ระบอบทักษิณ

ระบอบทักษิณ (อังกฤษ: Thaksinocracy) เป็นคำที่นักวิชาการด้านสังคมศาสตร์และรัฐศาสตร์บางส่วนนิยามการปกครองประเทศไทยในสมัยที่ ทักษิณ ชินวัตร เป็นนายกรัฐมนตรี โดยมีพื้นฐานเป็นประชานิยม มีคนยากจนจำนวนมากได้ประโยชน์จากนโยบายต่าง ๆ นำไปสู่ความนิยมจนเป็นฐานเสียงในการเลือกตั้ง ทำให้ได้รับชัยชนะจากการเลือกตั้งทุกครั้ง จนสามารถบริหารประเทศได้ด้วยเสียงของพรรคเดียว บ้างก็เรียกแบบการปกครองนี้ว่า "ทักษิณาธิปไตย" "ระบบเผด็จการโดยเสียงข้างมาก" และ "ระบอบสมบูรณาญาสิทธิ์จากการเลือกตั้ง" ซึ่งบางส่วนมาจากคำจำกัดความของระบอบทักษิณ ซึ่งได้เป็นการเพิ่มความชอบธรรมให้กับการขับไล่ทักษิณ ชินวัตรให้ลาออกจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรีที่เกิดขึ้นระหว่าง พ.ศ. 2548-2549

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งหรือเกี่ยวข้องกับ วิกฤตการเมืองไทย พ.ศ. 2548–2553

ชนวนเหตุ ความไม่สงบในสามจังหวัดชายแดนใต้ รายการเมืองไทยรายสัปดาห์ ระบอบทักษิณ ปัญหาทุจริตการก่อสร้างสนามบินสุวรรณภูมิ การขายหุ้นกลุ่มบริษัทชินคอร์ป

ลำดับเหตุการณ์หลัก ประท้วงขับทักษิณ พ.ศ. 2548–49 รัฐประหาร พ.ศ. 2549 คดียุบพรรคการเมือง พ.ศ. 2549 พันธมิตรฯ ชุมนุม พ.ศ. 2551 เหตุการณ์ พันธมิตรฯ 7 ตุลา พ.ศ. 2551 เหตุการณ์ นปช. ปะทะกับกลุ่มพันธมิตรฯ การบุกยึดท่าอากาศยานในประเทศไทย พ.ศ. 2551 คดียุบพรรคการเมือง พ.ศ. 2551 ความไม่สงบทางการเมืองในประเทศไทย เมษายน พ.ศ. 2552 นปช. ชุมนุม พ.ศ. 2553 การสลายการชุมนุมที่แยกราชประสงค์ พ.ศ. 2553

พรรคการเมืองหลักที่เกี่ยวข้อง พรรคไทยรักไทย พรรคประชาธิปัตย์ พรรคพลังประชาชน พรรคเพื่อไทย พรรคภูมิใจไทย (กลุ่มเพื่อนเนวิน)

องค์กร กลุ่มบุคคล ที่เกี่ยวข้อง พันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย แนวร่วมประชาธิปไตยต่อต้านเผด็จการแห่งชาติ กลุ่มคนเสื้อน้ำเงิน กลุ่มประชาชนเพื่อพิทักษ์ชาติ ศาสน์ กษัตริย์ คณะปฏิรูปการปกครองฯ คณะมนตรีความมั่นคงแห่งชาติ

การเมืองไทย • ประวัติศาสตร์ไทย

คำจำกัดความ

เกษียร เตชะพีระเป็นผู้ให้นิยามคำว่าระบอบทักษิณ โดยนิยามว่าเป็นระบอบอาญาสิทธิทุนนิยมจากการเลือกตั้ง (elected capitalist absolutism) โดยคำนิยามดังกล่าวสามารถแยกอธิบายองค์ประกอบออกเป็นสองส่วนคือ

1. มีลักษณะสมบูรณาญาสิทธิทุนในแง่การใช้อำนาจการเมือง
2. มีหัวหน้าฝ่ายบริหารทางการเมืองของชนชั้นนายทุน

หลังจากนั้นได้มีการพยายามให้นิยามกับคำว่าระบอบทักษิณอีกหลายแบบ ยกตัวอย่างเช่น ในความคิดของแก้วสรร อติโพธิได้ให้คำจำกัดความไว้ 4 ข้อ ดังนี้

