แม่ย่านาง

แม่ย่านาง เป็นผีผู้หญิงที่ประจำรักษาเรือ

ชาวประมงไทยส่วนใหญ่แต่โบราณเชื่อว่า เรือประมงทุกลำมีแม่ย่านางเรือประทับอยู่ และเมื่อชาวประมงจะออกเรือเพื่อจับปลาทุกครั้งจะต้องเซ่นไหว้แม่ย่านาง เพื่อให้มีสวัสดิมงคลต่อการประกอบอาชีพ และเพื่อให้แม่ย่านางเรือปกป้องคุ้มครองมิให้เกิดอันตราย (การนับน้ำจะเริ่มนับตั้งแต่ แรม ๓ ค่ำ-ขึ้น ๑๑ ค่ำ เรียกว่า ๑ น้ำ)

ที่สมุทรสาคร อุปกรณ์ที่ใช้ประกอบพิธีไหว้แม่ย่านางเรือ ได้แก่ ขนมจันอับ เป็ด ปลาหมึกแห้ง เนื้อหมูสามชั้น ข้าว ผลไม้ ๓ อย่าง ผ้าสามสี กระดาษเงิน กระดาษทอง ธูป ๑ กำ ดอกไม้ ๑ กำ น้ำ ๑ ขัน กิ่งทับทิม ๑ กำ

ในการประกอบพิธีเจ้าของเรือจะนำขนมอันจับ เป็ด ปลาหมึกแห้ง เนื้อหมูสามชั้น ข้าว ผลไม้ ผ้าสามสี กระดาษเงิน กระดาษทอง ดอกไม้ น้ำ กิ่งทับทิม ใส่ในถาด นำถาดไปวางที่โขนเรือ แล้วจุดธูป เพื่อกล่าวคำอัญเชิญแม่ย่านางเรือมารับเครื่องเซ่นไหว้ รวมไปถึงขอพรให้คุ้มครองปกปักรักษาจากอันตรายและให้ประสบความเป็นสวัสดิมงคงในการประกอบอาชีพ จากนั้นจึงนำผ้าสามสี ดอกไม้ ธูป ไปผูกที่โขนเรือ เผากระดาษเงิน กระดาษทอง จุดประทัด ประพรมน้ำจากขันด้วยกิ่งทับทิมจนทั่วลำเรือ ต่อจากนั้นจึงเริ่มออกเรือ

ชาวประมงเชื่อว่าโขนเรือเป็นที่ประทับของแม่ย่านางเรือ ดังนั้น โขนเรือจึงนับว่าเป็นส่วนที่สำคัญที่สุดของเรือ และเป็นเสาเอกของเรือ จึงให้ความเคารพกราบไหว้และห้ามมิให้ผู้ใดเตะ เหยียบ นั่ง ยืน ข้าม หรือกระทำการใด ๆ อันเป็นที่ลบหลู่ต่อโขนเรือ ด้วยความเชื่อที่ว่าหากมีผู้ลบหลู่โขนเรือแล้วจะนำความเดือดร้อนและความอับโชคมาสู่เจ้าของเรือและลูกเรือ

ต่อมามีผู้เชื่อว่าแม่ย่านางเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ช่วยคุ้มครองยานพาหนะอื่นด้วย เช่น รถยนต์ เครื่องบิน เป็นต้น โดยสมมติว่าคอนโซลรถยนต์เป็นที่สถิตของแม่ย่านางรถ วิธีบูชามักนำผ้าสามสีและพวงมาลัยมาผูกและแขวนไว้

อ้างอิง

1. สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคกลาง เล่ม ๑๕ ปี พ.ศ. ๒๕๔๒ หน้า ๗๒๗๗
2. "ตำนานเทพเจ้าจีน "มาจู่" สู่ "แม่ย่านาง" พื้นที่ศักดิ์สิทธิ์จากหัวเรือถึงคอนโซลรถยนต์". ศิลปวัฒนธรรม. 8 January 2021. สืบค้นเมื่อ 10 April 2021.