อำเภอป่าซาง

ป่าซาง (คำเมือง: ) เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดลำพูน มีความเจริญเป็นอันดับที่ 2 รองจากอำเภอเมืองลำพูน ในอดีตเป็นอำเภอขนาดใหญ่ ต่อมาได้แยกออกเป็นอำเภอบ้านโฮ่งและอำเภอเวียงหนองล่องดังเช่นปัจจุบัน

อำเภอป่าซาง
อำเภอ
คำขวัญ:  พระพุทธบาทงามลออ ผ้าทอหัตถกรรม งามล้ำประเพณี คุณภาพดีหอมกระเทียม ยอดเยี่ยมลำไย ถิ่นใหญ่ไทยอง แผ่นดินทองหริภุญไชย
พิกัดภูมิศาสตร์: 18°31′33″N 98°56′21″E / 18.52583°N 98.93917°E / 18.52583; 98.93917
อักษรไทย	อำเภอป่าซาง
อักษรโรมัน	Amphoe Pa Sang
จังหวัด	ลำพูน
พื้นที่
• ทั้งหมด	299.95 ตร.กม. (115.81 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	53,750 คน
• ความหนาแน่น	179.20 คน/ตร.กม. (464.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	51120
รหัสภูมิศาสตร์	5106
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอป่าซาง หมู่ที่ 1 ถนนลำพูน-ลี้ ตำบลป่าซาง อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน 51120
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอป่าซางตั้งอยู่ทางทิศเหนือของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอสันป่าตอง (จังหวัดเชียงใหม่) และอำเภอเมืองลำพูน
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเมืองลำพูนและอำเภอแม่ทา
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอแม่ทาและอำเภอบ้านโฮ่ง
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอบ้านโฮ่ง อำเภอเวียงหนองล่อง และอำเภอดอยหล่อ (จังหวัดเชียงใหม่)

ประวัติ

ป่าซาง (เดิมชื่อ อำเภอปากบ่อง) เป็นเมืองเก่าชุมชนเก่าแก่ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขา ส่วนที่ตั้งของอำเภอป่าซางนั้นตั้งอยู่ที่ราบลุ่มแม่น้ำทากับแม่น้ำปิง ก่อนที่จะตั้งเป็นอำเภอป่าซางนั้น บ้านป่าซางเป็นตำบลหนึ่งของอำเภอปากบ่อง จังหวัดลำพูน

ในอดีตเมื่อครั้งสมัย พระยาวชิรปราการ (เจ้ากาวิละ) ทรงขับไล่พม่าออกจากแผ่นดินล้านนาได้แล้ว เป็นยุคของการ "เก็บผักใส่ซ้า เก็บข้าใส่เมือง" ทรงรวบรวมสะสมไพร่พลไว้ที่ป่าซาง โดยใช้ชื่อว่า เวียงเวฬุคาม ลักษณะเวียงเวฬุคามตั้งอยู่ที่ราบลุ่มแม่น้ำกวงด้านทิศตะวันตก มีแนวกำแพงเมืองลักษณะในรูปเกือกม้าหรือรูปครึ่งวงเดือน คูน้ำที่ล้อมรอบเวียงเวฬุคามนั้นใช้น้ำไหลเข้าจากน้ำแม่ทาโดยมีฝายกั้นที่หน้าธนาคารออมสินปัจจุบัน น้ำไหลรอบคูเมืองไปออกที่ข้างป่าช้าป่าซางปัจจุบัน ลักษณะกำแพงเมืองเวฬุคามกว้างประมาณ 1 เมตร และมีป้อมยามรักษาการณ์ตลอดแนวกำแพงเมืองระยะห่างประมาณ 100 เมตร ปัจจุบันซากกำแพงเมืองเวฬุคามยังมองซากอยู่เป็นช่วง ๆ ยาวกว่า 1.5 กิโลเมตร

• วันที่ - 2460 แยกพื้นที่ตำบลบ้านโฮ่ง ตำบลป่าพลู ตำบลเหล่ายาว และตำบลศรีเตี้ย อำเภอป่าซาง มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอบ้านโฮ่ง ขึ้นกับอำเภอป่าซาง
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลบ้านเรือน แยกออกจากตำบลปากบ่อง และตำบลท่าตุ้ม ตั้งตำบลแม่แรง แยกออกจากตำบลปากบ่อง ตำบลท่าตุ้ม ตำบลมะกอก และตำบลป่าซาง ตั้งตำบลม่วงน้อย แยกออกจากตำบลมะกอก และตำบลป่าซาง ตั้งตำบลหนองล่อง แยกออกจากตำบลวังผาง ตั้งตำบลเหล่ายาว แยกออกจากตำบลศรีเตี้ย
• วันที่ 14 เมษายน 2496 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอปากบ่อง จังหวัดลำพูน เป็นอำเภอป่าซาง
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลป่าซาง ในท้องที่บางส่วนของตำบลป่าซาง และตำบลปากบ่อง
• วันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2499 โอนพื้นที่หมู่ 5 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองล่อง ไปตั้งเป็นหมู่ 6 ของตำบลวังผาง
• วันที่ 5 มิถุนายน 2499 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอบ้านโฮ่ง อำเภอป่าซาง เป็น อำเภอบ้านโฮ่ง
• วันที่ 22 มิถุนายน 2519 ตั้งตำบลนครเจดีย์ แยกออกจากตำบลท่าตุ้ม ตำบลน้ำดิบ และตำบลมะกอก
• วันที่ 30 ตุลาคม 2522 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลป่าซาง เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น โดยขยายพื้นที่สุขาภิบาลให้ครอบคลุมทั้งตำบลป่าซาง
• วันที่ 18 กันยายน 2523 ตั้งตำบลหนองยวง แยกออกจากตำบลวังผาง
• วันที่ 19 ตุลาคม 2525 จัดตั้งสุขาภิบาลม่วงน้อย ในท้องที่บางส่วนของตำบลม่วงน้อย
• วันที่ 27 กันยายน 2527 โอนพื้นที่หมู่ 8 บ้านสันห้างเสือ (ในขณะนั้น) ของตำบลมะกอก ไปตั้งเป็นหมู่ 9 ของตำบลนครเจดีย์
• วันที่ 26 เมษายน 2536 จัดตั้งสุขาภิบาลวังผาง ในท้องที่บางส่วนของตำบลวังผาง
• วันที่ 22 มีนาคม 2538 แยกพื้นที่ตำบลหนองล่อง ตำบลหนองยวง และตำบลวังผาง อำเภอป่าซาง มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอเวียงหนองล่อง ขึ้นกับอำเภอป่าซาง
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลป่าซาง สุขาภิบาลม่วงน้อย และสุขาภิบาลวังผาง เป็นเทศบาลตำบลป่าซาง เทศบาลตำบลม่วงน้อย และเทศบาลตำบลวังผาง ตามลำดับ
• วันที่ 6 กรกฎาคม 2547 ยุบสภาตำบลม่วงน้อย รวมกับเทศบาลตำบลม่วงน้อย
• วันที่ 6 ตุลาคม 2547 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลปากบ่อง รวมกับเทศบาลตำบลป่าซาง
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอเวียงหนองล่อง อำเภอป่าซาง เป็น อำเภอเวียงหนองล่อง

สนามบินลำพูน

อำเภอป่าซาง เคยเป็นสถานที่ตั้งของสนามบินลำพูน ซึ่งเจ้าจักรคำขจรศักดิ์ ได้เห็นความสำคัญของการอากาศยาน จึงได้ดำริให้จัดทำสนามบินประจำจังหวัดขึ้น มีเนื้อที่ 156 ไร่ 1 งาน โดยเจ้าจักรคำขจรศักดิ์ เป็นผู้ออกค่าใช้จ่ายในการจัดซื้อที่ดินเป็นเงินจำนวน 1,176 บาท เมื่อปี พ.ศ. 2466

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอป่าซางแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 9 ตำบล 90 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับที่	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	ประชากรทั้งหมด (พ.ศ. 2559)	ประชากรแยกตามส่วนท้องถิ่น (พ.ศ. 2559)
1.	ปากบ่อง	Pak Bong	5	3,399	3,399	(ทต.ป่าซาง)
2.	ป่าซาง	Pa Sang	5	5,413	5,413	(ทต.ป่าซาง)
3.	แม่แรง	Mae Raeng	11	7,319	7,319	(ทต.แม่แรง)
4.	ม่วงน้อย	Muang Noi	8	4,408	4,408	(ทต.ม่วงน้อย )
5.	บ้านเรือน	Ban Ruean	8	4,037	4,037	(อบต.บ้านเรือน)
6.	มะกอก	Makok	9	5,352	5,352	(ทต.มะกอก)
7.	ท่าตุ้ม	Tha Tum	14	7,286	7,286	(อบต.ท่าตุ้ม)
8.	น้ำดิบ	Nam Dip	17	9,578	9,578	(อบต.น้ำดิบ)
9.	นครเจดีย์	Nakhon Chedi	13	8,781	8,781	(อบต.นครเจดีย์)
รวม			90	55,573	25,891 (เทศบาล) 29,682 (อบต.)

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอป่าซางประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 8 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลป่าซาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปากบ่องและตำบลป่าซางทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลม่วงน้อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลม่วงน้อยทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลแม่แรง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแม่แรงทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลมะกอก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมะกอกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านเรือน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเรือนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าตุ้ม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าตุ้มทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลน้ำดิบ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลน้ำดิบทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนครเจดีย์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนครเจดีย์ทั้งตำบล

สถานที่ท่องเที่ยว

• แหล่งศิลาแลง
• วัดป่าเหียง
• หอศิลป อุทยานธรรมะ
• ตลาดสินค้าพื้นเมืองป่าซาง
• วัดพระบาทตากผ้า
• วัดหนองเงือก
• แหล่งทอผ้าบ้านหนองเงือก
• ถ้ำเอราวัณ

อ้างอิง

1. [1]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ
2. [2]พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนชื่ออำเภอและตำบลบางแห่ง พ.ศ. ๒๔๙๖
3. [3]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลป่าซาง อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน
4. [4]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน
5. [5]พระราชกฤษฎีกาจัดตั้งอำเภอนาทวี อำเภอสะบ้าย้อย อำเภอคำชะอี อำเภอย่านตาขาว อำเภอวัดโบสถ์ อำเภอหนองบัว อำเภอวัฒนานคร อำเภอแสวงหา อำเภอท่าชนะ อำเภอพระพุทธบาท อำเภอโนนสัง อำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอคอนสวรรค์ อำเภอบ้านโฮ่ง อำเภอคีรีมาศ อำเภอชนแดน อำเภอแม่แจ่ม อำเภอไทรน้อย และอำเภอบ้านแพง พ.ศ. ๒๔๙๙
6. [6]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน
7. [7]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลป่าซาง อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน
8. [8]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอแม่ทาและอำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน
9. [9]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลม่วงน้อย อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน
10. [10]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน
11. [11]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลวังผาง อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน
12. [12]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งเขตท้องที่อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน ตั้งเป็นกิ่งอำเภอเวียงหนองล่อง
13. [13]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง รวมสภาตำบลกับเทศบาลตำบล สภาตำบลม่วงน้อย รวมกับเทศบาลตำบลม่วงน้อย อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน
14. [14]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การยุบรวมองค์การบริหารส่วนตำบลปากบ่องกับเทศบาลตำบลป่าซาง
15. [15]พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอฆ้องชัย อำเภอดอนจาน อำเภอนาคู อำเภอสามชัย อำเภอโกสัมพีนคร อำเภอบึงสามัคคี อำเภอโคกโพธิ์ไชย อำเภอซำสูง อำเภอโนนศิลา อำเภอบ้านแฮด อำเภอเวียงเก่า อำเภอหนองนาคำ อำเภอเขาคิชฌกูฏ อำเภอคลองเขื่อน อำเภอเกาะจันทร์ อำเภอเนินขาม อำเภอหนองมะโมง อำเภอซับใหญ่ อำเภอดอยหลวง อำเภอเวียงเชียงรุ้ง อำเภอดอยหล่อ อำเภอแม่ออน อำเภอหาดสำราญ อำเภอเกาะกูด อำเภอเกาะช้าง อำเภอวังเจ้า อำเภอวังยาง อำเภอเทพารักษ์ อำเภอบัวลาย อำเภอพระทองคำ อำเภอเมืองยาง อำเภอลำทะเมนชัย อำเภอสีดา อำเภอช้างกลาง อำเภอนบพิตำ อำเภอชุมตาบง อำเภอแม่เปิน อำเภอภูเพียง อำเภอแคนดง อำเภอบ้านด่าน อำเภอสามร้อยยอด อำเภอภูกามยาว อำเภอภูซาง อำเภอศรีนครินทร์ อำเภอดงเจริญ อำเภอบึงนาราง อำเภอสากเหล็ก อำเภอกุดรัง อำเภอชื่นชม อำเภอเชียงขวัญ อำเภอทุ่งเขาหลวง อำเภอหนองฮี อำเภอสุขสำราญ อำเภอเขาชะเมา อำเภอนิคมพัฒนา อำเภอบ้านคา อำเภอเวียงหนองล่อง อำเภอหนองหิน อำเภอเอราวัณ อำเภอโพธิ์ศรีสุวรรณ อำเภอศิลาลาด อำเภอมะนัง อำเภอบางเสาธง อำเภอโคกสูง อำเภอวังสมบูรณ์ อำเภอวิภาวดี อำเภอเขวาสินรินทร์ อำเภอโนนนารายณ์ อำเภอพนมดงรัก อำเภอศรีณรงค์ อำเภอเฝ้าไร่ อำเภอโพธิ์ตาก อำเภอรัตนวาปี อำเภอสระใคร อำเภอกู่แก้ว อำเภอประจักษ์ศิลปาคม อำเภอนาตาล อำเภอนาเยีย อำเภอน้ำขุ่น อำเภอสว่างวีระวงศ์ และอำเภอเหล่าเสือโก้ก พ.ศ. ๒๕๕๐
16. คำแถลงการณ์ของกรมเสนาธิการทหารบก เรื่อง สนามบินจังหวัดลำพูน
17. รายงานสถิติจำนวนประชากรและบ้าน พ.ศ. 2559 จังหวัดลำพูน กรมการปกครอง
18. [16]๖ กรกฎาคม ๒๕๔๗ ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง รวมสภาตำบลกับเทศบาลตำบล สภาตำบลม่วงน้อย รวมกับเทศบาลตำบลม่วงน้อย อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน