fbpx
วิกิพีเดีย

ประเทศบรูไน

บรูไน (มลายู: Brunei) หรือ เนอการาบรูไนดารุซซาลาม (Negara Brunei Darussalam, ยาวี: نڬارا بروني دارالسلام‎) เป็นรัฐเอกราชบนเกาะบอร์เนียวในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ชายฝั่งทางด้านเหนือจรดทะเลจีนใต้ พรมแดนทางบกที่เหลือจากนั้นถูกล้อมรอบด้วยรัฐซาราวักของมาเลเซียตะวันออก บรูไนเป็นประเทศเดียวที่มีพื้นที่ทั้งหมดอยู่บนเกาะบอร์เนียว ส่วนพื้นที่ที่เหลือของเกาะถูกแบ่งเป็นของประเทศมาเลเซียและอินโดนีเซีย ประเทศบรูไนมีประชากรประมาณ 423,196 คนใน พ.ศ. 2560

เนอการาบรูไนดารุซซาลาม

Negara Brunei Darussalam (มลายู)
คำขวัญSentiasa membuat kebajikan dengan petunjuk Allah
الدائمون المحسنون بالهدى
("น้อมรับใช้ตามแนวทางของพระเจ้าเสมอ")
ที่ตั้งของประเทศบรูไน (สีเขียว) และประเทศอื่น ๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (สีเทาเข้ม)
เมืองหลวง
และ ใหญ่สุด
บันดาร์เซอรีเบอกาวัน
4°53.417′N 114°56.533′E / 4.890283°N 114.942217°E / 4.890283; 114.942217
ภาษาราชการภาษามลายู
เดมะนิมชาวบรูไน
การปกครองรัฐเดี่ยว รัฐอิสลาม สมบูรณาญาสิทธิราช
• สุลต่าน, ยังดีเปอร์ตวนและนายกรัฐมนตรี
สมเด็จพระราชาธิบดีฮัจญี ฮัสซานัล โบลเกียห์ มูอิซซัดดีน วัดเดาละห์
• มกุฎราชกุมาร และ รัฐมนตรีอาวุโส
เจ้าชายอัลมุห์ตาดี บิลละห์ มกุฎราชกุมาร
พื้นที่
• รวม
5,765 ตารางกิโลเมตร (2,226 ตารางไมล์) (164)
8.6
ประชากร
• 2020 ประมาณ
460,345 (175)
72.11 ต่อตารางกิโลเมตร (186.8 ต่อตารางไมล์) (134)
จีดีพี (อำนาจซื้อ)2019 (ประมาณ)
• รวม
$36.854 พันล้าน (125)
$85,011 (5)
จีดีพี (ราคาตลาด)2019 (ประมาณ)
• รวม
$13.325 พันล้าน (124)
$30,290 (29)
HDI (2019) 0.838
สูงมาก · 47
สกุลเงินดอลลาร์บรูไน (BND)
เขตเวลาUTC+ 8
ขับรถด้านซ้ายมือ
รหัสโทรศัพท์673 1
โดเมนบนสุด.bn
1: 080 จากมาเลเซีย

ประเทศบรูไนเจริญถึงขีดสุดในสมัยสุลต่านโบลเกียห์ที่ปกครองจักรวรรดิบรูไนช่วง พ.ศ. 2028-พ.ศ. 2071 โดยกล่าวกันว่าสามารถควบคุมพื้นที่ส่วนใหญ่ของเกาะบอร์เนียวได้ อาทิพื้นที่ในปัจจุบันของรัฐซาราวัก รัฐซาบะฮ์ กลุ่มเกาะซูลูทางตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะบอร์เนียว มะนิลาและหมู่เกาะที่อยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของเกาะบอร์เนียว ต่อมาใน ค.ศ. 1521 เฟอร์ดินานด์ มาเจลลันมาพบกับบรูไน และใน ค.ศ. 1578 บรูไนต่อสู้กับสเปนในสงครามกัสติเลียน

ในช่วงศตวรรษที่ 19 จักรวรรดิบรูไนเริ่มเสื่อมอำนาจ สุลต่านยอมยกซาราวัก (กูชิง) ให้เจมส์ บรูก และแต่งตั้งให้เป็นรายาแห่งซาราวัก จากนั้นซาราวักก็ตกเป็นของบริษัทบริษัทเอ็นบีซีซีของอังกฤษ ใน พ.ศ. 2431 บรูไนได้กลายเป็นรัฐในอารักขาของอังกฤษและได้รับมอบหมายให้เป็นพลเมืองอังกฤษในฐานะผู้บริหารอาณานิคมใน พ.ศ. 2449 หลังจากนั้นในช่วงสงครามโลกครั้งที่สองญี่ปุ่นได้บุกเข้ายึดครองบรูไน พ.ศ. 2502 มีการเขียนกฎหมายสูงสุดฉบับใหม่ขึ้น และใน พ.ศ. 2505 การประท้วงขนาดเล็กที่ต่อต้านระบอบกษัตริย์สิ้นสุดลงด้วยความช่วยเหลือของอังกฤษ

บรูไนเป็นประเทศผู้ส่งออกน้ำมันเป็นสินค้าหลัก (ปริมาณการผลิตน้ำมันประมาณ 180,000 บาเรล/วัน)

ภูมิศาสตร์

 
ภูมิประเทศบรูไน

ประเทศบรูไนประกอบด้วย 2 ส่วนที่ไม่ติดกันคือด้านตะวันตกและด้านตะวันออกโดยที่ประชากรร้อยละ 97 อาศัยอยู่ในส่วนด้านตะวันตก และมีประชากรเพียงประมาณ 10,000 คนที่อาศัยอยู่ในด้านตะวันออก ซึ่งมีภูเขาเป็นจำนวนมาก และเป็นที่ตั้งของเขตเติมบูรง เมืองหลัก ๆ ของบรูไนคือเมืองหลวงบันดาร์เซอรีเบอกาวัน เมืองท่ามัวรา และเซอเรีย

ภูมิอากาศในบรูไนเป็นภูมิอากาศเขตร้อน มีอุณหภูมิสูง ความชื้นสูง และ ฝนตกมาก

ข้อมูลภูมิอากาศของกรุงบันดาร์เซอรีเบอกาวัน
เดือน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ทั้งปี
อุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ย °C (°F) 30.4
(86.7)
30.7
(87.3)
31.9
(89.4)
32.5
(90.5)
32.6
(90.7)
32.5
(90.5)
32.3
(90.1)
32.4
(90.3)
32.0
(89.6)
31.6
(88.9)
31.4
(88.5)
31.0
(87.8)
31.8
(89.2)
อุณหภูมิต่ำสุดเฉลี่ย °C (°F) 23.3
(73.9)
23.3
(73.9)
23.5
(74.3)
23.7
(74.7)
23.7
(74.7)
23.4
(74.1)
23.0
(73.4)
23.1
(73.6)
23.1
(73.6)
23.2
(73.8)
23.2
(73.8)
23.2
(73.8)
23.3
(73.9)
หยาดน้ำฟ้า มม (นิ้ว) 292.6
(11.52)
158.9
(6.256)
118.7
(4.673)
189.4
(7.457)
234.9
(9.248)
210.1
(8.272)
225.9
(8.894)
226.6
(8.921)
264.4
(10.409)
312.3
(12.295)
339.9
(13.382)
339.6
(13.37)
2,913.3
(114.697)
วันที่มีฝนตกโดยเฉลี่ย 16 12 11 16 18 16 16 16 19 21 23 21 205
จำนวนชั่วโมงที่มีแดด 195.3 192.1 226.3 240.0 235.6 210.0 223.2 217.0 198.0 204.6 204.0 210.8 2,556.9
แหล่งที่มา 1: องค์การอุตุนิยมวิทยาโลก

"World Weather Information Service - Bandar Seri Begawan". องค์การอุตุนิยมวิทยาโลก. สืบค้นเมื่อ 14-05-2010. Check date values in: |accessdate= (help)

แหล่งที่มา 2: หอสังเกตการณ์ฮ่องกง

"Climatological Information for Bandar Seri Begawan, Brunei". หอสังเกตการณ์ฮ่องกง. สืบค้นเมื่อ 5 May 2012.

ประวัติศาสตร์

ดูบทความหลักที่: ประวัติศาสตร์บรูไน
 
สุสานสุลต่านโบลเกียห์ ใกล้กับเมืองโกตะบาตู

บรูไนเป็นที่รู้จักและมีอำนาจมากในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 14 ถึงคริสต์ศตวรรษที่ 16 โดยมีอาณาเขตครอบครองส่วนใหญ่ของเกาะบอร์เนียวและส่วนหนึ่งของหมู่เกาะซูลู มีชื่อเสียงทางการค้า สินค้าส่งออกที่สำคัญในสมัยนั้น ได้แก่ การบูร พริกไทย และทองคำ

หลังจากนั้นบรูไนเสียดินแดนและเสื่อมอำนาจลงเนื่องจากสเปน และเนเธอร์แลนด์ได้แผ่อำนาจเข้ามา

จนถึงสมัยคริสต์ศตวรรษที่ 19 ในปี พ.ศ. 2431 (ค.ศ. 1888) ด้วยความวิตกว่าจะต้องเสียดินแดนต่อไปอีก บรูไนจึงได้ยินยอมเข้าอยู่ภายใต้อารักขาของอังกฤษ และต่อมาในปี พ.ศ. 2449 (ค.ศ. 1906) บรูไนได้ลงนามในสนธิสัญญายินยอมอยู่เป็นรัฐในอารักขาของอังกฤษอย่างเต็มรูปแบบ

ในปี พ.ศ. 2472 (ค.ศ. 1929) บรูไนสำรวจพบน้ำมันและแก๊สธรรมชาติที่เมืองเซรีอา ทำให้บรูไนมีฐานะมั่งคั่งในเวลาต่อมา

ในปี พ.ศ. 2505 (ค.ศ. 1962) ได้มีการเลือกตั้ง ซึ่งพรรคประชาชนบอร์เนียว (Borneo People’s Party) ได้รับชัยชนะอย่างท่วมท้น แต่ถูกกีดกันไม่ให้จัดตั้งรัฐบาล ต่อมาจึงได้ยึดอำนาจจากสุลต่าน แต่สุลต่านทรงได้รับความช่วยเหลือจากกองทหารกูรข่าที่กองทัพบกอังกฤษส่งมาจากสิงคโปร์ หลังจากนั้นได้มีการประกาศภาวะฉุกเฉิน และต่ออายุทุก ๆ 2 ปี เรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน

หลังจากที่อยู่ภายใต้อารักขาของอังกฤษมาถึง 95 ปี บรูไนก็ได้รับเอกราชเมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2527 (ค.ศ. 1984)

การเมืองการปกครอง

 
สมเด็จพระราชาธิบดีฮัสซานัล โบลเกียห์ มูอิซซัดดิน วัดเดาเลาะห์

รัฐธรรมนูญปัจจุบันซึ่งแก้ไขล่าสุดเมื่อ 1 มกราคม พ.ศ. 2527 กำหนดให้สุลต่านทรงเป็นอธิปัตย์ คือเป็นทั้งประมุข นายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม นายกรัฐมนตรีจะต้องเป็นชาวบรูไนเชื้อสายมลายูตั้งแต่กำเนิด และจะต้องเป็นมุสลิมนิกายซุนนี นอกจากนี้ บรูไนไม่มีสภาที่ได้รับเลือกจากประชาชน

นโยบายหลักของบรูไน ได้แก่การสร้างความเป็นปึกแผ่นภายในชาติ และดำรงความเป็นอิสระของประเทศ ทั้งนี้ บรูไนมีที่ตั้งที่ถูกโอบล้อมโดยมาเลเซีย และมีอินโดนีเซียซึ่งเป็นประเทศมุสลิมขนาดใหญ่อยู่ทางใต้ บรูไนมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับสิงคโปร์ เนื่องจากมีเงื่อนไขคล้ายคลึงกันหลายประการ อาทิ เป็นประเทศเล็ก และมีอาณาเขตติดกับประเทศมุสลิมขนาดใหญ่

นับจากการพยายามยึดอำนาจเมื่อปี พ.ศ. 2505 รัฐบาลได้ประกาศกฎอัยการศึกส่งผลให้ไม่มีการเลือกตั้ง รวมทั้งบทบาทพรรคการเมืองได้ถูกจำกัดอย่างมาก จนปัจจุบันพรรคการเมือง ได้แก่ Parti Perpaduan Kebangsaan Brunei (PPKB) และ Parti Kesedaran Rakyat (PAKAR) ไม่มีบทบาทมากนัก เนื่องจากรัฐบาลควบคุมด้วยมาตรการต่าง ๆ อาทิ กฎหมายความมั่นคงภายในประเทศ (Internal Security Act (ISA)) ห้ามการชุมนุมทางการเมือง และสามารถถอดถอนการจดทะเบียนเป็นพรรคการเมืองได้ ตลอดจนห้ามข้าราชการ (ซึ่งมีเป็นจำนวนกว่าครึ่งของประชากรบรูไนทั้งหมด) เป็นสมาชิกพรรคการเมือง นอกจากนี้ รัฐบาลเห็นว่าพรรคการเมืองไม่มีความจำเป็น เนื่องจากประชาชนสามารถแสดงความคิดเห็นหรือขอความช่วยเหลือจากข้าราชการของสุลต่านได้อยู่แล้ว

เมื่อเดือนกันยายน พ.ศ. 2547 ได้มีการจัดการประชุมของสภาเป็นครั้งแรก ตั้งแต่บรูไนประกาศเอกราช

บริหาร

ดูบทความหลักที่: รัฐบาลบรูไน

สุลต่านเป็นประมุขและหัวหน้ารัฐบาลในบรูไน โดยใช้อำนาจเด็ดขาดและอำนาจบริหารเต็มที่ภายใต้กรอบของรัฐธรรมนูญปี 2502 สุลต่านทรงแต่งตั้ง ห้าสภาคือ องคมนตรีสภา สันตติวงศ์สภา ศาสนาสภา รัฐมนตรี และสภานิติบัญญัติ

นิติบัญญัติ

ดูบทความหลักที่: รัฐสภาบรูไน

ภายใต้รัฐธรรมนูญฉบับปี พ.ศ. 2502 มีการเลือกตั้งสภานิติบัญญัติ (มาเลย์: Majlis Mesyuarat Negera) แต่มีการเลือกตั้งเพียงครั้งเดียวที่เคยเกิดขึ้นในปี 2505 ในไม่นานหลังจากการเลือกตั้งสภาก็เลือนหายไปตามประกาศภาวะฉุกเฉิน สภาได้รับการแต่งตั้งโดยคำสั่งของสุลต่าน ในปี 2547 สุลต่านประกาศว่าสำหรับการเลือกตั้งรัฐสภาครั้งต่อไปจะมีการเลือกตั้ง 15 จาก 20 ที่นั่ง อย่างไรก็ตามไม่มีการกำหนดวันที่สำหรับการเลือกตั้ง

ปัจจุบันสภานิติบัญญัติประกอบด้วยสมาชิกที่ได้รับการแต่งตั้งจำนวน 20 คนและมีอำนาจในการให้คำปรึกษาเท่านั้น

ตุลาการ

ดูบทความหลักที่: กระบวนการยุติธรรมในประเทศบรูไน

ระบบยุติธรรมในบรูไนมีรากฐานมาจากเจ้าอาณานิคมอังกฤษ โดยเป็นระบบกฎหมายคู่

การแบ่งเขตการปกครอง

 
เขตการปกครองของบรูไน

ประเทศบรูไนแบ่งการปกครองระดับบนสุดออกเป็น 4 เขต (daerah) ดังนี้

  1. เขตบรูไน-มัวรา (Brunei-Muara)
  2. เขตเบอไลต์ (Belait)
  3. เขตตูตง (Tutong)
  4. เขตเติมบูรง (Temburong)

เมืองใหญ่สุด

สิทธิมนุษยชน

สิทธิมนุษยชนในบรูไนถูกกำกับโดยระบบยุติธรรมแบบศาสนาอิสลาม

การต่างประเทศ

จนกระทั่งปี 1979 ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศของบรูไนได้รับการจัดการโดยรัฐบาลสหราชอาณาจักร หลังจากได้รับเอกราชในปี 1984 การต่างประเทศนี้ได้รับการยกระดับเป็นระดับรัฐมนตรีและเป็นที่รู้จักในนามกระทรวงการต่างประเทศ

นโยบายต่างประเทศของบรูไนอย่างเป็นทางการมีดังนี้

  • การเคารพซึ่งกันและกันของอธิปไตยเหนือดินแดนความซื่อสัตย์และความเป็นอิสระของผู้อื่น
  • การบำรุงรักษาความสัมพันธ์ฉันมิตรในหมู่ประชาชาติ
  • การไม่แทรกแซงกิจการภายในของประเทศอื่น และ
  • การบำรุงรักษาและการส่งเสริมสันติภาพความมั่นคงและความมั่นคงในภูมิภาค

ด้วยความผูกพันดั้งเดิมกับสหราชอาณาจักรบรูไนก็กลายเป็นสมาชิกคนที่ 49 ของเครือจักรภพทันทีในวันประกาศอิสรภาพเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2527 หนึ่งในโครงการริเริ่มแรกที่มีต่อความสัมพันธ์ในภูมิภาคที่ดีขึ้นบรูไนได้เข้าร่วมกับอาเซียนในวันที่ 7 มกราคม 2527 โดยเป็นสมาชิกลำดับที่หก เพื่อให้บรรลุถึงการยอมรับอำนาจอธิปไตยและความเป็นอิสระมันได้เข้าร่วมสหประชาชาติในฐานะสมาชิกเต็มรูปแบบในวันที่ 21 กันยายนของปีเดียวกัน

ในฐานะประเทศอิสลามบรูไนก็กลายเป็นสมาชิกเต็มรูปแบบขององค์กรการประชุมอิสลาม (ปัจจุบันเป็นองค์กรความร่วมมืออิสลาม) ในเดือนมกราคม 2527 ในการประชุมสุดยอดอิสลามครั้งที่สี่ที่จัดขึ้นในโมร็อกโก

หลังจากเข้าร่วมในเวทีความร่วมมือทางเศรษฐกิจเอเชีย - แปซิฟิก (APEC) ในปี 2532 บรูไนได้เป็นเจ้าภาพการประชุมผู้นำเศรษฐกิจเอเปคในเดือนพฤศจิกายน 2543 และการประชุมระดับภูมิภาคอาเซียน (ARF) ในเดือนกรกฎาคม 2545 บรูไนเป็นสมาชิกผู้ก่อตั้งองค์การการค้าโลก (WTO) เมื่อวันที่ 1 มกราคม 2538 และเป็นผู้มีบทบาทสำคัญใน BIMP-EAGA ซึ่งก่อตั้งขึ้นในระหว่างการประชุมรัฐมนตรีครั้งแรกในเมืองดาเวาประเทศฟิลิปปินส์เมื่อวันที่ 24 มีนาคม 2537

บรูไนมีความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดกับสิงคโปร์และฟิลิปปินส์ ในเดือนเมษายน 2552 บรูไนและฟิลิปปินส์ได้ลงนามในบันทึกความเข้าใจ (MOU) ที่พยายามกระชับความร่วมมือทวิภาคีของทั้งสองประเทศในด้านการเกษตรและการค้าและการลงทุนที่เกี่ยวข้องกับการเกษตร

บรูไนเคยดำรงตำแหน่งประธานอาเซียนในปี 2556 นอกจากนี้ยังเป็นเจ้าภาพการประชุมสุดยอดอาเซียนในปีเดียวกัน

การทหาร

ดูบทความหลักที่: กองทัพบรูไน

กองทัพบรูไน (Royal Brunei Armed Forces หรือ RBAF) มีกำลังพลเพียง 7,000 นาย และกำลังสำรอง 700 นาย โดยแบ่งเป็นกองทัพบก 4,900 นาย กองทัพเรือ 1,000 นาย และกองทัพอากาศ 1,200 นาย

อย่างไรก็ดี สุลต่านยังมีกองทหารกูรข่าของพระองค์เอง เรียกว่า Gurkha Reserve Unit (GRU) จำนวน 2,500 นาย และกองทหารกูรข่าของอังกฤษ (British Gurkha) รวมกำลังพล 1,000 คน ประจำอยู่ที่เมืองเซอเรีย เพื่อดูแลรักษาความปลอดภัยให้แก่บ่อน้ำมัน และกิจการผลิตน้ำมันของกองทัพบรูไน Brunei Shell Petroleum โดยรัฐบาลบรูไนเป็นผู้ออกค่าใช้จ่าย

เศรษฐกิจ

ประเทศบรูไนเป็นประเทศที่ร่ำรวยไปด้วยน้ำมันและก๊าซธรรมชาติซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ที่ทำรายได้มาสู่ประเทศเป็นอันดับหนึ่ง แต่รัฐบาลบรูไนก็เริ่มตระหนักว่าประเทศชาติจะพึ่งพิงรายได้จากทรัพยากรทั้งสองอย่างเท่านี้ไม่ได้เสียแล้ว แต่ควรหันมาให้ความสนใจกับทรัพยากรธรรมชาติอี่น ๆ ที่ยังคงมีมากมายเช่น ป่าไม้ แร่ธาตุ สัตว์น้ำ และพื้นที่อันอุดมสมบรูณ์เหมาะแก่การเกษตร เพื่อเป็นการเร่งรัดการพัฒนารูปแบบของการลงทุน สุลต่านบรูไนได้ทรงตั้งกระทรวงขึ้นมาใหม่คือกระทรวงอุตสาหกรรมและทรัพยากรธรรมชาติ เพื่อทำหน้าที่ดูแลวางแผนและดำเนินงานด้านอุตสาหกรรมและการลงทุนโดยเฉพาะ โครงการอุตสาหกรรมที่ได้รับการสนับสนุนและเร่งรัดส่งเสริมเป็นพิเศษ ได้แก่ อุตสาหกรรมขนาดเล็ก โดยเฉพาะอุตสาหกรรมที่สัมพันธ์กับภาคเกษตร ป่าไม้ และการประมง

การดำเนินการช่วงแรกนั้น รัฐบาลมุ่งสนับสนุนโรงงานและอุตสาหกรรมขนาดเล็กในภูมิภาคที่สามารถป้อนผลผลิตให้กับผู้บริโภคในท้องถิ่นก่อนเป็นอันดับแรกแล้วจึงขยายไปสู่การผลิตเพื่อการส่งออกในระยะยาว รัฐบาลได้ตั้งความหวังว่าอุตสาหกรรมเหล่านี้จะเป็นแหล่งที่เข้ามาแทนที่อุตสาหกรรมน้ำมันที่อาจหมดไปในอนาคต โดยที่ประชาชนยังมีหลักประกันว่าจะมีงานทำ บรูไนเป็นประเทศที่มั่งคั่งด้วยทรัพยากร ขณะนี้ยังมีประชากรน้อยมาก แต่บรูไนก็ไม่ได้หวังพึ่งพารายได้จากการขายน้ำมันเพียงอย่างเดียว ได้พยายามที่จะพัฒนาประเทศให้พึ่งพาตัวเองได้ อย่างไรก็ตามบรูไนเป็นประเทศที่มีค่าครองชีพสูงมากแห่งหนึ่งของโลก แต่รัฐบาลได้ให้สวัสดิการอย่างดีเลิศแก่ประชาชน อาทิ ไม่ต้องเสียภาษีเงินได้ส่วนบุคคล ค่ารักษาพยาบาลฟรี การศึกษา รัฐให้เล่าเรียนจนถึงระดับชั้นมัธยมศึกษา นอกจากนี้ยังมีสวัสดิการแก่ข้าราชการของรัฐ อุตสาหกรรมสำคัญของประเทศ คือ น้ำมัน ส่วนพืชเกษตรที่สำคัญ ได้แก่ ข้าว กล้วย

อุตสาหกรรม

บรูไนมีอุตสาหกรรมอื่น นอกเหนือจากอุตสาหกรรมน้ำมันอยู่บ้าง อาทิ การผลิตอาหาร และปลากระป๋อง

แนวโน้มการพัฒนาทางเศรษฐกิจ

ปัจจุบัน บรูไนกำลังพยายามเปลี่ยนแปลง จากเศรษฐกิจที่พึ่งพาน้ำมันเป็นหลัก ไปสู่โครงสร้างเศรษฐกิจ ที่มีความหลากหลายมากขึ้น เนื่องจากมีการคาดการณ์ว่าปริมาณน้ำมันสำรองที่ยืนยันแล้ว (proven reserve) ของบรูไนจะหมดลงในราวปี พ.ศ. 2558 ประกอบกับภาวะเศรษฐกิจถดถอยในเอเชีย ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2543 ทำให้บรูไนเร่งปฏิรูปโครงสร้างทางเศรษฐกิจ และใช้มาตรการต่าง ๆ เพื่อสร้างความหลากหลายทางเศรษฐกิจ ได้แก่

  1. จัดตั้งสภาที่ปรึกษาด้านเศรษฐกิจ นำโดยเจ้าชายโมฮาเหม็ด โบลเกียห์ (รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศของบรูไน) ซึ่งมีแนวทางส่งเสริมภาคเอกชน ให้มีบทบาทมากขึ้น ในการส่งเสริมการพัฒนาทางเศรษฐกิจ
  2. ปรับโครงสร้างทางเศรษฐกิจ จากเดิมที่เน้นนโยบายให้สวัสดิการ มาเป็นการส่งเสริมการลงทุนจากต่างประเทศ และแปรรูปรัฐวิสาหกิจต่าง ๆ โดยให้เอกชนเข้ามามีส่วนร่วมมากขึ้น ขยายฐานการจัดเก็บภาษี
  3. ปรับเปลี่ยนกลยุทธ์การลงทุนในต่างประเทศของ BIA โดยหันมาลงทุนในธุรกิจด้านใหม่ ๆ ซึ่งมีความเสี่ยงต่ำ เช่น การซื้อหุ้นในกลุ่มเทคโนโลยีสารสนเทศและโทคมนาคม หรือธุรกิจสายการบินต่าง ๆ
  4. แผนพัฒนาแห่งชาติฉบับที่ 8 (The Eighth National Development Plan: 8th NDP) ที่ดำเนินการระหว่างปี พ.ศ. 2544-2548 มีสาระสำคัญ ได้แก่ ตั้งเป้าอัตราการเติบโตของผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ (จีดีพี - GDP) ที่ร้อยละ 5–6 โดยตั้งวงเงินงบประมาณ สำหรับการดำเนินตามแผนฯ ไว้ 7.3 พันล้านดอลลาร์บรูไน ซึ่งคาดว่ากลยุทธ์ทางการพัฒนาใหม่นี้ จะช่วยให้รัฐบาลสร้างสมดุลของงบประมาณได้ดีขึ้น สามารถกำหนดมาตรการในการพัฒนา และฟื้นฟูเศรษฐกิจอย่างยั่งยืน สร้างความแข็งแกร่งและการขยายตัวให้กับอุตสาหกรรมน้ำมันและแก๊ส รวมทั้งการพัฒนาอุตสาหกรรมต่อเนื่องต่าง ๆ พัฒนาเศรษฐกิจและสังคมและทรัพยากรมนุษย์ รวมทั้งอุตสาหกรรมขนาดเล็กและย่อม การขยายความร่วมมือระหว่างภาครัฐและเอกชน แปรรูปรัฐวิสาหกิจบางกิจการ และสร้างความแข็งแกร่งในระบบการเงินและการคลัง นอกจากนี้ รัฐบาลบรูไนยังยึดแนวคิดของวิธีการปกครองที่ดี (Good Governance) รวมทั้งเน้นการเสริมสร้างความแข็งแกร่งให้กับภาคเอกชน
  5. ส่งเสริมการลงทุนกับต่างประเทศ และมีมาตรการเปิดเสรีด้านการค้า และสร้างบรรยากาศที่เอื้ออำนวยต่อการลงทุน ไม่เฉพาะแต่บริษัทในประเทศ แต่รวมถึงประเทศต่าง ๆ จากกลุ่มอาเซียน และนานาประเทศ
  6. พัฒนาประเทศให้เป็นศูนย์บริการการค้าและการท่องเที่ยว (Service Hub for Trade and Tourism -SHuTT 2003 Vision) และเป็นตลาดการขนถ่ายสินค้าที่สำคัญของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งเป็นเป้าหมายประการหนึ่งของโครงการความร่วมมือของกลุ่ม Brunei Indonesia Malaysia Philippines-East ASEAN Growth Area (BIMP-EAGA)
  7. สร้างความแข็งแกร่งทางการเงิน เพื่อฟื้นฟูเศรษฐกิจและเอื้ออำนวยต่อโครงการพัฒนาเศรษฐกิจและสาธารณูปโภคพื้นฐาน นอกจากนี้ จากการที่บรูไนได้กำหนดแผนพัฒนาประเทศให้เป็นศูนย์กลางการเงินนานาชาติ (Brunei International Financial Center : BIFC) โดยมีจุดมุ่งหมายที่จะยกระดับประเทศ ในด้านการบริการการเงินในระดับนานาชาติ กระจายความหลากหลายทางเศรษฐกิจ และสร้างงานให้กับประชาชน

การท่องเที่ยว

ดูบทความหลักที่: การท่องเที่ยวในบรูไน

บรูไนเป็นประเทศที่เริ่มหันมาพัฒนาเรื่องการท่องเที่ยวอย่างจริงจังในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ในปี 2560 จำนวนนักท่องเที่ยวต่างชาติทั้งหมดที่เดินทางมาถึงบรูไนดารุสซาลามผ่านสนามบินนานาชาติบรูไนมีจำนวนนักท่องเที่ยวทั้งสิ้น 258,955 คนเมื่อเทียบกับนักท่องเที่ยวที่มีจำนวน 218,809 คนในปี 2559 เพิ่มขึ้น 18.3% เมื่อเทียบกับปีก่อน ความสำเร็จครั้งนี้เกินกว่าที่คาดการณ์ไว้ 10% จากปีที่แล้วและนับเป็นสถิติที่สูงที่สุดของจำนวนนักท่องเที่ยวต่างชาตินับตั้งแต่ปี 2554 ที่จำนวนนักท่องเที่ยว 242,061 คน

โครงสร้างพื้นฐาน

การคมนาคม

ในประเทศเชื่อมโยงกันด้วยเครือข่ายถนนระยะทาง 2,800 กิโลเมตร (1,700 ไมล์) ทางหลวงระยะทาง 135 กิโลเมตร (84 ไมล์) จากเมือง Muara ไปยัง Kuala Belait กำลังได้รับการพัฒนาต่อเติมเป็นถนนสองเลน

บรูไนสามารถเดินทางโดยเครื่องบินทะเลและการขนส่งทางบก ท่าอากาศยานนานาชาติบรูไนเป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญของประเทศ สายการบินรอยัลบรูไน เป็นสายการบินแห่งชาติ มีสนามบินอีกแห่งหนึ่งคือสนามบิน Anduki ที่ตั้งอยู่ใน Seria ท่าเรือเฟอร์รี่ที่ Muara ให้บริการเชื่อมต่อไปยังลาบวน (มาเลเซีย) เป็นประจำ เรือเร็วให้บริการขนส่งผู้โดยสารและสินค้าไปยังเขต Temburong ทางหลวงสายหลักที่วิ่งข้ามประเทศบรูไนคือทางหลวง Tutong-Muara เครือข่ายถนนของประเทศได้รับการพัฒนาอย่างดี บรูไนมีท่าเรือหลักอยู่ที่ Muara

สนามบินในบรูไนกำลังได้รับการยกระดับอย่างกว้างขวาง สนามบินนานาชาติจางีเป็นที่ปรึกษาด้านการปรับปรุงสิ่งอำนวยความสะดวกให้ทันสมัยซึ่งปัจจุบันมีต้นทุนการวางแผนอยู่ที่ 150 ล้านดอลลาร์ โครงการนี้มีกำหนดจะเพิ่มพื้นที่พื้นใหม่ 14,000 ตารางเมตร (150,000 ตารางฟุต) และมีอาคารผู้โดยสารและโถงผู้โดยสารขาเข้าใหม่ เมื่อเสร็จสิ้นโครงการนี้ความจุผู้โดยสารประจำปีของสนามบินคาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่าจาก 1.5 เป็น 3 ล้านคน

ด้วยรถยนต์ส่วนตัวหนึ่งคันสำหรับทุก ๆ 2.09 คนบรูไนมีอัตราการเป็นเจ้าของรถยนต์ที่สูงที่สุดในโลก นี่เป็นผลมาจากการที่ไม่มีระบบการขนส่งที่ครอบคลุมภาษีนำเข้าต่ำและราคาน้ำมันไร้สารตะกั่วต่ำเพียง 0.53 ดอลลาร์ต่อลิตร

ถนนสายใหม่ระยะทาง 30 กม. (19 ไมล์) ซึ่งเชื่อมต่อกับเขต Muara และ Temburong ของบรูไนมีกำหนดจะแล้วเสร็จในปี 2562 สิบสี่กิโลเมตร (9 ไมล์) ของถนนสายนี้จะข้ามอ่าวบรูไน ใช้งบประมาณก่อสร้างสะพานคือ 1.6 พันล้านดอลลาร์

การศึกษา

ดูบทความหลักที่: การศึกษาในประเทศบรูไน

การศึกษาในบรูไนถูกกำกับโดยกระทรวงศึกษาธิการและกระทรวงศาสนา มีการสอนศาสนาอิสลามและมีการเน้นการสอนภาษามาเลย์และภาษาอังกฤษ

สาธารณสุข

บรูไนมีโรงพยาบาลที่ดำเนินการโดยรัฐบาล นอกจากนี้ยังมีศูนย์สุขภาพไม่ต่ำกว่า 16 แห่งและคลินิกสุขภาพ 10 แห่ง

การดูแลสุขภาพในบรูไนมีค่าใช้จ่าย 1 ดอลล่าร์บรูไน และฟรีสำหรับเด็กที่อายุต่ำกว่า 12 ปี

ประชากรศาสตร์

เชื้อชาติ

เชื้อชาติในประเทศบรูไน
เชื้อชาติ ร้อยละ
มลายู
  
67%
จีน
  
15%
อื่น ๆ
  
18%

ในปี ค.ศ. 2007 ประเทศบรูไนมีประชากรประมาณ 423,196 คน เป็นเชื้อชาติมลายู 250,967 คน (67%) จีน 56,187 คน (15%) และอื่น ๆ 67,424 คน (18%) อัตราการเพิ่มประชากรเฉลี่ยปีละ 3.5 %

ศาสนา

ดูบทความหลักที่: ศาสนาในประเทศบรูไน
ศาสนาในประเทศบรูไน
ศาสนา ร้อยละ
อิสลาม
  
67%
พุทธ
  
13%
คริสต์
  
10%
อื่น ๆ และไม่มีศาสนา
  
10%
 
มัสยิดโอมาร์ อาลี ไซฟัดดิน

ในปี ค.ศ. 2011 ประเทศบรูไนมีผู้นับถือศาสนา แบ่งได้ดังนี้ ศาสนาอิสลามนิกายซุนนี 67% ศาสนาพุทธนิกายมหายาน 13% ศาสนาคริสต์ 10% ศาสนาอื่น ๆ และไม่มีศาสนา 10%

สำหรับบทความหลักในหมวดหมู่นี้ ดูที่ พุทธศาสนาในประเทศบรูไน

ภาษา

ประเทศบรูไนใช้ภาษามลายู (Bahasa Melayu) เป็นภาษาราชการ ส่วนภาษาอังกฤษและภาษาจีนเป็นภาษารองที่ใช้สื่อสารกันแพร่หลาย

วัฒนธรรม

ดูบทความหลักที่: วัฒนธรรมบรูไน

วัฒนธรรมของบรูไนเป็นวัฒนธรรมของอิสลาม ซึ่งมีความเคร่งครัดค่อนข้างสูงมาก โดยสูงกว่าอินโดนีเซีย เป็นต้น

เทศกาล

ชาวบรูไนก็ยังคงเฉลิมฉลองเทศกาลสำคัญทางศาสนาอิสลาม โดยเฉพาะเทศกาลรอมฏอน ซึ่งเป็นการสิ้นสุดของการถือศีลอดอันศักดิ์สิทธิ์ ประชาชนจะไปเยี่ยมเพื่อนหรือครอบครัวและรับประทานอาหารฉลองร่วมกัน

อาหาร

ดูบทความหลักที่: อาหารบรูไน

อาหารบรูไนมีความคล้ายคลึงกับอาหารทั่วไปในภูมิภาค โดยมีพื้นฐานจากข้าวและปลา และเว้นการบริโภคเนื้อหมู

สื่อสารมวลชน

ดูบทความหลักที่: สื่อสารมวลชนในประเทศบรูไน

สื่อในบรูไนได้รับการกล่าวขานว่าเป็นรัฐบาลมืออาชีพ และไม่ค่อยมีอิสระในการนำเสนอ คำวิจารณ์ของรัฐบาลและสถาบันพระมหากษัตริย์นั้นไม่ค่อยมีข่าววิจารณ์ อย่างไรก็ตามสื่อพิมพ์บทความเกี่ยวกับรัฐบาลเท่านั้น

กีฬา

ดูบทความหลักที่: กีฬาในประเทศบรูไน, บรูไนในโอลิมปิก และ บรูไนในพาราลิมปิก

ประเทศบรูไนมีกีฬาที่ยอดนิยมในประเทศคือกีฬาฟุตบอล และมีการส่งนักกีฬาไปแข่งขันกีฬาตามโอกาสต่าง ๆ แต่ไม่ค่อยประสบความสำเร็จมากนัก

เชิงอรรถ และอ้างอิง

เชิงอรรถ
  1. http://www.pmo.gov.bn/
  2. "Department of Economic Planning and Development - Population". www.depd.gov.bn (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2017-12-12.
  3. "World Economic Outlook Database, January 2019". International Monetary Fund. สืบค้นเมื่อ 24 February 2019.
  4. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. สืบค้นเมื่อ 16 December 2020.
  5. "การประเมินประชากรโลก พ.ศ. 2560". ESA.UN.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. สืบค้นเมื่อ 10 September 2017.
  6. Pocock, Tom (1973). Fighting General – The Public &Private Campaigns of General Sir Walter Walker (First ed.). London: Collins. ISBN 0-00-211295-7.
  7. คนส่วนใหญ่มักเข้าใจผิดว่าบรูไนเป็นผู้ผลิตน้ำมันรายใหญ่ แต่ในข้อเท็จจริง ปริมาณการผลิตน้ำมันของบรูไนมากกว่าประเทศไทยไม่มากนักและน้อยกว่ามาเลเซียมาก ประเทศไทยผลิตได้ 138,000 บาเรล/วัน มาเลเซียผลิตได้ 800,000 บาเรล/วัน บรูไนผลิตได้ 180,000 บาเรล/วัน แต่เนื่องจากบรูไนเป็นประเทศเล็กมีประชากรไม่ถึง 4 แสนคน เทียบเท่ากับจังหวัดเล็ก ๆ ของไทยเท่านั้น จึงใช้น้ำมันในประเทศเพียงเล็กน้อย ที่เหลือส่งเป็นสินค้าออกทั้งหมด การที่มีประชากรน้อยทำให้รายได้จากน้ำมันเพียงพอที่จะสร้างความร่ำรวยให้กับผู้ปกครองและพลเมืองได้ นอกจากนี้ พื้นที่ของประเทศมาเลเซียก็ล้อมรอบบรูไน ทำให้บริเวณที่มีน้ำมันและแก๊สธรรมชาติส่วนใหญ่ในบริเวณนั้นจะอยู่ในการครอบครองของรัฐซาราวักและรัฐซาบะฮ์ (มาเลเซียตะวันออก)
  8. [1] Religion in Brunei
อ้างอิง
  •   บทความนี้รวมเอางานสาธารณสมบัติจากเดอะเวิลด์แฟกต์บุ๊ก
  • Atiyah, Jeremy (2002). Rough guide to Southeast Asia. Rough Guide. ISBN 978-1-85828-893-2.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Frankham, Steve (2008). Footprint Borneo. Footprint Guides. ISBN 978-1-906098-14-8.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Gudgeon, L. W. W. (1913). "British North Borneo". Adam and Charles Black: London. Cite journal requires |journal= (help)CS1 maint: ref=harv (link)
  • Nicholl, Robert (2002). European sources for the history of the Sultanate of Brunei in the Sixteenth Century. Special Publications, no.9. Muzium Brunei. ISBN 9780802849458.CS1 maint: ref=harv (link)
  • History for Brunei (2009). History for Brunei Darussalam: Sharing our Past. Curriculum Development Department, Ministry of Education. ISBN 99917-2-372-2.CS1 maint: ref=harv (link)
  • McAmis, Robert Day (2002). Malay Muslims: the history and challenge of resurgent Islam in Southeast Asia. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-4945-8.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Melo Alip, Eufronio (1964). Political and cultural history of the Philippines, Volumes 1–2.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Oxford Business Group (2009). The Report: Brunei Darussalam 2009. Oxford Business Group. ISBN 978-1-907065-09-5.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Saunders, Graham E. (2002). A history of Brunei. Routledge. ISBN 978-0-7007-1698-2.CS1 maint: ref=harv (link)
  • United States War Dept (1903). "Annual reports, Volume 3". Government Printing Office. Cite journal requires |journal= (help)CS1 maint: ref=harv (link)
  • Oxford Business Group (2013). The Report: Brunei Darussalam 2013. Oxford Business Group. ISBN 978-1-907065-78-1.CS1 maint: ref=harv (link)
  • ประเทศบรูไนดารุสซาลาม จากเว็บไซต์กระทรวงต่างประเทศ

แหล่งข้อมูลอื่น

ประเทศบร, ไน, บร, ไน, มลาย, brunei, หร, เนอการาบร, ไนดาร, ซซาลาม, negara, brunei, darussalam, ยาว, نڬارا, بروني, دارالسلام, เป, นร, ฐเอกราชบนเกาะบอร, เน, ยวในภ, ภาคเอเช, ยตะว, นออกเฉ, ยงใต, ชายฝ, งทางด, านเหน, อจรดทะเลจ, นใต, พรมแดนทางบกท, เหล, อจากน, นถ, กล, . bruin mlayu Brunei hrux enxkarabruindarussalam Negara Brunei Darussalam yawi نڬارا بروني دارالسلام epnrthexkrachbnekaabxreniywinphumiphakhexechiytawnxxkechiyngit chayfngthangdanehnuxcrdthaelcinit phrmaednthangbkthiehluxcaknnthuklxmrxbdwyrthsarawkkhxngmaelesiytawnxxk bruinepnpraethsediywthimiphunthithnghmdxyubnekaabxreniyw swnphunthithiehluxkhxngekaathukaebngepnkhxngpraethsmaelesiyaelaxinodniesiy praethsbruinmiprachakrpraman 423 196 khnin ph s 2560 5 enxkarabruindarussalamNegara Brunei Darussalam mlayu thngchati traaephndinkhakhwy Sentiasa membuat kebajikan dengan petunjuk Allahالدائمون المحسنون بالهدى nxmrbichtamaenwthangkhxngphraecaesmx ephlngchati xllahepxliharaknsultn source source track track aesdnglukolkaesdngaephnthiexechiytawnxxkechiyngitthitngkhxngpraethsbruin siekhiyw aelapraethsxun inexechiytawnxxkechiyngit siethaekhm emuxnghlwngaela ihysudbndaresxriebxkawn4 53 417 N 114 56 533 E 4 890283 N 114 942217 E 4 890283 114 942217phasarachkarphasamlayu 1 edmanimchawbruinkarpkkhrxngrthediyw rthxislam smburnayasiththirach sultan yngdiepxrtwnaelanaykrthmntrismedcphrarachathibdihcyi hssanl oblekiyh muxissddin wdedalah mkudrachkumar aela rthmntrixawuosecachayxlmuhtadi billah mkudrachkumarphunthi rwm5 765 tarangkiolemtr 2 226 tarangiml 164 aehlngna 8 6prachakr 2020 praman460 345 2 175 khwamhnaaenn72 11 txtarangkiolemtr 186 8 txtarangiml 134 cidiphi xanacsux 2019 praman rwm 36 854 phnlan 3 125 txhw 85 011 3 5 cidiphi rakhatlad 2019 praman rwm 13 325 phnlan 3 124 txhw 30 290 3 29 HDI 2019 0 838 4 sungmak 47skulengindxllarbruin BND ekhtewlaUTC 8khbrthdansaymuxrhsothrsphth673 1odemnbnsud bn1 080 cakmaelesiypraethsbruinecriythungkhidsudinsmysultanoblekiyhthipkkhrxngckrwrrdibruinchwng ph s 2028 ph s 2071 odyklawknwasamarthkhwbkhumphunthiswnihykhxngekaabxreniywid xathiphunthiinpccubnkhxngrthsarawk rthsabah klumekaasuluthangtawnxxkechiyngehnuxkhxngekaabxreniyw manilaaelahmuekaathixyuthangtawntkechiyngehnuxkhxngekaabxreniyw txmain kh s 1521 efxrdinand maecllnmaphbkbbruin aelain kh s 1578 bruintxsukbsepninsngkhramkstieliyninchwngstwrrsthi 19 ckrwrrdibruinerimesuxmxanac sultanyxmyksarawk kuching ihecms bruk aelaaetngtngihepnrayaaehngsarawk caknnsarawkktkepnkhxngbristhbristhexnbisisikhxngxngkvs in ph s 2431 bruinidklayepnrthinxarkkhakhxngxngkvsaelaidrbmxbhmayihepnphlemuxngxngkvsinthanaphubriharxananikhmin ph s 2449 hlngcaknninchwngsngkhramolkkhrngthisxngyipunidbukekhayudkhrxngbruin ph s 2502 mikarekhiynkdhmaysungsudchbbihmkhun aelain ph s 2505 karprathwngkhnadelkthitxtanrabxbkstriysinsudlngdwykhwamchwyehluxkhxngxngkvs 6 bruinepnpraethsphusngxxknamnepnsinkhahlk primankarphlitnamnpraman 180 000 baerl wn 7 enuxha 1 phumisastr 2 prawtisastr 3 karemuxngkarpkkhrxng 3 1 brihar 3 2 nitibyyti 3 3 tulakar 3 4 karaebngekhtkarpkkhrxng 3 5 emuxngihysud 3 6 siththimnusychn 3 7 kartangpraeths 3 8 karthhar 4 esrsthkic 4 1 xutsahkrrm 4 2 aenwonmkarphthnathangesrsthkic 4 3 karthxngethiyw 5 okhrngsrangphunthan 5 1 karkhmnakhm 5 2 karsuksa 5 3 satharnsukh 6 prachakrsastr 6 1 echuxchati 6 2 sasna 6 3 phasa 7 wthnthrrm 7 1 ethskal 7 2 xahar 7 3 suxsarmwlchn 7 4 kila 8 echingxrrth aelaxangxing 9 aehlngkhxmulxunphumisastr aekikh phumipraethsbruin praethsbruinprakxbdwy 2 swnthiimtidknkhuxdantawntkaeladantawnxxkodythiprachakrrxyla 97 xasyxyuinswndantawntk aelamiprachakrephiyngpraman 10 000 khnthixasyxyuindantawnxxk sungmiphuekhaepncanwnmak aelaepnthitngkhxngekhtetimburng emuxnghlk khxngbruinkhuxemuxnghlwngbndaresxriebxkawn emuxngthamwra aelaesxeriyphumixakasinbruinepnphumixakasekhtrxn mixunhphumisung khwamchunsung aela fntkmak khxmulphumixakaskhxngkrungbndaresxriebxkawneduxn m kh k ph mi kh em y ph kh mi y k kh s kh k y t kh ph y th kh thngpixunhphumisungsudechliy C F 30 4 86 7 30 7 87 3 31 9 89 4 32 5 90 5 32 6 90 7 32 5 90 5 32 3 90 1 32 4 90 3 32 0 89 6 31 6 88 9 31 4 88 5 31 0 87 8 31 8 89 2 xunhphumitasudechliy C F 23 3 73 9 23 3 73 9 23 5 74 3 23 7 74 7 23 7 74 7 23 4 74 1 23 0 73 4 23 1 73 6 23 1 73 6 23 2 73 8 23 2 73 8 23 2 73 8 23 3 73 9 hyadnafa mm niw 292 6 11 52 158 9 6 256 118 7 4 673 189 4 7 457 234 9 9 248 210 1 8 272 225 9 8 894 226 6 8 921 264 4 10 409 312 3 12 295 339 9 13 382 339 6 13 37 2 913 3 114 697 wnthimifntkodyechliy 16 12 11 16 18 16 16 16 19 21 23 21 205canwnchwomngthimiaedd 195 3 192 1 226 3 240 0 235 6 210 0 223 2 217 0 198 0 204 6 204 0 210 8 2 556 9aehlngthima 1 xngkhkarxutuniymwithyaolk World Weather Information Service Bandar Seri Begawan xngkhkarxutuniymwithyaolk subkhnemux 14 05 2010 Check date values in accessdate help aehlngthima 2 hxsngektkarnhxngkng Climatological Information for Bandar Seri Begawan Brunei hxsngektkarnhxngkng subkhnemux 5 May 2012 prawtisastr aekikhdubthkhwamhlkthi prawtisastrbruin susansultanoblekiyh iklkbemuxngoktabatu bruinepnthiruckaelamixanacmakinchwngkhriststwrrsthi 14 thungkhriststwrrsthi 16 odymixanaekhtkhrxbkhrxngswnihykhxngekaabxreniywaelaswnhnungkhxnghmuekaasulu michuxesiyngthangkarkha sinkhasngxxkthisakhyinsmynn idaek karbur phrikithy aelathxngkhahlngcaknnbruinesiydinaednaelaesuxmxanaclngenuxngcaksepn aelaenethxraelndidaephxanacekhamacnthungsmykhriststwrrsthi 19 inpi ph s 2431 kh s 1888 dwykhwamwitkwacatxngesiydinaedntxipxik bruincungidyinyxmekhaxyuphayitxarkkhakhxngxngkvs aelatxmainpi ph s 2449 kh s 1906 bruinidlngnaminsnthisyyayinyxmxyuepnrthinxarkkhakhxngxngkvsxyangetmrupaebbinpi ph s 2472 kh s 1929 bruinsarwcphbnamnaelaaeksthrrmchatithiemuxngesrixa thaihbruinmithanamngkhnginewlatxmainpi ph s 2505 kh s 1962 idmikareluxktng sungphrrkhprachachnbxreniyw Borneo People s Party idrbchychnaxyangthwmthn aetthukkidknimihcdtngrthbal txmacungidyudxanaccaksultan aetsultanthrngidrbkhwamchwyehluxcakkxngthharkurkhathikxngthphbkxngkvssngmacaksingkhopr hlngcaknnidmikarprakasphawachukechin aelatxxayuthuk 2 pi eruxymacnthungpccubnhlngcakthixyuphayitxarkkhakhxngxngkvsmathung 95 pi bruinkidrbexkrachemuxwnthi 1 mkrakhm ph s 2527 kh s 1984 karemuxngkarpkkhrxng aekikh smedcphrarachathibdihssanl oblekiyh muxissddin wdedaelaah rththrrmnuypccubnsungaekikhlasudemux 1 mkrakhm ph s 2527 kahndihsultanthrngepnxthipty khuxepnthngpramukh naykrthmntri aelarthmntriwakarkrathrwngklaohm naykrthmntricatxngepnchawbruinechuxsaymlayutngaetkaenid aelacatxngepnmuslimnikaysunni nxkcakni bruinimmisphathiidrbeluxkcakprachachnnoybayhlkkhxngbruin idaekkarsrangkhwamepnpukaephnphayinchati aeladarngkhwamepnxisrakhxngpraeths thngni bruinmithitngthithukoxblxmodymaelesiy aelamixinodniesiysungepnpraethsmuslimkhnadihyxyuthangit bruinmikhwamsmphnthiklchidkbsingkhopr enuxngcakmienguxnikhkhlaykhlungknhlayprakar xathi epnpraethselk aelamixanaekhttidkbpraethsmuslimkhnadihynbcakkarphyayamyudxanacemuxpi ph s 2505 rthbalidprakaskdxykarsuksngphlihimmikareluxktng rwmthngbthbathphrrkhkaremuxngidthukcakdxyangmak cnpccubnphrrkhkaremuxng idaek Parti Perpaduan Kebangsaan Brunei PPKB aela Parti Kesedaran Rakyat PAKAR immibthbathmaknk enuxngcakrthbalkhwbkhumdwymatrkartang xathi kdhmaykhwammnkhngphayinpraeths Internal Security Act ISA hamkarchumnumthangkaremuxng aelasamarththxdthxnkarcdthaebiynepnphrrkhkaremuxngid tlxdcnhamkharachkar sungmiepncanwnkwakhrungkhxngprachakrbruinthnghmd epnsmachikphrrkhkaremuxng nxkcakni rthbalehnwaphrrkhkaremuxngimmikhwamcaepn enuxngcakprachachnsamarthaesdngkhwamkhidehnhruxkhxkhwamchwyehluxcakkharachkarkhxngsultanidxyuaelwemuxeduxnknyayn ph s 2547 idmikarcdkarprachumkhxngsphaepnkhrngaerk tngaetbruinprakasexkrach brihar aekikh dubthkhwamhlkthi rthbalbruin sultanepnpramukhaelahwhnarthbalinbruin odyichxanaceddkhadaelaxanacbriharetmthiphayitkrxbkhxngrththrrmnuypi 2502 sultanthrngaetngtng hasphakhux xngkhmntrispha snttiwngsspha sasnaspha rthmntri aelasphanitibyyti nitibyyti aekikh dubthkhwamhlkthi rthsphabruin phayitrththrrmnuychbbpi ph s 2502 mikareluxktngsphanitibyyti maely Majlis Mesyuarat Negera aetmikareluxktngephiyngkhrngediywthiekhyekidkhuninpi 2505 inimnanhlngcakkareluxktngsphakeluxnhayiptamprakasphawachukechin sphaidrbkaraetngtngodykhasngkhxngsultan inpi 2547 sultanprakaswasahrbkareluxktngrthsphakhrngtxipcamikareluxktng 15 cak 20 thinng xyangirktamimmikarkahndwnthisahrbkareluxktngpccubnsphanitibyytiprakxbdwysmachikthiidrbkaraetngtngcanwn 20 khnaelamixanacinkarihkhapruksaethann tulakar aekikh dubthkhwamhlkthi krabwnkaryutithrrminpraethsbruin rabbyutithrrminbruinmirakthanmacakecaxananikhmxngkvs odyepnrabbkdhmaykhu karaebngekhtkarpkkhrxng aekikh ekhtkarpkkhrxngkhxngbruin praethsbruinaebngkarpkkhrxngradbbnsudxxkepn 4 ekht daerah dngni ekhtbruin mwra Brunei Muara ekhtebxilt Belait ekhttutng Tutong ekhtetimburng Temburong emuxngihysud aekikh siththimnusychn aekikh swnnirxephimetimkhxmul khunsamarthchwyephimkhxmulswnniidsiththimnusychninbruinthukkakbodyrabbyutithrrmaebbsasnaxislam kartangpraeths aekikh swnnirxephimetimkhxmul khunsamarthchwyephimkhxmulswnniidcnkrathngpi 1979 khwamsmphnthrahwangpraethskhxngbruinidrbkarcdkarodyrthbalshrachxanackr hlngcakidrbexkrachinpi 1984 kartangpraethsniidrbkarykradbepnradbrthmntriaelaepnthiruckinnamkrathrwngkartangpraethsnoybaytangpraethskhxngbruinxyangepnthangkarmidngni karekharphsungknaelaknkhxngxthipityehnuxdinaednkhwamsuxstyaelakhwamepnxisrakhxngphuxun karbarungrksakhwamsmphnthchnmitrinhmuprachachati karimaethrkaesngkickarphayinkhxngpraethsxun aela karbarungrksaaelakarsngesrimsntiphaphkhwammnkhngaelakhwammnkhnginphumiphakhdwykhwamphukphndngedimkbshrachxanackrbruinkklayepnsmachikkhnthi 49 khxngekhruxckrphphthnthiinwnprakasxisrphaphemuxwnthi 1 mkrakhm 2527 hnunginokhrngkarrierimaerkthimitxkhwamsmphnthinphumiphakhthidikhunbruinidekharwmkbxaesiyninwnthi 7 mkrakhm 2527 odyepnsmachikladbthihk ephuxihbrrluthungkaryxmrbxanacxthipityaelakhwamepnxisramnidekharwmshprachachatiinthanasmachiketmrupaebbinwnthi 21 knyaynkhxngpiediywkninthanapraethsxislambruinkklayepnsmachiketmrupaebbkhxngxngkhkrkarprachumxislam pccubnepnxngkhkrkhwamrwmmuxxislam ineduxnmkrakhm 2527 inkarprachumsudyxdxislamkhrngthisithicdkhuninomrxkokhlngcakekharwminewthikhwamrwmmuxthangesrsthkicexechiy aepsifik APEC inpi 2532 bruinidepnecaphaphkarprachumphunaesrsthkicexepkhineduxnphvscikayn 2543 aelakarprachumradbphumiphakhxaesiyn ARF ineduxnkrkdakhm 2545 bruinepnsmachikphukxtngxngkhkarkarkhaolk WTO emuxwnthi 1 mkrakhm 2538 aelaepnphumibthbathsakhyin BIMP EAGA sungkxtngkhuninrahwangkarprachumrthmntrikhrngaerkinemuxngdaewapraethsfilippinsemuxwnthi 24 minakhm 2537bruinmikhwamsmphnththiiklchidkbsingkhopraelafilippins ineduxnemsayn 2552 bruinaelafilippinsidlngnaminbnthukkhwamekhaic MOU thiphyayamkrachbkhwamrwmmuxthwiphakhikhxngthngsxngpraethsindankarekstraelakarkhaaelakarlngthunthiekiywkhxngkbkarekstrbruinekhydarngtaaehnngprathanxaesiyninpi 2556 nxkcakniyngepnecaphaphkarprachumsudyxdxaesiyninpiediywkn karthhar aekikh dubthkhwamhlkthi kxngthphbruin kxngthphbruin Royal Brunei Armed Forces hrux RBAF mikalngphlephiyng 7 000 nay aelakalngsarxng 700 nay odyaebngepnkxngthphbk 4 900 nay kxngthpherux 1 000 nay aelakxngthphxakas 1 200 nayxyangirkdi sultanyngmikxngthharkurkhakhxngphraxngkhexng eriykwa Gurkha Reserve Unit GRU canwn 2 500 nay aelakxngthharkurkhakhxngxngkvs British Gurkha rwmkalngphl 1 000 khn pracaxyuthiemuxngesxeriy ephuxduaelrksakhwamplxdphyihaekbxnamn aelakickarphlitnamnkhxngkxngthphbruin Brunei Shell Petroleum odyrthbalbruinepnphuxxkkhaichcayesrsthkic aekikhpraethsbruinepnpraethsthirarwyipdwynamnaelakasthrrmchatisungepnphlitphnththitharayidmasupraethsepnxndbhnung aetrthbalbruinkerimtrahnkwapraethschaticaphungphingrayidcakthrphyakrthngsxngxyangethaniimidesiyaelw aetkhwrhnmaihkhwamsnickbthrphyakrthrrmchatixin thiyngkhngmimakmayechn paim aerthatu stwna aelaphunthixnxudmsmbrunehmaaaekkarekstr ephuxepnkarerngrdkarphthnarupaebbkhxngkarlngthun sultanbruinidthrngtngkrathrwngkhunmaihmkhuxkrathrwngxutsahkrrmaelathrphyakrthrrmchati ephuxthahnathiduaelwangaephnaeladaeninngandanxutsahkrrmaelakarlngthunodyechphaa okhrngkarxutsahkrrmthiidrbkarsnbsnunaelaerngrdsngesrimepnphiess idaek xutsahkrrmkhnadelk odyechphaaxutsahkrrmthismphnthkbphakhekstr paim aelakarpramngkardaeninkarchwngaerknn rthbalmungsnbsnunorngnganaelaxutsahkrrmkhnadelkinphumiphakhthisamarthpxnphlphlitihkbphubriophkhinthxngthinkxnepnxndbaerkaelwcungkhyayipsukarphlitephuxkarsngxxkinrayayaw rthbalidtngkhwamhwngwaxutsahkrrmehlanicaepnaehlngthiekhamaaethnthixutsahkrrmnamnthixachmdipinxnakht odythiprachachnyngmihlkpraknwacamingantha bruinepnpraethsthimngkhngdwythrphyakr khnaniyngmiprachakrnxymak aetbruinkimidhwngphungpharayidcakkarkhaynamnephiyngxyangediyw idphyayamthicaphthnapraethsihphungphatwexngid xyangirktambruinepnpraethsthimikhakhrxngchiphsungmakaehnghnungkhxngolk aetrthbalidihswsdikarxyangdielisaekprachachn xathi imtxngesiyphasienginidswnbukhkhl kharksaphyabalfri karsuksa rthihelaeriyncnthungradbchnmthymsuksa nxkcakniyngmiswsdikaraekkharachkarkhxngrth xutsahkrrmsakhykhxngpraeths khux namn swnphuchekstrthisakhy idaek khaw klwy xutsahkrrm aekikh bruinmixutsahkrrmxun nxkehnuxcakxutsahkrrmnamnxyubang xathi karphlitxahar aelaplakrapxng aenwonmkarphthnathangesrsthkic aekikh pccubn bruinkalngphyayamepliynaeplng cakesrsthkicthiphungphanamnepnhlk ipsuokhrngsrangesrsthkic thimikhwamhlakhlaymakkhun enuxngcakmikarkhadkarnwaprimannamnsarxngthiyunynaelw proven reserve khxngbruincahmdlnginrawpi ph s 2558 prakxbkbphawaesrsthkicthdthxyinexechiy tngaetpi ph s 2543 thaihbruinerngptirupokhrngsrangthangesrsthkic aelaichmatrkartang ephuxsrangkhwamhlakhlaythangesrsthkic idaek cdtngsphathipruksadanesrsthkic naodyecachayomhaehmd oblekiyh rthmntriwakarkrathrwngkartangpraethskhxngbruin sungmiaenwthangsngesrimphakhexkchn ihmibthbathmakkhun inkarsngesrimkarphthnathangesrsthkic prbokhrngsrangthangesrsthkic cakedimthiennnoybayihswsdikar maepnkarsngesrimkarlngthuncaktangpraeths aelaaeprruprthwisahkictang odyihexkchnekhamamiswnrwmmakkhun khyaythankarcdekbphasi prbepliynklyuththkarlngthunintangpraethskhxng BIA odyhnmalngthuninthurkicdanihm sungmikhwamesiyngta echn karsuxhuninklumethkhonolyisarsnethsaelaothkhmnakhm hruxthurkicsaykarbintang aephnphthnaaehngchatichbbthi 8 The Eighth National Development Plan 8th NDP thidaeninkarrahwangpi ph s 2544 2548 misarasakhy idaek tngepaxtrakaretibotkhxngphlitphnthmwlrwmphayinpraeths cidiphi GDP thirxyla 5 6 odytngwngenginngbpraman sahrbkardaenintamaephn iw 7 3 phnlandxllarbruin sungkhadwaklyuthththangkarphthnaihmni cachwyihrthbalsrangsmdulkhxngngbpramaniddikhun samarthkahndmatrkarinkarphthna aelafunfuesrsthkicxyangyngyun srangkhwamaekhngaekrngaelakarkhyaytwihkbxutsahkrrmnamnaelaaeks rwmthngkarphthnaxutsahkrrmtxenuxngtang phthnaesrsthkicaelasngkhmaelathrphyakrmnusy rwmthngxutsahkrrmkhnadelkaelayxm karkhyaykhwamrwmmuxrahwangphakhrthaelaexkchn aeprruprthwisahkicbangkickar aelasrangkhwamaekhngaekrnginrabbkarenginaelakarkhlng nxkcakni rthbalbruinyngyudaenwkhidkhxngwithikarpkkhrxngthidi Good Governance rwmthngennkaresrimsrangkhwamaekhngaekrngihkbphakhexkchn sngesrimkarlngthunkbtangpraeths aelamimatrkarepidesridankarkha aelasrangbrryakasthiexuxxanwytxkarlngthun imechphaaaetbristhinpraeths aetrwmthungpraethstang cakklumxaesiyn aelananapraeths phthnapraethsihepnsunybrikarkarkhaaelakarthxngethiyw Service Hub for Trade and Tourism SHuTT 2003 Vision aelaepntladkarkhnthaysinkhathisakhykhxngphumiphakhexechiytawnxxkechiyngit sungepnepahmayprakarhnungkhxngokhrngkarkhwamrwmmuxkhxngklum Brunei Indonesia Malaysia Philippines East ASEAN Growth Area BIMP EAGA srangkhwamaekhngaekrngthangkarengin ephuxfunfuesrsthkicaelaexuxxanwytxokhrngkarphthnaesrsthkicaelasatharnupophkhphunthan nxkcakni cakkarthibruinidkahndaephnphthnapraethsihepnsunyklangkarenginnanachati Brunei International Financial Center BIFC odymicudmunghmaythicaykradbpraeths indankarbrikarkarengininradbnanachati kracaykhwamhlakhlaythangesrsthkic aelasrangnganihkbprachachnkarthxngethiyw aekikh dubthkhwamhlkthi karthxngethiywinbruin swnnirxephimetimkhxmul khunsamarthchwyephimkhxmulswnniidbruinepnpraethsthierimhnmaphthnaeruxngkarthxngethiywxyangcringcnginchwngimkipithiphanma inpi 2560 canwnnkthxngethiywtangchatithnghmdthiedinthangmathungbruindarussalamphansnambinnanachatibruinmicanwnnkthxngethiywthngsin 258 955 khnemuxethiybkbnkthxngethiywthimicanwn 218 809 khninpi 2559 ephimkhun 18 3 emuxethiybkbpikxn khwamsaerckhrngniekinkwathikhadkarniw 10 cakpithiaelwaelanbepnsthitithisungthisudkhxngcanwnnkthxngethiywtangchatinbtngaetpi 2554 thicanwnnkthxngethiyw 242 061 khnokhrngsrangphunthan aekikhkarkhmnakhm aekikh swnnirxephimetimkhxmul khunsamarthchwyephimkhxmulswnniidinpraethsechuxmoyngkndwyekhruxkhaythnnrayathang 2 800 kiolemtr 1 700 iml thanghlwngrayathang 135 kiolemtr 84 iml cakemuxng Muara ipyng Kuala Belait kalngidrbkarphthnatxetimepnthnnsxngelnbruinsamarthedinthangodyekhruxngbinthaelaelakarkhnsngthangbk thaxakasyannanachatibruinepncuderimtnthisakhykhxngpraeths saykarbinrxylbruin epnsaykarbinaehngchati misnambinxikaehnghnungkhuxsnambin Anduki thitngxyuin Seria thaeruxefxrrithi Muara ihbrikarechuxmtxipynglabwn maelesiy epnpraca eruxerwihbrikarkhnsngphuodysaraelasinkhaipyngekht Temburong thanghlwngsayhlkthiwingkhampraethsbruinkhuxthanghlwng Tutong Muara ekhruxkhaythnnkhxngpraethsidrbkarphthnaxyangdi bruinmithaeruxhlkxyuthi Muarasnambininbruinkalngidrbkarykradbxyangkwangkhwang snambinnanachaticangiepnthipruksadankarprbprungsingxanwykhwamsadwkihthnsmysungpccubnmitnthunkarwangaephnxyuthi 150 landxllar okhrngkarnimikahndcaephimphunthiphunihm 14 000 tarangemtr 150 000 tarangfut aelamixakharphuodysaraelaothngphuodysarkhaekhaihm emuxesrcsinokhrngkarnikhwamcuphuodysarpracapikhxngsnambinkhadwacaephimkhunepnsxngethacak 1 5 epn 3 lankhndwyrthyntswntwhnungkhnsahrbthuk 2 09 khnbruinmixtrakarepnecakhxngrthyntthisungthisudinolk niepnphlmacakkarthiimmirabbkarkhnsngthikhrxbkhlumphasinaekhataaelarakhanamnirsartakwtaephiyng 0 53 dxllartxlitrthnnsayihmrayathang 30 km 19 iml sungechuxmtxkbekht Muara aela Temburong khxngbruinmikahndcaaelwesrcinpi 2562 sibsikiolemtr 9 iml khxngthnnsaynicakhamxawbruin ichngbpramankxsrangsaphankhux 1 6 phnlandxllar karsuksa aekikh dubthkhwamhlkthi karsuksainpraethsbruin swnnirxephimetimkhxmul khunsamarthchwyephimkhxmulswnniidkarsuksainbruinthukkakbodykrathrwngsuksathikaraelakrathrwngsasna mikarsxnsasnaxislamaelamikarennkarsxnphasamaelyaelaphasaxngkvs satharnsukh aekikh swnnirxephimetimkhxmul khunsamarthchwyephimkhxmulswnniidbruinmiorngphyabalthidaeninkarodyrthbal nxkcakniyngmisunysukhphaphimtakwa 16 aehngaelakhliniksukhphaph 10 aehngkarduaelsukhphaphinbruinmikhaichcay 1 dxllarbruin aelafrisahrbedkthixayutakwa 12 piprachakrsastr aekikhechuxchati aekikh echuxchatiinpraethsbruinechuxchati rxylamlayu 67 cin 15 xun 18 inpi kh s 2007 praethsbruinmiprachakrpraman 423 196 khn epnechuxchatimlayu 250 967 khn 67 cin 56 187 khn 15 aelaxun 67 424 khn 18 xtrakarephimprachakrechliypila 3 5 sasna aekikh dubthkhwamhlkthi sasnainpraethsbruin sasnainpraethsbruinsasna rxylaxislam 67 phuthth 13 khrist 10 xun aelaimmisasna 10 msyidoxmar xali isfddin inpi kh s 2011 8 praethsbruinmiphunbthuxsasna aebngiddngni sasnaxislamnikaysunni 67 sasnaphuththnikaymhayan 13 sasnakhrist 10 sasnaxun aelaimmisasna 10 sahrbbthkhwamhlkinhmwdhmuni duthi phuththsasnainpraethsbruin phasa aekikh praethsbruinichphasamlayu Bahasa Melayu epnphasarachkar swnphasaxngkvsaelaphasacinepnphasarxngthiichsuxsarknaephrhlaywthnthrrm aekikhdubthkhwamhlkthi wthnthrrmbruin wthnthrrmkhxngbruinepnwthnthrrmkhxngxislam sungmikhwamekhrngkhrdkhxnkhangsungmak odysungkwaxinodniesiy epntn ethskal aekikh chawbruinkyngkhngechlimchlxngethskalsakhythangsasnaxislam odyechphaaethskalrxmtxn sungepnkarsinsudkhxngkarthuxsilxdxnskdisiththi prachachncaipeyiymephuxnhruxkhrxbkhrwaelarbprathanxaharchlxngrwmkn xahar aekikh dubthkhwamhlkthi xaharbruin xaharbruinmikhwamkhlaykhlungkbxaharthwipinphumiphakh odymiphunthancakkhawaelapla aelaewnkarbriophkhenuxhmu suxsarmwlchn aekikh dubthkhwamhlkthi suxsarmwlchninpraethsbruin suxinbruinidrbkarklawkhanwaepnrthbalmuxxachiph aelaimkhxymixisrainkarnaesnx khawicarnkhxngrthbalaelasthabnphramhakstriynnimkhxymikhawwicarn xyangirktamsuxphimphbthkhwamekiywkbrthbalethann kila aekikh dubthkhwamhlkthi kilainpraethsbruin bruininoxlimpik aela bruininpharalimpik praethsbruinmikilathiyxdniyminpraethskhuxkilafutbxl aelamikarsngnkkilaipaekhngkhnkilatamoxkastang aetimkhxyprasbkhwamsaercmaknkechingxrrth aelaxangxing aekikhechingxrrth http www pmo gov bn Department of Economic Planning and Development Population www depd gov bn phasaxngkvs subkhnemux 2017 12 12 3 0 3 1 3 2 3 3 World Economic Outlook Database January 2019 International Monetary Fund subkhnemux 24 February 2019 Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 December 2020 pp 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 subkhnemux 16 December 2020 karpraeminprachakrolk ph s 2560 ESA UN org custom data acquired via website United Nations Department of Economic and Social Affairs Population Division subkhnemux 10 September 2017 Pocock Tom 1973 Fighting General The Public amp Private Campaigns of General Sir Walter Walker First ed London Collins ISBN 0 00 211295 7 khnswnihymkekhaicphidwabruinepnphuphlitnamnrayihy aetinkhxethccring primankarphlitnamnkhxngbruinmakkwapraethsithyimmaknkaelanxykwamaelesiymak praethsithyphlitid 138 000 baerl wn maelesiyphlitid 800 000 baerl wn bruinphlitid 180 000 baerl wn aetenuxngcakbruinepnpraethselkmiprachakrimthung 4 aesnkhn ethiybethakbcnghwdelk khxngithyethann cungichnamninpraethsephiyngelknxy thiehluxsngepnsinkhaxxkthnghmd karthimiprachakrnxythaihrayidcaknamnephiyngphxthicasrangkhwamrarwyihkbphupkkhrxngaelaphlemuxngid nxkcakni phunthikhxngpraethsmaelesiyklxmrxbbruin thaihbriewnthiminamnaelaaeksthrrmchatiswnihyinbriewnnncaxyuinkarkhrxbkhrxngkhxngrthsarawkaelarthsabah maelesiytawnxxk 1 Religion in Brunei xangxingwikisxrs mibthkhwamcaksaranukrmbritanika chbb kh s 1911 ekiywkb Brunei bthkhwamnirwmexangansatharnsmbticakedxaewildaefktbukAtiyah Jeremy 2002 Rough guide to Southeast Asia Rough Guide ISBN 978 1 85828 893 2 CS1 maint ref harv link Frankham Steve 2008 Footprint Borneo Footprint Guides ISBN 978 1 906098 14 8 CS1 maint ref harv link Gudgeon L W W 1913 British North Borneo Adam and Charles Black London Cite journal requires journal help CS1 maint ref harv link Nicholl Robert 2002 European sources for the history of the Sultanate of Brunei in the Sixteenth Century Special Publications no 9 Muzium Brunei ISBN 9780802849458 CS1 maint ref harv link History for Brunei 2009 History for Brunei Darussalam Sharing our Past Curriculum Development Department Ministry of Education ISBN 99917 2 372 2 CS1 maint ref harv link McAmis Robert Day 2002 Malay Muslims the history and challenge of resurgent Islam in Southeast Asia Wm B Eerdmans Publishing ISBN 978 0 8028 4945 8 CS1 maint ref harv link Melo Alip Eufronio 1964 Political and cultural history of the Philippines Volumes 1 2 CS1 maint ref harv link Oxford Business Group 2009 The Report Brunei Darussalam 2009 Oxford Business Group ISBN 978 1 907065 09 5 CS1 maint ref harv link Saunders Graham E 2002 A history of Brunei Routledge ISBN 978 0 7007 1698 2 CS1 maint ref harv link United States War Dept 1903 Annual reports Volume 3 Government Printing Office Cite journal requires journal help CS1 maint ref harv link Oxford Business Group 2013 The Report Brunei Darussalam 2013 Oxford Business Group ISBN 978 1 907065 78 1 CS1 maint ref harv link praethsbruindarussalam cakewbistkrathrwngtangpraethsaehlngkhxmulxun aekikhekhathungcak https th wikipedia org w index php title praethsbruin amp oldid 9576055, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,

บทความ

, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม