fbpx
วิกิพีเดีย

จังหวัดพิษณุโลก

สำหรับพิษณุโลก ในความหมายอื่น ดูที่ พิษณุโลก (แก้ความกำกวม)

พิษณุโลก เป็นจังหวัดที่ตั้งอยู่ในภาคกลางตอนบนหรือภาคเหนือตอนล่างของประเทศไทย มีประชากรในปี พ.ศ. 2561 จำนวน 866,891 คน มีพื้นที่ 10,815.854 ตารางกิโลเมตร แบ่งการปกครองส่วนภูมิภาคออกเป็น 9 อำเภอ มีเทศบาลนครพิษณุโลกเป็นเขตเมืองศูนย์กลางของจังหวัดและเป็นที่ตั้งศาลากลางจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับแขวงไชยบุรี ประเทศลาวทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของจังหวัด เป็นจังหวัดเดียวของภาคกลางที่มีอาณาเขตติดต่อกับประเทศลาว

จังหวัดพิษณุโลก
จากซ้ายไปขวา บนลงล่าง:
คำขวัญ: 
พระพุทธชินราชงามเลิศ ถิ่นกำเนิดพระนเรศวร สองฝั่งน่านล้วนเรือนแพ หวานฉ่ำแท้กล้วยตาก ถ้ำและน้ำตกหลากตระการตา
อักษรไทยพิษณุโลก
อักษรโรมันPhitsanulok
ชื่อไทยอื่น ๆนครพระพิษณุโลกสองแคว, สระหลวงสองแคว, สรลวงสองแคว, สองแคว, โอฆะบุรี, จันทรบุรี
การปกครอง
 • ผู้ว่าราชการ รณชัย จิตรวิเศษ
(ตั้งแต่ พ.ศ. 2563)
พื้นที่
 • ทั้งหมด10,815.854 ตร.กม. (4,176.025 ตร.ไมล์)
อันดับพื้นที่อันดับที่ 16
ประชากร
 (พ.ศ. 2563)
 • ทั้งหมด849,481 คน
 • อันดับอันดับที่ 26
 • ความหนาแน่น78.54 คน/ตร.กม. (203.4 คน/ตร.ไมล์)
 • อันดับความหนาแน่นอันดับที่ 62
รหัส ISO 3166TH-65
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
 • ต้นไม้ปีบ
 • ดอกไม้นนทรี
 • สัตว์น้ำปลากดคัง
ศาลากลางจังหวัด
 • ที่ตั้งถนนวังจันทน์ ตำบลในเมือง อำเภอเมืองพิษณุโลก จังหวัดพิษณุโลก 65000
 • โทรศัพท์0 5525 8947
 • โทรสาร0 5525 8559
เว็บไซต์www.phitsanulok.go.th
แผนที่
ประเทศมาเลเซียประเทศพม่าประเทศลาวประเทศเวียดนามประเทศกัมพูชาจังหวัดนราธิวาสจังหวัดยะลาจังหวัดปัตตานีจังหวัดสงขลาจังหวัดสตูลจังหวัดตรังจังหวัดพัทลุงจังหวัดกระบี่จังหวัดภูเก็ตจังหวัดพังงาจังหวัดนครศรีธรรมราชจังหวัดสุราษฎร์ธานีจังหวัดระนองจังหวัดชุมพรจังหวัดประจวบคีรีขันธ์จังหวัดเพชรบุรีจังหวัดราชบุรีจังหวัดสมุทรสงครามจังหวัดสมุทรสาครกรุงเทพมหานครจังหวัดสมุทรปราการจังหวัดฉะเชิงเทราจังหวัดชลบุรีจังหวัดระยองจังหวัดจันทบุรีจังหวัดตราดจังหวัดสระแก้วจังหวัดปราจีนบุรีจังหวัดนครนายกจังหวัดปทุมธานีจังหวัดนนทบุรีจังหวัดนครปฐมจังหวัดกาญจนบุรีจังหวัดสุพรรณบุรีจังหวัดพระนครศรีอยุธยาจังหวัดอ่างทองจังหวัดสิงห์บุรีจังหวัดสระบุรีจังหวัดลพบุรีจังหวัดนครราชสีมาจังหวัดบุรีรัมย์จังหวัดสุรินทร์จังหวัดศรีสะเกษจังหวัดอุบลราชธานีจังหวัดอุทัยธานีจังหวัดชัยนาทจังหวัดอำนาจเจริญจังหวัดยโสธรจังหวัดร้อยเอ็ดจังหวัดมหาสารคามจังหวัดขอนแก่นจังหวัดชัยภูมิจังหวัดเพชรบูรณ์จังหวัดนครสวรรค์จังหวัดพิจิตรจังหวัดกำแพงเพชรจังหวัดตากจังหวัดมุกดาหารจังหวัดกาฬสินธุ์จังหวัดเลยจังหวัดหนองบัวลำภูจังหวัดหนองคายจังหวัดอุดรธานีจังหวัดบึงกาฬจังหวัดสกลนครจังหวัดนครพนมจังหวัดพิษณุโลกจังหวัดอุตรดิตถ์จังหวัดสุโขทัยจังหวัดน่านจังหวัดพะเยาจังหวัดแพร่จังหวัดเชียงรายจังหวัดลำปางจังหวัดลำพูนจังหวัดเชียงใหม่จังหวัดแม่ฮ่องสอน
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ศัพทมูลวิทยา

ระวังสับสนกับ วิษณุโลก

ชื่อของจังหวัดมาจากคำว่า พิษณุ หมายถึง "พระวิษณุ" เทพตามความเชื่อของชาวฮินดู รวมกับคำว่า โลก ทำให้มีความหมายเป็น "โลกแห่งพระวิษณุ" ในสมัยที่ยังปกครองด้วยระบบมณฑลเทศาภิบาล ชื่อของจังหวัดนั้นสะกดว่า พิศณุโลก

ส่วนชื่อ สรลวงสองแคว โดยคำ "สรลวง" (ไม่ใช่สระหลวง) มาจากคำเขมรว่า "ชฺรลวง" แปลว่า "ลำน้ำ" รวมกันจึงมีความหมายว่า "ลำน้ำสองแคว" หรือ "ลำน้ำสองกระแส" สอดคล้องกับชื่อในภาษาบาลีว่า "ไทวยนทีศรียมนา" แปลว่า "ลำน้ำอันเป็นสิริที่มีสองสาย" ส่วนจิตร ภูมิศักดิ์ เข้าใจว่า "สรลวง" คือคำว่า "สรวง" ที่แปลว่าสวรรค์

ประวัติศาสตร์

พบแหล่งโบราณคดีในยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่จังหวัดพิษณุโลก ได้แก่ภาพสลักบนหินที่ถ้ำกาและผาขีดเขาภูขัด อำเภอนครไทย และภาพสลักหินที่ผากระดานเลข อำเภอชาติตระการ ซึ่งภาพสลักหินเหล่านี้อยู่ในยุคโลหะมีอายุประมาณสี่พันปีก่อน

จดหมายเหตุลาลูแบร์กล่าวถึงพระเจ้าพนมไชยศิริอพยพผู้คนมาตั้งถิ่นฐานที่นครไทย อาจหมายถึงพระเจ้าชัยศิริแห่งอาณาจักรโยนกเชียงแสนซึ่งเผชิญกับการรุกรานของอาณาจักรสุธรรมวดีอพยพลงมาทางใต้ (ตำนานสิงหนวัติกล่าวว่าอพยพไปกำแพงเพชร) แหล่งโบราณคดีนครไทยเป็นชุมชนที่ตั้งอยู่ก่อนสมัยอาณาจักรสุโขทัย ในสมัยขอมโบราณมีชุมชนตั้งอยู่ทางทิศใต้ของเมืองพิษณุโลกในปัจจุบันบริเวณวัดจุฬามณีคือเมืองสองแควเดิม พระปรางค์วัดจุฬามณีสร้างขึ้นในสมัยขอม ต่อมาพ่อขุนบางกลางหาวแห่งเมืองบางยางร่วมมือกับพ่อขุนผาเมืองแห่งเมืองราดขับไล่ขอมสบาดโขลญลำพงออกไปจากภูมิภาคนำไปสู่การกำเนิดอาณาจักรสุโขทัย สันนิษฐานว่าเมืองบางยางคือเมืองนครไทย

สมัยสุโขทัย

 
ภาพเก่าองค์พระปรางค์ประธานวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร

เมืองพิษณุโลกเดิมมีชื่อต่าง ๆ กัน ปรากฏชื่อเมือง "สองแคว" ในจารึกวัดศรีชุม "พระมหาเถรศรีศรัทธาราชจุฬามุนีเกิดในนครสรลวงสองแคว" ชื่อเมืองสองแควหมายถึงเมืองซึ่งอยู่ระหว่างแม่น้ำน่านและแม่น้ำแควน้อย ในช่วงต้นสมัยสุโขทัยเมืองสองแควอยู่ในการปกครองของพระยาคำแหงพระรามแห่งราชวงศ์ศรีนาวนำถม จนกระทั่งรัชกาลพ่อขุนรามคำแหงมหาราชเมืองสองแควเข้ามาอยู่ในการปกครองของสุโขทัยราชวงศ์พระร่วงดังที่ระบุไว้ในจารึกพ่อขุนรามคำแหง

ในพงศาวดารเหนือระบุว่า "พระเจ้าศรีธรรมปิฎก"หรือพระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไท) ทรงสร้างเมืองสองแควขึ้นใหม่ที่ฝั่งตะวันออกของแม่น้ำน่านบริเวณเมืองพิษณุโลกในปัจจุบัน พระมหาธรรมราชาลิไททรงสร้างวัดต่างๆขึ้นเป็นจำนวนมากได้แก่ วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร (วัดใหญ่) วัดเจดีย์ยอดทอง วัดอรัญญิก และบูรณะวัดวัดราชบูรณะ ทรงให้หล่อพระพุทธชินราช พระพุทธชินศรี และพระศรีศาสดาขึ้นประดิษฐานไว้ที่วัดพระศรีรัตนมหาธาตุหรือวัดใหญ่ พระพุทธชินราชซึ่งประดิษฐานอยู่ที่วัดพระศรีรัตนมหาธาตุใช้เป็นตราประจำจังหวัดพิษณุโลกในปัจจุบัน นอกจากนี้พระมหาธรรมราชาลิไทยังทรงสร้างพระราชวังจันทน์ เมืองสองแควพัฒนาขึ้นกลายเป็นเมืองสำคัญของอาณาจักรสุโขทัยทางทิศตะวันออก

นอกจากนี้เมืองสองแควยังมีอีกชื่อหนึ่งว่า "เมืองชัยนาท"หมายถึงเมืองฝั่งตะวันตกของแม่น้ำน่านบริเวณพระราชวังจันทน์ ขุนหลวงพะงั่วยกทัพอยุธยาขึ้นมายึดเมืองชัยนาทได้สำเร็จ จนพระมหาธรรมราชาลิไทจำต้องเจรจากับพระเจ้าอู่ทองสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 เพื่อขอเมืองชัยนาทคืน ทำให้พระมหาธรรมราชาลิไทต้องเสด็จย้ายมาประทับที่เมืองสองแควหรือเมืองชัยนาทอยู่เป็นเวลาเจ็ดปี พระมหาธรรมราชาที่ 3 (ไสลือไท) ครองราชสมบัติอยู่ที่เมืองสองแคว ทำให้เมืองสองแควกลายเป็นราชธานีของอาณาจักรสุโขทัย เมื่อพระมหาธรรมราชาที่ 3 (ไสลือไท) สวรรคตในพ.ศ. 1962 เกิดการจลาจลแย่งชิงราชสมบัติระหว่างพระยารามและพระยาบาลเมือง สมเด็จพระนครินทราธิราชแห่งอยุธยาเสด็จขึ้นมาไกล่เกลี่ย ให้พระยารามครองเมืองสุโขทัยในขณะที่พระยาบาลเมืองขึ้นเป็นพระมหาธรรมราชาที่ 4 แห่งสองแคว ทำให้เมืองสองแควแยกตัวจากสุโขทัยและเป็นประเทศราชของอยุธยา เมืองสองแควทวีความสำคัญขึ้นมามากกว่าสุโขทัย

เมื่อพระมหาธรรมราชาที่ 4 สวรรคตในพ.ศ. 1981 สมเด็จพระบรมราชาที่ 2 ทรงส่งพระโอรสคือพระราเมศวรซึ่งมีพระราชมารดาเป็นพระธิดาของพระมหาธรรมราชาที่ 3 ไปครองเมืองสองแควประทับที่พระราชวังจันทน์ เมื่อพระราเมศวรต่อมาขึ้นครองราชสมบัติเป็นสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เมืองสองแควจึงได้รวมกับอาณาจักรอยุธยา

สมัยอยุธยา

สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงแต่งตั้งให้พระยายุทธิษเฐียรซึ่งเป็นพระโอรสของพระมหาธรรมราชาที่ 4 เป็น "พระยาสองแคว" เป็นเจ้าเมืองอยู่ภายใต้อำนาจของอยุธยา แต่พระยายุทธิษเฐียรคิดตั้งตนขึ้นเป็นพระมหาธรรมราชาจึงหันไปเข้ากับพระเจ้าติโลกราชแห่งอาณาจักรล้านนา นำไปสู่สงครามระหว่างอยุธยาและล้านนา สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถย้ายมาประทับที่เมืองสองแควในพ.ศ. 2006 เมื่อตั้งรับศึกกับล้านนาและทรงผนวชที่วัดจุฬามณีในพ.ศ. 2008 เป็นเวลา 8 เดือน 15 วัน มีข้าราชบริพารตามเสด็จออกบวชถึง 2,348 คน สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงรวมเมืองฝั่งตะวันออกและเมืองชัยนาทฝั่งตะวันตกของแม่น้ำน่านเข้าด้วยกันแล้วพระราชทานนามใหม่ว่า เมืองพระพิษณุโลกสองแคว ปรากฏชื่อเมือง "พิษณุโลก" ขึ้นครั้งแรกในลิลิตยวนพ่าย

หลังจากรัชสมัยของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถเมืองพิษณุโลกเป็นศูนย์กลางการปกครองของอยุธยาในหัวเมืองเหนือ โดยมีพระมหาอุปราชซึ่งเป็นพระราชโอรสทรงครองเมืองและประทับอยู่ที่พระราชวังจันทน์ เมื่อสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถสวรรคตพระเชษฐาพระโอรสเป็นพระมหาอุปราชครองเมืองพิษณุโลก ต่อมาพระเชษฐาได้ราชสมบัติอยุธยาขึ้นครองราชย์เป็นสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ทรงแต่งตั้งให้พระโอรสคือพระไชยราชาให้ครองเมืองพิษณุโลก พระไชยราชายึดอำนาจจากพระรัษฎาธิราชขึ้นเป็นสมเด็จพระไชยราชาธิราช จากนั้นไม่มีการตั้งพระมหาอุปราชครองเมืองพิษณุโลก เมื่อขุนพิเรนทรเทพยึดอำนาจจากขุนวรวงศาธิราชในพ.ศ. 2091 และเชิญสมเด็จพระมหาจักรพรรดิขึ้นครองราชสมบัติ สมเด็จพระมหาจักรพรรดิทรงแต่งตั้งให้ขุนพิเรนทรเทพให้เป็นพระมหาธรรมราชาปกครองเมืองพิษณุโลก ทำให้เมืองพิษณุโลกมี "พระมหาธรรมราชา" มาปกครองอีกครั้ง พระวิสุทธิกษัตริย์ทรงสร้างวัดนางพญา

เมื่อพระเจ้าหงสาวดีบุเรงนองแห่งพม่ายกทัพมาประชิดเมืองพิษณุโลกในพ.ศ. 2106 พระมหาธรรมราชายอมจำนนต่อพระเจ้าบุเรงนองทำให้พิษณุโลกและหัวเมืองเหนือทั้งหมดกลายเป็นประเทศราชของพม่า สมเด็จพระมหินทราธิราชแห่งอยุธยาทรงร่วมมือกับสมเด็จพระไชยเชษฐาธิราชแห่งล้านช้างร่วมกันยกทัพเข้าล้อมเมืองพิษณุโลกในแต่ไม่สำเร็จ จนกระทั่งการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่หนึ่งพระเจ้าบุเรงนองตั้งให้พระมหาธรรมราชาครองอยุธยา

สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชทรงตั้งให้พระโอรสคือสมเด็จพระนเรศวรขึ้นเป็นพระมหาอุปราชไปครองเมืองพิษณุโลกอีกครั้งในพ.ศ. 2114 ประทับที่พระราชวังจันทน์ ตามข้อสันนิษฐานของหม่อมเจ้าชาตรีเฉลิม ยุคล ในปีพ.ศ. 2127 เกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ที่เมืองพิษณุโลกทำให้ "เกิดเหตุอัศจรรย์แม่น้ำซายหัวเมืองพิษณุโลกนั้น ป่วนขึ้นสูงกว่าพื้นนั้นสามศอก" เมืองพิษณุโลกอาจเสียหายมาก หลังจากที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงประกาศอิสรภาพที่เมืองแครงแล้วจึงมีพระราชโองการให้ "เทครัว" กวาดต้อนผู้คนในหัวเมืองเหนือทั้งหมดรวมถึงพิษณุโลกลงมายังภาคกลางตอนล่างเพื่อเตรียมการรับศึกกับพม่า ทำให้เมืองพิษณุโลกกลายเป็นเมืองร้างอยู่เป็นเวลาแปดปี จนกระทั่งหลังจากเสร็จสิ้นสงครามยุทธหัตถีแล้วสมเด็จพระนเรศวรฯจึงทรงฟื้นฟูเมืองพิษณุโลกในพ.ศ. 2136 โดยการแต่งตั้งให้พระชัยบุรี หรือพระยาชัยบูรณ์ เป็นพระยาสุรสีห์ฯเจ้าเมืองพิษณุโลก เมืองพิษณุโลกเปลี่ยนฐานะจากเมืองของพระมหาอุปราชมาเป็นเมืองชั้นเอกมีขุนนางเป็นเจ้าเมือง ปรากฏราชทินนามของเจ้าเมืองพิษณุโลกว่า เจ้าพระยาสุรสีห์พิศมาธิราช ชาติพัทยาธิเบศราธิบดี อภัยพิริยบรากรมพาหุ หรือ "เจ้าพระยาพิษณุโลกเอกอุ" ศักดินา 10,000 ไร่ เมืองพิษณุโลกหัวเมืองชั้นเอกฝ่ายเหนือของอยุธยาคู่กับเมืองนครศรีธรรมราชซึ่งเป็นเมืองเอกฝ่ายใต้

สมเด็จพระเอกาทศรถเสด็จมานมัสการพระพุทธชินราชในพ.ศ. 2146 พร้อมทั้งโปรดฯให้นำทองนพคุณมาปิดทองพระพุทธชินราชและพระพุทธชินสีห์ซึ่งเดิมเป็นพระพุทธรูปสำริด เป็นการปิดทององค์พระพุทธชินราชครั้งแรก ในพ.ศ. 2205 สมเด็จพระนารายณ์มหาราชหลังจากเสร็จสิ้นศึกเชียงใหม่ทรงนมัสการพระพุทธชินราช และโปรดฯให้สร้างรอยพระพุทธบาทจำลองเมื่อพ.ศ. 2222 ประดิษฐานไว้ ที่วัดจุฬามณี ในรัชสมัยพระเพทราชามีการปฏิรูปการปกครอง หัวเมืองฝ่ายเหนือรวมถึงเมืองพิษณุโลกอยู่ภายใต้การปกครองของสมุหนายก ในพ.ศ. 2309 เนเมียวสีหบดีแม่ทัพพม่ายกทัพเข้ายึดเมืองสุโขทัย เจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) นำทัพพิษณุโลกเข้ากอบกู้เมืองสุโขทัย เจ้าฟ้าจีดเสด็จหลบหนีจากกรุงศรีอยุธยามายึดอำนาจที่เมืองพิษณุโลก ทำให้เจ้าพระยาพิษณุโลกต้องเลิกทัพจากสุโขทัยกลับไปยึดอำนาจคืนจากเจ้าฟ้าจีด และทัพพม่าสามารถเดินทางต่อไปยังกรุงศรีอยุธยาได้โดยไม่ยึดเมืองพิษณุโลก

สมัยธนบุรี

หลังการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สองเจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) ตั้งตนขึ้นเป็นเจ้าชุมนุมพิษณุโลกมีอาณาเขตตั้งแต่เมืองพิชัยลงมาจนถึงเมืองนครสวรรค์และปากน้ำโพ ในพ.ศ. 2311 เจ้าพระยาพิษณุโลก (เรือง) ตั้งตนขึ้นเป็นพระเจ้าพิษณุโลกพระเจ้าแผ่นดิน หลังจากนั้นอีกเจ็ดวันหรือหกเดือนจึงถึงแก่พิราลัย พระอินทร์อากรน้องชายของเจ้าพระยาพิษณุโลกขึ้นเป็นผู้นำชุมนุมพิษณุโลกต่อมา แต่ชุมนุมเจ้าพระฝางเข้ายึดชุมนุมพิษณุโลกประหารชีวิตพระอินทร์อากรและกวาดต้อนทรัพย์สินผู้คนไปยังเมืองสวางคบุรี เมืองพิษณุโลกอยู่ภายใต้การปกครองของชุมนุมเจ้าพระฝางจนกระทั่งเมื่อสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีและเจ้าพระยายมราช (บุญมา) ซึ่งต่อมาคือกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาทยกทัพขึ้นมายึดเมืองพิษณุโลกได้สำเร็จในพ.ศ. 2313 ทำให้พิษณุโลกเข้ามาอยู่การปกครองของธนบุรีและสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีทรงแต่งตั้งให้เจ้าพระยายมราช (บุญมา) เป็น "เจ้าพระยาสุรสีห์พิษณุวาธิราชฯ" ปกครองเมืองพิษณุโลก

ในพ.ศ. 2318 ในขณะที่เจ้าพระยาจักรี (ทองด้วง) ซึ่งต่อมาคือพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯและเจ้าพระยาสุรสีห์ฯกำลังทำศึกที่เมืองเชียงแสนนั้น แม่ทัพพม่าอะแซหวุ่นกี้ยกทัพเข้ามาผ่านด่านแม่ละเมาแขวงเมืองตากเข้ารุกรานเมืองพิษณุโลก เจ้าพระยาจักรีและเจ้าพระยาสุรสีห์เร่งทัพลงมาป้องกันเมืองพิษณุโลก อะแซหวุ่นกี้นำทัพพม่าเข้าล้อมเมืองพิษณุโลกอยู่นานสี่เดือนและตัดเส้นทางเสบียงทำให้เมืองพิษณุโลกขาดแคลนอาหาร อะแซหวุ่นกี้ขอดูตัวพระเจ้าพระยาจักรีที่เนินดินซึ่งเชื่อว่าปัจจุบันอยู่ที่หน้าสำนักงานเทศบาลนครพิษณุโลกเดิมซึ่งประดิษฐานพระบรมราชานุสาวรีย์ฯ เจ้าพระยาจักรีและเจ้าพระยาสุรสีห์พิจารณาว่าศึกครั้งนี้ไม่สามารถต้านได้จึงฝ่าวงล้อมของศัตรูออกไปตั้งมั่นที่เพชรบูรณ์ อะแซหวุ่นกี้นำทัพพม่าเข้าปล้นสะดมเผาทำลายเมืองพิษณุโลก เมืองพิษณุโลกถูกทำลายลงโดยส่วนใหญ่ ทำลายพระราชวังจันทน์ เหลือเพียงพระปรางค์วัดพระศรีรัตนมหาธาตุซึ่งไม่ถูกทำลาย

สมัยรัตนโกสินทร์

เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯเสด็จเถลิงถวัลย์ราชสมบัติเมื่อพ.ศ. 2325 จึงมีพระราชโองการแต่งตั้งให้ "หลวงนรา" เป็น "พระยาพิษณุโลก" ในพ.ศ. 2328 สงครามเก้าทัพ แม่ทัพพม่าเนเมียวสีหซุยยกทัพจากลำปางลงมารุกรานหัวเมืองเหนือ หลวงนราพระยาพิษณุโลกเห็นว่าข้าศึกมีกำลังมากฝ่ายหัวเมืองเหนือมีกำลังน้อยจากการสูญเสียกำลังพลไปมากในสงครามอะแซหวุ่นกี้ จึงสละเมืองพิษณุโลกหลบหนีเข้าป่าไม่ได้ต่อสู้ต้านทานการรุกรานของพม่า ทัพพม่าจึงเดินทัพผ่านหัวเมืองเหนือลงไปยังนครสวรรค์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯทรงให้รื้อกำแพงเมืองพิษณุโลกลงเพื่อป้องกันไม่ให้ข้าศึกใช้เป็นที่มั่น เมืองพิษณุโลกซึ่งเผชิญกับศึกสงครามอย่างต่อเนื่องเป็นระยะเวลาประมาณยี่สิบปีอยู่ในสภาวะทรุดโทรมและขาดการทำนุบำรุง ในพ.ศ. 2372 กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพทรงอัญเชิญพระพุทธชินสีห์จากวัดพระศรีรัตนมหาธาตุไปประดิษฐานที่วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร และเจ้าอาวาสวัดบางอ้อยช้าง จังหวัดนนทบุรี ได้อัญเชิญพระศรีศาสดาไปยังวัดบางอ้อยช้าง (ซึ่งต่อมาพระศรีศาสดาได้ไปประดิษฐานที่วัดบวรนิเวศฯ)

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงยกย่องพระพุทธชินราชว่า "...จะหาพระพุทธรูปองค์ใดให้งามเสมอพระพุทธชินราชนั้นไม่มีแล้ว" มีพระราชดำริอัญเชิญพระพุทธชินราชลงไปเป็นองค์ประธานของวัดเบญจมบพิตร ปรากฏเรื่องเล่ามุขปาฐะว่าในการอัญเชิญพระพุทธชินราชนั้นเกิดเหตุอัศจรรย์ไม่สามารถนำพระพุทธชินราชลงแพได้ หรือเมื่อเข็นลงแพแล้วแพหยุดนิ่งไม่เคลื่อนไหว จึงไม่สามารถอัญเชิญพระพุทธชินราชลงไปยังกรุงเทพได้และประดิษฐานในเมืองพิษณุโลกดังเดิม มีการจัดตั้งมณฑลเทศาภิบาลมณฑลพิษณุโลกขึ้นในพ.ศ. 2437 โดยมีเมืองพิษณุโลกเป็นศูนย์กลางการปกครองประกอบด้วยห้าเมืองได้แก่เมืองพิษณุโลก เมืองพิชัย เมืองสุโขทัย เมืองพิจิตร และเมืองสวรรคโลก ต่อมารวมมณฑลเพชรบูรณ์เข้าร่วมด้วย โดยมีเจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฐศักดิ์ (เชย กัลยาณมิตร) เป็นข้าหลวงคนแรก พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อครั้งดำรงพระยศเป็นสยามมกุฏราชกุมารเสด็จประพาสเมืองพิษณุโลกในพ.ศ. 2450 ทรงพระราชนิพนธ์เรื่องเที่ยวเมืองพระร่วง ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อมีการตรา"พระราชบัญญัติการบริหารราชการส่วนภูมิภาค พุทธศักราช 2476" ขึ้น มณฑลเทศาภิบาลสิ้นสุดลงนำไปสู่การจัดตั้งจังหวัดพิษณุโลกในปัจจุบัน

ครั้งเมื่อสงครามโลกครั้งที่สอง สะพานข้ามแม่น้ำน่านหน้าวัดใหญ่ก็ถูกทิ้งระเบิด แต่ทิ้งเท่าไหร่ก็ไม่ถูกเป้าหมาย[ต้องการอ้างอิง] ทั้ง ๆ ที่ในอดีต เป็นสะพานไม้ที่ใหญ่ที่สุดของจังหวัดพิษณุโลก[ต้องการอ้างอิง]

ภูมิศาสตร์

ที่ตั้งและอาณาเขต

จังหวัดพิษณุโลกมีที่ตั้งอยู่ในภูมิภาคที่แตกต่างกันตามการแบ่งแบบต่าง ๆ หากแบ่งเขตตามการพยากรณ์อากาศ และสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ จะจัดอยู่ในภาคเหนือตอนล่าง สำหรับเกณฑ์การแบ่งภาคอย่างเป็นทางการของราชบัณฑิตยสภา จะจัดอยู่ในภาคกลาง โดยอยู่ทางตอนบนของภาค ห่างจากกรุงเทพมหานคร 368 กิโลเมตร มีเนื้อที่ทั้งหมดประมาณ 10,815 ตารางกิโลเมตร หรือ 6,759,909 ไร่ มีอาณาเขตติดต่อกับจังหวัดใกล้เคียงดังนี้

