ป้อมวิไชยประสิทธิ์

ป้อมวิไชยประสิทธิ์ หรือ ป้อมวิไชยเยนทร์ เป็นป้อมปราการเก่าแก่ ริมแม่น้ำเจ้าพระยา ตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาด้านตะวันตก ทางเหนือของปากคลองบางหลวง (คลองบางกอกใหญ่) ปัจจุบันอยู่ในบริเวณกองบัญชาการกองทัพเรือ พระราชวังเดิม ถนนอรุณอมรินทร์ เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร

ป้อมวิไชยประสิทธิ์
Wichaiprasit Fort
ป้อมวิไชยประสิทธิ์ ริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา
ข้อมูลทั่วไป
ประเภท	ป้อมปราการ
เมือง	เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร
ประเทศ	ประเทศไทย
เริ่มสร้าง	รัชสมัยของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช
ข้อมูลทางเทคนิค
โครงสร้าง	ก่ออิฐถือปูน
การออกแบบและการก่อสร้าง
สถาปนิก	มองซิเออร์เดอ ลา มาร์

ป้อมวิไชยประสิทธิ์

ป้อมวิไชยประสิทธิ์เดิมเป็นป้อมหอรบตั้งอยู่มุมกำแพงเมืองบางกอก (ธนบุรี) ถูกสร้างขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยาเพื่ออารักขาปากแม่น้ำ ซึ่งเป็นเส้นทางการค้าขายสำคัญ คาดว่าป้อมนี้ถูกสร้างขึ้นก่อนรัชสมัยของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช โดยอาจมีชาวโปรตุเกสช่วยออกแบบ

ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ ได้ทรงให้ปรับปรุงและสร้างป้อมเมืองบางกอกขึ้นใหม่ โดยอาจดำเนินการตามคำกราบบังคมทูลของเจ้าพระยาวิชเยนทร์ (คอนสแตนติน ฟอลคอน) การออกแบบและควบคุมการก่อสร้างป้อมทำโดยมองซิเออร์เดอ ลา มาร์ นายช่างชาวฝรั่งเศสผู้มีบทบาทในการก่อสร้างป้อมปราการหลายแห่งสมัยสมเด็จพระนารายณ์ โดยคุณพ่อ โทมัสโซ วัลกวาเนรา บาทหลวงคณะเยสุอิตชาวอิตาเลียน เป็นที่ปรึกษาด้านวิศวกรรม ลา มาร์ได้วางแผนก่อสร้างป้อมดาวตามแบบตะวันตกทั้งสองฝั่งแม่น้ำ มีโซ่ขึงกั้นแม่น้ำเพื่อป้องกันเรือเข้าออก แต่มีเพียงป้อมฝั่งตะวันออกที่ได้สร้างจนสำเร็จ ก่อนจะเกิดการปฏิวัติเมื่อปลายแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์ และถูกรื้อลงในสมัยรัตนโกสินทร์ (บางแหล่งกล่าวว่ารื้อลงในสมัยสมเด็จพระเพทราชา) ป้อมวิไชยประสิทธิ์จึงยังคงรูปลักษณ์เดิมอยู่

ป้อมทั้งสองฝั่งแม่น้ำนี้ แหล่งข้อมูลบางแหล่งระบุชื่อป้อมฝั่งตะวันออกว่า ป้อมวิไชยเยนทร์ และฝั่งตะวันตกว่าป้อมวิไชยประสิทธิ์ ขณะที่บางแหล่งเรียกรวมกันว่าป้อมวิไชยเยนทร์หรือ ป้อมบางกอก และระบุว่าต่อมาเมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงสถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานี ได้ทรงสร้างพระราชวังขึ้นบริเวณป้อมฝั่งตะวันตก พร้อมกับปรับปรุงป้อมพระราชทานนามว่า "ป้อมวิไชยประสิทธิ์"

ป้อมวิไชยประสิทธิ์มีสถาปัตยกรรมเป็นป้อมก่ออิฐฉาบปูน มีกำแพงรูปแปดเหลี่ยม 2 ชั้น สร้างขนานกัน กำแพงชั้นในมีหอคอยกลมทรงสอบสองหลัง ตั้งอยู่บนกำแพงตรงมุมด้านทิศเหนือ และทิศใต้

ปัจจุบันป้อมวิไชยประสิทธิ์อยู่ในความดูแลของกองทัพเรือไทย ใช้เป็นที่ยิงสลุตในพระราชพิธีสำคัญต่าง ๆ และมีการติดตั้งเสาธงบริเวณทางเข้าป้อมทางทิศตะวันตกตรงกำแพงชั้นใน เพื่อชักธงราชนาวีและธงผู้บัญชาการทหารเรือ

อ้างอิง

1. พิพัฒน์ กระแจะจันทร์. (2560). การค้าในการเมือง กับ มองซิเออร์ เดอ ลามาร์ วิศวกรฝรั่งเศสผู้ออกแบบป้อมกำแพงเมืองในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์. วิจิตรศิลป์. 8(2): 185-264. https://www.tci-thaijo.org/index.php/fineartsJournal/article/view/78661.
2. 160ปี ของคณะเยสุอิต ในกรุงศรีอยุธยา
3. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2009-09-06. สืบค้นเมื่อ 2009-04-19.

แหล่งข้อมูลอื่น

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ ป้อมวิไชยประสิทธิ์
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากมัลติแมป หรือโกลบอลไกด์
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

พิกัดภูมิศาสตร์: 13°44′32″N 100°29′27″E / 13.742199°N 100.4907846°E / 13.742199; 100.4907846