พะยอม
| พะยอม | |
|---|---|
| สถานะการอนุรักษ์ | |
ใกล้สูญพันธุ์ (IUCN 2.3) | |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Angiosperms |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Eudicots |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Rosids |
| อันดับ: | Malvales |
| วงศ์: | Dipterocarpaceae |
| สกุล: | Shorea |
| สปีชีส์: | S. roxburghii |
| ชื่อทวินาม | |
| Shorea roxburghii G. Don | |
| ชื่อพ้อง | |
| Shorea talura Roxb. | |
พะยอม เป็นไม้ยืนต้นประเภทพืชใบเลี้ยงคู่ชนิดหนึ่งที่อยู่ในวงศ์ Dipterocarpaceae พบได้ในกัมพูชา, อินเดีย, ลาว, มาเลเซีย, พม่า, ไทย และเวียดนาม มีลักษณะใบที่เรียงสลับกัน ดอกมีสีขาว กลิ่นหอม นิยมนำเนื้อไม้ไปใช้ในการก่อสร้าง ลักษณะคล้ายกับต้นตะเคียน
พะยอมมีชื่อพื้นเมืองอื่น ๆ อีก คือ กะยอม (เชียงใหม่) ชะยอม (ลาว) กะยอม (อีสาน) ขะยอมดง พะยอมดง (ภาคเหนือ) แคน (ร้อยเอ็ด) เชียง เชี่ยว (กะเหรี่ยง - เชียงใหม่) พะยอม (ภาคกลาง) พะยอมทอง (สุราษฎร์ธานี, ปราจีนบุรี) ยางหยวก (น่าน)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
พะยอมเป็นไม้ต้นสูง 15–30 เมตร เปลือกสีเทาเข้มแตกเป็นร่อง ใบเดี่ยวออกสลับ รูปขอบขนานกว้าง 3.5–6.5 เซนติเมตร ยาว 8–15 เซนติเมตร ปลายมนหรือเป็นติ่งสั้น ๆ โคนมน ขอบเป็นคลื่นผิวเกลี้ยงเป็นมัน ดอกสีขาว กลิ่นหอมจัด ออกเป็นช่อใหญ่ตามกิ่งและปลายกิ่ง กลีบเลี้ยง 5 กลีบ โคนเชื่อมติดกัน กลีบดอก 5 กลีบ เรียงเวียนกันแบบกังหันเมื่อบานเส้นผ่าศูนย์กลาง 1–2 เซนติเมตร เกสรตัวผู้ 15 อัน ผลรูปรีกว้างประมาณ 1 เซนติเมตร ยาวประมาณ 2 เซนติเมตร กลีบเลี้ยงเจริญไปเป็นปลีกยาว 3 ปีกสั้น 2 ปีกคล้ายผลยาง
การกระจายพันธุ์และถิ่นอาศัย
พะยอมมีการกระจายพันธุ์ในอินเดียตะวันออก พม่า ไทย ลาว กัมพูชา เวียดนาม และมาเลเซีย พบขึ้นทั่วไป แต่มักพบในป่าเบญจพรรณและป่าดงดิบที่มีดินเป็นดินทราย
ประโยชน์
- เนื้อไม้นำไปใช้ในการก่อสร้าง เช่น ใช้ทำหมอนรองรางรถไฟ พื้น เป็นต้น
- มีสรรพคุณทางยา
- เปลือกต้น รสฝาด ต้มดื่มแก้ท้องร่วง แก้ลำไส้อักเสบ ฝนทาสมานบาดแผล ชำระแผลทุบใส่น้ำตาลสดกันบูด
- ดอก รสหอมสุขุม ปรุงเป็นยาแก้ลม บำรุงหัวใจ ลดไข้
- ดอกสามารถนำมาประกอบอาหารได้
เกร็ดความรู้
- ต้นพะยอมเป็นพันธุ์ไม้มงคลพระราชทานประจำจังหวัดพัทลุง
- ต้นพะยอมเป็นต้นไม้สำคัญของเส้นทางในอดีต จากสายโรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม่ไปจนถึงวัดสวนดอก
- ต้นพะยอมเป็นต้นไม้ประจำโรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ โรงเรียนอยุธยาวิทยาลัย และโรงเรียนหาดใหญ่รัฐประชาสรรค์
- ต้นพะยอมเป็นต้นไม้ประจำมหาวิทยาลัยรังสิต
- ดอกพะยอมเป็นดอกไม้ประจำจังหวัดกาฬสินธุ์และจังหวัดพัทลุง
- ดอกพะยอมเป็นดอกไม้ประจำโรงเรียนอยุธยาวิทยาลัย
- ดอกพะยอมเป็นดอกไม้ประจำมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลตะวันออกและมหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค์
อ้างอิง
| คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: พะยอม |
- ↑ พะยอม กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และ พันธุ์พืช
- Ashton, P. 1998. Shorea roxburghii. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. .