ภูมิประเทศ

 
ลานหินปุ่ม

ทางตอนเหนือและตอนกลางเป็นเขตเทือกเขาสูงและที่ราบสูง โดยมีเขตภูเขาสูงด้านตะวันออกเฉียงเหนือซึ่งอยู่ในเขตอำเภอวังทอง อำเภอวัดโบสถ์ อำเภอเนินมะปราง อำเภอนครไทย และอำเภอชาติตระการ พื้นที่ตอนกลางมาทางใต้เป็นที่ราบ และตอนใต้เป็นที่ราบลุ่ม โดยเฉพาะบริเวณลุ่มแม่น้ำน่านและแม่น้ำยม ซึ่งเป็นแหล่งการเกษตรที่สำคัญที่สุดของจังหวัดพิษณุโลก อยู่ในเขตอำเภอบางระกำ อำเภอเมืองพิษณุโลก อำเภอพรหมพิราม อำเภอเนินมะปราง และบางส่วนของอำเภอวังทอง

ภูมิอากาศ

จังหวัดพิษณุโลกมีลมมรสุมพัดผ่านจากทะเลจีนใต้และมหาสมุทรอินเดีย และแบ่งฤดูกาลออกได้เป็น 3 ฤดู

  • ฤดูร้อน ประมาณเดือนกุมภาพันธ์-เมษายน อุณหภูมิเฉลี่ยประมาณ 32 องศาเซลเซียส
  • ฤดูฝน จะเริ่มประมาณเดือนพฤษภาคม-ตุลาคม ปริมาณน้ำฝน เฉลี่ยประมาณปีละ 1,375 มิลลิเมตร
  • ฤดูหนาว ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน-มกราคม อุณหภูมิเฉลี่ยประมาณ 19 องศาเซลเซียส
ข้อมูลภูมิอากาศของจังหวัดพิษณุโลก
เดือน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ทั้งปี
อุณหภูมิสูงสุดที่เคยบันทึก °C (°F) 36.3
(97.3)
38.0
(100.4)
40.3
(104.5)
41.8
(107.2)
42.0
(107.6)
38.7
(101.7)
38.4
(101.1)
36.7
(98.1)
36.6
(97.9)
35.3
(95.5)
35.7
(96.3)
35.6
(96.1)
42
(107.6)
อุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ย °C (°F) 31.6
(88.9)
33.9
(93)
35.9
(96.6)
37.4
(99.3)
35.6
(96.1)
33.6
(92.5)
32.8
(91)
32.3
(90.1)
32.3
(90.1)
32.3
(90.1)
31.7
(89.1)
30.9
(87.6)
33.36
(92.05)
อุณหภูมิเฉลี่ยแต่ละวัน °C (°F) 24.1
(75.4)
26.7
(80.1)
29.0
(84.2)
30.6
(87.1)
29.6
(85.3)
28.5
(83.3)
28.1
(82.6)
27.8
(82)
27.8
(82)
27.6
(81.7)
26.1
(79)
24.0
(75.2)
27.49
(81.49)
อุณหภูมิต่ำสุดเฉลี่ย °C (°F) 18.0
(64.4)
20.8
(69.4)
23.5
(74.3)
25.3
(77.5)
25.2
(77.4)
24.8
(76.6)
24.6
(76.3)
24.5
(76.1)
24.5
(76.1)
24.0
(75.2)
21.6
(70.9)
18.3
(64.9)
22.93
(73.27)
อุณหภูมิต่ำสุดที่เคยบันทึก °C (°F) 8.9
(48)
13.2
(55.8)
12.7
(54.9)
19.1
(66.4)
20.4
(68.7)
21.8
(71.2)
21.6
(70.9)
22.2
(72)
21.5
(70.7)
17.6
(63.7)
12.1
(53.8)
9.4
(48.9)
8.9
(48)
หยาดน้ำฟ้า มม (นิ้ว) 7
(0.28)
12
(0.47)
29
(1.14)
51
(2.01)
188
(7.4)
183
(7.2)
190
(7.48)
257
(10.12)
241
(9.49)
157
(6.18)
31
(1.22)
6
(0.24)
1,352
(53.23)
วันที่มีหยาดน้ำฟ้าโดยเฉลี่ย (≥ 1.0 mm) 1 1 2 4 12 13 14 17 15 9 3 1 92
แหล่งที่มา: NOAA (2504-2533)

สัญลักษณ์ประจำจังหวัด

  • ตราประจำจังหวัด: พระพุทธชินราช
  • ธงประจำจังหวัด: ธงพื้นสีม่วง กลางธงเป็นตราประจำจังหวัดคือรูปพระพุทธชินราชในวงกลม
  • คำขวัญประจำจังหวัด: พระพุทธชินราชงามเลิศ ถิ่นกำเนิดพระนเรศวร สองฝั่งน่านล้วนเรือนแพ หวานฉ่ำแท้กล้วยตาก ถ้ำและน้ำตกหลากตระการตา
  • ต้นไม้ประจำจังหวัด: ปีบ (Millingtonia hortensis)
  • ดอกไม้ประจำจังหวัด: ดอกนนทรี (Peltophorum pterocarpum)

การเมืองการปกครอง

หน่วยการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

 
แผนที่อำเภอในจังหวัดพิษณุโลก

จังหวัดพิษณุโลกแบ่งการปกครองออกเป็น 9 อำเภอ 93 ตำบล 1,032 หมู่บ้าน ซึ่งอำเภอทั้ง 9 อำเภอมีดังนี้

การปกครองส่วนท้องถิ่น

จังหวัดพิษณุโลกมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรวม 103 แห่ง ประกอบด้วย องค์การบริหารส่วนจังหวัด 1 แห่ง เทศบาลนคร 1 แห่ง คือ เทศบาลนครพิษณุโลก เทศบาลเมือง 1 แห่ง คือ เทศบาลเมืองอรัญญิก เทศบาลตำบล 24 แห่ง และองค์การบริหารส่วนตำบล 76 แห่ง โดยเทศบาลสามารถจำแนกได้ตามอำเภอต่าง ๆ ในจังหวัดพิษณุโลก ดังนี้

อำเภอเมืองพิษณุโลก

อำเภอนครไทย

  • เทศบาลตำบลนครไทย
  • เทศบาลตำบลบ้านแยง

อำเภอชาติตระการ

  • เทศบาลตำบลป่าแดง

อำเภอบางระกำ

  • เทศบาลตำบลบางระกำ
  • เทศบาลตำบลปลักแรด
  • เทศบาลตำบลพันเสา
  • เทศบาลตำบลบึงระมาณ
  • เทศบาลตำบลบางระกำเมืองใหม่

อำเภอบางกระทุ่ม

  • เทศบาลตำบลเนินกุ่ม
  • เทศบาลตำบลบางกระทุ่ม
  • เทศบาลตำบลห้วยแก้ว
  • เทศบาลตำบลสนามคลี

อำเภอพรหมพิราม

  • เทศบาลตำบลพรหมพิราม
  • เทศบาลตำบลวงฆ้อง

อำเภอวัดโบสถ์

  • เทศบาลตำบลวัดโบสถ์

อำเภอวังทอง

  • เทศบาลตำบลวังทอง

อำเภอเนินมะปราง

รายชื่อเจ้าเมืองและผู้ว่าราชการจังหวัด

ลำดับ ชื่อ ระยะเวลาดำรงตำแหน่ง
1 พระบริรักษ์โยธี (ทองอยู่ สุวรรณบาตร์) ไม่ทราบข้อมูล
2 พระไชยศิรินทรภักดี 2456–2457
3 พระพิษณุโลกบุรี (สวัสดิ์ มหากายี) 2457–2458
4 พระเกษตรสงคราม 2458–2459
5 พระสวรรคโลกบุรี 2459–2461
6 พระยากัลยาวัฒนาวิศิษฐ์ (เชียร กัลยาณมิตร) 2461–2470
7 พระยาสุนทรพิพิธ (เชย มัฆวิบูลย์) 2470–2476
8 พระยาศิรีชัยบุรินทร์ 12 มีนาคม 2456 – 1 กรกฎาคม 2476
9 พระสาครบุรานุรักษ์ (เปลื้อง สุวรรณนานนท์) 20 มีนาคม 2478 – 18 พฤษภาคม 2481
10 พระยาสุราษฎร์ธานีศรีเกษตรนิคม 10 มิถุนายน 2481 – 18 มิถุนายน 2482
11 พระหลวงยุทธสารประสิทธิ์ (เมี้ยน โรหิตเสรนี) 24 มิถุนายน 2482 – 7กรกฎาคม 2483
12 พันเอก พระศรีราชสงคราม (ศรี ศุขะวาที) 7 กันยายน 2483 – 7 พฤษภาคม 2484
13 พันตรี หลวงยุทธสารประสิทธิ์ (เมี้ยน โรหิตเสรนี) 16 มิถุนายน 2484 – 27 กรกฎาคม 2485
14 หลวงวิเศษ ภักดี (ชื่น วิเศษภักดี) 28 เมษายน 2485 – 3 มกราคม 2487
15 หลวงศรีนราศัย (ผิว จันทิมาคม) 11 พฤษภาคม 2487 – 7 กรกฎาคม 2488
16 นายพรหม สูตรสุคนธ์ 7 กรกฎาคม 2488 – 7 ตุลาคม 2489
17 ขุนคำนวณวิจิตร (เชย บุนนาค) 18 พฤศจิกายน 2489 – 6 ธันวาคม 2490
18 ขุนจรรยาวิเศษ (เที่ยง บุณยนิต) 6 ธันวาคม 2490 – 31 ธันวาคม 2493
19 นายพ่วง สุวรรณรัฐ 1 มกราคม 2494 – 10 พฤศจิกายน 2494
20 พันตรี ขุนทะยานราญรอน (วัชระ วัชรบูล) 12 กุมภาพันธ์ 2494 – 1 พฤศจิกายน
21 พระบรรณศาสตร์สาทร 1 กุมภาพันธ์ 2497 – 1 สิงหาคม 2497
22 นายปรง พระหูชนม์ 1 สิงหาคม 2497 – 22 กุมภาพันธ์ 2501
23 นายพ่วง สุวรรณรัฐ (รักษาการในตำแหน่ง ผ.ว.ก.จว.) 14 กุมภาพันธ์ 2501 – 3 มีนาคม 2501
24 นายเยียน โพธิสุวรรณ 27 มีนาคม 2501 – 3 เมษายน 2507
25 นายเจริญ ภมรบุตร 9 เมษายน 2507 – 4 กุมภาพันธ์ 2509
26 นายนิรุต ไชยกูล 11 กุมภาพันธ์ 2509 – 21 ตุลาคม 2510
ลำดับ ชื่อ ระยะเวลาดำรงตำแหน่ง
27 นายพล จุฑางกูล 21 พฤศจิกายน 2510 – 2 ตุลาคม 2513
28 นายพัฒน์ บุณยรัตพันธุ์ 2 ตุลาคม 2513 – 21 กันยายน 2514
29 นายจำรูญ ปิยัมปุตระ 1 ตุลาคม 2514 – 1 ตุลาคม 2515
30 พลตำรวจตรี สามารถ วายวานนท์ 1 ตุลาคม 2515 – 30 กันยายน 2517
31 นายสิทธิเดช นรัตถรักษา 1 ตุลาคม 2517 – 30 กันยายน 2519
32 นายชาญ กาญจนาคพันธุ์ 1 ตุลาคม 2519 – 30 กันยายน 2523
33 นายยง ภักดี 1 ตุลาคม 2523 – 30 กันยายน 2525
34 นายสืบ รอดประเสริฐ 1 ตุลาคม 2525 – 31 ตุลาคม 2528
35 นายนพรัตน์ เวชชศาสตร์ 1 พฤศจิกายน 2528 – 30 กันยายน 2532
36 นายไพฑูรย์ สุนทรวิภาต 1 ตุลาคม 2532 – 30 กันยายน 2534
37 นายอภัย จันทนจุลกะ 1 ตุลาคม 2534 – 30 กันยายน 2536
38 นายสวัสดิ์ ส่งสัมพันธ์ 1 ตุลาคม 2536 – 30 กันยายน 2539
39 นายนิธิศักดิ ราชพิตร 1 ตุลาคม 2539 – 30 กันยายน 2542
40 นายวิจารณ์ ไชยนันท์ 1 ตุลาคม 2542 – 30 กันยายน 2545
41 นายพิพัฒน์ วงศาโรจน์ 1 ตุลาคม 2545 – 30 กันยายน 2550
42 นายสมบูรณ์ ศรีพัฒนาวัฒน์ 1 ตุลาคม 2550 – 15 มีนาคม 2552
43 นายปรีชา เรืองจันทร์ 16 มีนาคม 2552 – 27 เมษายน 2555
44 นายชัยโรจน์ มีแดง 27 เมษายน 2555 – 7 ตุลาคม 2555
45 นายปรีชา เรืองจันทร์ 8 ตุลาคม 2555 – 30 กันยายน 2556
46 นายระพี ผ่องบุพกิจ 1 ตุลาคม 2556 – 30 กันยายน 2557
47 นายจักริน เปลี่ยนวงษ์ 1 ตุลาคม 2557 – 30 กันยายน 2558
48 นายชูชาติ กีฬาแปง 1 ตุลาคม 2558 – 30 กันยายน 2559
49 นายศุภชัย เอี่ยมสุวรรณ 1 ตุลาคม 2559 – 30 กันยายน 2560
50 นายภัคพงศ์ ทวิพัฒน์ 1 ตุลาคม 2560 – 30 กันยายน 2561
51 นายพิพัฒน์ เอกภาพันธ์ 1 ตุลาคม 2561 – 30 กันยายน 2563
52 นายรณชัย จิตรวิเศษ 1 ตุลาคม 2563 – ปัจจุบัน

ประชากรศาสตร์

      หมายถึงจำนวนประชากรได้เพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับปีก่อน
      หมายถึงจำนวนประชากรได้ลดลงเมื่อเทียบกับปีก่อน
อันดับ
(ปีล่าสุด)
อำเภอ พ.ศ. 2557 พ.ศ. 2556 พ.ศ. 2555 พ.ศ. 2554 พ.ศ. 2553 พ.ศ. 2552 พ.ศ. 2551
1 เมืองพิษณุโลก 283,419 281,762 280,922 280,457 279,292 276,293 274,415
2 วังทอง 120,824 120,535 120,513 119,878 119,485 119,103 119,213
3 บางระกำ 94,980 94,832 94,578 94,020 93,841 93,725 93,673
4 พรหมพิราม 87,864 87,853 87,739 87,629 87,869 87,868 87,962
5 นครไทย 87,042 86,684 86,163 85,534 85,213 84,911 85,202
6 เนินมะปราง 58,208 58,043 58,062 57,916 57,873 57,906 58,015
7 บางกระทุ่ม 48,152 48,307 48,390 48,313 48,605 48,667 48,849
8 ชาติตระการ 40,801 40,633 40,432 40,144 40,121 39,759 39,483
9 วัดโบสถ์ 37,698 37,727 37,573 37,466 37,393 37,329 37,183
รวม 858,988 856,376 854,372 851,357 849,692 845,561 843,995|

การศึกษา

จังหวัดพิษณุโลกเป็นศูนย์กลางการศึกษาของภูมิภาคภาคเหนือตอนล่าง มีสถานศึกษามากมายทุกระดับตั้งแต่อนุบาลจนถึงระดับมหาวิทยาลัยทั้งรัฐบาล และเอกชนดังนี้

อุดมศึกษา
อาชีวศึกษา
  • วิทยาลัยอาชีวศึกษา จังหวัดพิษณุโลก
  • วิทยาลัยเทคนิคพิษณุโลก
  • วิทยาลัยเทคนิคสองแคว
  • วิทยาลัยพณิชยการบึงพระพิษณุโลก
  • วิทยาลัยสารพัดช่างพิษณุโลก
  • วิทยาลัยการอาชีพนครไทย
  • วิทยาลัยบริหารธุรกิจและเทคโนโลยีพิษณุโลก
  • วิทยาลัยอาชีวศึกษาพณิชยการพิษณุโลก
มัธยมศึกษา
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 39 (เฉพาะในจังหวัดพิษณุโลก)
  • อำเภอนครไทย
    • โรงเรียนนครชุมพิทยา รัชมังคลาภิเษก
    • โรงเรียนนครไทย
    • โรงเรียนนครบางยางพิทยาคม
    • โรงเรียนนาบัววิทยา
    • โรงเรียนบ่อโพธิ์วิทยา
    • โรงเรียนยางโกลนวิทยา
  • อำเภอวังทอง
    • โรงเรียนทรัพย์ไพรวัลย์วิทยาคม
    • โรงเรียนน้ำรินพิทยาคม
    • โรงเรียนเนินสะอาดวิทยาคม
    • โรงเรียนบ้านกลางพิทยาคม
    • โรงเรียนวังทองพิทยาคม
    • โรงเรียนวังพิกุลวิทยศึกษา
    • โรงเรียนสฤษดิ์เสนาพิทยาคม
    • โรงเรียนหนองพระพิทยา
  • อำเภอพรหมพิราม
    • โรงเรียนดงประคำพิทยาคม
    • โรงเรียนพรหมพิรามวิทยา
    • โรงเรียนวังมะด่านพิทยาคม

ประถมศึกษา

สาธารณสุข

จังหวัดพิษณุโลกมีสถานบริการที่หลากหลาย ตั้งแต่สถานีอนามัย ศูนย์สุขภาพชุมชน คลินิก โรงพยาบาลรัฐ โรงพยาบาลทหาร โรงพยาบาลเอกชน และโรงพยาบาลระดับมหาวิทยาลัย โดยมีโรงพยาบาลศูนย์สังกัดกระทรวงสาธารณสุขประจำจังหวัดและประจำภูมิภาคภาคเหนือตอนล่างคือ โรงพยาบาลพุทธชินราช พิษณุโลก และมีโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยในสังกัดกระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งเป็นโรงพยาบาลระดับตติยภูมิขั้นสูงของภูมิภาคภาคเหนือตอนล่างก็คือ โรงพยาบาลมหาวิทยาลัยนเรศวร นอกจากนี้ยังมีโรงพยาบาลในสังกัดกระทรวงกลาโหม คือ โรงพยาบาลค่ายสมเด็จพระนเรศวรมหาราช และโรงพยาบาลกองบิน 46

การขนส่ง

จากลักษณะทางภูมิศาสตร์ทำให้จังหวัดพิษณุโลกเป็นจุดศูนย์กลางในด้านคมนาคมของภูมิภาคอินโดจีน โดยเป็นจุดเชื่อมต่อระหว่างภาคกลางกับภาคเหนือ รวมทั้งภาคเหนือกับภาคตะวันออกเฉียงเหนือด้วย จังหวัดพิษณุโลกจึงได้รับการขนานนามว่าเป็น "เมืองบริการสี่แยกอินโดจีน" โดยสามารถเดินทางได้โดยทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 12 (แม่สอด-มุกดาหาร) ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 11 (อินทร์บุรี-เชียงใหม่) และทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 117 (พิษณุโลก-นครสวรรค์) โดยทางหลวงทั้ง 3 สายเชื่อมโยงกันด้วยโครงข่ายทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 126 (ถนนวงแหวนรอบเมืองพิษณุโลก)

โดยทั้งนี้จังหวัดพิษณุโลกมีสถานีขนส่งผู้โดยสาร 2 แห่งด้วยกัน

  1. สถานีขนส่งผู้โดยสารแห่งที่ 1 ตั้งอยู่ภายในตัวเมือง สำหรับรถโดยสารที่วิ่งบริเวณจังหวัดที่ใกล้เคียง
  2. สถานีขนส่งผู้โดยสารแห่งที่ 2 ตั้งอยู่บริเวณสี่แยกอินโดจีน เป็นสถานีขนส่งผู้โดยสารที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในภาคเหนือ ก่อสร้างบนเนื้อที่ 10 ไร 12 ตารางวา รองรับรถโดยสารที่มีเส้นทางผ่านจังหวัดพิษณุโลก รวม 20 เส้นทาง มีชานชาลาสำหรับจอดรถโดยสารทั้งหมด 40 ช่อง แบ่งเป็นอาคารสถานีฯหลังใหญ่ จำนวน 20 ช่อง อาคารสถานีฯหลังเล็ก จำนวน 20 ช่อง มีช่องจำหน่ายตั๋ว 27 ช่อง มีสถานที่จอดรถสำหรับประชาชนจำนวน 100 ช่อง มีการจัดสถานที่นั่งรอรถ สำหรับพระภิกษุและประชาชนอย่างเพียงพอ

นอกจากการคมนาคมทางรถยนต์แล้ว การเดินทางมาจังหวัดพิษณุโลกยังสามารถมาด้วยรถไฟ หรือเครื่องบิน โดยที่ท่าอากาศยานพิษณุโลก มีเครื่องบินมีสายการบินนกแอร์ ไทยแอร์เอเชีย ไทยไลอ้อนแอร์ และ กานต์แอร์ มีเที่ยวบินมาลงท่าอากาศยานพิษณุโลกทุกวัน

ส่วนการเดินทางภายในตัวจังหวัดนั้น จะมีรถโดยสารสองแถวสีม่วง กับรถโดยสารประจำทางมินิบัสสีม่วง วิ่งให้บริการหลายสาย

ระยะทางจากตัวเมืองไปยังอำเภอต่างๆ

สถานที่ท่องเที่ยว

อำเภอเมืองพิษณุโลก
 
วิหารเก้าห้องประดิษฐานพระอัฏฐารส ในวัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร
 
สมเด็จนางพญาเรือนแก้ว ในวัดนางพญา
  • วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร
  • พระราชวังจันทน์ (ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช)
  • มหาวิหารสมเด็จองค์ปฐม (วัดจันทร์ตะวันตก)
  • พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี (จ่าสิบเอกทวี-พิมพ์ บูรณเขตต์)
  • โรงหล่อพระบูรณะไทย
  • สวนนกไทยศึกษา
  • เซ็นทรัลพลาซ่าพิษณุโลก
  • วัดนางพญา
  • สวนเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา บริเวณแยกเรือนแพ (สถานที่พักผ่อนหย่อนใจ)
  • พิษณุโลก เซ็นทรัลปาร์ค บริเวณสถานีตำรวจภูธรเมืองพิษณุโลก (สถานที่พักผ่อนหย่อนใจ ซึ่งเป็นโครงการก่อสร้าง)
อำเภอบางระกำ
  • สวนน้ำสแปลชฟันปาร์ค (สถานที่พักผ่อนหย่อนใจ)
อำเภอวังทอง
 
น้ำตกแก่งซอง อุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง
  • สวนสาธารณะบึงราชนก (ส่องนกชมดาว)
  • สวนรุกขชาติสกุโณทยาน (น้ำตกวังนกแอ่น)
  • น้ำตกปอย
  • น้ำตกแก่งซอง
  • น้ำตกแก่งโสภา
  • อุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง
  • วนอุทยานเขาพนมทอง ตำบลพันชาลี
  • วัดราชคีรีหิรัญยาราม
  • อุทยานแห่งชาติภูแดงร้อน
  • วัดพระพุทธบาทเขาสมอแคลง
  • โรงเจไซทีฮุกตึ้ง
  • พระมหาธาตุเจดีย์ศรีบวรชินรัตน์
  • วัดวังทองวราราม
  • สถูปพระยาสาลีรัฐวิภาค
อำเภอนครไทย
 
อุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้า
อำเภอวัดโบสถ์
อำเภอชาติตระการ
 
อุทยานแห่งชาติภูสอยดาว บริเวณลานสนที่ความสูง 1,633 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง (ด้านหลังคือยอดภูสอยดาว ความสูง 2,102 เมตร)
อำเภอเนินมะปราง
อำเภอพรหมพิราม

บุคคลที่มีชื่อเสียง

เกจิคณาจารย์ชื่อดังของจังหวัดพิษณุโลก
  • พระวรญาณมุนี (หลวงตาละมัย (แจ่ม สุธัมโม) วัดอรัญญิก อำเภอเมืองพิษณุโลก
  • พระมงคลสุธี (หลวงพ่อแขก) วัดสุนทรประดิษฐ์ อำเภอบางระกำ
  • พระครูศีลสารสัมบัน (สำรวย สมฺปนฺโน) วัดสระแก้วปทุมทอง อำเภอเมืองพิษณุโลก
  • หลวงพ่อทรัพย์ วัดปลักแรด อำเภอบางระกำ
  • พระครูประพันธ์ศีลคุณ (หลวงพ่อพันธ์) อดีตเจ้าอาวาสวัดบางสะพานและเจ้าคณะอำเภอวังทองชั้นเอก
  • พระครูสุวรรณธรรมาภรณ์ (หลวงพ่อวาว) อดีตเจ้าอาวาสวัดบางสะพานและเจ้าคณะตำบลวังทองชั้นเอกกิตติมศักดิ์
  • พระครูศีลสารสัมบัน (หลวงปู่อ่อน พุทธสโก) วัดเนินมะเกลือวนาราม อำเภอวังทอง
  • พระครูไพโรจน์คุณาธาร (หลวงปู่หล้า คุณาธโร) วัดหนองบัว อำเภอวังทอง
  • พระครูขันติธรรมาภินันท์ (หลวงพ่อเชื่อม) วัดหนองทอง อำเภอวังทอง
  • หลวงพ่อยี ปญญภาโร อดีตเจ้าอาวาสวัดอภัยสุพรรณภูมิ (วัดดงตาก้อนทอง) อำเภอบางกระทุ่ม
  • หลวงพ่อแห วัดหนองบัว อ.เมือง

ของดีจังหวัดพิษณุโลก

 
โรงงานทำพระพุทธรูป ในจังหวัดพิษณุโลก

อ้างอิง

เชิงอรรถ
  1. ศูนย์สารสนเทศเพื่อการบริหารและงานปกครอง. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ข้อมูลการปกครอง." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://www.dopa.go.th/padmic/jungwad76/jungwad76.htm [ม.ป.ป.]. สืบค้น 18 เมษายน 2553.
  2. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2563." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.bora.dopa.go.th/stat/pk/pk_58.pdf 2564. สืบค้น 12 เมษายน 2564
  3. ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่ออำเภอ. ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 34 ตอนที่ ๐ก วันที่ 29 เมษายน 2460
  4. ดร. ตรงใจ หุตางกูร. "ประเด็นประวัติศาสตร์และโบราณคดีจากจารึกเมืองละโว้" ใน มรดกความทรงจำแห่งนพบุรีศรีลโวทัยปุระ : ว่าด้วยโคลงเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนารายณ์ฯ และจารึกโบราณแห่งเมืองละโว้, หน้า 191
  5. สุจิตต์ วงษ์เทศ (10 เมษายน 2561). "พิษณุโลก คือโอฆบุรี และสรลวง (ไม่ใช่สระหลวง)". มติชนออนไลน์. สืบค้นเมื่อ 11 ธันวาคม 2563. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  6. http://www.thaiheritage.net/nation/oldcity/phitsanulok4.htm
  7. หวน พินธุพันธ์. เมืองโบราณของเรา: กรณีศึกษาเมืองโบราณใน พิษณุโลก พิจิตร อุตรดิตถ์ ลพบุรี และอ่างทอง. กรุงเทพฯ: บันทึกสยาม, 2542.
  8. http://www.phitsanulok.go.th/nakonthai1.htm
  9. พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน และตำนานสิงหนวติกุมาร ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๑
  10. silpathai.net/โบราณวัตถุสถาน"พระปราง/
  11. http://storyofsiam2.blogspot.com/p/blog-page_13.html
  12. https://db.sac.or.th/inscriptions/inscribe/detail/177
  13. พิระสันต์, จิรวัฒน์. ศิลปกรรมทัองถิ่น จังหวัดพิษณุโลก. สำนักพิมพ์ แห่ง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; พ.ศ. 2547.
  14. เจียจันทร์พงษ์, พิเศษ. เมืองในประวัติศาสตร์ยุคสุโขทัยอยุธยา พระมหาธรรมราชากษัตราธิราช. สำนักพิมพ์มติชน; พ.ศ. 2553.
  15. http://www.thaiheritage.net/king/ayuthaya/ayuthaya1.htm
  16. ประเสริฐ ณ นคร. ประวัติศาสตร์เบ็ดเตล็ด. สำนักพิมพ์มติชน; พ.ศ. 2549.
  17. ISBN 978-0-521-01647-6 A History of Thailand
  18. https://www.phitsanulokhotnews.com/2013/03/03/32685
  19. วัลลิโภดม, ศรีศักร. ลุ่มนํ้าน่าน: ประวัติศาสตร์โบราณคดี ของ พิษณุโลก "เมืองอกแตก. สำนักพิมพ์มติชน; พ.ศ. 2546.
  20. https://m.mgronline.com/columnist/detail/9550000137934
  21. มานพ ถาวรวัฒน์สกุล. ขุนนางอยุธยา. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, เมษายน 2547.
  22. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ. ไทยรบพม่าครั้งที่ ๒๔ สงครามครั้งที่ ๒๔ คราวเสียกรุงฯ ครั้งหลัง ปีกุน พ.ศ. ๒๓๑๐.
  23. พระราชพงศาวดารกรุงธนบุรี.
  24. https://www.phitsanulokhotnews.com/2016/04/06/83701
  25. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑.
  26. finearts.go.th/fad6/parameters/km/item/กำแพงเมืองพิษณุโลก.html
  27. "ตำนานสร้าง "พระศรีศาสดา" พระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมือง "พระพุทธรูปผู้พิทักษ์พระพุทธชินสีห์"". ไลน์ทูเดย์. สืบค้นเมื่อ 3 เมษายน 2563. Check date values in: |accessdate= (help)
  28. "เหตุอัศจรรย์ในการอัญเชิญพระพุทธชินราช "มุขปาฐะในพื้นที่พิษณุโลก"". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 6 เมษายน 2563. Check date values in: |accessdate= (help)
  29. "Climate Normals for Phitasnulok". องค์การบริหารมหาสมุทรและชั้นบรรยากาศแห่งชาติ (National Oceanic and Atmospheric Administration). สืบค้นเมื่อ 3 February 2013.
  30. ข้อมูลจำนวน อปท. แยกรายจังหวัด กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น
  31. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2557." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.bora.dopa.go.th/stat/pk/pk_57.pdf 2558. สืบค้น 1 มีนาคม 2558.
  32. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักทะเบียนกลาง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเนกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่างๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ ๓๑ ธันวาคม ๒๕๕๖, เล่ม ๑๓๑, ตอน ๔๑ ง , ๔ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๗, หน้า ๑
  33. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2555." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.bora.dopa.go.th/stat/y_stat55.html 2555. สืบค้น 3 เมษายน 2556.
  34. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2554." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.bora.dopa.go.th/stat/y_stat54.html 2555. สืบค้น 6 เมษายน 2555.
  35. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2553." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.dopa.go.th/stat/y_stat53.html 2553. สืบค้น 30 มกราคม 2554.
  36. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2552."203.113.86.149/stat/y_stat.htmlสืบค้น 30 มีนาคม 2553
  37. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2551." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://www.dopa.go.th/stat/y_stat51.html 2552. สืบค้น 30 มกราคม 2552.
  38. http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1447149968
บรรณานุกรม
  • จิตร ภูมิศักดิ์. ศัพท์สันนิษฐานและอักษรวินิจฉัย (โครงการสรรพนิพนธ์ จิตร ภูมิศักดิ์). กรุงเทพมหานคร: ฟ้าเดียวกัน , 2548.
  • ดร. วินัย ศรีพงศ์เพียร และ ดร. ตรงใจ หุตางกูร (บรรณาธิการ). มรดกความทรงจำแห่งนพบุรีศรีลโวทัยปุระ : ว่าด้วยโคลงเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนารายณ์ฯ และจารึกโบราณแห่งเมืองละโว้. กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน), 2558. 330 หน้า. ISBN 978-616-7154-31-2

แหล่งข้อมูลอื่น

  • จังหวัดพิษณุโลก
  • ทันข่าวรอบจังหวัดพิษณุโลก

งหว, ดพ, ษณ, โลก, สำหร, บพ, ษณ, โลก, ในความหมายอ, ษณ, โลก, แก, ความกำกวม, ษณ, โลก, เป, นจ, งหว, ดท, งอย, ในภาคกลางตอนบนหร, อภาคเหน, อตอนล, างของประเทศไทย, ประชากรในป, 2561, จำนวน, คน, นท, ตารางก, โลเมตร, แบ, งการปกครองส, วนภ, ภาคออกเป, อำเภอ, เทศบาลนครพ, ษณ, โ. sahrbphisnuolk inkhwamhmayxun duthi phisnuolk aekkhwamkakwm phisnuolk epncnghwdthitngxyuinphakhklangtxnbnhruxphakhehnuxtxnlangkhxngpraethsithy miprachakrinpi ph s 2561 canwn 866 891 khn 2 miphunthi 10 815 854 tarangkiolemtr aebngkarpkkhrxngswnphumiphakhxxkepn 9 xaephx miethsbalnkhrphisnuolkepnekhtemuxngsunyklangkhxngcnghwdaelaepnthitngsalaklangcnghwd mixanaekhttidtxkbaekhwngichyburi praethslawthangthistawnxxkechiyngehnuxkhxngcnghwd epncnghwdediywkhxngphakhklangthimixanaekhttidtxkbpraethslawcnghwdphisnuolkcnghwdcaksayipkhwa bnlnglang phraphuththchinrach lanhinpum phuhinrxngkla natkchatitrakar salhlkemuxngphisnuolk thungaeslnghlwng mhawithyalynerswrthngtrakhakhwy phraphuththchinrachngamelis thinkaenidphranerswr sxngfngnanlwneruxnaeph hwanchaaethklwytak thaaelanatkhlaktrakartaxksrithyphisnuolkxksrormnPhitsanulokchuxithyxun nkhrphraphisnuolksxngaekhw srahlwngsxngaekhw srlwngsxngaekhw sxngaekhw oxkhaburi cnthrburikarpkkhrxng phuwarachkar rnchy citrwiess tngaet ph s 2563 phunthi 1 thnghmd10 815 854 tr km 4 176 025 tr iml xndbphunthixndbthi 16prachakr ph s 2563 2 thnghmd849 481 khn xndbxndbthi 26 khwamhnaaenn78 54 khn tr km 203 4 khn tr iml xndbkhwamhnaaennxndbthi 62rhs ISO 3166TH 65sylksnpracacnghwd tnimpib dxkimnnthri stwnaplakdkhngsalaklangcnghwd thitngthnnwngcnthn tablinemuxng xaephxemuxngphisnuolk cnghwdphisnuolk 65000 othrsphth0 5525 8947 othrsar0 5525 8559ewbistwww wbr phitsanulok wbr go wbr thaephnthiswnhnungkhxngsaranukrmpraethsithy enuxha 1 sphthmulwithya 2 prawtisastr 2 1 smysuokhthy 2 2 smyxyuthya 2 3 smythnburi 2 4 smyrtnoksinthr 3 phumisastr 3 1 thitngaelaxanaekht 3 2 phumipraeths 3 3 phumixakas 4 sylksnpracacnghwd 5 karemuxngkarpkkhrxng 5 1 hnwykarpkkhrxng 5 1 1 karpkkhrxngswnphumiphakh 5 1 2 karpkkhrxngswnthxngthin 5 2 raychuxecaemuxngaelaphuwarachkarcnghwd 6 prachakrsastr 7 karsuksa 8 satharnsukh 9 karkhnsng 9 1 rayathangcaktwemuxngipyngxaephxtang 10 sthanthithxngethiyw 11 bukhkhlthimichuxesiyng 12 khxngdicnghwdphisnuolk 13 xangxing 14 aehlngkhxmulxunsphthmulwithya aekikhrawngsbsnkb wisnuolk chuxkhxngcnghwdmacakkhawa phisnu hmaythung phrawisnu ethphtamkhwamechuxkhxngchawhindu rwmkbkhawa olk thaihmikhwamhmayepn olkaehngphrawisnu insmythiyngpkkhrxngdwyrabbmnthlethsaphibal chuxkhxngcnghwdnnsakdwa phisnuolk 3 swnchux srlwngsxngaekhw odykha srlwng imichsrahlwng macakkhaekhmrwa ch rlwng aeplwa lana rwmkncungmikhwamhmaywa lanasxngaekhw hrux lanasxngkraaes sxdkhlxngkbchuxinphasabaliwa ithwynthisriymna aeplwa lanaxnepnsirithimisxngsay 4 swncitr phumiskdi ekhaicwa srlwng khuxkhawa srwng thiaeplwaswrrkh 5 prawtisastr aekikhphbaehlngobrankhdiinyukhkxnprawtisastrthicnghwdphisnuolk idaekphaphslkbnhinthithakaaelaphakhidekhaphukhd xaephxnkhrithy aelaphaphslkhinthiphakradanelkh xaephxchatitrakar sungphaphslkhinehlanixyuinyukholhamixayupramansiphnpikxn 6 cdhmayehtulaluaebrklawthungphraecaphnmichysirixphyphphukhnmatngthinthanthinkhrithy xachmaythungphraecachysiriaehngxanackroynkechiyngaesnsungephchiykbkarrukrankhxngxanackrsuthrrmwdixphyphlngmathangit 7 8 tanansinghnwtiklawwaxphyphipkaaephngephchr 9 aehlngobrankhdinkhrithyepnchumchnthitngxyukxnsmyxanackrsuokhthy 7 insmykhxmobranmichumchntngxyuthangthisitkhxngemuxngphisnuolkinpccubnbriewnwdculamnikhuxemuxngsxngaekhwedim phraprangkhwdculamnisrangkhuninsmykhxm 10 txmaphxkhunbangklanghawaehngemuxngbangyangrwmmuxkbphxkhunphaemuxngaehngemuxngradkhbilkhxmsbadokhlylaphngxxkipcakphumiphakhnaipsukarkaenidxanackrsuokhthy snnisthanwaemuxngbangyangkhuxemuxngnkhrithy 11 smysuokhthy aekikh phaphekaxngkhphraprangkhprathanwdphrasrirtnmhathatuwrmhawihar wdphrasrirtnmhathatuwrmhawihar emuxngphisnuolkedimmichuxtang kn praktchuxemuxng sxngaekhw incarukwdsrichum phramhaethrsrisrththarachculamuniekidinnkhrsrlwngsxngaekhw 12 chuxemuxngsxngaekhwhmaythungemuxngsungxyurahwangaemnananaelaaemnaaekhwnxy inchwngtnsmysuokhthyemuxngsxngaekhwxyuinkarpkkhrxngkhxngphrayakhaaehngphraramaehngrachwngssrinawnathm cnkrathngrchkalphxkhunramkhaaehngmharachemuxngsxngaekhwekhamaxyuinkarpkkhrxngkhxngsuokhthyrachwngsphrarwngdngthirabuiwincarukphxkhunramkhaaehnginphngsawdarehnuxrabuwa phraecasrithrrmpidk hruxphramhathrrmrachathi 1 liith thrngsrangemuxngsxngaekhwkhunihmthifngtawnxxkkhxngaemnananbriewnemuxngphisnuolkinpccubn phramhathrrmrachaliiththrngsrangwdtangkhunepncanwnmakidaek wdphrasrirtnmhathatuwrmhawihar wdihy wdecdiyyxdthxng wdxryyik aelaburnawdwdrachburna thrngihhlxphraphuththchinrach phraphuththchinsri aelaphrasrisasdakhunpradisthaniwthiwdphrasrirtnmhathatuhruxwdihy phraphuththchinrachsungpradisthanxyuthiwdphrasrirtnmhathatuichepntrapracacnghwdphisnuolkinpccubn nxkcakniphramhathrrmrachaliithyngthrngsrangphrarachwngcnthn 13 emuxngsxngaekhwphthnakhunklayepnemuxngsakhykhxngxanackrsuokhthythangthistawnxxknxkcakniemuxngsxngaekhwyngmixikchuxhnungwa emuxngchynath 14 hmaythungemuxngfngtawntkkhxngaemnananbriewnphrarachwngcnthn khunhlwngphangwykthphxyuthyakhunmayudemuxngchynathidsaerc 15 cnphramhathrrmrachaliithcatxngecrcakbphraecaxuthxngsmedcphraramathibdithi 1 ephuxkhxemuxngchynathkhun thaihphramhathrrmrachaliithtxngesdcyaymaprathbthiemuxngsxngaekhwhruxemuxngchynathxyuepnewlaecdpi 16 phramhathrrmrachathi 3 isluxith khrxngrachsmbtixyuthiemuxngsxngaekhw 16 thaihemuxngsxngaekhwklayepnrachthanikhxngxanackrsuokhthy emuxphramhathrrmrachathi 3 isluxith swrrkhtinph s 1962 ekidkarclaclaeyngchingrachsmbtirahwangphrayaramaelaphrayabalemuxng smedcphrankhrinthrathirachaehngxyuthyaesdckhunmaiklekliy ihphrayaramkhrxngemuxngsuokhthyinkhnathiphrayabalemuxngkhunepnphramhathrrmrachathi 4 aehngsxngaekhw thaihemuxngsxngaekhwaeyktwcaksuokhthyaelaepnpraethsrachkhxngxyuthya emuxngsxngaekhwthwikhwamsakhykhunmamakkwasuokhthyemuxphramhathrrmrachathi 4 swrrkhtinph s 1981 smedcphrabrmrachathi 2 thrngsngphraoxrskhuxphraraemswrsungmiphrarachmardaepnphrathidakhxngphramhathrrmrachathi 3 ipkhrxngemuxngsxngaekhwprathbthiphrarachwngcnthn emuxphraraemswrtxmakhunkhrxngrachsmbtiepnsmedcphrabrmitrolknath emuxngsxngaekhwcungidrwmkbxanackrxyuthya 17 smyxyuthya aekikhsmedcphrabrmitrolknaththrngaetngtngihphrayayuththisethiyrsungepnphraoxrskhxngphramhathrrmrachathi 4 epn phrayasxngaekhw epnecaemuxngxyuphayitxanackhxngxyuthya aetphrayayuththisethiyrkhidtngtnkhunepnphramhathrrmrachacunghnipekhakbphraecatiolkrachaehngxanackrlanna naipsusngkhramrahwangxyuthyaaelalanna smedcphrabrmitrolknathyaymaprathbthiemuxngsxngaekhwinph s 2006 emuxtngrbsukkblannaaelathrngphnwchthiwdculamniinph s 2008 epnewla 8 eduxn 15 wn mikharachbriphartamesdcxxkbwchthung 2 348 khn 18 smedcphrabrmitrolknaththrngrwmemuxngfngtawnxxkaelaemuxngchynathfngtawntkkhxngaemnananekhadwykn 14 aelwphrarachthannamihmwa emuxngphraphisnuolksxngaekhw praktchuxemuxng phisnuolk khunkhrngaerkinlilitywnphay 19 phraphuththchinrach n phrawiharwdphrasrirtnmhathatuwrmhawiharhlngcakrchsmykhxngsmedcphrabrmitrolknathemuxngphisnuolkepnsunyklangkarpkkhrxngkhxngxyuthyainhwemuxngehnux odymiphramhaxuprachsungepnphrarachoxrsthrngkhrxngemuxngaelaprathbxyuthiphrarachwngcnthn emuxsmedcphrabrmitrolknathswrrkhtphraechsthaphraoxrsepnphramhaxuprachkhrxngemuxngphisnuolk txmaphraechsthaidrachsmbtixyuthyakhunkhrxngrachyepnsmedcphraramathibdithi 2 smedcphraramathibdithi 2 thrngaetngtngihphraoxrskhuxphraichyrachaihkhrxngemuxngphisnuolk phraichyrachayudxanaccakphrarsdathirachkhunepnsmedcphraichyrachathirach caknnimmikartngphramhaxuprachkhrxngemuxngphisnuolk emuxkhunphiernthrethphyudxanaccakkhunwrwngsathirachinph s 2091 aelaechiysmedcphramhackrphrrdikhunkhrxngrachsmbti smedcphramhackrphrrdithrngaetngtngihkhunphiernthrethphihepnphramhathrrmrachapkkhrxngemuxngphisnuolk thaihemuxngphisnuolkmi phramhathrrmracha mapkkhrxngxikkhrng phrawisuththikstriythrngsrangwdnangphyaemuxphraecahngsawdibuerngnxngaehngphmaykthphmaprachidemuxngphisnuolkinph s 2106 phramhathrrmrachayxmcanntxphraecabuerngnxngthaihphisnuolkaelahwemuxngehnuxthnghmdklayepnpraethsrachkhxngphma smedcphramhinthrathirachaehngxyuthyathrngrwmmuxkbsmedcphraichyechsthathirachaehnglanchangrwmknykthphekhalxmemuxngphisnuolkinaetimsaerc cnkrathngkaresiykrungsrixyuthyakhrngthihnungphraecabuerngnxngtngihphramhathrrmrachakhrxngxyuthyasmedcphramhathrrmrachathirachthrngtngihphraoxrskhuxsmedcphranerswrkhunepnphramhaxuprachipkhrxngemuxngphisnuolkxikkhrnginph s 2114 prathbthiphrarachwngcnthn tamkhxsnnisthankhxnghmxmecachatriechlim yukhl 20 inpiph s 2127 ekidaephndinihwkhnadihythiemuxngphisnuolkthaih ekidehtuxscrryaemnasayhwemuxngphisnuolknn pwnkhunsungkwaphunnnsamsxk emuxngphisnuolkxacesiyhaymak hlngcakthismedcphranerswrmharachthrngprakasxisrphaphthiemuxngaekhrngaelwcungmiphrarachoxngkarih ethkhrw kwadtxnphukhninhwemuxngehnuxthnghmdrwmthungphisnuolklngmayngphakhklangtxnlangephuxetriymkarrbsukkbphma 21 thaihemuxngphisnuolkklayepnemuxngrangxyuepnewlaaepdpi cnkrathnghlngcakesrcsinsngkhramyuththhtthiaelwsmedcphranerswrcungthrngfunfuemuxngphisnuolkinph s 2136 odykaraetngtngihphrachyburi hruxphrayachyburn epnphrayasursihecaemuxngphisnuolk emuxngphisnuolkepliynthanacakemuxngkhxngphramhaxuprachmaepnemuxngchnexkmikhunnangepnecaemuxng praktrachthinnamkhxngecaemuxngphisnuolkwa ecaphrayasursihphismathirach chatiphthyathiebsrathibdi xphyphiriybrakrmphahu hrux ecaphrayaphisnuolkexkxu skdina 10 000 ir emuxngphisnuolkhwemuxngchnexkfayehnuxkhxngxyuthyakhukbemuxngnkhrsrithrrmrachsungepnemuxngexkfayitsmedcphraexkathsrthesdcmanmskarphraphuththchinrachinph s 2146 phrxmthngoprdihnathxngnphkhunmapidthxngphraphuththchinrachaelaphraphuththchinsihsungedimepnphraphuththrupsarid epnkarpidthxngxngkhphraphuththchinrachkhrngaerk inph s 2205 smedcphranaraynmharachhlngcakesrcsinsukechiyngihmthrngnmskarphraphuththchinrach aelaoprdihsrangrxyphraphuththbathcalxngemuxph s 2222 pradisthaniw thiwdculamni inrchsmyphraephthrachamikarptirupkarpkkhrxng hwemuxngfayehnuxrwmthungemuxngphisnuolkxyuphayitkarpkkhrxngkhxngsmuhnayk inph s 2309 enemiywsihbdiaemthphphmaykthphekhayudemuxngsuokhthy ecaphrayaphisnuolk eruxng nathphphisnuolkekhakxbkuemuxngsuokhthy ecafacidesdchlbhnicakkrungsrixyuthyamayudxanacthiemuxngphisnuolk 22 thaihecaphrayaphisnuolktxngelikthphcaksuokhthyklbipyudxanackhuncakecafacid aelathphphmasamarthedinthangtxipyngkrungsrixyuthyaidodyimyudemuxngphisnuolk smythnburi aekikh hlngkaresiykrungsrixyuthyakhrngthisxngecaphrayaphisnuolk eruxng tngtnkhunepnecachumnumphisnuolkmixanaekhttngaetemuxngphichylngmacnthungemuxngnkhrswrrkhaelapaknaoph inph s 2311 ecaphrayaphisnuolk eruxng tngtnkhunepnphraecaphisnuolkphraecaaephndin hlngcaknnxikecdwn 23 hruxhkeduxncungthungaekphiraly phraxinthrxakrnxngchaykhxngecaphrayaphisnuolkkhunepnphunachumnumphisnuolktxma aetchumnumecaphrafangekhayudchumnumphisnuolkpraharchiwitphraxinthrxakraelakwadtxnthrphysinphukhnipyngemuxngswangkhburi emuxngphisnuolkxyuphayitkarpkkhrxngkhxngchumnumecaphrafangcnkrathngemuxsmedcphraecakrungthnburiaelaecaphrayaymrach buyma sungtxmakhuxkrmphrarachwngbwrmhasursinghnathykthphkhunmayudemuxngphisnuolkidsaercinph s 2313 thaihphisnuolkekhamaxyukarpkkhrxngkhxngthnburiaelasmedcphraecakrungthnburithrngaetngtngihecaphrayaymrach buyma epn ecaphrayasursihphisnuwathirach pkkhrxngemuxngphisnuolkinph s 2318 inkhnathiecaphrayackri thxngdwng sungtxmakhuxphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkaelaecaphrayasursihkalngthasukthiemuxngechiyngaesnnn aemthphphmaxaaeshwunkiykthphekhamaphandanaemlaemaaekhwngemuxngtakekharukranemuxngphisnuolk ecaphrayackriaelaecaphrayasursiherngthphlngmapxngknemuxngphisnuolk xaaeshwunkinathphphmaekhalxmemuxngphisnuolkxyunansieduxnaelatdesnthangesbiyngthaihemuxngphisnuolkkhadaekhlnxahar xaaeshwunkikhxdutwphraecaphrayackrithienindinsungechuxwapccubnxyuthihnasanknganethsbalnkhrphisnuolkedimsungpradisthanphrabrmrachanusawriy 24 ecaphrayackriaelaecaphrayasursihphicarnawasukkhrngniimsamarthtanidcungfawnglxmkhxngstruxxkiptngmnthiephchrburn xaaeshwunkinathphphmaekhaplnsadmephathalayemuxngphisnuolk emuxngphisnuolkthukthalaylngodyswnihy thalayphrarachwngcnthn ehluxephiyngphraprangkhwdphrasrirtnmhathatusungimthukthalay smyrtnoksinthr aekikh emuxphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkesdcethlingthwlyrachsmbtiemuxph s 2325 cungmiphrarachoxngkaraetngtngih hlwngnra 25 epn phrayaphisnuolk inph s 2328 sngkhramekathph aemthphphmaenemiywsihsuyykthphcaklapanglngmarukranhwemuxngehnux hlwngnraphrayaphisnuolkehnwakhasukmikalngmakfayhwemuxngehnuxmikalngnxycakkarsuyesiykalngphlipmakinsngkhramxaaeshwunki cungslaemuxngphisnuolkhlbhniekhapaimidtxsutanthankarrukrankhxngphma 25 thphphmacungedinthphphanhwemuxngehnuxlngipyngnkhrswrrkh phrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkthrngihruxkaaephngemuxngphisnuolklng 26 ephuxpxngknimihkhasukichepnthimn emuxngphisnuolksungephchiykbsuksngkhramxyangtxenuxngepnrayaewlapramanyisibpixyuinsphawathrudothrmaelakhadkarthanubarung inph s 2372 krmphrarachwngbwrmhaskdiphlesphthrngxyechiyphraphuththchinsihcakwdphrasrirtnmhathatuippradisthanthiwdbwrniewsrachwrwihar aelaecaxawaswdbangxxychang cnghwdnnthburi idxyechiyphrasrisasdaipyngwdbangxxychang 27 sungtxmaphrasrisasdaidippradisthanthiwdbwrniews phrabathsmedcphraculcxmeklaecaxyuhwthrngykyxngphraphuththchinrachwa cahaphraphuththrupxngkhidihngamesmxphraphuththchinrachnnimmiaelw miphrarachdarixyechiyphraphuththchinrachlngipepnxngkhprathankhxngwdebycmbphitr 28 prakteruxngelamukhpathawainkarxyechiyphraphuththchinrachnnekidehtuxscrryimsamarthnaphraphuththchinrachlngaephid hruxemuxekhnlngaephaelwaephhyudningimekhluxnihw 28 cungimsamarthxyechiyphraphuththchinrachlngipyngkrungethphidaelapradisthaninemuxngphisnuolkdngedim mikarcdtngmnthlethsaphibalmnthlphisnuolkkhuninph s 2437 odymiemuxngphisnuolkepnsunyklangkarpkkhrxngprakxbdwyhaemuxngidaekemuxngphisnuolk emuxngphichy emuxngsuokhthy emuxngphicitr aelaemuxngswrrkholk txmarwmmnthlephchrburnekharwmdwy odymiecaphrayasursihwisisthskdi echy klyanmitr epnkhahlwngkhnaerk phrabathsmedcphramngkudeklaecaxyuhwemuxkhrngdarngphraysepnsyammkutrachkumaresdcpraphasemuxngphisnuolkinph s 2450 thrngphrarachniphntheruxngethiywemuxngphrarwng phayhlngkarepliynaeplngkarpkkhrxngemuxmikartra phrarachbyytikarbriharrachkarswnphumiphakh phuththskrach 2476 khun mnthlethsaphibalsinsudlngnaipsukarcdtngcnghwdphisnuolkinpccubnkhrngemuxsngkhramolkkhrngthisxng saphankhamaemnananhnawdihykthukthingraebid aetthingethaihrkimthukepahmay txngkarxangxing thng thiinxdit epnsaphanimthiihythisudkhxngcnghwdphisnuolk txngkarxangxing phumisastr aekikhthitngaelaxanaekht aekikh cnghwdphisnuolkmithitngxyuinphumiphakhthiaetktangkntamkaraebngaebbtang hakaebngekhttamkarphyakrnxakas aelasankngansphaphthnakaresrsthkicaelasngkhmaehngchati cacdxyuinphakhehnuxtxnlang sahrbeknthkaraebngphakhxyangepnthangkarkhxngrachbnthityspha cacdxyuinphakhklang odyxyuthangtxnbnkhxngphakh hangcakkrungethphmhankhr 368 kiolemtr mienuxthithnghmdpraman 10 815 tarangkiolemtr hrux 6 759 909 ir mixanaekhttidtxkbcnghwdiklekhiyngdngni thisehnux tidtxkbxaephxphichy xaephxthxngaesnkhn aelaxaephxnapad cnghwdxutrditth aekhwngichyburi praethslaw thistawnxxk tidtxkbxaephxhlmsk xaephxekhakhx xaephxwngopng cnghwdephchrburn xaephxdansay aelaxaephxnaaehw cnghwdely thisit tidtxkbxaephxemuxngphicitr xaephxwchirbarmi xaephxsamngam aelaxaephxsakehlk cnghwdphicitr thistawntk tidtxkbxaephxkngikrlas xaephxsrisaorng cnghwdsuokhthy xaephxlankrabux cnghwdkaaephngephchrphumipraeths aekikh lanhinpum thangtxnehnuxaelatxnklangepnekhtethuxkekhasungaelathirabsung odymiekhtphuekhasungdantawnxxkechiyngehnuxsungxyuinekhtxaephxwngthxng xaephxwdobsth xaephxeninmaprang xaephxnkhrithy aelaxaephxchatitrakar phunthitxnklangmathangitepnthirab aelatxnitepnthirablum odyechphaabriewnlumaemnananaelaaemnaym sungepnaehlngkarekstrthisakhythisudkhxngcnghwdphisnuolk xyuinekhtxaephxbangraka xaephxemuxngphisnuolk xaephxphrhmphiram xaephxeninmaprang aelabangswnkhxngxaephxwngthxng phumixakas aekikh cnghwdphisnuolkmilmmrsumphdphancakthaelcinitaelamhasmuthrxinediy aelaaebngvdukalxxkidepn 3 vdu vdurxn pramaneduxnkumphaphnth emsayn xunhphumiechliypraman 32 xngsaeslesiys vdufn caerimpramaneduxnphvsphakhm tulakhm primannafn echliypramanpila 1 375 milliemtr vduhnaw tngaeteduxnphvscikayn mkrakhm xunhphumiechliypraman 19 xngsaeslesiyskhxmulphumixakaskhxngcnghwdphisnuolkeduxn m kh k ph mi kh em y ph kh mi y k kh s kh k y t kh ph y th kh thngpixunhphumisungsudthiekhybnthuk C F 36 3 97 3 38 0 100 4 40 3 104 5 41 8 107 2 42 0 107 6 38 7 101 7 38 4 101 1 36 7 98 1 36 6 97 9 35 3 95 5 35 7 96 3 35 6 96 1 42 107 6 xunhphumisungsudechliy C F 31 6 88 9 33 9 93 35 9 96 6 37 4 99 3 35 6 96 1 33 6 92 5 32 8 91 32 3 90 1 32 3 90 1 32 3 90 1 31 7 89 1 30 9 87 6 33 36 92 05 xunhphumiechliyaetlawn C F 24 1 75 4 26 7 80 1 29 0 84 2 30 6 87 1 29 6 85 3 28 5 83 3 28 1 82 6 27 8 82 27 8 82 27 6 81 7 26 1 79 24 0 75 2 27 49 81 49 xunhphumitasudechliy C F 18 0 64 4 20 8 69 4 23 5 74 3 25 3 77 5 25 2 77 4 24 8 76 6 24 6 76 3 24 5 76 1 24 5 76 1 24 0 75 2 21 6 70 9 18 3 64 9 22 93 73 27 xunhphumitasudthiekhybnthuk C F 8 9 48 13 2 55 8 12 7 54 9 19 1 66 4 20 4 68 7 21 8 71 2 21 6 70 9 22 2 72 21 5 70 7 17 6 63 7 12 1 53 8 9 4 48 9 8 9 48 hyadnafa mm niw 7 0 28 12 0 47 29 1 14 51 2 01 188 7 4 183 7 2 190 7 48 257 10 12 241 9 49 157 6 18 31 1 22 6 0 24 1 352 53 23 wnthimihyadnafaodyechliy 1 0 mm 1 1 2 4 12 13 14 17 15 9 3 1 92aehlngthima NOAA 2504 2533 29 sylksnpracacnghwd aekikhtrapracacnghwd phraphuththchinrach thngpracacnghwd thngphunsimwng klangthngepntrapracacnghwdkhuxrupphraphuththchinrachinwngklm khakhwypracacnghwd phraphuththchinrachngamelis thinkaenidphranerswr sxngfngnanlwneruxnaeph hwanchaaethklwytak thaaelanatkhlaktrakarta tnimpracacnghwd pib Millingtonia hortensis dxkimpracacnghwd dxknnthri Peltophorum pterocarpum Flag of the Phitsanulok Province png thngpracacnghwdphisnuolk trapracacnghwdphisnuolk tnpib tnimpracacnghwdphisnuolk dxknnthri dxkimpracacnghwdphisnuolk traphaphukkhxlukesuxpracacnghwdphisnuolkkaremuxngkarpkkhrxng aekikhhnwykarpkkhrxng aekikh karpkkhrxngswnphumiphakh aekikh aephnthixaephxincnghwdphisnuolk cnghwdphisnuolkaebngkarpkkhrxngxxkepn 9 xaephx 93 tabl 1 032 hmuban sungxaephxthng 9 xaephxmidngni xaephxemuxngphisnuolk xaephxnkhrithy xaephxchatitrakar xaephxbangraka xaephxbangkrathum xaephxphrhmphiramxaephxwdobsthxaephxwngthxngxaephxeninmaprangkarpkkhrxngswnthxngthin aekikh twemuxngphisnuolk cnghwdphisnuolkmixngkhkrpkkhrxngswnthxngthinrwm 103 aehng prakxbdwy xngkhkarbriharswncnghwd 1 aehng ethsbalnkhr 1 aehng khux ethsbalnkhrphisnuolk ethsbalemuxng 1 aehng khux ethsbalemuxngxryyik ethsbaltabl 24 aehng aelaxngkhkarbriharswntabl 76 aehng 30 odyethsbalsamarthcaaenkidtamxaephxtang incnghwdphisnuolk dngni xaephxemuxngphisnuolk ethsbalnkhrphisnuolk ethsbalemuxngxryyik ethsbaltablbanihm ethsbaltablphlaychumphl ethsbaltablhwrx ethsbaltablthathxng ethsbaltablbankhlxngxaephxnkhrithy ethsbaltablnkhrithy ethsbaltablbanaeyngxaephxchatitrakar ethsbaltablpaaedng xaephxbangraka ethsbaltablbangraka ethsbaltablplkaerd ethsbaltablphnesa ethsbaltablbungraman ethsbaltablbangrakaemuxngihmxaephxbangkrathum ethsbaltableninkum ethsbaltablbangkrathum ethsbaltablhwyaekw ethsbaltablsnamkhlixaephxphrhmphiram ethsbaltablphrhmphiram ethsbaltablwngkhxng xaephxwdobsth ethsbaltablwdobsthxaephxwngthxng ethsbaltablwngthxngxaephxeninmaprang ethsbaltableninmaprang ethsbaltablithryxy ethsbaltablbanmungraychuxecaemuxngaelaphuwarachkarcnghwd aekikh ladb chux rayaewladarngtaaehnng1 phrabrirksoythi thxngxyu suwrrnbatr imthrabkhxmul2 phraichysirinthrphkdi 2456 24573 phraphisnuolkburi swsdi mhakayi 2457 24584 phraekstrsngkhram 2458 24595 phraswrrkholkburi 2459 24616 phrayaklyawthnawisisth echiyr klyanmitr 2461 24707 phrayasunthrphiphith echy mkhwibuly 2470 24768 phrayasirichyburinthr 12 minakhm 2456 1 krkdakhm 24769 phrasakhrburanurks epluxng suwrrnnannth 20 minakhm 2478 18 phvsphakhm 248110 phrayasurasdrthanisriekstrnikhm 10 mithunayn 2481 18 mithunayn 248211 phrahlwngyuththsarprasiththi emiyn orhitesrni 24 mithunayn 2482 7krkdakhm 248312 phnexk phrasrirachsngkhram sri sukhawathi 7 knyayn 2483 7 phvsphakhm 248413 phntri hlwngyuththsarprasiththi emiyn orhitesrni 16 mithunayn 2484 27 krkdakhm 248514 hlwngwiess phkdi chun wiessphkdi 28 emsayn 2485 3 mkrakhm 248715 hlwngsrinrasy phiw cnthimakhm 11 phvsphakhm 2487 7 krkdakhm 248816 nayphrhm sutrsukhnth 7 krkdakhm 2488 7 tulakhm 248917 khunkhanwnwicitr echy bunnakh 18 phvscikayn 2489 6 thnwakhm 249018 khuncrryawiess ethiyng bunynit 6 thnwakhm 2490 31 thnwakhm 249319 nayphwng suwrrnrth 1 mkrakhm 2494 10 phvscikayn 249420 phntri khunthayanrayrxn wchra wchrbul 12 kumphaphnth 2494 1 phvscikayn21 phrabrrnsastrsathr 1 kumphaphnth 2497 1 singhakhm 249722 nayprng phrahuchnm 1 singhakhm 2497 22 kumphaphnth 250123 nayphwng suwrrnrth rksakarintaaehnng ph w k cw 14 kumphaphnth 2501 3 minakhm 250124 nayeyiyn ophthisuwrrn 27 minakhm 2501 3 emsayn 250725 nayecriy phmrbutr 9 emsayn 2507 4 kumphaphnth 250926 naynirut ichykul 11 kumphaphnth 2509 21 tulakhm 2510 ladb chux rayaewladarngtaaehnng27 nayphl cuthangkul 21 phvscikayn 2510 2 tulakhm 251328 nayphthn bunyrtphnthu 2 tulakhm 2513 21 knyayn 251429 naycaruy piymputra 1 tulakhm 2514 1 tulakhm 251530 phltarwctri samarth waywannth 1 tulakhm 2515 30 knyayn 251731 naysiththiedch nrtthrksa 1 tulakhm 2517 30 knyayn 251932 naychay kaycnakhphnthu 1 tulakhm 2519 30 knyayn 252333 nayyng phkdi 1 tulakhm 2523 30 knyayn 252534 naysub rxdpraesrith 1 tulakhm 2525 31 tulakhm 252835 naynphrtn ewchchsastr 1 phvscikayn 2528 30 knyayn 253236 nayiphthury sunthrwiphat 1 tulakhm 2532 30 knyayn 253437 nayxphy cnthnculka 1 tulakhm 2534 30 knyayn 253638 nayswsdi sngsmphnth 1 tulakhm 2536 30 knyayn 253939 naynithiskdi rachphitr 1 tulakhm 2539 30 knyayn 254240 naywicarn ichynnth 1 tulakhm 2542 30 knyayn 254541 nayphiphthn wngsaorcn 1 tulakhm 2545 30 knyayn 255042 naysmburn sriphthnawthn 1 tulakhm 2550 15 minakhm 255243 naypricha eruxngcnthr 16 minakhm 2552 27 emsayn 255544 naychyorcn miaedng 27 emsayn 2555 7 tulakhm 255545 naypricha eruxngcnthr 8 tulakhm 2555 30 knyayn 255646 nayraphi phxngbuphkic 1 tulakhm 2556 30 knyayn 255747 nayckrin epliynwngs 1 tulakhm 2557 30 knyayn 255848 naychuchati kilaaepng 1 tulakhm 2558 30 knyayn 255949 naysuphchy exiymsuwrrn 1 tulakhm 2559 30 knyayn 256050 nayphkhphngs thwiphthn 1 tulakhm 2560 30 knyayn 256151 nayphiphthn exkphaphnth 1 tulakhm 2561 30 knyayn 256352 nayrnchy citrwiess 1 tulakhm 2563 pccubnprachakrsastr aekikh hmaythungcanwnprachakridephimkhunemuxethiybkbpikxn hmaythungcanwnprachakridldlngemuxethiybkbpikxnxndb pilasud xaephx ph s 2557 31 ph s 2556 32 ph s 2555 33 ph s 2554 34 ph s 2553 35 ph s 2552 36 ph s 2551 37 1 emuxngphisnuolk 283 419 281 762 280 922 280 457 279 292 276 293 274 4152 wngthxng 120 824 120 535 120 513 119 878 119 485 119 103 119 2133 bangraka 94 980 94 832 94 578 94 020 93 841 93 725 93 6734 phrhmphiram 87 864 87 853 87 739 87 629 87 869 87 868 87 9625 nkhrithy 87 042 86 684 86 163 85 534 85 213 84 911 85 2026 eninmaprang 58 208 58 043 58 062 57 916 57 873 57 906 58 0157 bangkrathum 48 152 48 307 48 390 48 313 48 605 48 667 48 8498 chatitrakar 40 801 40 633 40 432 40 144 40 121 39 759 39 4839 wdobsth 37 698 37 727 37 573 37 466 37 393 37 329 37 183 rwm 858 988 856 376 854 372 851 357 849 692 845 561 843 995 karsuksa aekikhcnghwdphisnuolkepnsunyklangkarsuksakhxngphumiphakhphakhehnuxtxnlang misthansuksamakmaythukradbtngaetxnubalcnthungradbmhawithyalythngrthbal aelaexkchndngni xudmsuksa paymhawithyalynerswr phayinmhawithyalynerswr mhawithyalynerswr mhawithyalyrachphtphibulsngkhram mhawithyalyethkhonolyirachmngkhllanna withyaekhtphisnuolk withyalysngkhphuththchinrach mhawithyalymhaculalngkrnrachwithyaly mhawithyalyphisnuolk withyalythxngsukh sunykarsuksaphisnuolk withyalyphyabalbrmrachchnniphuththchinrach withyalykarsatharnsukhsirinthr withyalyaekhmbridc praethsithy sthabnbnthitphthnbriharsastr sunycnghwdphisnuolkxachiwsuksawithyalyxachiwsuksa cnghwdphisnuolk withyalyethkhnikhphisnuolk withyalyethkhnikhsxngaekhw withyalyphnichykarbungphraphisnuolk withyalysarphdchangphisnuolk withyalykarxachiphnkhrithy withyalybriharthurkicaelaethkhonolyiphisnuolk withyalyxachiwsuksaphnichykarphisnuolkmthymsuksa sanknganekhtphunthikarsuksamthymsuksa ekht 39 echphaaincnghwdphisnuolk xaephxemuxngphisnuolk orngeriyncankrxng orngeriynculaphrnrachwithyaly phisnuolk orngeriynechlimkhwystri orngeriyndxnthxngwithya orngeriynetriymxudmsuksa phakhehnux m play orngeriynthathxngphithyakhm orngeriynbankrangwithyakhm orngeriynphisnuolkphithyakhm orngeriynphuththchinrachphithya orngeriynwngnakhusuksaxaephxbangkrathum orngeriyneninkumwithya orngeriynbangkrathumphithyakhmxaephxnkhrithy orngeriynnkhrchumphithya rchmngkhlaphiesk orngeriynnkhrithy orngeriynnkhrbangyangphithyakhm orngeriynnabwwithya orngeriynbxophthiwithya orngeriynyangoklnwithya xaephxwngthxng orngeriynthrphyiphrwlywithyakhm orngeriynnarinphithyakhm orngeriyneninsaxadwithyakhm orngeriynbanklangphithyakhm orngeriynwngthxngphithyakhm orngeriynwngphikulwithysuksa orngeriynsvsdiesnaphithyakhm orngeriynhnxngphraphithyaxaephxbangraka orngeriynchumaesngsngkhram xudrkhnarksxupthmph orngeriynbangrakawithysuksa orngeriynprachasngekhraahwithyaxaephxphrhmphiram orngeriyndngprakhaphithyakhm orngeriynphrhmphiramwithya orngeriynwngmadanphithyakhm xaephxwdobsth orngeriynkhnochngphithyakhm orngeriynwdobsthsuksaxaephxchatitrakar orngeriynchatitrakarwithya orngeriynswnemiyngwithyaxaephxeninmaprang orngeriynithryxyphithyakhm orngeriyneninmaprangsuksawithyaprathmsuksadubthkhwamhlkthi raychuxorngeriynincnghwdphisnuolksatharnsukh aekikh orngphyabalmhawithyalynerswr cnghwdphisnuolkmisthanbrikarthihlakhlay tngaetsthanixnamy sunysukhphaphchumchn khlinik orngphyabalrth orngphyabalthhar orngphyabalexkchn aelaorngphyabalradbmhawithyaly odymiorngphyabalsunysngkdkrathrwngsatharnsukhpracacnghwdaelapracaphumiphakhphakhehnuxtxnlangkhux orngphyabalphuththchinrach phisnuolk aelamiorngphyabalmhawithyalyinsngkdkrathrwngsuksathikar sungepnorngphyabalradbttiyphumikhnsungkhxngphumiphakhphakhehnuxtxnlangkkhux orngphyabalmhawithyalynerswr nxkcakniyngmiorngphyabalinsngkdkrathrwngklaohm khux orngphyabalkhaysmedcphranerswrmharach aelaorngphyabalkxngbin 46karkhnsng aekikh sthanirthifphisnuolk caklksnathangphumisastrthaihcnghwdphisnuolkepncudsunyklangindankhmnakhmkhxngphumiphakhxinodcin odyepncudechuxmtxrahwangphakhklangkbphakhehnux rwmthngphakhehnuxkbphakhtawnxxkechiyngehnuxdwy cnghwdphisnuolkcungidrbkarkhnannamwaepn emuxngbrikarsiaeykxinodcin odysamarthedinthangidodythanghlwngaephndinhmayelkh 12 aemsxd mukdahar thanghlwngaephndinhmayelkh 11 xinthrburi echiyngihm aelathanghlwngaephndinhmayelkh 117 phisnuolk nkhrswrrkh odythanghlwngthng 3 sayechuxmoyngkndwyokhrngkhaythanghlwngaephndinhmayelkh 126 thnnwngaehwnrxbemuxngphisnuolk odythngnicnghwdphisnuolkmisthanikhnsngphuodysar 2 aehngdwykn sthanikhnsngphuodysaraehngthi 1 tngxyuphayintwemuxng sahrbrthodysarthiwingbriewncnghwdthiiklekhiyng sthanikhnsngphuodysaraehngthi 2 tngxyubriewnsiaeykxinodcin epnsthanikhnsngphuodysarthimikhnadihythisudinphakhehnux kxsrangbnenuxthi 10 ir 12 tarangwa rxngrbrthodysarthimiesnthangphancnghwdphisnuolk rwm 20 esnthang michanchalasahrbcxdrthodysarthnghmd 40 chxng aebngepnxakharsthanihlngihy canwn 20 chxng xakharsthanihlngelk canwn 20 chxng michxngcahnaytw 27 chxng misthanthicxdrthsahrbprachachncanwn 100 chxng mikarcdsthanthinngrxrth sahrbphraphiksuaelaprachachnxyangephiyngphxnxkcakkarkhmnakhmthangrthyntaelw karedinthangmacnghwdphisnuolkyngsamarthmadwyrthif hruxekhruxngbin odythithaxakasyanphisnuolk miekhruxngbinmisaykarbinnkaexr ithyaexrexechiy ithyilxxnaexr aela kantaexr miethiywbinmalngthaxakasyanphisnuolkthukwnswnkaredinthangphayintwcnghwdnn camirthodysarsxngaethwsimwng kbrthodysarpracathangminibssimwng wingihbrikarhlaysay rayathangcaktwemuxngipyngxaephxtang aekikh xaephxbangraka 20 kiolemtr xaephxwngthxng 21 kiolemtr xaephxwdobsth 28 kiolemtr xaephxphrhmphiram 32 kiolemtr xaephxbangkrathum 36 kiolemtr xaephxeninmaprang 68 kiolemtr xaephxnkhrithy 99 kiolemtr xaephxchatitrakar 109 kiolemtrsthanthithxngethiyw aekikhxaephxemuxngphisnuolk wiharekahxngpradisthanphraxtthars inwdphrasrirtnmhathatuwrmhawihar smedcnangphyaeruxnaekw inwdnangphya wdphrasrirtnmhathatuwrmhawihar phrarachwngcnthn salsmedcphranerswrmharach mhawiharsmedcxngkhpthm wdcnthrtawntk phiphithphnthphunbancathwi casibexkthwi phimph burnekhtt ornghlxphraburnaithy swnnkithysuksa esnthrlphlasaphisnuolk wdnangphya swnechlimphraekiyrti 80 phrrsa briewnaeykeruxnaeph sthanthiphkphxnhyxnic phisnuolk esnthrlparkh briewnsthanitarwcphuthremuxngphisnuolk sthanthiphkphxnhyxnic sungepnokhrngkarkxsrang xaephxbangrakaswnnasaeplchfnparkh sthanthiphkphxnhyxnic xaephxwngthxng natkaekngsxng xuthyanaehngchatithungaeslnghlwng swnsatharnabungrachnk sxngnkchmdaw swnrukkhchatiskuonthyan natkwngnkaexn natkpxy natkaekngsxng natkaekngospha xuthyanaehngchatithungaeslnghlwng wnxuthyanekhaphnmthxng tablphnchali wdrachkhirihiryyaram xuthyanaehngchatiphuaedngrxn wdphraphuththbathekhasmxaekhlng orngecisthihuktung phramhathatuecdiysribwrchinrtn wdwngthxngwraram sthupphrayasalirthwiphakhxaephxnkhrithy xuthyanaehngchatiphuhinrxngkla xuthyanaehngchatithungaeslnghlwng xuthyanaehngchatiphuhinrxngkla xnusawriyphxkhunbangklangthaw haw xaephxwdobsthekhuxnaekhwnxybarungaedn xuthyanaehngchatiaekngecdaekhw ekhthamlastwpaekhanxy ekhapraduxaephxchatitrakarxuthyanaehngchatinatkchatitrakar natknacan xuthyanaehngchatiphusxydaw natktadplakng 38 xuthyanaehngchatiphusxydaw briewnlansnthikhwamsung 1 633 emtr cakradbnathaelpanklang danhlngkhuxyxdphusxydaw khwamsung 2 102 emtr xaephxeninmaprangekhthamlastwpathaphathaphl thaeduxn thadawxaephxphrhmphiramswnnaphrhmphiramrisxrth wdwngmasra wdkrabngmngkhlaram ekhuxnnerswrbukhkhlthimichuxesiyng aekikhekcikhnacarychuxdngkhxngcnghwdphisnuolkphrawryanmuni hlwngtalamy aecm suthmom wdxryyik xaephxemuxngphisnuolk phramngkhlsuthi hlwngphxaekhk wdsunthrpradisth xaephxbangraka phrakhrusilsarsmbn sarwy sm pn on wdsraaekwpthumthxng xaephxemuxngphisnuolk hlwngphxthrphy wdplkaerd xaephxbangraka phrakhrupraphnthsilkhun hlwngphxphnth xditecaxawaswdbangsaphanaelaecakhnaxaephxwngthxngchnexk phrakhrusuwrrnthrrmaphrn hlwngphxwaw xditecaxawaswdbangsaphanaelaecakhnatablwngthxngchnexkkittimskdi phrakhrusilsarsmbn hlwngpuxxn phuththsok wdeninmaekluxwnaram xaephxwngthxng phrakhruiphorcnkhunathar hlwngpuhla khunathor wdhnxngbw xaephxwngthxng phrakhrukhntithrrmaphinnth hlwngphxechuxm wdhnxngthxng xaephxwngthxng hlwngphxyi pyyphaor xditecaxawaswdxphysuphrrnphumi wddngtakxnthxng xaephxbangkrathum hlwngphxaeh wdhnxngbw x emuxngnkkaremuxngdierk chynam thinkr phnthukrawi oksl ikrvks yingphnth mnasikar niym changphinic suchn champhunth cuti ikrvks nphphl ehluxngthxngnara pracin cntxngnkekhiyn silpinsuwrrni sukhntha suxmwlchn dara nkaesdngphrphthr nilphthn rung suriya sihnum echiyyim eciyb echiyyim krphph cnthrecriy phupha rtnrungeruxngchy oyng echiyyim misukh aecngmisukh tum cankrxng mnsnnth phneliswngsskul ekwlin phulphiikr ekrs edxastar11 phrchnk eliynktwa pin edxastar12 manita cnthrchay ikhhwan CGM48 xthiwthn thirnithisnnthnkkilaithroykh phumphnthmwng edcha kxekiyrtiyimnangngam nangaebbcncira cnthrochm misyuniewirsithyaelnd pracapi 2002 kirtika carurtncamr misxinetxrenchnaenlithyaelnd 2018khxngdicnghwdphisnuolk aekikh orngnganthaphraphuththrup incnghwdphisnuolk phraphuththchinrachibesma kruwdphrasrirtnmhathatu wdihy hnunginebycphakhiphraekhruxng phraphimphnangphya kruwdnangphya hnunginebycphakhiphraekhruxng hmisw sunkhphnthubangaekw ikchnphnthuithyphnthuehluxnghangkhaw aehnmaelahmuyx naplabangraka phlitphnthklwytak xaephxbangkrathum imkwadbannacan xaephxchatitrakar phlitphnthsmuniphrthxdkrxb hnungtablhnungphlitphnth 5 daw phaihmthxmux xaephxeninmaprang mamwngkwnhruxsmaephn xaephxwngthxngxangxing aekikhechingxrrth sunysarsnethsephuxkarbriharaelanganpkkhrxng krmkarpkkhrxng krathrwngmhadithy khxmulkarpkkhrxng xxniln ekhathungidcak http www dopa go th padmic jungwad76 jungwad76 htm m p p subkhn 18 emsayn 2553 2 0 2 1 krmkarpkkhrxng krathrwngmhadithy prakassankthaebiynklang krmkarpkkhrxng eruxng canwnrasdrthwrachxanackr aeykepnkrungethphmhankhraelacnghwdtang tamhlkthankarthaebiynrasdr n wnthi 31 thnwakhm 2563 xxniln ekhathungidcak http stat bora dopa go th stat pk pk 58 pdf 2564 subkhn 12 emsayn 2564 prakaskrathrwngmhadithy eruxng epliynchuxxaephx rachkiccanuebksa elm 34 txnthi 0k wnthi 29 emsayn 2460 dr trngic hutangkur praednprawtisastraelaobrankhdicakcarukemuxnglaow in mrdkkhwamthrngcaaehngnphburisrilowthypura wadwyokhlngechlimphraekiyrtismedcphranarayn aelacarukobranaehngemuxnglaow hna 191 sucitt wngseths 10 emsayn 2561 phisnuolk khuxoxkhburi aelasrlwng imichsrahlwng mtichnxxniln subkhnemux 11 thnwakhm 2563 Check date values in accessdate date help http www thaiheritage net nation oldcity phitsanulok4 htm 7 0 7 1 hwn phinthuphnth emuxngobrankhxngera krnisuksaemuxngobranin phisnuolk phicitr xutrditth lphburi aelaxangthxng krungethph bnthuksyam 2542 http www phitsanulok go th nakonthai1 htm phngsawdaremuxngenginyangechiyngaesn aelatanansinghnwtikumar prachumphngsawdar phakhthi 61 silpathai net obranwtthusthan phraprang http storyofsiam2 blogspot com p blog page 13 html https db sac or th inscriptions inscribe detail 177 phirasnt cirwthn silpkrrmthxngthin cnghwdphisnuolk sankphimph aehng culalngkrnmhawithyaly ph s 2547 14 0 14 1 eciycnthrphngs phiess emuxnginprawtisastryukhsuokhthyxyuthya phramhathrrmrachakstrathirach sankphimphmtichn ph s 2553 http www thaiheritage net king ayuthaya ayuthaya1 htm 16 0 16 1 praesrith n nkhr prawtisastrebdetld sankphimphmtichn ph s 2549 ISBN 978 0 521 01647 6 A History of Thailand https www phitsanulokhotnews com 2013 03 03 32685 wlliophdm sriskr lumnanan prawtisastrobrankhdi khxng phisnuolk emuxngxkaetk sankphimphmtichn ph s 2546 https m mgronline com columnist detail 9550000137934 manph thawrwthnskul khunnangxyuthya krungethph sankphimphmhawithyalythrrmsastr emsayn 2547 smedcphraecabrmwngsethx krmphrayadarngrachanuphaph ithyrbphmakhrngthi 24 sngkhramkhrngthi 24 khrawesiykrung khrnghlng pikun ph s 2310 phrarachphngsawdarkrungthnburi https www phitsanulokhotnews com 2016 04 06 83701 25 0 25 1 phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 1 finearts go th fad6 parameters km item kaaephngemuxngphisnuolk html tanansrang phrasrisasda phraphuththrupkhubankhuemuxng phraphuththrupphuphithksphraphuththchinsih ilnthuedy subkhnemux 3 emsayn 2563 Check date values in accessdate help 28 0 28 1 ehtuxscrryinkarxyechiyphraphuththchinrach mukhpathainphunthiphisnuolk silpwthnthrrm subkhnemux 6 emsayn 2563 Check date values in accessdate help Climate Normals for Phitasnulok xngkhkarbriharmhasmuthraelachnbrryakasaehngchati National Oceanic and Atmospheric Administration subkhnemux 3 February 2013 khxmulcanwn xpth aeykraycnghwd krmsngesrimkarpkkhrxngthxngthin krmkarpkkhrxng krathrwngmhadithy prakassankthaebiynklang krmkarpkkhrxng eruxng canwnrasdrthwrachxanackr aeykepnkrungethphmhankhraelacnghwdtang tamhlkthankarthaebiynrasdr n wnthi 31 thnwakhm 2557 xxniln ekhathungidcak http stat bora dopa go th stat pk pk 57 pdf 2558 subkhn 1 minakhm 2558 rachkiccanuebksa prakassankthaebiynklang eruxng canwnrasdrthwrachxanackr aeykenkrungethphmhankhraelacnghwdtang tamhlkthankarthaebiynrasdr n wnthi 31 thnwakhm 2556 elm 131 txn 41 ng 4 minakhm ph s 2557 hna 1 krmkarpkkhrxng krathrwngmhadithy prakassankthaebiynklang krmkarpkkhrxng eruxng canwnrasdrthwrachxanackr aeykepnkrungethphmhankhraelacnghwdtang tamhlkthankarthaebiynrasdr n wnthi 31 thnwakhm 2555 xxniln ekhathungidcak http stat bora dopa go th stat y stat55 html 2555 subkhn 3 emsayn 2556 krmkarpkkhrxng krathrwngmhadithy prakassankthaebiynklang krmkarpkkhrxng eruxng canwnrasdrthwrachxanackr aeykepnkrungethphmhankhraelacnghwdtang tamhlkthankarthaebiynrasdr n wnthi 31 thnwakhm 2554 xxniln ekhathungidcak http stat bora dopa go th stat y stat54 html 2555 subkhn 6 emsayn 2555 krmkarpkkhrxng krathrwngmhadithy prakassankthaebiynklang krmkarpkkhrxng eruxng canwnrasdrthwrachxanackr aeykepnkrungethphmhankhraelacnghwdtang tamhlkthankarthaebiynrasdr n wnthi 31 thnwakhm 2553 xxniln ekhathungidcak http stat dopa go th stat y stat53 html 2553 subkhn 30 mkrakhm 2554 krmkarpkkhrxng krathrwngmhadithy prakassankthaebiynklang krmkarpkkhrxng eruxng canwnrasdrthwrachxanackr aeykepnkrungethphmhankhraelacnghwdtang tamhlkthankarthaebiynrasdr n wnthi 31 thnwakhm 2552 203 113 86 149 stat y stat htmlsubkhn 30 minakhm 2553 krmkarpkkhrxng krathrwngmhadithy prakassankthaebiynklang krmkarpkkhrxng eruxng canwnrasdrthwrachxanackr aeykepnkrungethphmhankhraelacnghwdtang tamhlkthankarthaebiynrasdr n wnthi 31 thnwakhm 2551 xxniln ekhathungidcak http www dopa go th stat y stat51 html 2552 subkhn 30 mkrakhm 2552 http www matichon co th news detail php newsid 1447149968 brrnanukrmcitr phumiskdi sphthsnnisthanaelaxksrwinicchy okhrngkarsrrphniphnth citr phumiskdi krungethphmhankhr faediywkn 2548 dr winy sriphngsephiyr aela dr trngic hutangkur brrnathikar mrdkkhwamthrngcaaehngnphburisrilowthypura wadwyokhlngechlimphraekiyrtismedcphranarayn aelacarukobranaehngemuxnglaow krungethph sunymanusywithyasirinthr xngkhkarmhachn 2558 330 hna ISBN 978 616 7154 31 2aehlngkhxmulxun aekikhwikisxrs mingantnchbbekiywkb emuxngphisnuolk ody krmphrayadarngrachanuphaphcnghwdphisnuolk thnkhawrxbcnghwdphisnuolkekhathungcak https th wikipedia org w index php title cnghwdphisnuolk amp oldid 9532133, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,

บทความ

, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม