ซากเรืออัปปางของเรืออาร์เอ็มเอส ไททานิก

ซากเรืออัปปางของเรืออาร์เอ็มเอส ไททานิก พบอยู่ในระดับความลึกประมาณ 12,500 ฟุต (3.8 กิโลเมตร; 2.37 ไมล์) ตรงทิศตะวันออกเฉียงใต้ของรัฐนิวฟันด์แลนด์และแลบราดอร์ห่างไปประมาณ 370 ไมล์ (600 กิโลเมตร) ณ ที่นั้น พบชิ้นส่วนซากเรือสองจุดหลัก ห่างกันประมาณ 3 ไมล์ (600 เมตร) ส่วนของบริเวณหัวเรือและภายในยังคงสภาพสมบูรณ์ แม้จะมีการเสื่อมสภาพตามเวลา และความเสียหายจากการกระทบกับพื้นทะเล ในทางตรงกับข้ามกับท้ายเรือที่ถูกทำลายอย่างสมบูรณ์ พื้นที่โดยรอบพบสิ่งของนับแสนชิ้นกระจัดกระจายอยู่ภายในบริเวณพื้นที่ ซึ่งหล่นลงมาขณะเรือกำลังอัปปาง ร่างของผู้โดยสารและลูกเรือพบในบริเวณรอบพื้นที่ ต่อมา ถูกสิ่งมีชีวิตใกล้เคียงย่อยสลายจนหมด

ซากเรืออัปปางของเรืออาร์เอ็มเอส ไททานิก
ซากหัวเรือไททานิก ถ่ายภาพเมื่อปี ค.ศ. 2004
เหตุการณ์	การอับปางของเรืออาร์เอ็มเอส ไททานิก
สาเหตุ	เรือชนภูเขาน้ำแข็ง
วันที่	14–15 เมษายน 1912; 109 ปีก่อน (1912-04-15)
สถานที่พบ	370 ไมล์ (600 กิโลเมตร) ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของรัฐนิวฟันด์แลนด์และแลบราดอร์, มหาสมุทรแอตแลนติกเหนือ
พิกัดภูมิศาสตร์	41°43′32″N 49°56′49″W / 41.72556°N 49.94694°W / 41.72556; -49.94694พิกัดภูมิศาสตร์: 41°43′32″N 49°56′49″W / 41.72556°N 49.94694°W / 41.72556; -49.94694
พบซาก	1 กันยายน 1985; 35 ปีก่อน (1985-09-01)

ไททานิกอัปปางลงในปี ค.ศ. 1912 เมื่อเรือได้ชนกับภูเขาน้ำแข็งในระหว่างการเดินเรือครั้งแรกของไททานิก มีความพยายามหลายครั้งที่จะค้นหาซากของเรือโดยวิธีทำแผนที่ด้วยระบบโซนาร์ในการระบุตำแหน่ง แต่ไม่สำเร็จผล ในปี ค.ศ. 1985 ซากของเรือได้ถูกระบุพิกัดโดยสมบูรณ์ อันเป็นความร่วมมือจากการสำรวจระหว่างสหรัฐและประเทศฝรั่งเศส นำโดย ฌ็อง-หลุยส์ มิเชลแห่งไอเอฟอาร์อีเอ็มอีอาร์ และโรเบิรต์ บัลลารด์แห่งสถาบันสมุทรศาสตร์วูดสโฮล ซากของเรือเป็นที่น่าสนใจ ส่งผลให้มีการสำรวจเป็นจำนวนมาก การกู้ของรอบบริเวณซาก พบมีของมากถึงหนึ่งพันกว่าชิ้น โดยทั้งหมดถูกนำมาแสดงต่อสาธารณชน แม้ว่าจะมีการถกเถียงถึงการกู้สิ่งของ

มีการเสนอแผนปฏิบัติการในการกู้ซากเรือไททานิกมากมาย อาทิ การใช้ลูกปิงปองในการถมซากโดยใส่วาสลีนกว่า 180,000 ตันลงไปในนั้น หรือการใช้ไนโตรเจนเหลวห่อหุ้มกว่าครึ่งล้านตัน เพื่อให้ซากลอยขึ้นมาเสมือนภูเขาน้ำแข็ง อย่างไรก็ตาม ซากของเรือนั้นเปราะบางเกินกว่าที่จะสามารถนำขึ้นมาได้ และซากนี้ถูกคุ้มครองโดยยูเนสโก

กู้ซากเรือไททานิก

 

 

สถานที่พบซากของเรือ ไททานิก ในมหาสมุทรแอตแลนติกเหนือ

หลังจากที่เรืออาร์เอ็มเอส ไททานิก อัปปางลงเมื่อวันที่ 15 เมษายน ค.ศ. 1912 ได้ไม่นานนัก มีการเตรียมการปฏิบัติงานกู้ซากของเรือภายในอาณาเขตของมหาสมุทรแอตแลนติกเหนือ แม้จะไม่ทราบพิกัดและสถานที่ที่แน่นอน ครอบครัวของเหยื่อจากเหตุการณ์ – ครอบครัวกุกเกนไฮม์, ครอบครัวแอสเตอร์ส และครอบครัวไวด์เนอร์ส – ได้ก่อตั้งกิจการค้าร่วมกับบริษัทเมอริฟแอนด์แชฟแมนเดอร์ริคแอนด์เวกกิง เพื่อดำเนินการกู้ซากของเรือ ไททานิก โครงการล้มเหลวไม่สามารถดำเนินการได้ด้วยเหตุว่านักดำน้ำไม่สามารถดำน้ำลงส่วนที่ลึกของมหาสมุทรซึ่งมีความดันมากถึงกว่า 60,000 ปอนด์ต่อตารางนิ้ว (410 บาร์) ทรัพยากรเรือดำน้ำไม่มีประสิทธิภาพมากพอ ประกอบกับระหว่างช่วงสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง โครงการนี้จึงล่าช้า บริษัทพิเคราะห์ว่าจะหย่อนระเบิดตรงบริเวณของซากเรือเพื่อให้แรงดันซากศพขึ้นมาผิวน้ำ แต่นักสมุทรศาสตร์แย้งว่า การกระทำแบบนี้อาจทำให้ซากศพถูกแรงดันจนเป็นก้อนวุ้น ในความเป็นจริง ข้อความไม่ถูกต้อง ไม่มีการค้นพบปรากฏการณ์ตกปลาวาฬตั้งแต่ปี ค.ศ. 1987—ในการสำรวจหาซากเรือ ไททานิก โดยเรือดำน้ำกลับพบเจอภายในก่อนปีในการสำรวจครั้งแรก—แสดงให้เห็นถึงซากศพภายในใต้น้ำ เช่นเดียวกับวาฬและโลมาที่จมน้ำลงไปสู่ก้นมหาสมุทร ด้วยสภาวะแรงดันสูงและอุณหภูมิต่ำของน้ำ จึงทำให้ช่วยซับแรงของแก็สในระหว่างกระบวนการการย่อยสลายของเหยื่อเหตุเรือ ไททานิก ส่งผลร่างกายเหยื่อไม่ขึ้นมาสู่เหนือผิวน้ำ

ในหลายปีต่อมา มีการพยายามอย่างมากมายที่จะกู้ซากเรือ ไททานิก อย่างไรก็ตาม ด้วยข้อจำกัดทางด้านทรัพยากรและเทคโนโลยีไม่ทันสมัย ทำให้ต้องปฏิบัติการอย่างยากลำบาก ประกอบกับการขาดงบประมาณ และขาดความเข้าใจกับสภาพกายภาพบริเวณพื้นที่อัปปางของเรือ ชาร์เลต สมิท สถาปนิกจากเมืองเดนเวอร์, สหรัฐ นำเสนอแผนปฏิบัติในเดือนมีนาคม ค.ศ. 1914 ว่าใช้วิธีติดแม่เหล็กไฟฟ้ากับเรือดำน้ำในการระบุตำแหน่ง เพื่อให้เกิดแรงดึงดูดระหว่างแม่เหล็กไฟฟ้ากับซากเหล็กของเรือ เมื่อสามารถระบุพิกัดได้แล้ว จึงส่งสัญญาณไปยังกองเรือบรรทุกสินค้าเพื่อนำซากเรือ ไททานิก ขึ้นมาเหนือผิวน้ำมหาสมุทร มีการตีงบประมาณไว้ที่ 1.5 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (35 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปัจจุบัน) แนวคิดนี้เป็นไปไม่ได้ จึงไม่ได้นำมาใช้ในการกู้ซากของเรือ อย่างไรก็ดี มีแนวดิดมากมายสำหรับการปฏิบัตการกู้ซากเรือ ไททานิก อาทิ การใช้ลูกโป่งนำเข้าไปยังซากของเรืออาศัยแม่เหล็กไฟฟ้า โดยเมื่อลูกโป่งมีจำนวนมาก ส่งผลให้ดันซากเรือมาเหนือยังผิวน้ำ แต่แล้วแนวคิดนี้ก็ไม่ได้ถูกนำมาใช้จริง

ช่วงคริสต์ทศวรรษ 1960 และ 1970

ในช่วงกลางคริสต์ทศวรรษ 1960 คนงานขายเครื่องถุงเท้า และเสื้อกับกางเกงชั้นในจากเมืองโบลด็อค, ประเทศอังกฤษ ชื่อว่า ดักลาส วูเรย์ มีแผนปฏิบัติในการหาพิกัดของซากเรือ ไททานิก โดยใช้วิธียานสำรวจน้ำลึก และกู้ซากของเรือโดยลูกโป่งไนลอนซึ่งจะนำไปใส่ภายในซากของเรือ จุดประสงค์ของแนปฏิบัติในครั้งนี้คือ "ต้องการนำซากไปยังเมืองลิเวอร์พูล เพื่อจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ลอยน้ำ" บริษัทไททานิกเซอร์เวจก่อตั้งขึ้นเพื่อรวบรวมนักธุรกิจจากเบอร์ลินตะวันตกซึ่งเรียนกันว่า ไททานิก-ทรีเซอร์ เพื่อสนับสนุนการเงินในการปฏิบัติการกู้ซากของเรือ อย่างไรก็ดี โครงการล้มเหลวเนื่องด้วยผู้ร่วมลงทุนพบว่าการใช้ลูกโป่งทำให้ซากเรือลอยขึ้นทำไม่ได้ เมื่อคำนวณแล้วอาจจะต้องใช้ถึงเวลาถึงสิบปีในการสร้างแก็ส

ในช่วงระหว่างนี้มีหลากหลายแนวคิดสำหรับกู้เรือแต่มีความพยายามกู้เรือด้วยวิถีใหม่ในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1970 หนึ่งในข้อเสนอใช้วิธีบรรจุขี้ผึ้งเหลว (หรือรู้จักกันว่า วาสลีน) จำนวน 180,000 ตันภายในของเรือไททานิก เพื่อให้ดันซากเรือขึ้นมาผิวน้ำ และข้อเสนอในการกู้ซากเรือ ไททานิก โดยใช้ลูกปิงปอง แต่เมื่อนึกถึงสภาพแวดล้อมความเป็นจริงแล้ว ลูกปิงปองจะถูกแรงกดดันของน้ำทำให้ไม่สามารถนำไปบรรจุที่ความลึกของซากเรือได้ แนวคิดที่คล้ายคลึงกัน เพียงเปลี่ยนเป็นกระจกแก้วทรงกลมเบนทอส จะทำให้แรงกดดันของน้ำไม่สามารถกระทำต่อวัตถุได้ มีการตีงบประมาณในการจัดทำแก้วทรงกลมนี้กว่า 238 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ผู้รับเหมารับจ้างลำเลียงของจากเมืองวอลสอร์ ชื่อว่า อัลทรูน ฮิกกรี ได้เสนอให้เปลี่ยนซากเรือ ไททานิก ให้เป็นภูเขาน้ำแข็ง โดยกระทำแช่แข็งน้ำบริเวณโดยรอบซากของเรือแล้วจึงห่อหุ้มแล้วนำขึ้นมาเหนือผิวมหาสมุทร ซึ่งจะต้องมีน้ำหนักเบากว่าน้ำ ต่อมาจึงลากเข้าสู้ฝั่ง เดอะบีโอซีกรุ๊ปคำนวณว่า จะต้องใช้ไนโตรเจนเหลวกว่าครึ่งล้านตันลงไปยังซากของเรือ ในปี ค.ศ. 1976 ภาพยนตร์ระทึกขวัญ เรส เดอะ ไททานิก! กำกับโดยครีฟ ครุยเซอร์ เนื้อเรื่องคือฮีโร่ เดิรก์ พิตต์ ได้อุดรูรั่วเรือไททานิก แล้วได้ปั้มอากาศส่งผลให้ "ลอยขึ้นมาเป็นคลื่นเหมือกับทิ้งอับเฉาเรือดำน้ำ" ฉากนี้ปรากฏใบปิดภาพยนตร์ แม้ว่าจะเป็นเพียง "ภาพศิลปะปลุกกระตุ้น" ของจุดเด่นภาพยนตร์ ภาพยนตร์ได้สร้างแบบจำลองของเรือไททานิก ขนาด 55 ft (17 m) ในความเป็นจริง ไม่สามารถกู้เรือได้ในทางกายภาพ

บรรณานุกรม

1. Eaton & Haas 1987, p. 130.
2. Willmott 2003, p. 307.
3. Wade 1992, p. 72.
4. Little 2010.
5. Estes 2006, p. 298.
6. Ballard 1987, p. 207.
7. Lord 1987, p. 226.
8. Lord 1987, p. 227.
9. Eaton & Haas 1987, p. 132.
10. Eaton & Haas 1994, p. 302.
11. Lord 1987, pp. 230–231.
12. Lord 1987, p. 231.
13. Serway & Jewett 2006, p. 494.
14. New Scientist 1977.
15. Suid 1996, p. 210.
16. Hicks & Kropf 2002, p. 194.

อ้างอิง

หนังสือ

• Ballard, Robert D. (1987). The Discovery of the Titanic. New York: Warner Books. ISBN 978-0-446-51385-2.CS1 maint: ref=harv (link)
• Ballard, Robert (1988). Exploring the Titanic. New York: Scholastic. ISBN 0590419528.CS1 maint: ref=harv (link)
• Ballard, Robert D.; Hively, Will (2002). The Eternal Darkness: A Personal History of Deep-Sea Exploration. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-09554-7.CS1 maint: ref=harv (link)
• Ballard, Robert D. (2008). Archaeological Oceanography. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-12940-2.CS1 maint: ref=harv (link)
• Butler, Daniel Allen (1998). Unsinkable: The Full Story of RMS Titanic. Mechanicsburg, PA: Stackpole Books. ISBN 978-0-8117-1814-1.CS1 maint: ref=harv (link)
• Crosbie, Duncan; Mortimer, Sheila (2006). Titanic: The Ship of Dreams. New York, NY: Orchard Books. ISBN 978-0-439-89995-6.CS1 maint: ref=harv (link)
• Eaton, John P.; Haas, Charles A. (1987). Titanic: Destination Disaster: The Legends and the Reality. Wellingborough, UK: Patrick Stephens. ISBN 978-0-85059-868-1.CS1 maint: ref=harv (link)
• Eaton, John P.; Haas, Charles A. (1999). Titanic: A Journey Through Time. Sparkford, Somerset: Patrick Stephens. ISBN 978-1-85260-575-9.CS1 maint: ref=harv (link)
• Eaton, John P.; Haas, Charles A. (1994). Titanic: Triumph and Tragedy. Wellingborough, UK: Patrick Stephens. ISBN 978-1-85260-493-6.CS1 maint: ref=harv (link)
• Estes, James A. (2006). Whales, Whaling, and Ocean Ecosystems. Los Angeles, CA: University of California Press. ISBN 978-0-520-24884-7.CS1 maint: ref=harv (link)
• Gibson, Allen (2012). The Unsinkable Titanic: The Triumph Behind A Disaster. Stroud, Glos.: The History Press. ISBN 978-0-7524-5625-6.CS1 maint: ref=harv (link)
• Halpern, Samuel; Weeks, Charles (2011). "Description of the Damage to the Ship". ใน Halpern, Samuel (บ.ก.). Report into the Loss of the SS Titanic: A Centennial Reappraisal. Stroud, UK: The History Press. ISBN 978-0-7524-6210-3.CS1 maint: ref=harv (link)
• Heyer, Paul (1995). Titanic Legacy: Disaster as Myth and Event. Westport, CT: Praeger. ISBN 978-0-275-95352-2.CS1 maint: ref=harv (link)
• Hicks, Brian; Kropf, Schuyler (2002). Raising the Hunley: the remarkable history and recovery of the lost Confederate submarine. New York: Ballantine Books. ISBN 978-0-345-44771-5.CS1 maint: ref=harv (link)
• Jorgensen-Earp, Cheryl R. (2006). "Satisfaction of Metaphorical Expressions through Visual Display". ใน Prelli, Lawrence J. (บ.ก.). Rhetorics of display. Columbia, SC: University of South Carolina Press. ISBN 978-1-57003-619-4.CS1 maint: ref=harv (link)
• Lord, Walter (1987). The Night Lives On. London: Penguin Books. ISBN 978-0-670-81452-7.CS1 maint: ref=harv (link)
• Lynch, Don (1992). Titanic: An Illustrated History. New York: Hyperion. ISBN 978-1-56282-918-6.CS1 maint: ref=harv (link)
• Lynch, Don; Marschall, Ken (2003). Ghosts of the Abyss. New York: Madison Press Books. ISBN 0306812231.CS1 maint: ref=harv (link)
• MacInnis, Joseph B.; Cameron, James (2005). James Cameron's Aliens of the Deep. Washington, D.C.: National Geographic Society. ISBN 978-0-7922-9343-9.CS1 maint: ref=harv (link)
• Parisi, Paula (1998). Titanic and the Making of James Cameron. New York: Newmarket Press. ISBN 978-1-55704-364-1.CS1 maint: ref=harv (link)
• Pellegrino, Charles (2012). Farewell, Titanic: Her Final Legacy. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-87387-8.CS1 maint: ref=harv (link)
• Scovazzi, Tullio (2003). "The Application of "Salvage Law and Other Rules of Admiralty"". ใน Garabello, Roberta; Scovazzi, Tullio (บ.ก.). The protection of the underwater cultural heritage: before and after the 2001 UNESCO Convention. Leiden: Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 978-90-411-2203-2.CS1 maint: ref=harv (link)
• Serway, Raymond A.; Jewett, John W. (2006). Principles of Physics: A Calculus-Based Text, Volume 1. Belmont, CA: Cengage Learning. ISBN 978-0-534-49143-7.CS1 maint: ref=harv (link)
• Spignesi, Stephen (2012). The Titanic For Dummies. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons. ISBN 978-1-118-20651-5.CS1 maint: ref=harv (link)
• Suid, Lawrence H. (1996). Sailing on the Silver Screen: Hollywood and the U.S. Navy. Annapolis, MD: Naval Institute Press. ISBN 9781557507877.CS1 maint: ref=harv (link)
• Wade, Wyn Craig (1992). The Titanic: End of a Dream. London: Penguin Books. ISBN 978-0-14-016691-0.CS1 maint: ref=harv (link)
• Ward, Greg (2012). The Rough Guide to the Titanic. London: Rough Guides Ltd. ISBN 978-1-4053-8699-9.CS1 maint: ref=harv (link)

วารสารและบทความข่าว

• Broad, William A. (17 October 1995). "The World's Deep, Cold Sea Floors Harbor a Riotous Diversity of Life". The New York Times.CS1 maint: ref=harv (link)
• Canfield, Clarke (8 มีนาคม 2012). "Full Titanic site mapped for 1st time". The Associated Press. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2 มกราคม 2013. สืบค้นเมื่อ 9 มีนาคม 2012.CS1 maint: ref=harv (link)
• Cohen, Jennie (8 มีนาคม 2012). . History.com. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2 มิถุนายน 2012. สืบค้นเมื่อ 8 มีนาคม 2012.CS1 maint: ref=harv (link)
• Ferguson, Jonathan (4 September 1985). "Texas oilman says he found Titanic first – 'it's my wreck'". The Toronto Star.CS1 maint: ref=harv (link)
• Gannon, Robert (February 1995). "What Really Sank the Titanic". Popular Science: 54.CS1 maint: ref=harv (link)
• Kelly, Ray (27 October 2009). "Titanic salvage raises concerns". The Republican. Springfield, MA.CS1 maint: ref=harv (link)
• Little, Crispin T. S. (February 2010). "The Prolific Afterlife of Whales". Scientific American. 302 (2): 78–84. Bibcode:2010SciAm.302b..78L. doi:10.1038/scientificamerican0210-78. สืบค้นเมื่อ 2 March 2010.CS1 maint: ref=harv (link)
• Mone, Gregory (July 2004). "What's Eating the Titanic?". Popular Science: 42.CS1 maint: ref=harv (link)
• Portman, Jamie (12 November 1994). "U.K. Titanic exhibit an off-season draw". The Toronto Star.CS1 maint: ref=harv (link)
• Riding, Alan (16 December 1992). "1,800 Objects From the Titanic: Any Claims?". The New York Times.CS1 maint: ref=harv (link)
• Stearns, David Patrick (17 May 1995). "Relics display shows interest in Titanic hasn't sunk". USA Today.CS1 maint: ref=harv (link)
• Stephenson, Parks (20 September 2005). Titanic Wreck Observations 2005 (รายงาน). 
• Taylor, Joe (2 October 1992). "Texas Oilman Seeking Titanic Artifacts Loses Case". The Associated Press.CS1 maint: ref=harv (link)
• Information, Reed Business (6 October 1977). "Ariadne". New Scientist: 78–84. สืบค้นเมื่อ 5 March 2012.
• "Press: Suddenly, Now! Is Never". Time. 11 May 1981. สืบค้นเมื่อ 5 March 2012.
• "Memphian Seeks Titanic Salvage". The Associated Press. 30 September 1992.
• "New species of bacteria found in Titanic 'rusticles'". BBC News. 6 December 2010. สืบค้นเมื่อ 8 March 2012.
• Symonds, Matthew (April 2012). "Titanic: The archaeology of an emigrant ship". Current Archaeology (265): 14.CS1 maint: ref=harv (link)

สารสนเทศออนไลน์

• Ballard, Robert D. (December 2004). "Why is Titanic Vanishing?". National Geographic. สืบค้นเมื่อ 29 January 2011.CS1 maint: ref=harv (link)
• Handwerk, Brian (18 August 2010). "Titanic Is Falling Apart". National Geographic. สืบค้นเมื่อ 7 March 2012.CS1 maint: ref=harv (link)
• Marschall, Ken (December 2001). "James Cameron's Titanic Expedition 2001: What We Saw On and Inside the Wreck". marconigraph.com. สืบค้นเมื่อ 13 April 2017.CS1 maint: ref=harv (link)
• "RMS Titanic International Agreement". National Oceanic and Atmospheric Administration. 29 February 2012. สืบค้นเมื่อ 9 March 2012.
• "R.M.S. Titanic Expedition 2003". NOAA. 8 June 2010. สืบค้นเมื่อ 9 March 2012.
• "R.M.S. Titanic Expedition 2004". NOAA. 27 February 2012. สืบค้นเมื่อ 9 March 2012.
• . Titanic Heritage Trust. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 24 ตุลาคม 2010. สืบค้นเมื่อ 9 มีนาคม 2012.
• . Titanic Heritage Trust. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 24 ตุลาคม 2010. สืบค้นเมื่อ 9 มีนาคม 2012.
• . Titanic Heritage Trust. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 24 ตุลาคม 2010. สืบค้นเมื่อ 9 มีนาคม 2012.

หนังสืออ่านเพิ่มเติม

• Ballard, Robert D. (December 1985). "How We Found Titanic". National Geographic. Vol. 168 no. 6. pp. 696–719.
• Ballard, Robert D. (December 1986). "A Long Last Look at Titanic". National Geographic. Vol. 170 no. 6. pp. 698–727.
• Ballard, Robert D. (October 1987). "Epilogue for Titanic". National Geographic. Vol. 172 no. 4. pp. 454–463.

แหล่งข้อมูลอื่น

•   วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Titanic wreck