นิลพัท

นิลพัท (อังกฤษ: Nila, สันสกฤต: नील) เป็นบุตรพระกาฬ พระกาฬมอบให้พระอิศวร พระอิศวรมอบให้เป็นบุตรบุญธรรมของท้าวมหาชมพู เจ้าเมืองชมพู มีฤทธิ์มากเทียบเท่ากับหนุมาน ไม่ถูกกับหนุมาน จึงกลั่นแกล้งหนุมานตอนพระรามสั่งให้กองทัพลิงไปขนหินถมถนนไปสู่กรุงลงกา หนุมานกับนิลพัทเลยต่อสู้กัน พระรามจึงมาสงบศึกและตัดสิน เมื่อทราบความว่านิลพัทเป็นฝ่ายหาเรื่องก่อน พระรามกริ้วนิลพัทมาก เนรเทศให้ไปอยู่เมืองขีดขินสั่งให้คอยส่งเสบียงอาหารให้แก่กองทัพ เมื่อเสร็จศึกลงกาพระรามแต่งตั้งให้เป็นอุปราชเมืองชมพูมีนามใหม่ว่า พระยาอภัยพัทวงค์

นิลพัทในแบบบาหลี

นิลพัทมีลักษณะเหมือนหนุมานทุกอย่าง เพียงแต่มีกายสีดำ มีกุณฑล ขนเพชร เขี้ยวแก้ว สี่หน้า แปดกร

ในทางวิชาการละคร อาจกล่าวได้ว่า ตัวละคร เช่น นิลพัทเป็นด้านที่อยู่ตรงข้ามกับหนุมานก็ว่าได้ (Split personality)

ลักษณะและความเป็นมาของตัวละคร

พงศ์

สีกาย

มงกุฎ

ศีรษะ

หน้า

ปาก

มือ

หาง

อาวุธ

เมือง

ชาติก่อน

บิดา

มารดา

วานรพงศ์

สีดำขลับ

หัวโล้น

๑ หน้า

ปากอ้า

๒ มือ

ชมพู

พระกาฬ

โคลงภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่องรามเกียรติ์ ที่พระระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม

 

นิลรภัทร ที่พระระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม

ภาพจิตรกรรมฝาผนังชุดรามเกียรติ์นี้เริ่มเขียนตั้งแต่ภาพพระนารายณ์อวตารในปางต่าง ๆ ก่อนที่จะอวตารมาเป็นพระราม ในเรื่องรามเกียรติ์ ภาพเขียนนี้มีทั้งหมด ๑๗๘ ห้อง มีทั้งคำบรรยายใต้ภาพและคำบรรยายเป็นโคลงสลักบนแผ่นหินอ่อนติดอยู่ที่ เสารอบพระระเบียง และมีภาพตัวละครสำคัญอีก ๘๐ ภาพ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นฝ่ายอสูรและฝ่ายวานร เขียนอยู่ตามซุ้มประตูและมุขพระระเบียง โคลงประจำภาพว่า

ขุนพานเรศรนี้		นิลพัท นามเนอ
คือบุตรพระกาลชัด		สืบเชื้อ
น้ำรักเทียบสีจัด		สิบแปด มกุฎแฮ
เปนเผ่าชมพูเกื้อ		เกิดด้วยเดชราม ฯ
— ขุนศรีราชอักษร (สะกดตามต้นฉบับเดิม)

อ้างอิง

• นิลพัท จิตรกรรมฝาผนังวัดหัวลำโพง wathualampong.com
• โคลงภาพจิตรกรรมฝาผนังที่พระระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ห้องที่ ๑๓๐ - Bloggang เพรง.พเยีย

แหล่งข้อมูลอื่น

• หัวโขน-สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ www.culture.go.th 2009-08-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• สีที่ใช้กับหัวโขน 2016-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• จารีตนาฏศิลป์ไทย โดย นาย ประเมษฐ์ บุณยะชัย นิตยสารศิลปากร ปีที่ ๕๐ ฉบับที่ ๑ มกราคม-กุมภาพันธ์ ๒๕๕๐ หน้า ๕ - ๑๙ 2016-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน