อาเรบีตซา

อาเรบีตซา (บอสเนีย: arebica, عَرَبٖٮڄا, ออกเสียง: [arebit͡sa] ) หรือ อาราบีตซา (arabica) เป็นอักษรอาหรับรูปแบบหนึ่งที่ใช้เขียนภาษาบอสเนีย (بۉسانسقٖى يەزٖٮق) เคยใช้เมื่อราวคริสต์ศตวรรษที่ 15-19 (พุทธศตวรรษที่ 20-24) เป็นความพยายามของมุสลิมที่จะพัฒนาอักษรอาหรับมาใช้เขียนภาษาบอสเนียนอกเหนือจากอักษรละตินและอักษรซีริลลิกสำหรับภาษาเซอร์เบีย หนังสือที่พิมพ์ด้วยอักษรนี้ตีพิมพ์ครั้งสุดท้ายเมื่อ ค.ศ. 1941 (พ.ศ. 2484) อักษรนี้ใช้ในทางศาสนาและการบริหาร แต่ใช้น้อยกว่าอักษรอื่น ๆ

อาเรบีตซา
ชนิด	อักษรอาหรับ-เปอร์เซีย
ภาษาพูด	ภาษาบอสเนีย
ช่วงยุค	คริสต์ศตวรรษที่ 15–20
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทศาสตร์สัทอักษรสากล หากไม่มีการสนับสนุนเร็นเดอร์ที่เหมาะสม คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่นแทนอักขระยูนิโค้ด

หนังสือเขียน Bosnian Book of the Science of Conduct ที่ตีพิมพ์ใน ค.ศ. 1831 โดยAbdulvehab Ilhamija ผู้เขียนและกวีชาวบอสเนีย เขียนด้วยอักษรอาเรบีตซา

ต้นกำเนิด

อักษรอาเรบีตซามีพื้นฐานมาจากตัวเขียนเปอร์เซีย-อาหรับที่เคยใช้ในจักรวรรดิออตโตมัน โดยเพิ่มอักษรสำหรับเสียง t͡s, ʎ และ ɲ ซึ่งไม่มีในภาษาอาหรับ ภาษาเปอร์เซีย หรือภาษาตุรกีออตโตมัน ในที่สุดก็มีการประดิษฐ์ตัวอักษรแทนเสียงสระได้ทุกเสียง อาเรบีตซาจึงจัดเป็นระบบสระ-พยัญชนะโดยแท้จริง ไม่ใช่อักษรไร้สระ

รูปแบบล่าสุดของอักษรอาเรบีตซาออกแบบโดย Mehmed Džemaludin Čaušević เมื่อราวปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 (ต้นพุทธศตวรรษที่ 25) เรียกว่าแบบมาทูฟอวีตซา (Matufovica), มาทูฟอวาตชา (Matufovača) หรือเมกเทบีตซา (Mektebica)

พยัญชนะ

รูปแบบสุดท้ายของอักษรอาเรบีตซาประดิษฐ์ขึ้นในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 โดย Mehmed Džemaludin Čaušević.

อักษรละติน	อักษรซีริลลิก	อาเรบีตซา
		รูปเชื่อม			รูปเดี่ยว
		ท้าย	กลาง	หน้า
A a	А а	ـآ‎		آ‎
B b	Б б	ـب‎	ـبـ‎	بـ‎	ب‎
C c	Ц ц	ـڄ‎	ـڄـ‎	ڄـ‎	ڄ‎
Č č	Ч ч	ـچ‎	ـچـ‎	چـ‎	چ‎ ^[b]
Ć ć	Ћ ћ
D d	Д д	ـد‎		د‎
Dž dž	Џ џ	ـج‎	ـجـ‎	جـ‎	ج‎ ^[c]
Đ đ	Ђ ђ
E e	Е е	ـە‎		ە‎
F f	Ф ф	ـف‎	ـفـ‎	فـ‎	ف‎
G g	Г г	ـغ‎	ـغـ‎	غـ‎	غ‎
H h	Х х	ـح‎	ـحـ‎	حـ‎	ح‎
I i	И и	ـاٖى‎ ـٖى‎	ـاٖٮـ‎ ـٖٮـ‎	اٖٮـ‎	اٖى‎ ^[a]
J j	Ј ј	ـي‎	ـيـ‎	يـ‎	ي‎
K k	К к	ـق‎	ـقـ‎	قـ‎	ق‎
L l	Л л	ـل‎	ـلـ‎	لـ‎	ل‎
Lj lj	Љ љ	ـڵ‎	ـڵـ‎	ڵـ‎	ڵ‎
M m	М м	ـم‎	ـمـ‎	مـ‎	م‎
N n	Н н	ـن‎	ـنـ‎	نـ‎	ن‎
Nj nj	Њ њ	ـںٛ‎	ـٮٛـ‎	ٮٛـ‎	ںٛ‎ ^[b]
O o	О о	ـۉ‎		ۉ‎
P p	П п	ـپ‎	ـپـ‎	پـ‎	پ‎
R r	Р р	ـر‎		ر‎
S s	С с	ـس‎	ـسـ‎	سـ‎	س‎
Š š	Ш ш	ـش‎	ـشـ‎	شـ‎	ش‎
T t	Т т	ـت‎	ـتـ‎	تـ‎	ت‎
U u	У у	ـۆ‎		ۆ‎
V v	В в	ـو‎		و‎
Z z	З з	ـز‎		ز‎
Ž ž	Ж ж	ـژ‎		ژ‎

หมายเหตุ

• ^a เครื่องหมายเสริมสัทอักษรใต้ ا‎ ปรากฏบนตัวอักษรก่อนหน้า ى‎
• ^b Mustafić ใช้ ڃ‎ กับ ݩ‎ แทน   กับ   สำหรับอักษร Ć ć/Ћ ћ และ Nj nj/Њ њ
• ^c Mustafić ใช้ ݗ‎ ส่วน Al-Zubi กับ Čičak-Al-Zubi ใช้ ڠ‎ สำหรับอักษร Đ đ/Ђ ђ

ตัวแฝด

เหมือนกับภาษาอาหรับมาตรฐาน เมื่อ ا‎ เชื่อมด้วย ل‎ หรือ ڵ‎ จะใช้ตัวแฝดแทน

อักษรละติน	อักษรซีริลลิก	อาเรบีตซา
		รูปเชื่อม			รูปเดี่ยว
		ท้าย	กลาง	หน้า
la	ла	ـلا‎		لا‎
lja	ља	ـڵا‎		ڵا‎

ตัวอย่าง

ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ข้อที่ 1

บอสเนีย (อาเรบีตซา):	سوا ڵۆدسقا بٖٮڃا راݗايۆ سە سلۉبۉدنا وٖ يەدناقا ۆ دۉستۉيانستوۆ وٖ پراوٮما. ۉنا سۆ ۉبدارەنا رازۆمۉم وٖ سوۀشڃۆ وٖ ترەبا دا يەدنۉ پرەما درۆغۉمە پۉستۆپايۆ ۆ دۆحۆ براتستوا.
บอสเนีย (อักษรละติน):	Sva ljudska bića rađaju se slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima. Ona su obdarena razumom i sviješću i treba da jedno prema drugome postupaju u duhu bratstva.
บอสเนีย (อักษรซีริลลิก):	Сва људска бића рађају се слободна и једнака у достојанству и правима. Она су обдарена разумом и свијешћу и треба да једно према другоме поступају у духу братства.
ไทย:	มนุษย์ทั้งปวงเกิดมามีอิสระและเสมอภาคกันในศักดิ์ศรี และสิทธิ ต่างในตนมีเหตุผลและมโนธรรม และควรปฏิบัติต่อกันด้วยจิตวิญญาณแห่งภราดรภาพ

เตหะราน

บอสเนีย (อาเรบีตซา):	تَهْرَان يە غلاونٖى وٖ نايوەڃٖى غراد إِيرَانا، سەدٖٮشتە تَهْرَانسقە پۉقرايٖٮنە وٖ يەدان ۉد نايوەڃٖٮح غرادۉوا سوۀتا.‎
บอสเนีย (อักษรละติน):	Teheran je glavni i najveći grad Irana, sjedište Teheranske pokrajine i jedan od najvećih gradova svijeta.
บอสเนีย (อักษรซีริลลิก):	Техеран је главни и највећи град Ирана, сједиште Техеранске покрајине и један од највећих градова свијета.
ไทย:	เตหะรานเป็นเมืองหลวงและเมืองที่ใหญ่ที่สุดของประเทศอิหร่าน ซึ่งเป็นเมืองหลักของจังหวัดเตหะรานและเป็นหนึ่งในเมืองที่ใหญ่ที่สุดในโลก

อ้างอิง

1. แม่แบบ:ELL2

• Enciklopedija leksikografskog zavoda, entry: Arabica. Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb, 1966

แหล่งข้อมูลอื่น

• Ottoman Turkish / Arabic keyboard (including Bosnian characters)
• UDHR in Arebica (Bosnian)
• Adnan Tufekčić, Arebica in Bosnia – Short Notes and One Review: From the Treasury of Bosnian Authentic Syncretism, Spirit of Bosnia No 15 (04), 2020