1. ยักยอกรัฐธรรมนูญ ยึดครองประชาธิปไตย การแก้ไขหรือเปลี่ยนแปลงรัฐธรรมนูญให้มีความสอดคล้องกับการดำเนินธุรกิจที่เกี่ยวพันธ์หรือมีผลประโยชน์แอบแฝงเพื่อหมู่คณะของตนเอง
2. หลงใหลทุนนิยมใหม่จนลืมประเทศชาติ สร้างกระแสระบบทุนนิยมโดยลืมความเป็นรากเหง้าความเป็นไทย
3. ปัญหาการฉ้อราษฎร์บังหลวงจำนวนมากมายไม่ได้แก้ไข ทำผลธุรกิจแอบแฝง
4. ทำให้บ้านเมืองสิ้นความสงบสุข เป็นตัวการในการสร้างความแตกแยกให้เกิดขึ้นในประเทศชาติ

นักวิชาการบางคนเรียกระบอบทักษิณว่าเป็นระบบเผด็จการโดยเสียงข้างมาก เนื่องจากเป็นลักษณะการบริหารประเทศที่มีแนวโน้มรวบอำนาจแบบเบ็ดเสร็จ

การระบุองค์ประกอบ

มีข้อกล่าวหาว่าต่อไปนี้เป็นองค์ประกอบของระบอบทักษิณ เช่น

• การโอนกิจการของรัฐเป็นของเอกชน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การแปรรูปของการปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย ณ ขณะนั้นโดยปัจจุบันเป็น บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) และความพยายามจะแปรรูปการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.)
  • ความพยายามการแปรรูป กฟผ. นั้นมีคำสั่งจากศาลปกครองว่าพระราชกฤษฎีกากำหนดเงื่อนเวลายกเลิกกฎหมายว่าด้วยการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2548 ไม่ชอบด้วยกฎหมาย
• การแก้สัมปทานสถานีโทรทัศน์ไอทีวี
• การทำพิธีเป็นประธานในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม
• กรณีการควบรวมพรรคชาติพัฒนา (พ.ศ. 2535) พรรคเสรีธรรม (พ.ศ. 2535) เข้ากับพรรคไทยรักไทย ส่งผลให้เกิดเผด็จการรัฐสภาเนื่องจากสมาชิกสภาราษฎรไม่กล้าโหวตไม่ไว้วางใจรัฐมนตรี สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรต้องทำตามมติพรรคไทยรักไทยจึงส่งผลให้การอภิปรายไม่ไว้วางใจฝ่ายรัฐบาลมักได้เสียงไว้วางใจเนื่องจากผู้ไม่ทำตามมติพรรคโดยโหวตไม่ไว้วางใจรัฐมนตรีจะถูกลงโทษ
• การครอบงำสมาชิกพรรคการเมืองว่าต้องโหวตตามมติพรรคในเรื่องต่างๆ อาทิ การออกกฎหมาย
• การกระจายเงินงบประมาณ ให้ประชาชนในต่างจังหวัด ผ่านโครงการหรือนโยบาย ต่าง ๆ เพื่อรักษาความนิยมในพรรคไทยรักไทยซึ่งถูกมองว่าเป็นการซื้อเสียงระยะยาว ตัวอย่างเช่น กองทุนหมู่บ้านละ 1 ล้านบาท ซึ่งบังคับให้ธนาคารของรัฐบาลปล่อยเงินกู้
• การฟ้องร้องตุลาการศาลรัฐธรรมนูญการข่มขู่ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญโดยแกนนำนปช. และการแทรกแซงศาลปกครองสูงสุดผ่านโภคิน พลกุล
• การใช้สำนักงานป้องกันและปราบปรามการฟอกเงินตรวจสอบบัญชี เพื่อกลั่นแกล้งสื่อมวลขนเช่นกรณี นายสุทธิชัย หยุ่น
• กรณีศูนย์อำนวยการรักษาความสงบเรียบร้อยในฐานะรัฐบาลพรรคเพื่อไทย ได้แถลงประณาม ผศ.ดร.หัสวุฒิ วิฑิตวิริยกุล ประธานศาลปกครองสูงสุด
• กรณีก่อแก้ว พิกุลทองสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พรรคเพื่อไทย กล่าวปราศัยในวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2552 ว่ามีการปลดรูปที่มีอยู่ทุกบ้าน
• การจัดซื้อเครื่องบินแอร์บัส 340-500 และแอร์บัส 340-600 ของการบินไทยจนอาจเป็นปัจจัยหนึ่งที่สถานะการเงินของการบินไทยไม่ดีขึ้น
• การให้ตำแหน่ง แก่ข้าราชการที่เอื้อประโยชน์ต่อ ทักษิณ ชินวัตร อาทิกรณี ตำแหน่ง ชัยเกษม นิติสิริ ประธานกรรมการสำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์
• กรณีพนักงานอัยการฝ่ายคดีอาญา 5 ได้ขอถอนฟ้องพระเทพญาณมหามุนี (ไชยบูลย์ ธมฺมชโย)ภายหลังวัดธรรมกายให้ทักษิณ ชินวัตร จัดงาน "รวมใจทุกศาสนาพัฒนาท้องถิ่นไทยฯ”
• กรณีการเคลื่อนไหวทางการเมืองไทยโดยคณะนิติราษฎร์ เว็บไซด์ประชาไทที่รับเงินจากองค์กร National Endowment for Democracy ในสหรัฐอเมริกา

ดูเพิ่ม

• ทักษิโณมิกส์

อ้างอิง

1. รศ.ดร.นครินทร์ เมฆไตรรัตน์, พระผู้ทรงปกเกล้าฯ ประชาธิปไตย : ๖๐ ปีสิริราชสมบัติกับการเมืองการปกครองไทย, กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2549, หน้า 202
2. เกษียร เตชะพีระ, "ระบอบสมบูรณาญาสิทธิทุนจากการเลือกตั้ง", มติชนรายวัน ฉบับวันที่ 10 ตุลาคม 2546. อ้างอิงตาม เกษียร เตชะพีระ, "ระบอบทักษิณ", ฟ้าเดียวกัน ปีที่ 2 ฉบับที่ 1 มค-มีค 2547.
3. คำจำกัดความและรายละเอียดของระบอบทักษิณ โดย อ.แก้วสรร อติโพธิ
4. รศ.ดร.นครินทร์ เมฆไตรรัตน์, พระผู้ทรงปกเกล้าฯ ประชาธิปไตย : ๖๐ ปีสิริราชสมบัติกับการเมืองการปกครองไทย, กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2549, หน้า 202
5. คำสั่งศาลปกครองพิพากษาเพิกถอนพระราชกฤษฎีกาฯ
6. ประมวลข่าว ลิ่วล้อเคลื่อนพล-ระดมฟ้อง"สนธิ"หมิ่นฯ! และกรณี พ.ต.ท.ทักษิณ ชินวัตร นายกรัฐมนตรี นั่งเป็นประธานในพิธีทำบุญประเทศ ภายในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
7. คาดการณ์ลงคะแนนมติ อภิปรายไม่ไว้วางใจรัฐบาลตามมาตรา 158
8. การครอบงำสมาชิกพรรคการเมือง
9. นโยบายสาธารณะที่ส่งผลกระทบต่อประเทศอย่างเป็นรูปธรรม
10. เพื่อไทยฟ้องตุลากร รธน. ปัฎิบัติหน้าที่โดยมิชอบ
11. ข่มขู่ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญโดยแกนนำนปช.
12. แทรกแซงศาลปกครองสูงสุดผ่าน โภคิน พลกุล
13. ตรวจสอบบัญชี เพื่อกลั่นแกล้งสื่อมวลขนเช่นกรณี
14. ศอ.รส.แถลงตำหนิประธานศาลปกครองสูงสุดแทรกแซงโยกย้ายตำรวจ
15. ก่อแก้ว พิกุลทอง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พรรคเพื่อไทย กล่าวปราศัย
16. การจัดซื้อเครื่องบินแอร์บัส
17. สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์
18. กรณีพนักงานอัยการฝ่ายคดีอาญา 5 ได้ขอถอนฟ้อง
19. ชะตากรรม 'ธัมมชโย' เมื่อ 'การเมือง' เปลี่ยน
20. กรณีการเคลื่อนไหวทางการเมืองไทยโดย คณะนิติราษฎร์

แหล่งข้อมูลอื่น

• แก้วสรร อติโพธิ หยุดระบอบทักษิณ
• Painter, Martin (2005). "Thaksinocracy or Managerialization? Reforming the Thai Bureaucracy" (PDF) (ภาษาอังกฤษ). Southeast Asia Research Centre, City University of Hong Kong. สืบค้นเมื่อ 2006-09-22.