคริสต์ทศวรรษ 1980 เจ้าหน้าที่โซเวียตได้พยายามแก้ปัญหาถนนด้วยการสั่งให้ก่อสร้างอาคารใหม่ ในขณะที่อุตสาหกรรมยานยนต์เติบโตขึ้นในอัตราที่เร็วกว่าการก่อสร้างถนน เครือข่ายถนนที่ด้อยพัฒนานำไปสู่ความต้องการที่เพิ่มขึ้นสำหรับการขนส่งสาธารณะ

แม้จะมีการปรับปรุงหลายด้านของภาคการขนส่ง แต่ก็ยังคงพรุนกับปัญหาเนื่องจากโครงสร้างพื้นฐานที่ล้าสมัย การขาดการลงทุน การทุจริต และการตัดสินใจที่ไม่ดี เจ้าหน้าที่โซเวียตไม่สามารถตอบสนองความต้องการที่เพิ่มขึ้นสำหรับโครงสร้างพื้นฐานด้านการขนส่งและการบริการ

กองเรือพาณิชย์ของสหภาพโซเวียตเป็นหนึ่งในกองเรือพาณิชย์ที่ใหญ่ที่สุดในโลก

ประชากร

 

ประชากรของสหภาพโซเวียต (สีแดง) และรัฐหลังโซเวียต (สีน้ำเงิน) จากปี 1961 ถึงปี 2009 รวมทั้งการฉาย (สีน้ำเงิน) จากปี 2010 ถึงปี 2100

การเสียชีวิตส่วนเกินในช่วงสงครามโลกครั้งที่หนึ่งและสงครามกลางเมืองของรัสเซีย (รวมถึงความอดอยากหลังสงคราม) มีจำนวนรวมทั้งสิ้น 18 ล้านคน, 10 ล้านคนในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1930 และมากกว่า 26 ล้านคนในปี 1941-1945 ประชากรโซเวียตหลังสงครามโลกครั้งที่สองมีขนาดเล็กกว่า 45 ถึง 50 ล้านคนหากว่าการเติบโตทางเศรษฐกิจของประชากรก่อนสงครามยังคงดำเนินต่อไป อ้างอิงจาก Catherine Merridale "... การประมาณการที่สมเหตุสมผลจะทำให้จำนวนผู้เสียชีวิตส่วนเกินตลอดช่วงเวลาประมาณ 60 ล้านคน"

อัตราการเกิดของสหภาพโซเวียตลดลงจาก 44.0 ต่อ 1000 คน ในปี 1926 เป็น 18.0 ในปี 1974 ส่วนใหญ่เนื่องจากการเพิ่มขึ้นของเมืองและอายุเฉลี่ยของการแต่งงานที่เพิ่มขึ้น อัตราการตายลดลงเรื่อย ๆ - จาก 23.7 ต่อ 1000 คน ในปี 1926 เป็นร้อยละ 8.7 ในปี 1974 โดยทั่วไปอัตราการเกิดของสาธารณรัฐทางใต้ในทรานส์คอเคซัสและเอเชียกลาง สูงกว่าทางภาคเหนือของสหภาพโซเวียตและในบางกรณีเพิ่มขึ้นในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สองปรากฏการณ์ส่วนหนึ่งเกิดจากอัตราการชะลอตัวของการทำให้เป็นเมือง และประเพณีแต่งงานก่อนหน้านี้ในสาธารณรัฐทางใต้ ในสหภาพโซเวียตฝั่งยุโรป ได้ย้ายไปสู่แนวโน้มประชากรลดลง ในขณะที่เอเชียกลางยังคงแสดงการเติบโตของประชากรได้ดีกว่าความอุดมสมบูรณ์ในระดับทดแทน

ในปลายศริสต์ทศวรรษ 1960 ถึง 70 มีการพยายามลดอัตราการเสียชีวิตในสหภาพโซเวียต และเป็นที่ชื่นชมมากในหมู่คนวัยทำงาน แต่ยังเป็นที่แพร่หลายในรัสเซียและพื้นที่สลาฟอื่น ๆ ส่วนใหญ่ของประเทศ การวิเคราะห์ข้อมูลอย่างเป็นทางการจากปลายคริสต์ทศวรรษ 1980 แสดงให้เห็นว่าหลังจากที่เลวร้ายลงในช่วงปลายคริสต์ทศวรรษ 1970 และต้นคริสต์ทศวรรษ 1980 การตายของคนวัยผู้ใหญ่เริ่มกลับมาดีขึ้นอีกครั้ง อัตราการตายของทารกเพิ่มขึ้นจาก 24.7 ในปี 1970 เป็น 27.9 ในปี 1974 นักวิจัยบางคนให้ความสำคัญกับการเพิ่มขึ้นของความเป็นจริงอันเป็นผลมาจากภาวะสุขภาพและบริการที่แย่ลง การตายเพิ่มขึ้นทั้งในผู้ใหญ่และทารกไม่ได้ถูกอธิบายหรือปกป้องโดยเจ้าหน้าที่โซเวียตและรัฐบาลโซเวียตก็หยุดการเผยแพร่สถิติการตายทั้งหมดเป็นเวลา 10 ปี นักวิจัยด้านสุขภาพและผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพของสหภาพโซเวียตยังคงนิ่งเงียบเกี่ยวกับอัตราการเสียชีวิตเพิ่มขึ้นจนถึงช่วงปลายคริสต์ทศวรรษ 1980 เมื่อมีการเผยแพร่ข้อมูลการเสียชีวิต และนักวิจัยก็สามารถเจาะลึกสาเหตุที่แท้จริงได้

การศึกษา

ดูบทความหลักที่: การศึกษาในสหภาพโซเวียต

 

นักเรียนโซเวียตในเชโกสโลวาเกีย 1985

อะนาโตลี ลูนาชาร์สกี กลายเป็นผู้ก่อตั้งกรมเพื่อการศึกษาโซเวียต ในตอนต้นเจ้าหน้าที่โซเวียตให้ความสำคัญกับการกำจัดการไม่รู้หนังสือ คนที่รู้หนังสือได้รับการว่าจ้างให้เป็นครูโดยอัตโนมัติ ในช่วงเวลาสั้น ๆ คุณภาพถูกเสียสละเพื่อปริมาณ เมื่อถึงปี 1940 สตาลินได้ประกาศว่าการไม่รู้หนังสือในสหภาพโซเวียตได้รับการกำจัดแล้ว ตลอดช่วงคริสต์ทศวรรษ 1930 การเคลื่อนไหวทางสังคมได้เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วซึ่งเป็นผลมาจากการปฏิรูปการศึกษาของสหภาพโซเวียต หลังจากมหาสงครามของผู้รักชาติ ระบบการศึกษาของประเทศที่ขยายตัวขึ้นอย่างรวดเร็ว การขยายตัวนี้มีผลอย่างมาก ในปี 1960 เด็กในสหภาพโซเวียตเกือบทั้งหมดมีการเข้าถึงการศึกษายกเว้นเพียงเป็นผู้ที่อยู่ในพื้นห่างไกล นีกีตา ครุชชอฟ พยายามทำให้การศึกษาสามารถเข้าถึงได้มากขึ้นทำให้เด็ก ๆ เห็นได้ชัดว่าการศึกษามีความสัมพันธ์กับความต้องการของสังคมอย่างใกล้ชิด การศึกษาก็กลายเป็นเรื่องสำคัญในการทำให้คนใหม่ ๆ พลเมืองที่เข้าทำงานโดยตรงมีสิทธิตามรัฐธรรมนูญในการทำงานและการฝึกอบรมวิชาชีพโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย

ระบบการศึกษาของประเทศมีความเป็นส่วนกลางและสามารถเข้าถึงได้โดยทั่วกันสำหรับพลเมืองทุกคนโดยมีการยืนยันสำหรับผู้สมัครจากประเทศที่เกี่ยวข้องกับความล้าหลังทางวัฒนธรรม อย่างไรก็ตามในฐานะส่วนหนึ่งของนโยบายต่อต้านยิว การใช้โควต้าของชาวยิวอย่างไม่เป็นทางการในสถาบันชั้นนำของการศึกษาระดับอุดมศึกษานั้นบังคับให้ผู้สมัครชาวยิวสมัครสอบที่เข้มงวดมากขึ้น ในยุคเบรจเนฟยังแนะนำกฎที่จำเป็นสำหรับผู้สมัครทุกมหาวิทยาลัยที่จะนำเสนอการอ้างอิงจากเลขานุการ Komsomol ท้องถิ่น ตามสถิติจากปี 1986 จำนวนนักเรียนระดับอุดมศึกษาต่อประชากร 10,000 คนเป็น 181 คนสำหรับสหภาพโซเวียต เทียบกับ 517 คนสำหรับสหรัฐอเมริกา

เชื้อชาติ

 

ประชาชนในซามาร์กันต์ สาธารณรัฐอุซเบก ค.ศ. 1981

สหภาพโซเวียตเป็นประเทศที่มีความหลากหลายเชื้อชาติมากที่มีมากกว่า 100 กลุ่มชาติพันธุ์ที่แตกต่างกันประชากรทั้งหมดของอยู่ที่ประมาณ 293 ล้านคนในปี 1991 ตามการประมาณการในปี 1990 ประชากรในสหภาพโซเวียตส่วนใหญ่เป็นชาวรัสเซียคิดเป็น 50.78% ตามด้วย ชาวยูเครน 15.45% และ ชาวอุซเบก 5.84%

พลเมืองทั้งหมดของสหภาพโซเวียตมีความเกี่ยวพันกับชาติพันธุ์ของตน เชื้อชาติของบุคคลได้รับการคัดเลือกเมื่ออายุสิบหกปีโดยพ่อแม่ของเด็ก หากบิดามารดาไม่เห็นด้วยเด็กจะได้รับการกำหนดเชื้อชาติของบิดาโดยอัตโนมัติ ส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากนโยบายของสหภาพโซเวียตบางกลุ่มชาติพันธุ์ชนกลุ่มน้อยที่มีขนาดเล็กถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มใหญ่เช่น Mingrelians of Georgia ที่ถูกจัดอยู่ในกลุ่มเกี่ยวกับจอร์เจีย กลุ่มชาติพันธุ์บางกลุ่มได้หลอมรวมกันโดยสมัครใจในขณะที่บางกลุ่มถูกนำตัวเข้ามาโดยใช้กำลัง ชาวรัสเซีย เบลารุส และ ยูเครน มีส่วนสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมที่ใกล้ชิดในขณะที่กลุ่มอื่น ๆ ไม่ได้มี การมีเชื้อชาติหลายเชื้อชาติที่อาศัยอยู่ในดินแดนเดียวกันได้เกิดเป็นความขัดแย้งทางชาติพันธุ์ของชาติต่าง ๆ และพัฒนาขึ้นในช่วงหลายปีที่ผ่านมา

สาธารณสุข

 

