พระอุทัยประเทศ (บัว นิวงษา)

พระอุทัยประเทศ (บัว นิวงษา) เจ้าเมืองฮามองค์แรก เจ้าเมืองลำองค์แรก เจ้าเมืองรามราชองค์แรก (ปัจจุบันคือตำบลรามราช อำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม) มีพระนามเดิมว่า ท้าวบัว หรือ อาชญาบัว ทรงเป็นเจ้าเมืองที่สืบเชื้อสายจากเจ้านายเผ่ากะโซ่ (ไทโส้) ในเมืองเชียงฮ่ม (เชียงฮม) ประเทศลาว อีกทั้งเป็นต้นตระกูล นิวงษา และ แก้วนิวงศ์ แห่งตำบลรามราช อำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม ในภาคอีสานของประเทศไทย

พระอุทัยประเทศ (บัว นิวงษา)
เจ้าเมืองรามราช, เจ้าเมืองลำ, เจ้าเมืองฮาม
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	เมืองเชียงฮ่ม ราชอาณาจักรล้านช้าง
เสียชีวิต	เมืองรามราช ราชอาณาจักรล้านช้างใต้การปกครองของสยาม
ศาสนา	ศาสนาพุทธและศาสนาผีบรรพบุรุษ

พระประวัติ

อพยพไพร่พล

พ.ศ. ๒๓๗๖ หลังสงครามเจ้าอนุวงศ์แห่งเวียงจันทน์ (ครองราชย์ พ.ศ. ๒๓๔๘-๒๓๗๑) เสร็จสิ้นลง ตลอดจนการล่มสลายของราชวงศ์เวียงจันทน์อันเก่าแก่ ทำให้พระเจ้าแผ่นดินญวนส่งกองทัพไปยึดหัวเมืองต่างๆ ของอาณาจักรล้านช้างทางตอนใต้และเขมรเพื่อขยายอิทธิพลและแสดงความเข้มแข็งทางการปกครอง อีกทั้งขยายอิทธิพลเข้ารบกวนราษฎรลาวในแถบหัวเมืองลาวทางภาคอีสานตอนล่างซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของราชอาณาจักรล้านช้างด้วย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวเห็นเป็นโอกาสในการเข้ายึดราชอาณาจักรล้านช้าง จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) เป็นแม่ทัพยกกองทัพสยามไปรบกับญวนที่อาณาจักรเขมรและเมืองไซ่ง่อน เพื่อตัดกำลังญวนไม่ให้มีอิทธิพลเหนือล้านช้างและเขมร ศึกสงครามระหว่างกองทัพญวนกับสยามยืดเยื้อเป็นเวลานาน พ.ศ. 2390 สงครามยุติลงโดยการทำสัญญาสงบศึกระหว่างกัน ในประวัติศาสตร์เรียกสงครามครั้งนี้ว่า อานามสยามยุทธ์ ผลพวงศึกครั้งนี้ทำให้ราษฎรลาวและราษฎรเผ่าต่างๆ ในหัวเมืองล้านช้างตอนใต้ได้รับความเดือดร้อน ถูกญวนและสยามกดขี่ข่มเหงกะเกณฑ์ไพร่พลและเสบียงอาหารเพื่อเป็นกำลังให้แก่ทั้งสองฝ่าย ราษฎรที่ได้รับความเดือดร้อนได้พากันละทิ้งบ้านเรือนอพยพมาทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงจำนวนมาก ฝ่ายท้าวบัวกรมการเมืองเชียงฮ่มซึ่งเป็นบุตรของท้าวนิเจ้านายชั้นผู้ใหญ่ของเมืองเชียงฮ่ม ได้เป็นหัวหน้าอพยพไพร่พลเผ่าภูไทและเผ่าโซ่ (กระโซ่) เมืองเชียงฮ่มและเมืองผาบังทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง (ปัจจุบันอยู่ในแขวงสุวรรณเขตของลาว) จำนวน ๔๔๙ คน (หลักฐานบางแห่งกล่าวว่า ๔๕๘ คน) ขึ้นมาทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือถึงแม่น้ำท่าแขกแล้วพักไพร่พลอยู่

เป็นเจ้าเมืองฮาม

ในจดหมายเหตุตำนานเมืองท่าอุเทน ของหลวงชำนาญอุเทนดิษฐ์ (บาฮด กิตติศรีวรพันธุ์) กล่าวว่า ต่อมาฝ่ายพระสุนทรราชวงศามหาขัติยชาติ (ฝ้าย ปทุมชาติ) เจ้าประเทศราชเมืองนครพนมและเมืองยศสุนธร (ยโสธร) ในขณะนั้น ได้พยายามบังคับราษฎรลาวฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงให้เข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภารเจ้าแผ่นดินสยาม เพื่อไม่ให้เป็นกำลังแก่นครเวียงจันทน์และญวน ท้าวบัวจึงพาไพร่พลลงเรือข้ามแม่น้ำโขงมายังฝั่งขวาเขตแดนเมืองนครพนม แล้วอพยพไพร่พลไปตั้งอยู่ที่ดอนนาเมืองฮามสร้างบ้านเรือนอยู่หนาแน่น จากนั้นท้าวบัวได้เดินทางมาเข้าเฝ้าพระสุนทรราชวงศามหาขัติยชาติ (ฝ้าย) ขอพึ่งพระบรมโพธิสมภารเจ้าแผ่นดินสยาม พ.ศ. ๒๓๘๐ พระสุนทรราชวงศามหาขัติยชาติ (ฝ้าย) จึงให้ท้าวบัวและไพร่พลสร้างเมืองอยู่ทางทิศตะวันออกของเมืองนครพนมบริเวณดอนนาเมืองฮามนั้นแล้วให้ชื่อว่า เมืองฮาม เสมอหัวเมืองชั้นจัตวา พร้อมตั้งท้าวบัวเป็นเจ้าเมืองฮามหรืออาชญาหลวงเมืองฮามขึ้นตรงต่อเมืองนครพนม ปัจจุบันอยู่ในเขตพื้นที่บ้านยอดชาติ อำเภอปลาปาก จังหวัดนครพนม

เป็นเจ้าเมืองลำ

เมืองฮามเดิมนั้นตั้งอยู่บนพื้นที่แห้งแล้งกันดาร การเพาะปลูกได้ผลผลิตน้อยราษฎร์ทำมาหากินฝืดเคือง ต่อมาท้าวบัวเจ้าเมืองได้พาไพร่พลจำนวนหนึ่งออกเที่ยวป่าล่าสัตว์ หาของป่า และคล้องช้างป่ามาใช้งาน จนเดินทางมาถึงบริเวณหนองขุ่น (บุ่งเค็ม) เห็นเป็นพื้นที่มีทำเลดี อุดมสมบูรณ์ด้วยป่าไม้และแหล่งน้ำ มีสัตว์ป่ามาก มีสัตว์น้ำกบเขียดชุกชุม และอยู่ไม่ไกลจากตัวเมืองนครพนมมากนัก บริเวณนั้นปรากฏลำธารสายหนึ่งมีน้ำไหลตลอดปี ท้าวบัวและไพร่พลได้พบหมูป่าขาพิการ (ขาเค) ตัวหนึ่งมีอาการตื่นตกใจกลัวผู้คน วิ่งขาเขยกลงไปในลำห้วยนั้นแล้วว่ายข้ามน้ำขึ้นฝั่งตรงข้าม จากนั้นก็วิ่งขาเขยกเข้าป่าหายลับไป ท้าวบัวและไพร่พลจึงเรียกลำน้ำนั้นว่า ห้วยหมูขาเค ต่อมาชาวบ้านเรียกสั้นๆ ว่า ห้วยหมูเค จากนั้นก็กร่อนเสียงเป็น ห้วยมุเค ในปัจจุบัน เมื่อกลับจากการเที่ยวป่าแล้ว ท้าวบัวได้นำบ่าวไพร่ราษฎรอพยพมาสร้างเมืองใหม่ ณ ที่แห่งนี้ จากนั้นจึงแจ้งให้พระสุนทรราชวงศามหาขัติยชาติ (ฝ้าย) เจ้าเมืองนครพนมทราบ เจ้าเมืองนครพนมจึงตั้งนามเมืองให้ใหม่ว่า เมืองลำ เหตุด้วยอาศัยนิมิตนามเมืองจากชื่อเมืองฮามเดิม ซึ่งชาวลาวนิยมออกเสียง ล หรือ ร เป็น ฮ และอาศัยลำห้วยมุเคเป็นนิมิต ชาวบ้านทั่วไปเรียกบริเวณที่ตั้งเมืองลำว่า บ้านนาซาวหนองขุ่น ท้าวบัวได้รับแต่งตั้งให้เป็นเจ้าเมืองลำขึ้นตรงต่อเมืองนครพนมตามเดิม ปัจจุบันพื้นที่บางส่วนของเมืองลำเป็นทุ่งนา บางส่วนเป็นป่าไม้ดอนหอปู่ตา ใกล้บริเวณถนน รพช. ด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือ และฝั่งขวาลำห้วยมุเคด้านทิศใต้เยื้องกับฝั่งหมู่บ้านรามราช

ไพร่พลอพยพกลับคืนฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง

เมื่อท้าวบัวและราษฎรตั้งเมืองลำเสร็จแล้ว ราษฎรเผ่าภูไทเมืองลำกลุ่มหนึ่งมีความคิดถึงเมืองเชียงฮ่มอันเป็นถิ่นฐานเดิม ได้พากันขออนุญาตต่อท้าวบัวเจ้าเมืองอพยพข้ามแม่น้ำโขงไปยังฝั่งซ้าย แต่ทราบข่าวว่าเมืองเชียงฮ่มยังอยู่ใต้อิทธิพลของพระเจ้าแผ่นดินญวนอยู่ จึงเปลี่ยนใจไปตั้งบ้านเมืองอยู่ทางทิศตะวันออกของเมืองท่าแขกฝั่งตรงข้ามเมืองนครพนมแล้วให้ชื่อว่า เมืองลำ เช่นเดียวกัน ปัจจุบันเมืองลำทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงถูกลดฐานะเป็นหมู่บ้านหนึ่งในเขตปกครองของแขวงคำม่วน ประเทศลาว ตั้งอยู่ตรงข้ามบ้านเมืองเก่า (เมืองเก่าหนองจันทร์) และบ้านท่าค้อของฝั่งขวาแม่น้ำโขง ห่างจากแม่น้ำโขงลึกเข้าไปประมาณ ๑๐ กิโลเมตร เรียกว่า บ้านลามมะลาด ออกเสียงเหมือน บ้านรามราช ในตำบลรามราชของจังหวัดนครพนม

เป็นเจ้าเมืองรามราช

เมืองลำทางฝั่งขวาแม่น้ำโขงตั้งอยู่บนพื้นที่ลุ่ม เมื่อถึงฤดูฝนน้ำจากลำห้วยมุเคไหลบ่าท่วมบ้านเรือนราษฎรเกือบทุกปี เป็นเหตุให้ได้รับความลำบากมาก ท้าวบัวเจ้าเมืองได้อพยพราษฎรย้ายบ้านเรือนข้ามห้วยมุเคมาสร้างบ้านเรือนใหม่บนพื้นที่ดอนน้ำท่วมไม่ถึง ชาวบ้านเรียกว่า โคกจั๊กจั่น คือบริเวณหมู่บ้านรามราชในปัจจุบัน แล้วแจ้งความแก่เจ้าเมืองนครพนม เจ้าเมืองนครพนมพิจารณาเห็นว่าเมืองลำที่ย้ายมาสร้างใหม่เป็นชุมชนขนาดใหญ่ มีจำนวนราษฎรมากขึ้น บ้านเรือนสร้างด้วยไม้เนื้อแข็ง มั่นคงถาวรและแข็งแรงดี อีกทั้งท้าวบัวเจ้าเมืองก็มีความเข้มแข็ง ปกครองราษฎรด้วยความสงบเรียบร้อยดี พ.ศ. ๒๓๘๗ เจ้าเมืองนครพนมจึงมีใบบอกแจ้งไปยังกรุงเทพมหานคร นำความขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณาทราบฯ พ.ศ. ๒๓๘๘ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓) เห็นเป็นโอกาสดีที่ไพร่พลหัวเมืองลาวเข้ามาเป็นกำลังแก่สยาม จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีท้องตราฯ ยกบ้านเมืองลำ (ภาษาไทยออกนามว่าบ้านเมืองราม) เป็น เมืองรามราช และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานบรรดาศักดิ์ให้ท้าวบัวเป็นที่ พระอุทัยประเทศ เจ้าเมืองรามราช ขึ้นตรงต่อเมืองนครพนมต่อไปตามเดิม บรรดาศักดิ์ของพระอุทัยประเทศ (บัว) นี้หมายถึงเมืองพระอาทิตย์แรกขึ้น สันนิษฐานว่าทรงตั้งให้มีความหมายสอดคล้องกับชื่อเมืองท่าอุเทน นอกจากนี้ยังทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งคณะอาญาเมืองรามราชตามขนบธรรมเนียบการปกครองของหัวเมืองลาว ดังนี้

ท้าวคำผาล เป็น อุปฮาด

ท้าวบุญตั้ง เป็น ราชวงศ์

ท้าวผูย เป็น ราชบุตร

ในเอกสารพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๓ ฉบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค) ได้กล่าวถึงการตั้งเมืองรามราชไว้ว่า

"...ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าอยู่หัว ได้ทรงจัดการบ้านเมืองทุกสิ่ง ได้ทำปืนจ่ารงครํ่าเงิน กระสุน ๔ นิ้ว ๕ นิ้วขึ้นไว้ก็มาก ได้ยกบ้านขึ้นเป็นเมืองก็หลายตำบล เมืองขึ้นมหาดไทย บ้านกบแจะยกขึ้นเป็นเมืองประจันตคาม ๑ ยกด่านหณุมานขึ้นเป็นเมืองกระบินทรบุรี ๑ บ้านหินแร่ยกขึ้นเป็นเมืองอรัญญประเทศ ๑ บ้านทุ่งแขยกขึ้นเป็นเมืองวัฒนานคร ๑ บ้านท่าสวายเป็นเมืองศรีโสภณ ๑ บ้านขั้วเป็นเมืองอำนาจเจริญ ๑ บ้านช้องนางเป็นเมืองเสนางคนิคม ๑ บ้านลำเนาหนองปรือเป็นเมืองลำเนาหนองปรือ ๑ บ้านโพธิ์แล่นช้างเป็นเมืองภูแล่นช้าง ๑ บ้านท่าขอนยางเป็นเมืองท่าขอนยาง ๑ บ้านแซงบาดาลเป็นเมืองแซงบาดาล ๑ บ้านกุจฉินารายน์เป็นเมืองกุจฉินารายน์ ๑ บ้านคางรายเป็นเมืองเรณูนคร ๑ บ้านนาเมืองรามเป็นเมืองรามราช ๑ บ้านนาลาดควายเป็นเมืองอาทมาต ๑ บ้านท่าม่วงเป็นเมืองอากาศอำนวย ๑ บ้านหนองคายเป็นเมืองหนองคาย ๑ บ้านโพนแพงเป็นเมืองโพนพิสัย ๑ บ้านปากน้ำสงครามเป็นเมืองไชยบุรี ๑ บ้านคำแก้วเป็นเมืองคำเขื่อนแก้ว ๑ บ้านสวยหางเป็นเมืองสะเมียะ ๑ บ้านภูเวียงเป็นเมืองภูเวียง ๑ บ้านปากเหืองเป็นเมืองเชียงคาน ๑ บ้านคำทองน้อยเป็นเมืองคำทองน้อย ๑ บ้านเซสำเภาเป็นเมืองเซสำเภา ๑ ตำบลซึ่งขึ้นฝ่ายกรมพระกลาโหมนั้น บางตะพานตั้งเป็นเมืองกำเนิดนพคุณ หัวเมืองกรมท่านั้น พวกลาวอาสาปากน้ำตั้งขึ้นเมื่อครั้งในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ภายหลังเมื่อปีชวดสัมฤทธิศก พวกลาวไม่สบายขอไปตั้งอยู่ที่เมืองพระรถ จึ่งโปรดให้ตัดเอาแขวงเมืองชลบุรี เมืองฉะเชิงเทรามาตั้งเป็นเมืองขึ้นชื่อเมืองพนัศนิคม เจ้าเมืองชื่อพระอินทรอาษา รวมยกบ้านขึ้นเป็นเมือง ๒๘ หัวเมือง..."

ในจดหมายเหตุของหลวงชำนาญอุเทนดิษฐิ์ (บาฮด กิติศรีวรพันธุ์) กล่าวว่า ถึงปีจอ สัมฤทธิศก จุลศักราช ๑๒๐๐ พ.ศ. ๒๓๘๑ เป็นปีที่ ๑๕ ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓) แห่งกรุงเทพมหานคร ทรงมีท้องตราโปรดเกล้าฯ ให้เมืองท่าอุเทนขึ้นตรงต่อกรุงเทพมหานคร เป็นหัวเมืองจัตวา ขาดจากการปกครองของเมืองยโสธรและนครพนม แล้วให้เมืองรามราชเป็นเมืองขึ้นกับเมืองท่าอุเทนปัจจุบันเมืองรามราชคือพื้นที่ตำบลรามราช ตำบลพระทาย ตำบลท่าจำปา อำเภอท่าอุเทน ตำบลโพนสวรรค์ จังหวัดนครพนม

สร้างบ้านแปลงเมือง

เมื่อพระอุทัยประเทศ (บัว) และไพร่พลราษฎรพากันสร้างเมืองรามราชเรียบร้อยดีแล้ว ต่อมาไม่นานนักได้มีชาวภูไทเมืองผาบังซึ่งเป็นเมืองแฝดของเมืองเชียงฮ่มกลุ่มหนึ่งโดยมีท้าวแก้วกรมการเมืองผาบังเป็นหัวหน้า พาไพร่พลอพยพหลบภัยเสาะหาทำเลที่ตั้งบ้านเรือนให้เป็นหลักแหล่ง ภายหลังทราบข่าวว่าญาติพี่น้องชาวเมืองเชียงฮ่มกลุ่มหนึ่งอพยพมาสร้างเมืองรามราชแล้ว มีความอุดมสมบูรณ์เป็นปกติสุขดี ท้าวแก้วจึงพาไพร่พลอพยพข้ามแม่น้ำโขงมาตั้งหลักแหล่งอยู่ ณ เมืองรามราชด้วย ฝ่ายพระอุทัยประเทศ (บัว) เจ้าเมือง เป็นว่าไพร่พลที่อพยพมาพร้อมท้าวแก้วนั้นมีจำนวนมากสามารถเป็นแรงงานสำคัญในการสร้างบ้านแปลงเมืองได้ จึงรับไว้และขอแบ่งแรงงานไพร่พลของท้าวแก้วเป็นสองส่วน ส่วนหนึ่งให้ไปสร้างวัดวาอาราม ศาลา ถนนหนทาง ขุดบ่อน้ำ ขุดลอกห้วยหนอง ไพร่พลอีกส่วนหนึ่งไปหาของป่าล่าสัตว์ เมื่อล่าได้เนื้อสัตว์ หนังสัตว์ เขาสัตว์ สมุนไพร ไม้จันทน์ ครั่ง น้ำมันยาง ชัน (ขี้ซี) เป็นต้น ก็นำมาถวายให้เจ้าเมืองแทนการใช้แรงงานต่อ จากนั้นเจ้าเมืองจะแบ่งบรรณการไปถวายเจ้าเมืองนครพนมต่อไป

สกุลที่สืบเชื้อสาย

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๖) ทรงมีพระราชดำริที่จะให้ประชาชนชาวไทยมีการตั้งนามสกุลไว้สืบตระกูลเหมือนกับประเทศอื่นๆ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชบัญญัติขนานนามสกุลเมื่อวันที่ ๒๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๕ มีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๕๖ บรรดาทายาทบุตรหลานผู้สืบเชื้อสายจากพระอุทัยประเทศ (บัว) ได้พร้อมใจกันจัดตั้งสกุลขึ้นดังนี้

สกุลนิวงษา

หลังการยุบเมืองรามราชลงเป็นตำบลแล้ว ทายาทบุตรหลานและราษฎรบ้านรามราชที่สืบเชื้อสายมาจากพระอุทัยประเทศ (บัว) และที่สืบเชื้อสายบรรพบุรุษซึ่งอพยพมาจากเมืองเชียงฮ่มทั้งหมด ได้ตั้งสกุลขึ้นว่า นิวงษา คำว่า นิ มาจากพระนามของ ท้าวนิ กรมการเมืองชั้นผู้ใหญ่ของเมืองเชียงฮ่ม ผู้เป็นพระบิดาของพระอุทัยประกาศ (บัว) เจ้าเมืองรามราชองค์แรก นิวงษาจึงหมายถึงผู้สืบเชื้อสายมาแต่ท้าวนิ อย่างไรก็ตาม ทายาทบางส่วนมีการเขียนนามสกุลเป็น นีวงษา ก็มี

สกุลแก้วนิวงศ์

ในขณะที่ทายาทบุตรหลานของพระอุทัยประเทศ (บัว) ซึ่งสืบเชื้อสายบรรพบุรุษมาจากเมืองเชียงฮ่มพากันตั้งสกุลขึ้นแล้ว ฝ่ายทายาทบุตรหลานของท้าวแก้วที่อพยพมาจากเมืองผาบังก็ได้ตั้งสกุลขึ้นว่า แก้วนิวงศ์ ให้สอดคล้องกัน คำว่า แก้ว มาจากนามของท้าวแก้วกรมการเมืองผาบังผู้นำการอพยพ คำว่า นิ มาจากพระนามของ ท้าวนิ กรมการเมืองชั้นผู้ใหญ่ของเมืองเชียงฮ่ม ผู้เป็นพระบิดาของพระอุทัยประกาศ (บัว) เจ้าเมืองรามราชองค์แรก จึงเป็นที่ทราบโดยทั่วไปว่า ราษฎรเมืองรามราชผู้ใช้สกุลนิวงษาคือผู้ที่มาจากเมืองเชียงฮ่ม ส่วนราษฎรเมืองรามราชผู้ใช้สกุลแก้วนิวงศ์คือผู้ที่มาจากเมืองผาบัง

อ้างอิง

1. http://ramrach.blogspot.com/p/blog-page_1835.html
2. http://www.nkp2day.com/%E0%B8%A3%E0%B8%B2%
3. http://ramrach.blogspot.com/p/blog-page_1835.html
4. http://ramrach.blogspot.com/p/blog-page_1835.html
5. http://www.thaitambon.com/tambon/480312
6. http://ramrach.blogspot.com/p/blog-page_1835.html
7. http://ramrach.blogspot.com/p/blog-page_1835.html
8. ww.wemansion.com/Member/donut2364/Thaibru.html
9. จดหมายเหตุ ร.๓ จ.ศ. ๑๒๐๗ เลขที่ ๕๘ หอสมุดแห่งชาติ
10. http://ramrach.blogspot.com/p/blog-page_1835.html
11. http://vajirayana.org/%E0%B8%9E%
12. http://www.baanmaha.com/community/threads/33053-
13. https://it.toluna.com/opinions/2943061/7%E0%B8%8A%E0%
14. http://www.oknation.net/blog/purelife/2008/01/22/entry-17
15. http://oknation.nationtv.tv/blog/dhiwakorn/2010/12/13/entry-2/comment
16. http://ramrach.blogspot.com/p/blog-page_1835.html