ราชวงศ์ตองอู
ราชวงศ์ตองอู (อังกฤษ: Toungoo Dynasty; พม่า: တောင်ငူခေတ်, [tàuɴŋù kʰɪʔ] เต่าง์หงู่คิ) ราชวงศ์ที่ 2 ในประวัติศาสตร์พม่า ภายหลังจากราชวงศ์พุกาม ราชวงศ์แรกล่มสลายลงจากการรุกรานของชาวมองโกลโดยกุบไลข่าน
ราชวงศ์ตองอู တောင်ငူခေတ် | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ค.ศ. 1510–ค.ศ. 1752 | |||||
แผนที่จักรวรรดิตองอูช่วงรุ่งเรืองสูงสุด (ค.ศ. 1580) | |||||
| สถานะ | จักรวรรดิ | ||||
| เมืองหลวง | ตองอู (ค.ศ. 1510–39) หงสาวดี (ค.ศ. 1539–99) อังวะ (ค.ศ. 1599–1613) หงสาวดี (ค.ศ. 1613–35) อังวะ (ค.ศ. 1635–1752) | ||||
| ภาษาทั่วไป | ทางการ ภาษาพม่า ภูมิภาค
| ||||
| ศาสนา | ทางการ พุทธศาสนาเถรวาท ส่วนน้อย
| ||||
| การปกครอง | ราชาธิปไตย | ||||
| พระมหากษัตริย์ | |||||
• ค.ศ. 1530–50 | พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ | ||||
• ค.ศ. 1550–81 | พระเจ้าบุเรงนอง | ||||
• ค.ศ. 1605–28 | พระเจ้าอโนเพตลุน | ||||
• ค.ศ. 1629–48 | พระเจ้าทาลุน | ||||
• ค.ศ. 1733–52 | พระเจ้ามหาธรรมราชาธิบดี | ||||
| ประวัติศาสตร์ | |||||
• ก่อตั้งราชวงศ์ | ค.ศ. 1485 | ||||
• เอกราชจากอังวะ | 16 ตุลาคม ค.ศ. 1510 | ||||
• เริ่มจักรวรรดิตองอู | ค.ศ. 1510 – ค.ศ. 1599 | ||||
• ฟื้นฟูจักรวรรดิตองอู | ค.ศ. 1599 – ค.ศ. 1752 | ||||
• ราชวงศ์ล่มสลาย | 23 มีนาคม ค.ศ. 1752 | ||||
| พื้นที่ | |||||
| ค.ศ. 1580 | 1,550,000 ตารางกิโลเมตร (600,000 ตารางไมล์) | ||||
| ค.ศ. 1650 | 750,000 ตารางกิโลเมตร (290,000 ตารางไมล์) | ||||
| ประชากร | |||||
• ค.ศ. 1580 | 6000000 | ||||
• ค.ศ. 1650 | 3000000 | ||||
| |||||
| ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ | |||||
.png.html){kind=link}
| บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของ ชุดบทความประวัติศาสตร์พม่า |
|---|
| ประวัติศาสตร์พม่ายุคต้น |
| นครรัฐปยู (ประมาณ พ.ศ. 443 – ประมาณ พ.ศ. 1383) |
| อาณาจักรมอญ (พศว. 14 – 16, พศว. 18 – 21, พศว. 23) |
| อาณาจักรพุกาม (พ.ศ. 1392 – 1830, อาณาจักรยุคที่ 1) |
| อาณาจักรอังวะ (พ.ศ. 1907 – 2098) |
| อาณาจักรมเยาะอู (พ.ศ. 1977 – 2327) |
| ราชวงศ์ตองอู (พ.ศ. 2029 – 2295, อาณาจักรยุคที่ 2) |
| ราชวงศ์คองบอง (พ.ศ. 2295 – 2428, อาณาจักรยุคที่ 3) |
| สงครามพม่า-อังกฤษครั้งที่หนึ่ง (พ.ศ. 2367 – 2369) |
| สงครามพม่า-อังกฤษครั้งที่สอง ( พ.ศ. 2395) |
| สงครามพม่า-อังกฤษครั้งที่สาม (พ.ศ. 2428) |
| พม่าของอังกฤษ (พ.ศ. 2367 – พ.ศ. 2485, พ.ศ. 2485 – 2491) |
| อาระกันของอังกฤษ (พ.ศ. 2367 – 2395) |
| ตะนาวศรีของอังกฤษ (พ.ศ. 2367 – 2395) |
| พม่าตอนล่างของอังกฤษ (พ.ศ. 2395 – 2429) |
| พม่าตอนบนของอังกฤษ (พ.ศ. 2428 – 2429) |
| การยึดครองพม่าของญี่ปุ่น (พ.ศ. 2485 – 2488) |
| ขบวนการชาตินิยมในพม่า (หลัง พ.ศ. 2429) |
| บามอว์ |
| ออง ซาน |
| ยุคประชาธิปไตย (พ.ศ. 2491 - 2505) |
| อู นุ และอู ถั่น |
| รัฐบาลทหารครั้งที่ 1 (พ.ศ. 2505 – 2532) |
| เน วิน |
| การก่อการปฎิวัติ 8888 (พ.ศ. 2531) |
| ออง ซาน ซูจี |
| รัฐบาลทหารครั้งที่ 2 (พ.ศ. 2532 – 2554) |
| การปฏิวัติผ้ากาสาวพัสตร์ (พ.ศ. 2550) |
| พายุหมุนนาร์กิส (พ.ศ. 2551) |
| ความขัดแย้งภายในพม่า |
| เหตุจลาจลในรัฐยะไข่ พ.ศ. 2555 |
| รัฐประหารในประเทศพม่า พ.ศ. 2564 |
| [แก้ไขแม่แบบนี้] |
พระเจ้าเมงจีโย ได้รวบรวมชาวพม่าที่หลงเหลืออยู่อย่างกระจัดกระจาย โดยสถาปนาเมืองตองอูขึ้นเป็นราชธานี เพราะเป็นเมืองที่อยู่ในขุนเขาซึ่งเป็นปราการที่เข้มแข็ง ตองอูเข้มแข็งขึ้นมารัชสมัยของ พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ พระโอรสของพระองค์ที่ขึ้นครองราชย์ต่อมา โดยได้แผ่อาณาเขตของอาณาจักรขยายไปรอบด้าน เช่น แปร, พะสิม อังวะ, ยะไข่ และที่สำคัญที่สุดคือ หงสาวดี อันเป็นอาณาจักรเดิมของมอญ ซึ่งเป็นศัตรูที่สำคัญของพม่า
ยุคสมัยของพระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ได้ครอบคลุมอาณาจักรพม่าทั้งตอนบนและตอนล่างลุ่มน้ำอิระวดี อีกทั้งได้บุคลากรที่สำคัญ เช่น มหาอุปราชาบุเรงนอง, เมงเยสีหตู ร่วมกันสร้างอาณาจักรให้ยิ่งใหญ่ เข้มแข็ง และได้ย้ายเมืองหลวงจากตองอูมายังหงสาวดี
ภายหลังการสิ้นพระชนม์ของพระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ เมืองต่าง ๆ ที่เคยขึ้นต่ออาณาจักร ก็แข็งเมืองไม่ยอมขึ้นตรงต่อไป มีกบฏเกิดขึ้นมากมาย มหาอุปราชาบุเรงนองต้องใช้เวลาปราบปรามอยู่ราวอีก 2-3 ปี จึงจะได้ปราบดาภิเษกขึ้นเป็นกษัตริย์
ในรัชสมัยของพระเจ้าบุเรงนอง ได้แผ่อาณาเขตของอาณาจักรตองอู ให้กว้างขวางยิ่งขึ้นโดยครอบคลุมตั้งแต่ลุ่มน้ำอิระวดี ลุ่มน้ำเจ้าพระยา ไปจรดถึงลุ่มน้ำโขงในลาว มีเมืองเป็นประเทศราชต่าง ๆ มากมาย เช่น เชียงใหม่, ฉาน, อยุธยา, ล้านช้าง, กัมพุช เป็นต้น จนได้การขนานพระนามว่าเป็น "พระเจ้าชนะสิบทิศ"
แต่ภายหลังการสิ้นพระชนม์ของพระเจ้าบุเรงนอง ศูนย์กลางอำนาจของอาณาจักรถูกสั่นคลอน เนื่องจากการปกครองอย่างแข็งกร้าว ไร้ไมตรีของพระเจ้านันทบุเรง พระราชโอรสของพระองค์ เมืองที่เคยขึ้นเป็นประเทศราชต่าง ๆ ต่างแข็งเมืองและได้ประกาศอิสรภาพ ทำสงครามรบพุ่งกันตลอดมา เช่น แปร, อังวะ, อยุธยา เป็นต้น ในที่สุดเมืองทั้งหลายเหล่านี้ก็แตกแยกกระจัดกระจายออกไป
และภายหลังการสิ้นพระชนม์ของพระเจ้านันทบุเรง ราชวงศ์ตองอูก็ยังได้สืบราชสมบัติต่อมา แต่ไม่มีกษัตริย์พระองค์ใดที่เข้มแข็งพอที่จะก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำกอบกู้อาณาจักรขึ้นมา แม้นจะมีความพยายามจากพระเจ้าอโนเพตลุน ราชนัดดาของพระเจ้าบุเรงนอง ซึ่งเรียกกันว่า "ยุคนยองยาน" (Nyaungyan Dynasty) แต่ก็สำเร็จเพียงชั่วระยะเวลาสั้น ๆ หลังจากยุคนี้แล้ว มอญสามารถตั้งตัวได้และขึ้นมาเป็นใหญ่แทน ก่อนที่ทางพม่าจะสถาปนาศูนย์กลางอำนาจขึ้นมาอีกครั้งในสมัยพระเจ้าอลองพญา
ในทางวิชาการ นักประวัติศาสตร์ได้แบ่งราชวงศ์ตองอูไว้เป็น 2 ยุค คือ ราชวงศ์ตองอูตอนต้น กินระยะเวลาตั้งแต่ พ.ศ. 2029 - พ.ศ. 2142 คือตั้งแต่รัชสมัยพระเจ้าเมงจีโยจนถึงพระเจ้านันทบุเรง และราชวงศ์ตองอูตอนปลายหรือยุคหลัง ตั้งแต่ พ.ศ. 2140 - พ.ศ. 2295 ตั้งแต่รัชสมัยพระเจ้านยองยานจนถึงการสถาปนาอำนาจขึ้นมาของพระเจ้าอลองพญา
ลำดับกษัตริย์ในราชวงศ์ตองอู
| ลำดับที่ | พระฉายาลักษณ์ | พระนาม | ระยะเวลาในราชสมบัติ |
|---|---|---|---|
| 1 | พระเจ้าเมงจีโย | พ.ศ. 2029 - พ.ศ. 2074 | |
| 2 | พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ | พ.ศ. 2074 - พ.ศ. 2094 | |
| 3 | พระเจ้าบุเรงนอง | พ.ศ. 2094 - พ.ศ. 2124 | |
| 4 | พระเจ้านันทบุเรง | พ.ศ. 2124 - พ.ศ. 2142 | |
| 5 | พระเจ้านยองยาน | พ.ศ. 2142 - พ.ศ. 2148 | |
| 6 | พระเจ้าอโนเพตลุน | พ.ศ. 2148 - พ.ศ. 2171 | |
| 7 | พระเจ้ามินแยไดกปา | พ.ศ. 2171 - พ.ศ. 2172 | |
| 8 | พระเจ้าทาลุน | พ.ศ. 2172 - พ.ศ. 2191 | |
| 9 | พระเจ้าพินดาเล | พ.ศ. 2191 - พ.ศ. 2204 | |
| 10 | พระเจ้าปเย | พ.ศ. 2204 - พ.ศ. 2215 | |
| 11 | พระเจ้านราวาระ | พ.ศ. 2215 - พ.ศ. 2216 | |
| 12 | พระเจ้ามังกะยอดิน | พ.ศ. 2216 - 2241 | |
| 13 | พระเจ้าสเน่ห์มิน | พ.ศ. 2241 - พ.ศ. 2257 | |
| 14 | พระเจ้าทนินกันเว | พ.ศ. 2257 - พ.ศ. 2276 | |
| 15 | พระเจ้ามหาธรรมราชาธิบดี | พ.ศ. 2276 - 2295 |
อ้างอิง
- Victor B. Lieberman, "Burmese Administrative Cycles: Anarchy and Conquest, c. 1580–1760", Princeton University Press, 1984.