โปสเตอร์โซเวียตในยุคแรก ๆ เกี่ยวกับการทำแท้งที่ไม่ปลอดภัย

ในปี 1917 ก่อนเกิดการปฏิวัติ ภาวะสุขภาพมีความสำคัญอยู่เบื้องหลังต่อการพัฒนาประเทศ ดังที่เลนินกล่าวในภายหลังว่า "เหาจะพ่ายแพ้ต่อลัทธิสังคมนิยม หรือลัทธิสังคมนิยมจะพ่ายแพ้ต่อเหา" หลักการการดูแลสุขภาพของสหภาพโซเวียตถูกกำหนดโดย People's Commissariat for Health ในปี 1918 การดูแลสุขภาพต้องถูกควบคุมโดยรัฐและจะจัดให้แก่ประชาชนโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ซึ่งเป็นหนึ่งในแนวคิดการปฏิวัติ มาตราที่ 42 ของรัฐธรรมนูญแห่งสหภาพโซเวียต 1977 ประชาชนมีสิทธิ์ในการคุ้มครองสุขภาพและการเข้าถึงสถาบันสุขภาพใด ๆ ในสหภาพโซเวียตโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ก่อนที่ เลโอนิด เบรจเนฟ ขึ้นมาเป็นเลขาธิการพรรค ระบบสาธารณสุขของสหภาพโซเวียตได้รับความนิยมอย่างสูงจากผู้เชี่ยวชาญจากต่างประเทศ อย่างไรก็ตามการเปลี่ยนแปลงนี้จากยุคเบรจเนฟสู่ยุคกอร์บาชอฟ ระบบการดูแลสุขภาพของโซเวียตถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนักสำหรับข้อบกพร่องขั้นพื้นฐานหลายอย่างเช่นคุณภาพการให้บริการ และความไม่สม่ำเสมอในการจัดหาเครื่องมือแพทย์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข Yevgeny Chazov และ รัฐบาลสหภาพโซเวียตได้ให้ความสำคัญในด้านทางการแพทย์ของโซเวียตเป็นอย่างมาก และพัฒนาโรงพยาบาลให้อยู่ในระดับสากล โดยได้มีการปรับปรุงระบบใหม่เป็นเงินหลายพันล้านรูเบิลโซเวียต

หลังจากการปฏิวัติสังคมนิยม อายุขัยเฉลี่ยของทุกกลุ่มอายุเพิ่มขึ้น ในสถิตินี้บางคนเห็นว่าระบบสังคมนิยมดีกว่าระบบทุนนิยม การปรับปรุงเหล่านี้ยังคงดำเนินต่อไปในคริสต์ทศวรรษ 1960 เมื่ออายุขัยเฉลี่ยในสหภาพโซเวียตสูงกว่าของสหรัฐอเมริกา มันยังคงมีเสถียรภาพในช่วงหลายปีที่ผ่านมาแม้ว่าในคริสต์ทศวรรษ 1970 จะลดลงไปเล็กน้อยอาจเป็นเพราะการดื่มแอลกอฮอล์ ในเวลาเดียวกันการตายของทารกเริ่มเพิ่มขึ้น หลังจากปี 1974 รัฐบาลได้สั่งให้หยุดเผยแพร่สถิติเกี่ยวกับเรื่องนี้ แนวโน้มนี้อาจอธิบายได้จากจำนวนการตั้งครรภ์ที่เพิ่มสูงขึ้นอย่างมากในภูมิภาคเอเชียของประเทศที่อัตราการตายของทารกสูงที่สุดในขณะที่การลดลงอย่างมากในส่วนที่พัฒนาขึ้นในภูมิภาคยุโรปของสหภาพโซเวียต สหภาพโซเวียตยังมีศูนย์ความเป็นเลิศหลายแห่งเช่น Fyodorov Eye Microsurgery Complex ซึ่งเกียวกับการรักษาตา ก่อตั้งขึ้นในปี 1988 โดยศัลยแพทย์ตาชาวรัสเซีย Svyatoslav Fyodorov

ภาษา

 

ข้อความภาษายูเครนในโปสเตอร์โซเวียตนี้อ่านว่า "ฐานทางสังคมของสหภาพโซเวียตเป็นสหภาพที่ไม่สามารถแตกแยกได้ทั้งคนงาน, ชาวนา และปัญญาชน !"

รัฐบาลโซเวียตที่นำโดยวลาดีมีร์ เลนินได้ให้กลุ่มภาษาเล็ก ๆ เป็นระบบการเขียนของตัวเอง การพัฒนาระบบการเขียนเหล่านี้ประสบความสำเร็จอย่างมากแม้ว่าจะมีข้อบกพร่องบางอย่าง ในช่วงหลัง ๆ ของสหภาพโซเวียต ประเทศใช้นโยบายเดียวกันที่มีสถานการณ์เดียวกันหลายภาษา ปัญหาร้ายแรงเมื่อสร้างระบบการเขียนเหล่านี้ก็คือภาษาที่แตกต่างกันอย่างมาก เมื่อภาษาได้รับการเขียนระบบและปรากฏในสิ่งพิมพ์ที่โดดเด่นภาษานั้นจะมีสถานะ "ภาษาราชการ" มีภาษาชนกลุ่มน้อยจำนวนมากที่ไม่เคยได้รับระบบการเขียนของตัวเอง ดังนั้นการพูดของพวกเขานั้นจะมีสถานะ "ภาษาที่สอง" มีตัวอย่างที่รัฐบาลโซเวียตถอยห่างจากนโยบายนี้ที่โดดเด่นที่สุดในระบอบการปกครองของสตาลินซึ่งการศึกษายุติลงในภาษาที่ไม่แพร่หลายมากนัก ภาษาเหล่านี้ล้วนส่วนใหญ่แล้วถูกหลอมรวมเข้าเป็นภาษาอื่นในรัสเซีย ในช่วงมหาสงครามของผู้รักชาติบางภาษาของชนกลุ่มน้อยถูกห้ามและการพูดภาษาของชนกลุ่มน้อยบางภาษาจะถูกกล่าวหาว่าทำงานร่วมกับศัตรู ภาษาที่พูดอย่างกว้างขวางที่สุดแห่งสหภาพโซเวียตคือ ภาษารัสเซีย และถูกประกาศว่าเป็นภาษาราชการในทางนิตินัยในปี 1990

ศาสนา

ในสหภาพโซเวียต ศาสนาคริสต์และศาสนาอิสลามมีจำนวนศาสนิกชนมากที่สุด คริสต์ศาสนิกชนส่วนใหญ่นับถือนิกายออร์ทอดอกซ์ โดยคริสตจักรรัสเซียออร์ทอดอกซ์เป็นนิกายที่ใหญ่ที่สุดในประเทศ ชาวมุสลิมในประเทศร้อยละ 90 ถือนิกายซุนนี ส่วนชาวชีอะฮ์พบมากในอาเซอร์ไบจาน นอกจากนี้ยังมีศาสนิกชนกลุ่มน้อย ได้แก่ ชาวโรมันคาทอลิก ชาวยิว ชาวพุทธ และชาวโปรเตสแตนต์หลายนิกาย (โดยเฉพาะแบปทิสต์และลูเทอแรน)

ในสมัยจักรวรรดิรัสเซีย คริสตจักรรัสเซียออร์ทอดอกซ์ได้รับสถานะพิเศษในฐานะเป็นคริสตจักรประจำชาติและมีส่วนในการปกครองประเทศ แต่ในสมัยสหภาพโซเวียตคริสตจักรถูกต่อต้านอย่างหนักจากฝ่ายปฏิวัติ เพราะถูกมองว่าเป็นพวกชนชั้นปกครอง

กองทัพ

ดูบทความหลักที่: กองทัพแดง, กองทัพโซเวียต, กองทัพเรือโซเวียต และ กองทัพอากาศโซเวียต

มรดก

ดูบทความหลักที่: การอาลัยสหภาพโซเวียต

วัฒนธรรม

ดูบทความหลักที่: วัฒนธรรมโซเวียต

The Enthusiast's March เพลงที่มีชื่อเสียงของสหภาพโซเวียตในคริสต์ทศวรรษ 1930

 

วลาดีมีร์ วืยซอตสกี นักร้อง, นักแต่งเพลง, กวี และนักแสดงโซเวียตในปี 1979

 

เยาวชนผู้บุกเบิกในอาคารที่สองของพิพิธภัณฑ์รถไฟมอสโก ในปี 1984

วัฒนธรรมของสหภาพโซเวียตผ่านช่วงหลายช่วงของการดำรงอยู่ของสหภาพโซเวียต 69 ปี ในช่วงสิบเอ็ดปีแรกหลังจากการปฏิวัติ (1918–1929) ยังอนุโลมให้มีเสรีภาพและศิลปินทดลองด้วยรูปแบบต่าง ๆ เพื่อหารูปแบบของโซเวียตที่โดดเด่น เลนินต้องการให้ศิลปะสามารถเข้าถึงคนรัสเซียได้ ในทางกลับกันนักเขียนและศิลปินหลายร้อยคนถูกเนรเทศหรือถูกประหารชีวิต และงานของพวกเขาถูกห้าม ตัวอย่างเช่น Nikolay Gumilyov (ถูกยิงหลังถูกกล่าวหาว่าสมคบคิดต่อต้านระบอบคอมมิวนิสต์) และ เยฟเกนี ซาเมียติน (ถูกห้าม)

รัฐบาลโซเวียตสนับสนุนให้มีแนวคิดที่หลากหลาย ในงานศิลปะและวรรณคดีหลายโรงเรียนบางแบบและอื่น ๆ การทดลองอย่างรุนแรงถูกแพร่กระจายออกไป นักเขียนคอมมิวนิสต์อย่าง มักซิม กอร์กี และวลาดีมีร์ มายาคอฟสกี กำลังทำงานอยู่ในช่วงเวลานี้ ภาพยนตร์เป็นวิธีการที่มีอิทธิพลต่อสังคมส่วนใหญ่ที่ไม่รู้หนังสือซึ่งได้รับการสนับสนุนจากรัฐ ผลงานของผู้กำกับเซียร์เกย์ ไอเซนสไตน์ เป็นผลงานที่ดีที่สุดนับจากช่วงนี้

ต่อมาในช่วงของการปกครองของสตาลิน วัฒนธรรมโซเวียตเป็นลักษณะการปกครองที่เพิ่มขึ้นและการครอบงำของรัฐบาลที่กำหนดรูปแบบของแนวคิดสัจนิยมสังคมนิยมกับแนวโน้มอื่น ๆ ทั้งหมดถูกคุมขังอย่างหนักด้วยข้อหาหนัก เช่นงานของ มิคาอิล บัลกาคอฟ นักเขียนหลายคนถูกคุมขังและถูกสังหาร

หลังจากช่วงปลายคริสต์ทศวรรษ 1950 และต้นคริสต์ทศวรรษ 1960 การผ่อนปรนครุชชอฟทำให้การตรวจพิจารณาลดลง ในช่วงเวลานี้เป็นช่วงเวลาที่โดดเด่นของวัฒนธรรมโซเวียตที่พัฒนาขึ้นโดยการปรับตัวให้เข้ากับวิถีชีวิตของประชาชนและการให้ความสำคัญกับชีวิตส่วนตัว การทดลองในรูปแบบศิลปะได้รับอนุญาตอีกครั้ง ด้วยเหตุนี้ผลงานที่สำคัญและซับซ้อนยิ่งขึ้นจึงเริ่มมีการสร้างสรรค์ขึ้น ระบอบการปกครองคลี่คลายความสำคัญเกี่ยวกับแนวคิดสัจนิยมสังคมนิยมตัวอย่างเช่นตัวเอกของนิยายของนักเขียน Yury Trifonov กังวลตัวเองกับปัญหาของชีวิตประจำวันมากกว่าที่จะสร้างสังคมนิยม วรรณกรรมใต้ดินที่เรียกว่า samizdat ได้รับการพัฒนาขึ้นในช่วงปลายยุคนี้ สถาปัตยกรรมในยุคครุชชอฟส่วนใหญ่เน้นเรื่องการออกแบบซึงทางตรงกันข้ามกับสไตล์การออกแบบในยุคสตาลิน

ในช่วงครึ่งหลังของคริสต์ทศวรรษ 1980 นโยบายเปเรสตรอยคา และ กลัสนอสต์ ของกอร์บาชอฟ ได้ขยายเสรีภาพในการแสดงออกไปทั่วทั้งสหภาพโซเวียตทั้งในสื่อและสิ่งพิมพ์

วันสำคัญ

ดูบทความหลักที่: รายชื่อวันสำคัญของสหภาพโซเวียต

วันที่	ชื่อวัน	ชื่อประจำท้องถิ่น	หมายเหตุ
1 มกราคม	วันปีใหม่	Новый Год
23 กุมภาพันธ์	วันกองทัพโซเวียตและกองทัพเรือ	День Советской Армии и Военно-Морского Флота	เพื่อรำลึกถึงการสถาปนา กองทัพแดง ในเดือนกุมภาพันธ์ 1918 ขณะนี้รัสเซียเรียกวันนี้ว่า "วันพิทักษ์ปิตุภูมิ" (День Защитника Отечества)
8 มีนาคม	วันสตรีสากล	Международный Женский День	วันหยุดสากลให้แก่ความเท่าเทียมทางเพศแก่สตรี
12 เมษายน	วันนักบินอวกาศ	День Космонавтики	เป็นวันที่ยูริ กาการิน มนุษย์ที่ได้ขึ้นไปในห้วงอวกาศเป็นคนแรกในปี 1961
1 พฤษภาคม	วันแรงงานสากล	Первое Мая - День Солидарности Трудящихся	มีการฉลองอย่างเป็นทางการตั้งแต่วันที่ 1 ถึง 2 พฤษภาคม หรืออาจเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า "วันแรงงานและเฉลิมฉลองเข้าสู่ฤดูใบไม้พลิ"
9 พฤษภาคม	วันแห่งชัยชนะเหนือเยอรมนี	День Победы	วันสิ้นสุดของมหาสงครามของผู้รักชาติ ซึ่งกองทัพแดงเอาชนะเยอรมนีฟาสซิสต์ในปี 1945
7 ตุลาคม	วันรัฐธรรมนูญแห่งสหภาพโซเวียต	День Конституции СССР	เป็นวันที่ประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งสหภาพโซเวียตในปี 1977 เดิมก่อนหน้านั้นวันที่ 5 ธันวาคม ถูกประกาศให้เป็นวันรัฐธรรมนูญ
7 พฤศจิกายน	ครบรอบการปฏิวัติสังคมนิยมแห่งเดือนตุลาคมอันยิ่งใหญ่	Годовщина Великой Октябрьской социалистической революции	รำลึกถึงการปฏิวัติเดือนตุลาคมในปี ค.ศ. 1917 ซึ่งเรียกวันนี้ว่า "วันแห่งการสมานฉันท์และข้อตกลง" (День Примирения и Согласия)

กีฬา

ผลงานของทีมชาติสหภาพโซเวียต ได้แก่

• สหภาพโซเวียตในกีฬาโอลิมปิกฤดูร้อน เจ้าเหรีญทอง เมลเบิร์น 1956,โรม 1960, มิวนิก 1972,มอนทรีออล 1976,มอสโก 1980และ โซล 1988.
• สหภาพโซเวียตในกีฬาโอลิมปิกฤดูหนาว เจ้าเหรีญทอง กอร์ตีนาดัมเปซโซ 1956 ,สควอว์วัลเลย์ 1960 ,อินส์บรุค 1964 ,ซัปโปโร 1972 ,อินส์บรุค 1976,เลคพลาซิด 1980 และ แคลกะรี 1988
• ทีมฟุตบอลสหภาพโซเวียต ผลงานดีที่สุด คือฟุตบอลโลก 1966 ที่อังกฤษ คว้าอันดับ 4.ฟุตบอลชิงแชมป์แห่งชาติยุโรป ผลงานดีที่สุด ฝรั่งเศส 1960 ชนะเลิศ

หมายเหตุ

1. ภาษาราชการในทางพฤตินัยจนถึง ค.ศ. 1990
2. ในฐานะประธานคณะกรรมการราษฎร
3. ในฐานะเลขาธิการแห่งพรรคคอมมิวนิสต์ และประธานคณะกรรมการราษฎร (ในเวลาต่อมาคือสภารัฐมนตรี)
4. ในฐานะประธานสภารัฐมนตรี
5. ระหว่างเดือนมีนาคม จนถึงเดือนกันยายน
6. ในฐานะเลขาธิการลำดับที่หนึ่งแห่งพรรคคอมมิวนิสต์
7. ในฐานะเลขาธิการแห่งพรรคคอมมิวนิสต์
8. ในฐานะเลขาธิการแห่งพรรคคอมมิวนิสต์ และประธานาธิบดี
9. เป็นระบบสภาเดี่ยว
10. อังกฤษ: Soviet Union; รัสเซีย: Советский Союз, อักษรโรมัน: Sovetsky Soyuz, สัทอักษรสากล: [sɐˈvʲetskʲɪj sɐˈjus] (  ฟังเสียง)
11. อังกฤษ: Union of Soviet Socialist Republics; รัสเซีย: Союз Советских Социалистических Республик, อักษรโรมัน: Soyuz Sovetskikh Sotsialisticheskikh Respublik, สัทอักษรสากล: [sɐˈjus sɐˈvʲetskʲɪx sətsɨəlʲɪˈsʲtʲitɕɪskʲɪx rʲɪˈspublʲɪk] (  ฟังเสียง)
12. ตามที่ถูกระบุเอาไว้ในส่วนที่ 3 ในรัฐธรรมนูญแห่งสหภาพโซเวียต ค.ศ. 1977 ในชื่อว่า "โครงสร้างแห่งประเทศชนชาติแห่งสหภาพโซเวียต"

อ้างอิง

สถานีย่อย:สหภาพโซเวียต

1. "ARTICLE 124". จากแหล่งเดิมเมื่อ 2 January 2019. สืบค้นเมื่อ 4 February 2019.
2. "Article 52". จากแหล่งเดิมเมื่อ 16 February 2019. สืบค้นเมื่อ 4 February 2019.
3. Hough, Jerry F. "The ‘Dark Forces," the Totalitarian Model, and Soviet History." The Russian Review, vol. 46, no. 4, 1987, pp. 397–403
4. Bergman, Jay. "Was the Soviet Union Totalitarian? The View of Soviet Dissidents and the Reformers of the Gorbachev Era." Studies in East European Thought, vol. 50, no. 4, 1998, pp. 247–281.
5. https://scholarship.law.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&article=1244&context=cilj
6. . Garant.ru. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 10 ตุลาคม 2017. สืบค้นเมื่อ 12 กรกฎาคม 2010.
7. Almanaque Mundial 1996, Editorial América/Televisa, Mexico, 1995, pages 548–552 (Demografía/Biometría table).
8. "GDP – Million – Flags, Maps, Economy, Geography, Climate, Natural Resources, Current Issues, International Agreements, Population, Social Statistics, Political System". จากแหล่งเดิมเมื่อ 12 มิถุนายน 2018. สืบค้นเมื่อ 29 สิงหาคม 2018.
9. "Human Development Report 1990" (PDF). HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. p. 111. (PDF) จากแหล่งเดิมเมื่อ 7 February 2019. สืบค้นเมื่อ 1 September 2020.
10. Smith 1976.
11. "Status of Nuclear Powers and Their Nuclear Capabilities". Federation of American Scientists. March 2008. สืบค้นเมื่อ 19 March 2014.
12. The term "successor state of the Soviet Union" for the Russian Federation was laid down in paragraph 3 of article 1 and paragraph 7 of article 37 of the Federal law "On international treaties of the Russian Federation" of 15 July 1995 No. 101-FZ (adopted by the State Duma on 16 June 1995). — See Federal law of July 15, 1995 № 101-FZ On international treaties of the Russian Federation
13. [The case of Mikhail Suprun: the story of political repression as an invasion of privacy http://echo.msk.ru/programs/kulshok/822592-echo/#element-text]
14. Adam B. Ulam, Expansion and coexistence: the history of Soviet foreign policy, 1917–73 (1974)
15. Harold Henry Fisher (1955). The Communist Revolution: An Outline of Strategy and Tactics. Stanford UP. p. 13.
16. Duncan Hallas, The Comintern: The History of the Third International (1985).
17. "Germany (East)", Library of Congress Country Study, Appendix B: The Council for Mutual Economic Assistance
18. Michael C. Kaser, Comecon: Integration problems of the planned economies (Oxford University Press, 1967).
19. Laurien Crump, The Warsaw Pact Reconsidered: International Relations in Eastern Europe, 1955–1969 (Routledge, 2015).
20. Michał Jerzy Zacharias, "The Beginnings of the Cominform: The Policy of the Soviet Union towards European Communist Parties in Connection with the Political Initiatives of the United States of America in 1947." Acta Poloniae Historica 78 (1998) : 161-200.
21. Nikos Marantzidis, "The Greek Civil War (1944–1949) and the International Communist System." Journal of Cold War Studies 15.4 (2013) : 25-54.
22. Heinz Timmermann, "The cominform effects on Soviet foreign policy." Studies in Comparative Communism 18.1 (1985) : 3-23.
23. Gordon H. Mueller, "Rapallo Reexamined: a new look at Germany's secret military collaboration with Russia in 1922." Military Affairs: The Journal of Military History (1976) : 109-117. online
24. Christine A. White, British and American Commercial Relations with Soviet Russia, 1918–1924 (UNC Press Books, 2017).
25. Joan Hoff Wilson, "American Business and the Recognition of the Soviet Union." Social Science Quarterly (1971) : 349-368. online
26. Chris Ward, Stalin's Russia (2nd ed. 1999) pp 148-88.
27. Barbara Jelavich, St.Petersburg and Moscow: Czarist and Soviet Foreign Policy, 1814–1974 (1974) pp 342-46.
28. Sakwa, Richard. Soviet Politics in Perspective. 2nd ed. London – N.Y.: Routledge, 1998.
29. F. Triska, Jan; Slusser, Robert M. (1962). The Theory, Law, and Policy of Soviet Treaties. Stanford University Press. pp. 63–64. ISBN 978-0-8047-0122-8.
30. Deb, Kalipada (1996). Soviet Union to Commonwealth: Transformation and Challenges. M.D. Publications Pvt. Ltd. p. 81. ISBN 978-81-85880-95-2.
31. Benson, Shirley (2001). Nikita Khrushchev and the Creation of a Superpower. Penn State University Press. pp. XIV. ISBN 978-0-271-02170-6.
32. The Communist World. Ardent Media. 2001. p. 441. ISBN 978-0-271-02170-6.
33. Joseph Marie Feldbrugge, Ferdinand (1993). Russian Law: The End of the Soviet System and the Role of Law. Martinus Nijhoff Publishers. p. 205. ISBN 978-0-7923-2358-7.
34. White, Stephen; J. Gill, Graeme; Slider, Darrell (1993). The Politics of Transition: Shaping a post-Soviet Future. Cambridge University Press. p. 108. ISBN 978-0-521-44634-1.
35. Adams, Simon (2005). Russian Republics. Black Rabbit Books. p. 21. ISBN 978-1-58340-606-9.
36. Feldbrugge, Ferdinand Joseph Maria (1993). Russian Law: The Rnd of the Soviet system and the Role of Law. Martinus Nijhoff Publishers. p. 94. ISBN 0-7923-2358-0.
37. The Occupation of Latvia 2011-11-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน at Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Latvia
38. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2005-07-28. สืบค้นเมื่อ 2018-06-26.
39. Motion for a resolution on the Situation in Estonia by the EU
40. "UNITED NATIONS Human Rights Council Report". Ap.ohchr.org. สืบค้นเมื่อ 2014-02-18.
41. (PDF). U.S. Department of State. 14 June 2007. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 2012-08-19. สืบค้นเมื่อ 29 July 2009.
42. European parliament: Resolution on the situation in Estonia, Latvia and Lithuania (No C 42/78) (1983). Official Journal of the European Communities. European Parliament.
43. Aust, Anthony (2005). Handbook of International Law. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-53034-7.
44. Ziemele, Ineta (2005). State Continuity and Nationality: The Baltic States and Russia. Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 90-04-14295-9.
45. Gregory, Paul R. (2004). The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives. Cambridge University Press. pp. 218–20. ISBN 0-521-53367-8.
46. Mawdsley, Evan (1998). The Stalin Years: The Soviet Union, 1929–1953. Manchester University Press. p. 30. ISBN 0-7190-4600-9.
47. Wheatcroft, S. G.; Davies, R. W.; Cooper, J. M. (1986). Soviet Industrialization Reconsidered: Some Preliminary Conclusions about Economic Development between 1926 and 1941. 39. Economic History Review. pp. 30–2. ISBN 978-0-7190-4600-1.
48. "Reconstruction and Cold War". Library of Congress. สืบค้นเมื่อ 23 October 2010.
49. "Reconstruction and Cold War". Library of Congress Country Studies. สืบค้นเมื่อ 23 October 2010.
50. IMF and OECD (1991). A Study of the Soviet Economy. 1. International Monetary Fund. p. 9. ISBN 0-14-103797-0.
51. "Economy". Library of Congress Country Studies. สืบค้นเมื่อ 23 October 2010.
52. Hanson, Philip. The Rise and Fall of the Soviet Economy: An Economic History of the USSR from 1945. London: Longman, 2003.
53. Bergson, Abram (1997). "How Big was the Soviet GDP?". Comparative Economic Studies. 39 (1): 1–14. doi:10.1057/ces.1997.1.
54. Harrison, Mark (1993). "Soviet Economic Growth Since 1928: The Alternative Statistics of G. I. Khanin". Europe–Asia Studies. 45 (1): 141–167. doi:10.1080/09668139308412080.
55. Gvosdev, Nikolas (2008). The Strange Death of Soviet communism: A Postscript. Transaction Publishers. ISBN 1-4128-0698-4.
56. Fischer, Stanley; Easterly, William (1994). "The Soviet Economic Decline, Historical and Republican Data" (PDF). World Bank. สืบค้นเมื่อ 23 October 2010.
57. Rosefielde, Steven (1996). "Stalinism in Post-Communist Perspective: New Evidence on Killings, Forced Labour and Economic Growth in the 1930s". Europe-Asia Studies. Taylor & Francis, Ltd. 48 (6): 956–987. JSTOR 152635. The new evidence shows that administrative command planning and Stalin's forced industrialization strategies failed in the 1930s and beyond. The economic miracle chronicled in official hagiographies and until recently faithfully recounted in Western textbooks has no basis in fact. It is the statistical artefact not of index number relativity (the Gerschenkron effect) but of misapplying to the calculation of growth cost prices that do not accurately measure competitive value. The standard of living declined during the 1930s in response to Stalin's despotism, and after a brief improvement following his death, lapsed into stagnation. Glasnost and post-communist revelations interpreted as a whole thus provide no basis for Getty, Rittersporn & Zemskov's relatively favourable characterization of the methods, economic achievements and human costs of Stalinism. The evidence demonstrates that the suppression of markets and the oppression of vast segments of the population were economically counterproductive and humanly calamitous, just as anyone conversant with classical economic theory should have expected.
58. Central Intelligence Agency (1991). "GDP – Million 1990". The World Factbook. สืบค้นเมื่อ 12 June 2010.
59. Central Intelligence Agency (1992). "GDP Per Capita – 1991". The World Factbook. สืบค้นเมื่อ 12 June 2010.
60. . Waiting for Putney. 28 ตุลาคม 2013. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 19 ตุลาคม 2016. สืบค้นเมื่อ 18 ตุลาคม 2016. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
61. "Human Development Report 1990 | Human Development Reports". hdr.undp.org. สืบค้นเมื่อ 18 October 2016.
62. Wilson, David (1983). The Demand for Energy in the Soviet Union. Rowman and Littfield. pp. 105 to 108. ISBN 9780709927044.
63. Wilson 1983, p. 295
64. Wilson 1983, p. 297
65. Wilson 1983, pp. 297–99
66. Wilson 1983, p. 299
67. Central Intelligence Agency (1991). "Soviet Union – Communications". The World Factbook. สืบค้นเมื่อ 20 October 2010.
68. Central Intelligence Agency (1992). "Soviet Union – Economy". The World Factbook. สืบค้นเมื่อ 23 October 2010.
69. "Science and Technology". Library of Congress Country Studies. สืบค้นเมื่อ 23 October 2010.
70. Rose Eveleth (12 December 2013). Soviet Russia Had a Better Record of Training Women in STEM Than America Does Today. Smithsonian.com. Retrieved 26 June 2014.
71. MacFarland, Margo (3 May 1990). "Global Tech Strategies Brought to U.S". Washington Technology.
72. Deckert, R.A. (10 October 1990). "The science of uncovering industrial information". Business Journal of the Treasure Coast.
73. "U.S. Firms Must Trade Short-Term Gains for Long-Term Technology Planning". Inside the Pentagon. 7 March 1991.
74. Highman, Robert D.S.; Greenwood, John T.; Hardesty, Von (1998). Russian Aviation and Air Power in the Twentieth Century. Routledge. p. 134. ISBN 978-0-7146-4784-5.
75. Wilson 1983, p. 205
76. Wilson 1983, p. 201
77. Ambler, Shaw and Symons 1985, p. 166–67.
78. Ambler, Shaw and Symons 1985, p. 168.
79. Ambler, Shaw and Symons 1985, p. 165.
80. Ambler, John; Shaw, Denis J.B.; Symons, Leslie (1985). Soviet and East European Transport Problems. Taylor & Francis. ISBN 978-0-7099-0557-8.
81. Ambler, Shaw and Symons 1985, p. 169.
82. International Monetary Fund and Organisation for Economic Co-operation and Development 1991, p. 56.
83. Mark Harrison (18 July 2002). Accounting for War: Soviet Production, Employment, and the Defence Burden, 1940–1945. Cambridge University Press. p. 167. ISBN 978-0-521-89424-1.
84. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ 1930s
85. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ Geoffrey A. Hosking 2006 242
86. Jay Winter; Emmanuel Sivan (2000). War and Remembrance in the Twentieth Century. Cambridge University Press. p. 64. ISBN 0521794366.
87. Government of the USSR (1977). Great Soviet Encyclopaedia (ภาษารัสเซีย). volume 24. Moscow: State Committee for Publishing. p. 15.
88. Anderson, Barbara A. (1990). Growth and Diversity of the Population of the Soviet Union. 510. Annals of the American Academy of Political and Social Sciences. pp. 155–77.
89. Vallin, J.; Chesnais, J.C. (1970). Recent Developments of Mortality in Europe, English-Speaking Countries and the Soviet Union, 1960–1970. 29. Population Studies. pp. 861–898.
90. Ryan, Michael (28 May 1988). Life Expectancy and Mortality Data from the Soviet Union. British Medical Journal. 296. p. 1,513–1515.
91. Davis, Christopher; Feshbach, Murray. Rising Infant Mortality in the USSR in the 1970s. Washington, D.C.: United States Census Bureau. p. 95.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
92. Krimins, Juris (3–7 December 1990). The Changing Mortality Patterns in Latvia, Lithuania and Estonia: Experience of the Past Three Decades. Paper presented at the International Conference on Health, Morbidity and Mortality by Cause of Death in Europe.
93. Sheila Fitzpatrick, Education and Social Mobility in the Soviet Union 1921–1934, Cambridge University Press (16 May 2002), ISBN 0-521-89423-9
94. Law, David A. (1975). Russian Civilization. Ardent Media. pp. 300–1. ISBN 0-8422-0529-2.
95. Mikhail Shifman, บ.ก. (2005). You Failed Your Math Test, Comrade Einstein: Adventures and Misadventures of Young Mathematicians Or Test Your Skills in Almost Recreational Mathematics. World Scientific. ISBN 9789812701169.
96. Edward Frenkel (October 2012). "The Fifth problem: math & anti-Semitism in the Soviet Union". The New Criterion.
97. Dominic Lawson (11 October 2011). "More migrants please, especially the clever ones". The Independent. London.
98. Andre Geim (2010). "Biographical". Nobelprize.org.
99. Shlapentokh, Vladimir (1990). Soviet Intellectuals and Political Power: The Post-Stalin Era. I.B. Tauris. p. 26. ISBN 978-1-85043-284-5.
100. Pejovich, Svetozar (1990). The Economics of Property Rights: Towards a Theory of Comparative Systems. Springer Science+Business Media. p. 130. ISBN 978-0-7923-0878-2.
101. Central Intelligence Agency (1991). "Soviet Union – People". The World Factbook. สืบค้นเมื่อ 25 October 2010.
102. Comrie 1981, p. 2.
103. Hosking, Geoffrey (13 March 2006). "Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union". History Today. สืบค้นเมื่อ 25 October 2010. (pay-fee)
104. Lane 1992, p. 353
105. Lane 1992, p. 352.
106. Lane 1992, p. 352
107. Lane 1992, p. 352–53.
108. Dinkel, R.H. (1990). The Seeming Paradox of Increasing Mortality in a Highly Industrialized Nation: the Example of the Soviet Union. pp. 155–77.
109. Comrie 1981, pp. 3–4
110. Comrie 1981, p. 25
111. Comrie 1981, p. 26
112. Comrie 1981, p. 27
113. [Law of the USSR from 24 April 1990 On languages of the USSR] (ภาษารัสเซีย). Government of the Soviet Union. 24 April 1990. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2016-05-08. สืบค้นเมื่อ 24 October 2010.
114. Eaton, Katherine Bliss (2004). Daily life in the Soviet Union. Greenwood Publishing Group. pp. 285 and 286. ISBN 0-313-31628-7.
115. Silvio Ferrari; W. Cole Durham; Elizabeth A. Sewell (2003). Law and religion in post-communist Europe. Peeters Pub & Booksellers. p. 261. ISBN 978-90-429-1262-5.
116. Simon 1974, pp. 64–65
117. 'On the other hand...' See the index of Stalin and His Hangmen by Donald Rayfield, 2004, Random House
118. Rayfield 2004, pp. 317–320
119. ""Gorbachev, Mikhail"". Encyclopædia Britannica. 2 October 2007. สืบค้นเมื่อ 1 December 2017. Under his new policy of glasnost ("openness"), a major cultural thaw took place: freedoms of expression and of information were significantly expanded; the press and broadcasting were allowed unprecedented candour in their reportage and criticism; and the country's legacy of Stalinist totalitarian rule was eventually completely repudiated by the government.^{[ลิงก์เสีย]}

แหล่งข้อมูลอื่น

• ภาพของสหภาพโซเวียต - แหล่งรวบรวมภาพ แสดงภาพเกี่ยวกับชีวิตประจำวันในสหภาพโซเวียต
• แผนที่ของ Western USSR 2006-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน