ชมพูสิริน

ชมพูสิริน
พรรณไม้เทิดพระเกียรติ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
หมวด:	Magnoliophyta
ชั้น:	Magnoliopsida
อันดับ:	Magnoliales
วงศ์:	Balsaminaceae
สกุล:	Impatiens
สปีชีส์:	Impatiens sirindhorniae
ชื่อทวินาม
Impatiens sirindhorniae Triboun & Suksathan

ชมพูสิริน หรือ เทียนสิรินธร (ชื่อวิทยาศาสตร์: Impatiens sirindhorniae Triboun & Suksathan) เป็นพรรณไม้วงศ์เทียน ที่ค้นพบชนิดใหม่ของโลก ในปี พ.ศ. 2552 ที่มีอยู่แห่งเดียวในโลกเป็นพืชถิ่นเดียวของไทย พบเฉพาะทางภาคใต้ที่ จ.กระบี่ และ จ.สุราษฎร์ธานี ขึ้นตามหน้าผาหินปูน ระดับความสูง 20-150 เมตร ค้นพบโดย ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ ผู้อำนวยการ สถานีวิจัยลำตะคอง สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย

ประวัติ

ชมพูสิริน สำรวจพบโดย ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ นักวิชาการเกษตรชำนาญการจากกรมวิชาการเกษตร (ในขณะสำรวจพบ) และ ดร.ปิยเกษตร สุขสถาน นักพฤกษศาสตร์จากองค์การสวนพฤกษศาสตร์ (ในขณะสำรวจพบ) และได้ขอพระบรมราชานุญาตตั้งชื่อเป็นพรรณไม้ในพระนามของสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เพื่อเทิดพระเกียรติในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมายุ 55 พรรษา 2 เมษายน พ.ศ. 2553 อีกทั้งยังทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานชื่อเป็นภาษาไทยว่า “ชมพูสิริน” ตามสีชมพูของดอกไม้ และได้ตีพิมพ์ในวารสาร Garden's Bullitin Singapore 61(1): 174. 2009. การตีพิมพ์ในวารสารเพื่อยืนยัน พืชพันธุ์ใหม่ของโลกเพื่อนำไปใช้ใน การอ้างอิงในด้านอนุกรมวิธานพืช ข้อมูลที่ศึกษาและตัวอย่างอ้างอิงได้นำไปเก็บรวบรวมไว้ในพิพิธภัณฑ์พืช เพื่อการศึกษาด้านอนุกรมวธินต่อไป ข้อมูลที่ศึกษาสามารถเกิดประโยชน์ต่อหน่วยงานอื่นในประเทศและสร้างชื่อเสียงให้กับประเทศไทยโดยมีส่วนร่วมในการจัดทำข้อมูลพรรณพฤกษชาติแห่งประเทศไทยของพืช วงศ์เทียน (Balsaminaceae) ซึ่งจัดทำโดย ดร.ปิยเกษตร สุขสถาน สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ องค์การสวนพฤกษศาสตร์แม่ริม เชียงใหม่ และการค้นพบยังมีส่วนร่วมในการจัดทำข้อมูลพรรณพฤกษชาติแห่งประเทศไทยของพืชวงศ์ชาฤๅษี (Gesneriaceae) กับ ดร.เดวิด เจ. มิดเดิลตัน (Dr.David J. Middleton) จาก สวนพฤกษศาสตร์หลวงเอเดนเบิร์ก สก็อตแลนด์ สหราชอาณาจักร (Royal Botanic Garden Edinburgh, Edinburgh, Scotland, United Kingdom) ข้อมูลที่ได้ทำการศึกษาสามารถเป็นพื้นฐานให้เกิดการต่อยอดในงานวิจัยอื่น ๆ อีกมากมาย

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ไม้ล้มลุก ที่แตกกอออก ซึ่งลำต้นมักห้อยลง อวบน้ำ เกลี้ยง มีนวล ใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับ ออกหนาแน่นตามปลายกิ่ง รูปรีหรือรูปไข่ ยาว 3-4 ซม. ปลายใบแหลม เป็นไม้ล้มลุกที่มีความสูงได้ถึง 50 ซม. แตกกอ ลำต้นอวบน้ำทำให้ห้อยลงจากการเกาะที่เขาหินปูน

ลักษณะของใบ ใบเรียงเวียนหนาแน่นตามปลายกิ่ง รูปรีหรือรูปไข่ ยาวประมาณ 3-4 ซม. ปลายแหลม โคนใบรูปลิ่มกว้าง กลม หรือคล้ายรูปหัวใจตื้น ๆ ขอบจักห่าง ๆ ปลายจักมีติ่ง มีต่อมใกล้โคนเหนือก้านใบ แผ่นใบค่อนข้างหนา เส้นแขนงใบ 3-6 เส้นในแต่ละข้าง เส้นแขนงใบย่อยไม่ชัดเจน ก้านใบยาวประมาณ 2-7.5 ซม.

รูปแบบการออกดอก การออกดอกออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นกระจุก 2 ดอก ตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ก้านดอกยาว 3-6.5 ซม. ใบประดับขนาดเล็กติดใกล้โคนก้านดอก

กลีบเลี้ยงมีสีเขียวอ่อน กลีบข้างมี 4 กลีบ คู่นอกเป็นรูปไข่ ยาวประมาณ 6-7 มม. คู่ในแบบกลม ขนาดประมาณ 2 มม. กลีบปากเป็นถุงลึก ที่โค้งเรียวยาว เว้าเป็นเดือย มีความยาวได้ถึง 6 ซม. ดอกมีสีชมพูอมม่วงอ่อน แผ่ออก กลีบปากเป็นรูปไข่กลับกว้าง มีความยาวประมาณ 2 ซม. และกว้างประมาณ 2.5 ซม. โคนมีเขา 1 คู่ ขนาดประมาณ 2 มม. กลีบข้างคู่นอกติดกัน แฉกลึกประมาณ 2 ใน 3 ส่วน คล้ายรูปหัวใจ ยาวประมาณ 2 ซม. กว้างประมาณ 2.5 ซม. กลีบคู่ในรูปไข่กลับ มีความยาวเท่า ๆ กับกลีบคู่นอก แคปซูลเต่งกลาง รูปขอบขนาน และเกลี้ยง

แหล่งที่พบ

ชมพูสิรินหรือเทียนสิรินธร เป็นพืชถิ่นเดียวของไทย สามารถพบได้ที่จังหวัดกระบี่และจังหวัดสุราษฎร์ธานี โดยจะขึ้นตามหน้าผาเขาหินปูน ที่ความสูงถึงประมาณ 200 เมตร

ดูเพิ่ม

• ภูมิพลินทร์
• นครินทรา
• รักตสิริน
• สิรินธรวัลลี
• จำปีสิรินธร
• ไอยริศ

บรรณานุกรม

• Suksathan, P. and P. Triboun. (2009). Ten new species of Impatiens (Balsaminaceae) from Thailand. Gardens’ Bulletin Singapore 61 (1): 174.
• https://www.nstda.or.th/sci2pub/sarawit/Sarawit-Issue25-OK.pdf
• http://203.131.219.167/km2559/2015/04/24/หนังสือเฉลิมพระเกียรติ/

อ้างอิง

1. http://www2.hrdi.or.th/viewContentRoyalflora/18
2. https://www.thairath.co.th/content/91016
3. https://archive.lib.kmutt.ac.th/index.php?option=com_joomgallery&func=detail&id=8286&Itemid=55
4. http://www.dnp.go.th/botany/plantdbdetails.aspx?plantcode=0016
5. http://biodiversity.forest.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=423:-3-&catid=25:the-project&Itemid=68
6. https://lifestyle.campus-star.com/knowledge/85675.html
7. http://lrls.nfe.go.th/LRLS/frontend/theme/km_category.php?ID_KM_Type=600
8. http://www.royalparkrajapruek.org/Knowledge/view/13
9. http://novataxa.blogspot.com/2011/08/2009-thai-impatiens-sirindhorniae.html
10. https://www.dailynews.co.th/agriculture/233609
11. https://มันต้องบอกต่อ.com/86/
12. https://www.thaigreenagro.com/ชมพูสิริน-เรื่องน่ารู้/