มหาวงศ์
บทความนี้หรือส่วนนี้ของบทความต้องการปรับรูปแบบ ซึ่งอาจหมายถึง ต้องการจัดรูปแบบข้อความ จัดหน้า แบ่งหัวข้อ จัดลิงก์ภายใน และ/หรือการจัดระเบียบอื่น ๆ คุณสามารถช่วยแก้ไขปัญหานี้ได้โดยการกดที่ปุ่ม แก้ไข ด้านบน จากนั้นปรับปรุงหรือจัดรูปแบบอื่น ๆ ในบทความให้เหมาะสม |
มหาวงศ์ เป็นวรรณกรรมประวัติศาสตร์ บันทึกเหตุการณ์ในยุคต้นของลังกาทวีป หรือศรีลังกา รจนาขึ้นเมื่อราวศตวรรษที่ 5 โดยพระมหาเถระ มหานามะ โดยใช้ข้อมุลจากพงศาวดาร และตำราต่างๆ ในวัดมหาวิหาร ซึ่งเป็นมหาวิทยาลัยอันยิ่งใหญ่ของพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาท เนื้อหากล่าวถึงตั้งแต่เมื่อครั้งเจ้าชายวิชัย เดินทางมาจากพังคละ มาถึงลังกาทวีป ปราบชนพื้นเมืองแล้วตั้งตนเป็นกษัตริย์ปกครอง จากนั้นพรรณนาวงศ์กษัตริย์ต่างๆ พร้อมกับเหตุการณ์สำคัญทางพุทธศาสนาในลังกาควบคู่กันไป
คัมภีร์มหาวงศ์ รจนาขึ้นในรูปแบบคาถา หรือบทกวีใช้ฉันทลักษณ์พรรณนาเหตุการณ์ นับเป็นวรรณคดีประเภทมหากาพย์ในภาษาบาลีที่ยิ่งใญ่ที่สุด มีทั้งเหตุการณ์ทางการเมือง การชิงไหวชิงพริบในราชสำนัก การต่อรองทางการทูต และเรือองราวอันน่าสะเทือนใจ รวมถึงแสดงถึงอารยธรรมอันยิ่งใหญ่ของชาวสิงหล โดยเฉพาะอย่างยิ่งการสร้างศาสนสถานอันยิ่งใหญ่ และการก่อกำเนิดของระบบชลประทานอันทันสมัย
เนื้อหาโดยสังเขป
บทนำ พระพุทธเจ้าเสด็จลังกา
... ⊙ ตำนานกล่าวว่า พระพุทธเจ้าเสด็จลังกา ปราบยักษ์เจ้าถิ่น หรือพวกมิลักขะ ที่ มหิยังคณะ
รวมคาถาทั้งสิ้น 84 บท ความตอนนี้กินเวลา 8 ปี
ภาคที่ 1 พุทธศาสนาในชมพูทวีป
... ⊙ ว่าด้วยวงศ์ของมหาสัมมตะ ผู้เป็นบูรพกษัตริย์แห่งศากยวงศ์ จัดอยู่ในสุริยวงศ์ (ในชมพูทวีปวงศ์กษัตริย์ มี 2 วงศ์คือ สุริยวงศ์ จันทรวงศ์) บรรดากษัตริย์ในลังกาต่างก็อ้างว่า สืบเชื้อสายมาแต่พระเจ้ามหาสัมมตะเช่นกัน ทำให้เกี่ยวพันเป็นพระญาติกลายๆ กับพระพุทธเจ้าไปโดยปริยาย
... ⊙ ว่าด้วยการสังคายนาครั้งที่ 1 ณ ถ้ำสัตบรรณคูหา เมืองราชคฤห์ พระมหากัสสปเถระเป็นประธาน
... ⊙ ว่าด้วยการสังคายนาครั้งที่ 2 ที่วาลิการาม เมืองเวสาลี พระเรวตะทำหน้าที่เป็นประธานผู้คอยซักถาม
... ⊙ ว่าด้วยการสังคายนาครั้งที่ 3 ที่อโศการาม กรุงปาฏลีบุตร พระโมคคลีบุตรติสสเถระ เป็นประธาน
รวมคาถาในบทนี้ทั้งสิ้น 423 บท กินระยะเวลา 35 ปี
ภาคที่ 2 ลังกาก่อนพุทธศาสนามาถึง
... ⊙ เจ้าชายวิชัย (ต. 505 BC) เสด็จจากชมพูทวีปถึงลังกา ปราบนางกุเวนี ขึ้นครองลังกา เริ่มวงศ์กษัตริย์ตัมพปาณิ
... ⊙ พระเจ้าปาณฑุวาสุเทวะปราบดาภิเษก เริ่มวงศ์กษัตริย์ อุปติสสะ นุวะระ (ก. 504 BC - ต. 474 BC)
... ⊙ พระเจ้าอภัยขึ้นราชาภิเษก (คร. 474 BC – 454 BC)
... ⊙ พระเจ้าปานฑุกาภัยปราบดาภิเษก เป็นต้นวงศ์อนุราธปุระ (ก. 474 BC – ต. 367 BC)
... ⊙ พระเจ้าเทวานัมปิยะติสสะราชาภิเษก (คร. 307 BC – 267 BC) ทรงรับพระรัตนตรัย ประกาศพุทธศาสนาในลังกา
รวมคาถาในบทนี้ทั้งสิ้น 326 บท กินระยะเวลา 310 ปี
ภาคที่ 3 สถานการณ์พุทธศาสนาในชมพูทวีและลังกาในยุคต้น
... ⊙ พระเจ้าอโศกมหาราชส่งคณะสมณทูตไปยังแว่นแคว้นต่างๆ
... ⊙ พระมหินทะเถระมาถึงลังกา ทรงเป็นพระโอรสองค์โตของพระเจ้าอโศก มาประกาศพระศาสนาที่ลังกา
... ⊙ พระมหินทะเข้าเมืองอนุราธปุระ ก่อนหน้านั้นทรงเทศนา "จูฬหัตถิปโทปมสูตร " ที่มหินตะเล จนพระเจ้าเทวานัมปิยะติสสะ ที่กำลังยกขบวนไปล่าสัตว์บังเกิดศรัทธา ปวารณาเป็นพุทธมามกะ แล้วอาราธนาพระเป็นเจ้าเข้ากรุง
... ⊙ ลังการับคณะมหาวิหาร เป็นคณะสงฆ์หลัก ต่อมาเป็นมหาวิทยาลัยสงฆ์อันยิ่งใหญ่ เป็นที่ซึ่งพระพุทธโฆสะรจนาคัมภีร์มากมาย
... ⊙ พระเจ้ากรุงลังการับอุปัฎฐากคณะเจติยะปัพพตะวิหาร
... ⊙ เจ้าหญิงเหมมาลานำพระเขี้ยวแก้วมาถึงลังกา
... ⊙ พระสังฆมิตตะเถรี นำหน่อพระศรีมหาโพธิ์มาถึงลังกา นำมาจากกิ่งด้านทิศใต้ที่พุทธคยา พระสังฆมิตรเถรี เป็นพระพี่นางฝาแฝดของพระมหินทะ เป็นผู้เริ่มคณะภิกษุณีในลังกา
... ⊙ พระเจ้าเทวานัมปิยะติสสะ ปลูกพระศรีมหาโพธิ์ หรือพระชัยศรีมหาโพธิ์ ที่กรุงอนุราธปุระ
... ⊙ พระมหินทะเข้านิพพาน ณ เจติยะปัพพตะวิหาร
รวมคาถาในบทนี้ทั้งสิ้น 649 บท กินระยะเวลา 69 ปี
ภาคที่ 4 ยุคปัญจกษัตริย์
... ⊙ หลังจากพระเจ้าเทวานัมปิยะติสสะสวรรคต มีกษัตริย์ 4 พระองค์แห่งราชวงศ์วิชัยครองราชย์ต่อมา ทั้งหมดเป็นพระอนุชาของพระเจ้าเทวานัมปิยะติสสะ เนื่องจากทรงไม่มีพระโอรส ต่อมาขุนศึกชาวทมิฬ 2 คน คือ เสนะและกุตติกะเข้าครองเมืองนาน 22 ปี ก่อนที่พระเจ้าอเสละจะชิงเมืองกลับมาได้ แต่ก็ถูกพระเจ้าเอฬาระ ชาวทมิฬจากอาณาจักรโจฬะยกทัพมาชิงเมืองไปอีก หากไม่นับขุนศึกชาาวทมิฬทั้ง 2 ช่วงนี้มีกษัตริย์ 5 พระองค์ 4 องค์เป็นชาวสิงหล วงศ์วิชัย อีกองค์เป็นชาวทมิฬ ราชวงศ์โจฬะ
รวมคาถาในบทนี้ทั้งสิ้น 34 บท กินระยะเวลา 96 ปี
ภาคที่ 5 ยุคพระเจ้าทุฎฐคามินี
... ⊙ กำเนิดเจ้าชายคามณี แห่งอาณาจักรโรหนะ
... ⊙ ทรงชุบเลี้ยงขุนศึกสู้ทมิฬ อายุได้ 16 ปีทรงระดมคนมีฝีมือ สร้างกองทัพหมายจะขับไล่ทมิฬ แต่พระราชบิดาห้ามไว้
... ⊙ ศึกกลางเมืองระหว่างพี่น้อง หลังพระราชบิดาสวรรคต ทรงครองราชย์ แต่พระอนุชนหวังราชสมบัติจึงเกิดศึกแย่งชิงกัน แต่ต่อมาพี่น้องปรองดอง เจ้าชายติสสะพระอนุชากลายเป็นขุนพลผู้สามารถคู่ใจพระเชษฐา
... ⊙ พระเจ้าทุฎฐคามินี ปราบดา ครองราชย์ 161 BC – 137 BC แล้วยกทัพไปราบทมิฬ ปลงพระชนม์พระเจ้าเอฬาระ แล้วครองลังกาทั้งทวีป
... ⊙ ทรงเอาใจใส่พุทธศาสนาอย่างยิ่ง หลังจากนั้นแล้ว ทรงสถาปนาวัดมริจวัตติวิหาร หลังจากที่เสด็จไปชำระพระวรกายที่อ่างติสสะวาปี แล้วทรงปักพระแสงหอกที่ด้านบนบรรจุพระบรมสารีริกธาตุไว้ ครั้นชำระพระองค์เสร็จแล้ว กลับถอนพระแสงออกจากพื้นดินไม่ได้ จึงปรึกษากับคณะสงฆ์ แล้วตกลงสร้างวิหาร ณ ที่นี่
... ⊙ ทรงสถาปนาโลหะปราสาท นับเป็นโลหะปราสาทแห่งที่ 2 ของโลก มีขนาดใหญ่มหึมา
... ⊙ ทรงได้ทรัพย์และวัสดุในการสร้างพระมหาสถูป
... ⊙ ทรงสถาปนารุวะเวลิสะยะ มหาสถูป เป็นพระสถูปที่มีขนาดใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก บรรจุพระบรมสารีริกธาตุไว้ มีนาคมหากาลปกปักรักษา
... ⊙ ทรงสถาปนาวิหารพระเขี้ยวแก้ว ในกรุงอนุราธปุระ
... ⊙ ทรงสมโภชน์พระเขี้ยวแก้ว
... ⊙ พระเจ้าทุฎฐคามินีเสด็จสู่สวรรค์ชั้นดุสิต ตอนนี้มหาวงศ์มีความยาวมาก เล่าว่าก่อนจะสิ้นพระชนม์ได้ทรงสั่งให้ข้าหลวงหามพระองค์ไปทอดพระเนตรรุวะเวลิสะยะมหาสถูป แล้วทรงสนทนาธรรมกับพระเถระ จากนั้นสวรรคตแล้วบังเกิดในสวรรค์ชั้นดุสิตในบัดดล
รวมคาถาในบทนี้ทั้งสิ้น 863 บท กินระยะเวลา 50 ปี
ภาคที่ 6 พงศาวดารกษัตริย์
... ⊙ ในช่วงนี้มี 2 ราชวงศ์คือ วงศ์วิชัย และวงศ์ลัมพะกันนะ ระหว่าง 89 BC จนถึงค.ศ. 304 หลังการสวรรคตของพระเจ้ามหาเสนะ พงศาวดารมหาวงศ์จบลงไปด้วย แต่หลังจากนั้นมีการเขียนพงศาวดารต่อไปเรียกว่า "จุลวงศ์"
... ⊙ ทศกษัตริย์ (รวม 10 พระองค์)
... ⊙ เอกาทศกษัตริย์ (รวม 11 พระองค์)
... ⊙ ทวาทศกษัตริย์ (รวม 12 พระองค์)
... ⊙ เตรสกษัตริย์ (รววม 13 พระองค์)
... ⊙ พระเจ้ามหาเสน (คร. ค.ศ. 277 – 304) ทรงโปรดคณะอภัยครีวิหาร (ซึ่งมีคำสอนออกไปทางมหายาน) แล้วทรงกดขี่คณะมหาวิหาร ต่อมาทรงกลับมาส่งเสริมคณะมหาวิหารอีกครั้ง แต่แล้วในกาลต่อมาทรงศรัทธาพระติสสเถระ แล้วสร้างเชตวันวิหารในเขตมหาวิหาร ก่อให้เกิดความวุ่นวายในพระศาสนาทั่วลังกาอีกครา
รวมคาถาในบทนี้ทั้งสิ้น 507 บท กินระยะเวลา 429 ปี
อ้างอิง
- Collins, Steve. 1998. Nirvana and other Buddhist felicities. หน้า 269-270
- Geiger, Wilhelm,. (1912). Mahavamsa : the great chronicle of Ceylon. London. Pali Text Society by Oxford Univ. Pr. หน้า vii - viii
- Entry "Mahāsammata" ใน http://www.palikanon.com/english/pali_names/maha/mahasammata.htm
- Collins, Steve. 1998. Nirvana and other Buddhist felicities. หน้า 269-270
- Geiger, Wilhelm,. (1912). Mahavamsa : the great chronicle of Ceylon. London. Pali Text Society by Oxford Univ. Pr. หน้า vii - viii
- Collins, Steve. 1998. Nirvana and other Buddhist felicities. หน้า 269-270
- Geiger, Wilhelm,. (1912). Mahavamsa : the great chronicle of Ceylon. London. Pali Text Society by Oxford Univ. Pr. หน้า vii - viii
- Geiger, Wilhelm,. (1912). Mahavamsa : the great chronicle of Ceylon. London. Pali Text Society by Oxford Univ. Pr. หน้า vii - viii
- Entry "Cetiyapabbata" ใน http://www.palikanon.com/english/pali_names/c/cetiyapabbata.htm
- Entry "Cetiyapabbata" ใน http://www.palikanon.com/english/pali_names/c/cetiyapabbata.htm
- Collins, Steve. 1998. Nirvana and other Buddhist felicities. หน้า 269-270
- Geiger, Wilhelm,. (1912). Mahavamsa : the great chronicle of Ceylon. London. Pali Text Society by Oxford Univ. Pr. หน้า vii - viii
- Collins, Steve. 1998. Nirvana and other Buddhist felicities. หน้า 269-270
- Geiger, Wilhelm,. (1912). Mahavamsa : the great chronicle of Ceylon. London. Pali Text Society by Oxford Univ. Pr. หน้า vii - viii
- Entry "Maricavatti" ใน http://www.palikanon.com/english/pali_names/ma/maricavatti.htm
- Collins, Steve. 1998. Nirvana and other Buddhist felicities. หน้า 269-270
- Geiger, Wilhelm,. (1912). Mahavamsa : the great chronicle of Ceylon. London. Pali Text Society by Oxford Univ. Pr. หน้า vii - viii
- Geiger, Wilhelm,. (1912). Mahavamsa : the great chronicle of Ceylon. London. Pali Text Society by Oxford Univ. Pr. หน้า vii - viii
- Geiger, Wilhelm,. (1912). Mahavamsa : the great chronicle of Ceylon. London. Pali Text Society by Oxford Univ. Pr. หน้า vii - viii
- Collins, Steve. 1998. Nirvana and other Buddhist felicities. หน้า 269-270
- Entry "Mahāsena" ใน http://www.palikanon.com/english/pali_names/maha/mahasena.htm
บรรณานุกรม
- Geiger, Wilhelm,. (1912). Mahavamsa : the great chronicle of Ceylon. London. Pali Text Society by Oxford Univ. Pr.
- Collins, Steve. 1998. Nirvana and other Buddhist felicities. Cambridge. Cambridge University Press
- Entry "Mahāsena" ใน http://www.palikanon.com/english/pali_names/maha/mahasena.htm
- Entry "Cetiyapabbata" ใน http://www.palikanon.com/english/pali_names/c/cetiyapabbata.htm
- Entry "Mahāsammata" ใน http://www.palikanon.com/english/pali_names/maha/mahasammata.htm
- Entry "Maricavatti" ใน http://www.palikanon.com/english/pali_names/ma/maricavatti.htm
แหล่งข้อมูลอื่น
- มหาวงษ์ พงษาวดารลังกาทวีป ทั้งภาษาไทยและภาษาบาฬี เล่ม 1
- มหาวงษ์ พงษาวดารลังกาทวีป ทั้งภาษาไทยและภาษาบาฬี เล่ม 2
- มหาวงศ์ เล่มที่ 3 พิมพ์แจกในงานพระราชทานเพลิงศพ มหาอำมาตย์โท พระยาอรรถการประสิทธิ์ (คุณดิลก) พ.ศ. 2463