อำเภอหนองหาน

หนองหาน เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดอุดรธานี อดีตเป็นอำเภอที่เคยมีอาณาเขตพื้นที่ขนาดใหญ่ ซึ่งพื้นที่อำเภอหนองหานครอบคลุมพื้นที่อำเภอบ้านดุง อำเภอทุ่งฝน อำเภอไชยวาน อำเภอพิบูลย์รักษ์ และอำเภอกู่แก้ว ในปัจจุบัน ซึ่งแยกการปกครองออกเรื่อยมา และยังเป็นที่ตั้งของแหล่งโบราณคดีบ้านเชียง ที่ทำให้รับรู้ถึงการดำรงชีวิตในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ย้อนหลังไปกว่าห้าพันปี

อำเภอหนองหาน
อำเภอ
คำขวัญ:  ดินแดนแห่งอารยธรรมห้าพันปี ธานีคนโบราณ ชำนาญปั้นหม้อ บ่อเสวยสวนสวรรค์ พิพิธภัณฑ์บ้านเชียง ชื่อเสียงมรดกโลก
พิกัดภูมิศาสตร์: 17°21′38″N 103°6′20″E / 17.36056°N 103.10556°E / 17.36056; 103.10556
อักษรไทย	อำเภอหนองหาน
อักษรโรมัน	Amphoe Nong Han
จังหวัด	อุดรธานี
พื้นที่
• ทั้งหมด	708.119 ตร.กม. (273.406 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	116,674 คน
• ความหนาแน่น	164.77 คน/ตร.กม. (426.8 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	41130, 41320 (เฉพาะตำบลบ้านเชียง, บ้านยา, หนองสระปลา)
รหัสภูมิศาสตร์	4106
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอหนองหาน ถนนอุดรธานี-สกลนคร ตำบลหนองหาน อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี 41130
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

เมืองหนองหานมีประวัติเชื่อมโยงเกี่ยวกับเมืองสุวรรณภูมิ โดย พระพิทักษ์เขื่อนขันธ์ุ เจ้าเมืองหนองหานคนแรก ต้นสายสกุล "รักษาเมือง" และ "พิทักษ์เขื่อนขันธุ์" ทั้งนี้ พระพิทักษ์เขื่อนขันธ์ุ นามเดิม คือ "ท้าวเพ" เป็นบุตรคนโต ของ ท้าวเซียง หรือ เจ้าเซียง ผู้ดำรงตำแหน่งพระรัตนวงษา เจ้าเมืองสุวรรณภูมิ ท่านแรก และเจ้าเมืองท่งศรีภูมิ ลำดับที่ ๔ อันสืบเชื้อสาย จากเจ้าแก้วมงคล ผู้มีศักดิ์ เป็นพระราชนัดดาของ พระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช มหาราชแห่งอาณาจักรล้านช้างเวียงจันทน์ โดย ภายหลัง เจ้าเซียง บิดา ผู้ครองเมืองสุวรรณภูมิ ได้เสียชีวิตลง ในปี พ.ศ. 2330 ท้าวสูน ผู้เป็นน้องชาย ของท้าวเซียง ที่ดำรงตำแหน่ง อุปฮาดเมืองสุวรรณภูมิ ในขณะนั้น ได้ ครองเมืองต่อ จากพี่ชาย เพื่อสนับสนุนและป้องกันปัญหาการครองเมืองดังในอดีต (ระหว่าง เจ้าสุทนต์มณี เจ้าเมืองท่งศรีภูมิ ลำดับที่ 3 กับ ท้าวเซียง เจ้าเมืองท่งศรีภูมิลำดับที่ 4 ที่มี ศักดิ์ เป็น อา และหลาน ) รวมทั้งเป็นเมืองบริวารและป้องกันเมืองสำคัญด้านทิศเหนือ คือ นครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน (หนองบัวลำภู) พระรัตนวงษา(สูน) จึงได้ขอพระราชทานให้มีพระบรมราชโองการ แต่งตั้ง ท้าวเพ ไปตั้งเมืองใหม่ และแบ่งเขตดินแดนทางตอนเหนือของเมืองสุวรรณภูมิ (ภายหลัง เป็นเขตของเมืองร้อยเอ็ดแล้ว) ให้ ท้าวเพ ได้ปกครอง เมืองสุวรรณภูมิ จึงได้แบ่งไพร่พล ให้ จำนวน 600 คน ไปตั้งเมืองบริเวณเมืองเก่า ขึ้นเป็นเมืองหนองหาน ปัจจุบัน คือ อำเภอหนองหาน และสถานปนาพระยศ ท้าวเพ เป็น "พระพิทักษ์เขื่อนขันธ์" เจ้าเมืองหนองหาน ท่านแรก ในปี 2330

อำเภอหนองหาน เป็นอำเภอเก่ายุคแรกของการตั้งอุดรธานีอำเภอหนองหาน มีประวัติตามตำนานเดิมชื่อ “เมืองหนองหานน้อย” ในสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี เมืองหนองหานเคยตกอยู่ในอาณาจักรล้านช้าง ต่อมาในสมัยกรุงธนบุรี เกิดกบถเจ้าสิริบุญสารเวียงจันทน์ สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก และเจ้าพระยาสุรสีห์ได้เป็นแม่ทัพ ยกไปปราบกบถที่เวียงจันทน์ กองทัพไทยได้เข้าไปตีจนถึงแคว้นเชียงขวางของพวนและสิบสองจุไท ได้เวียงจันทน์ไว้ในอำนาจ พวกพวนได้อพยพมาตั้งบ้านเรือนที่บ้านแพง และอพยพตามกันมา จนถึงต้นรัตนโกสินทร์ และได้เปลี่ยนชื่อบ้านดงแพงเป็น “บ้านเชียง” นอกจากลาวพวนที่อพยพมาอยู่เมืองหนองหานแล้วยังมีพวกลาวเวียงและไทอีสานเข้ามาอยู่เมืองหนองหาน จึงเป็นชุมชนใหญ่มาแต่โบราณ ในปี พ.ศ. 2443 สมัยรัชกาลที่ 5 ได้ยกฐานะเมืองหนองหานน้อยเป็น “อำเภอหนองหาน” โดยมีขุนอภัย บริพัฒน์ ดำรงตำแหน่งนายอำเภอหนองหานคนแรก

• วันที่ 29 มีนาคม 2450 โอนพื้นที่ตำบลบ้านจำปี ตำบลนายุง ตำบลสาแล ตำบลเชียงแหว และตำบลบ้านอุ่มจาร อำเภอเมืองหนองหาร ไปขึ้นกับ อำเภอกุมภวาปี
• วันที่ 31 พฤษภาคม 2468 ยุบตำบลบ้านกั้ง ไปรวมขึ้นกับตำบลสร้อยพร้าว
• วันที 4 ตุลาคม 2468 ยุบตำบลผักตบ ไปรวมขึ้นกับตำบลหนองหาร
• วันที่ 19 กันยายน 2481 โอนพื้นที่หมู่ 4 บ้านหนองเม็ก (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านเชียง ไปขึ้นกับตำบลหนองหาร
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลบ้านยา แยกออกจากตำบลไชยวาน และตำบลบ้านเชียง
• วันที่ 24 มกราคม 2499 โอนพื้นที่หมู่ 13 (ในขณะนั้น) ของตำบลไชยวาน ไปตั้งเป็นหมู่ 13 ของตำบลบ้านเชียง
• วันที่ 30 พฤษภาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองหาร ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองหาร
• วันที่ 19 พฤษภาคม 2502 แยกพื้นที่ตำบลบ้านดุง ตำบลบ้านจัน และตำบลดงเย็น อำเภอหนองหาร มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอบ้านดุง ขึ้นกับอำเภอหนองหาร
• วันที่ 12 กุมภาพันธ์ 2506 ตั้งตำบลโพนงาม แยกออกจากตำบลหนองหาร และตั้งตำบลพังงู แยกออกจากตำบลบ้านจีด
• วันที่ 16 กรกฎาคม 2506 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอบ้านดุง อำเภอหนองหาร เป็น อำเภอบ้านดุง
• วันที่ 25 เมษายน 2510 ตั้งตำบลทุ่งใหญ่ แยกออกจากตำบลสะแบง ตั้งตำบลบ้านแดง แยกออกจากตำบลสร้อยพร้าว และตั้งตำบลหนองหลัก แยกออกจากตำบลไชยวาน
• วันที่ 6 ตุลาคม 2513 ตั้งตำบลคอนสาย แยกออกจากตำบลบ้านจีด และตั้งตำบลหนองเม็ก แยกออกจากตำบลหนองหาน ตำบลชัยวาน และตำบลบ้านเชียง
• วันที่ 9 พฤศจิกายน 2514 ตั้งตำบลทุ่งฝน แยกออกจากตำบลบ้านเชียง
• วันที่ 29 มิถุนายน 2519 แยกพื้นที่ตำบลทุ่งฝน และตำบลทุ่งใหญ่ อำเภอหนองหาน มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอทุ่งฝน ขึ้นกับอำเภอหนองหาน
• วันที่ 9 พฤศจิกายน 2519 ตั้งตำบลโพนสูง แยกออกจากตำบลหนองหลัก
• วันที่ 18 มกราคม 2520 แยกพื้นที่ตำบลไชยวาน และตำบลหนองหลัก อำเภอหนองหาน มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอไชยวาน ขึ้นกับอำเภอหนองหาน
• วันที่ 26 กรกฎาคม 2520 ตั้งตำบลนาชุมแสง แยกออกจากตำบลทุ่งใหญ่
• วันที่ 20 พฤศจิกายน 2522 โอนพื้นที่ตำบลโพนสูง อำเภอหนองหาน มาขึ้นกับ กิ่งอำเภอไชยวาน
• วันที่ 27 พฤศจิกายน 2522 ตั้งตำบลคำเลาะ แยกออกจากตำบลไชยวาน
• วันที่ 10 ตุลาคม 2529 ตั้งตำบลหนองไผ่ แยกออกจากตำบลหนองหาน ตั้งตำบลผักตบ แยกออกจากตำบลโพนงาม ตั้งตำบลดอนกลอย แยกออกจากตำบลบ้านแดง และตั้งตำบลนาทราย แยกออกจากตำบลสะแบง
• วันที่ 6 พฤศจิกายน 2529 จัดตั้งสุขาภิบาลบ้านเชียง ในท้องที่บางส่วนของตำบลบ้านเชียง
• วันที่ 12 ธันวาคม 2529 ตั้งตำบลค้อใหญ่ แยกออกจากตำบลพังงู
• วันที่ 31 ธันวาคม 2530 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอไชยวาน อำเภอหนองหาน เป็น อำเภอไชยวาน
• วันที่ 15 กันยายน 2532 ตั้งตำบลหนองสระปลา แยกออกจากตำบลบ้านยา และตั้งตำบลดอนหายโศก แยกออกจากตำบลสร้อยพร้าว
• วันที่ 31 พฤษภาคม 2533 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอทุ่งฝน อำเภอหนองหาน เป็น อำเภอทุ่งฝน
• วันที่ 4 ธันวาคม 2533 ตั้งตำบลโนนทองอินทร์ แยกออกจากตำบลบ้านจีต
• วันที่ 22 เมษายน 2535 แยกพื้นที่ตำบลบ้านแดง ตำบลนาทราย และตำบลดอนกลอย อำเภอหนองหาน มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอพิบูลย์รักษ์ ขึ้นกับอำเภอหนองหาน
• วันที่ 30 กันยายน 2535 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองเม็ก ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองเม็ก
• วันที่ 26 พฤษภาคม 2537 แยกพื้นที่ตำบลบ้านจีต ตำบลโนนทองอินทร์ ตำบลค้อใหญ่ และตำบลคอนสาย อำเภอหนองหาน มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอกู่แก้ว ขึ้นกับอำเภอหนองหาน
• วันที่ 26 กันยายน 2540 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอพิบูลย์รักษ์ อำเภอหนองหาน เป็น อำเภอพิบูลย์รักษ์
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลหนองหาน สุขาภิบาลบ้านเชียง และสุขาภิบาลหนองเม็ก เป็นเทศบาลตำบลหนองหาน เทศบาลตำบลบ้านเชียง และเทศบาลตำบลหนองเม็ก ตามลำดับ
• วันที่ 15 สิงหาคม 2545 กำหนดเขตตำบลในท้องที่กิ่งอำเภอกู่แก้ว ตำบลค้อใหญ่ ให้มีเขตการปกครองรวม 6 หมู่บ้าน ตำบลโนนทองอินทร์ ให้มีเขตการปกครองรวม 8 หมู่บ้าน ตำบลบ้านจีต ให้มีเขตการปกครองรวม 8 หมู่บ้าน และตำบลคอนสาย ให้มีเขตการปกครองรวม 15 หมู่บ้าน
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอกู่แก้ว อำเภอหนองหาน เป็น อำเภอกู่แก้ว

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอหนองหานตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอพิบูลย์รักษ์และอำเภอทุ่งฝน
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอสว่างแดนดิน (จังหวัดสกลนคร)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอไชยวาน อำเภอกู่แก้ว และอำเภอประจักษ์ศิลปาคม
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองอุดรธานี

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอหนองหานแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 12 ตำบล 161 หมู่บ้าน

1.

หนองหาน

(Nong Han)

17 หมู่บ้าน

7.

บ้านยา

(Ban Ya)

9 หมู่บ้าน

2.

หนองเม็ก

(Nong Mek)

20 หมู่บ้าน

8.

โพนงาม

(Phon Ngam)

21 หมู่บ้าน

3.

พังงู

(Phang Ngu)

15 หมู่บ้าน

9.

ผักตบ

(Phak Top)

13 หมู่บ้าน

4.

สะแบง

(Sabaeng)

9 หมู่บ้าน

10.

หนองไผ่

(Nong Phai)

12 หมู่บ้าน

5.

สร้อยพร้าว

(Soi Phrao)

11 หมู่บ้าน

11.

ดอนหายโศก

(Don Hai Sok)

10 หมู่บ้าน

6.

บ้านเชียง

(Ban Chiang)

15 หมู่บ้าน

12.

หนองสระปลา

(Nong Sa Pla)

9 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอหนองหานประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 15 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบ้านเชียง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านเชียง
• เทศบาลตำบลหนองเม็ก ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองเม็ก
• เทศบาลตำบลหนองหาน ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองหาน
• เทศบาลตำบลโคกสูง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองเม็ก (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลหนองเม็ก)
• เทศบาลตำบลหนองไผ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองไผ่ทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลผักตบ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลผักตบทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองหาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองหาน (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลหนองหาน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลพังงู ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพังงูทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสะแบง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสะแบงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสร้อยพร้าว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสร้อยพร้าวทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านเชียง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเชียง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลบ้านเชียง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านยา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านยาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโพนงาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพนงามทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลดอนหายโศก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดอนหายโศกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองสระปลา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองสระปลาทั้งตำบล

สถานที่สำคัญ

• แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง

อ้างอิง

1. [1]แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง โอนท้องที่อำเภอหนองหาร ๕ ตำบล คือ ตำบลบ้านจำปี ๑ ตำบล นายุง ๑ ตำบล สาแล ๑ ตำบลเชียงแหว ๑ ตำบลบ้านอุ่มจาร ๑ รวม ๕ ตำบลมาขึ้นในอำเภอกุมภาวาปี
2. [2]ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ ในตำบลบ้านกั้ง อำเภอหนองหาร จังหวัดอุดรธานี ซึ่งยุบไปรวมกับตำบลสร้อยพร้าว ท้องที่อำเภอเดียวกันและตำบลหัวนาคำ อำเภอชนบท จังหวัดขอนแก่น ซึ่งยุบไปรวมขึ้นกับตำบลแคนเหนือ และตำบลบ้านเกิ้ง ท้องที่อำเภอเดียวกัน
3. [3]ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ ในตำบลผักตบ อำเภอหนองหาร จังหวัดอุดรธานี ซึ่งยุบไปรวมขึ้นกับตำบลหนองหาร ท้องที่อำเภอเดียวกัน
4. [4]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในอำเภอหนองหาร จังหวัดอุดรธานี
5. [5]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ
6. [6]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอหนองหาร จังหวัดอุดรธานี
7. [7]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลหนองหาร อำเภอหนองหาร จังหวัดอุดรธานี
8. [8]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ยกฐานะตำบลขึ้นเป็นกิ่งอำเภอ [กิ่งอำเภอบ้านดุง อำเภอหนองหาร จังหวัดอุดรธานี]
9. [9]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอหนองหาร จังหวัดอุดรธานี
10. [10]พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอบ่อพลอย อำเภอไทรโยค อำเภอหนองปรือ อำเภอหนองสองห้อง อำเภอประทาย อำเภอห้วยแถลง อำเภอละหานทราย อำเภอกุยบุรี อำเภอตาพระยา อำเภอหนองไผ่ อำเภอนาเชือก อำเภอวัดเพลง อำเภอพนัสนิคม อำเภอภูกระดึง อำเภอปรางค์กู่ อำเภอท่าช้าง อำเภอบ้านด่านลานหอย อำเภอบ้านดง อำเภอสว่างอารมณ์ และอำเภอกุดชุม พ.ศ. ๒๕๐๖
11. [11]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอกุมภวาปี อำเภอหนองหาร อำเภอหนองบัวลำภู อำเภอเพ็ญ อำเภอบ้านดุง กิ่งอำเภอนากลาง และกิ่งอำเภอศรีบุญเรือง จังหวัดอุดรธานี
12. [12]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองอุดรธานี อำเภอหนองหาน อำเภอกมุภวาปี อำเภอศรีบุญเรือง และกิ่งอำเภอน้ำโสม จังหวัดอุดรธานี
13. [13]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอกุมภาวาปี อำเภอหนองหาน อำเภอเพ็ญ อำเภอโนนสัง อำเภอบ้านตุง กิ่งอำเภอศรีธาตุ และกิ่งอำเภอน้ำโสม จังหวัดอุดรธานี
14. [14]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งท้องที่อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี ตั้งเป็นกิ่งอำเภอทุ่งฝน
15. [15]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี
16. [16]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งท้องที่อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี ตั้งเป็นกิ่งอำเภอไชยวาน
17. [17]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่กิ่งอำเภอสุวรรณคูหา อำเภอนากลางและกิ่งอำเภอทุ่งฝน อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี
18. [18]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตกิ่งอำเภอไชยวาน อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี
19. [19]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอหนองวัวซอ อำเภอโนนสัง อำเภอน้ำโสม กิ่งอำเภอวังสามหมอ อำเภอศรีธาตุ กิ่งอำเภอไชยวาน อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี
20. [20]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอศรีธาตุ อำเภอหนองวัวซอ อำเภอสุวรรณคูหา อำเภอวังสามหมอ อำเภอน้ำโสม อำเภอหนองหาน อำเภอบ้านผือ และอำเภอหนองบัวลำภู จังหวัดอุดรธานี
21. [21]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลบ้านเชียง อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี
22. [22]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอกุดจับ และอำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี
23. [23]พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอนามน อำเภอพระยืน อำเภอหนองบัวระเหว อำเภอบ้านเหลื่อม อำเภอจะแนะ อำเภอหนองหงส์ อำเภอนาโพธิ์ อำเภอเกาะยาว อำเภอแกดำ อำเภอสระโบสถ์ อำเภอโนนคูณ อำเภอควนโดน อำเภอไชยวาน อำเภอหนองแสง และอำเภอตาลสุม พ.ศ. ๒๕๓๐
24. [24]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตตำบล ในท้องที่อำเภอนากลาง อำเภอน้ำโสม อำเภอหนองบัวลำภู อำเภอกุมภวาปี และอำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี
25. [25]พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอห้วยผึ้ง อำเภอวังวิเศษ อำเภอคลองหาด อำเภอป่าบอน อำเภอหนองหญ้าปล้อง อำเภอวังโป่ง อำเภอควนเนียง อำเภอหนองหญ้าไซ อำเภอหนองนาเดิม อำเภอทุ่งฝน อำเภอสร้างคอม และอำเภอทองแสนขัน พ.ศ. ๒๕๓๓
26. [26]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอน้ำโสม และอำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี
27. [27]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งเขตท้องที่อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี ตั้งเป็นกิ่งอำเภอพิบูลย์รักษ์
28. [28]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลหนองเม็ก อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี
29. [29]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งเขตท้องที่อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี ตั้งเป็นกิ่งอำเภอกู่แก้ว
30. [30]พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอหนองปรือ อำเภอห้วยกระเจา อำเภอทรายทองวัฒนา อำเภอปางศิลาทอง อำเภอเนินสง่า อำเภอนาทม อำเภอพระพรหม อำเภอแม่วงก์ อำเภอสองแคว อำเภอบ้านใหม่ไชยพจน์ อำเภอไทยเจริญ อำเภอกาบัง อำเภอพยุห์ อำเภอเมืองจันทร์ อำเภอภูพาน อำเภอคลองหอยโข่ง อำเภอเขาฉกรรจ์ อำเภอนาวัง อำเภอพิบูลย์รักษ์ และอำเภอทุ่งศรีอุดม พ.ศ. ๒๕๔๐
31. [31]ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การกำหนดเขตตำบลในท้องที่กิ่งอำเภอกู่แก้ว จังหวัดอุดรธานี
32. [32]พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอฆ้องชัย อำเภอดอนจาน อำเภอนาคู อำเภอสามชัย อำเภอโกสัมพีนคร อำเภอบึงสามัคคี อำเภอโคกโพธิ์ไชย อำเภอซำสูง อำเภอโนนศิลา อำเภอบ้านแฮด อำเภอเวียงเก่า อำเภอหนองนาคำ อำเภอเขาคิชฌกูฏ อำเภอคลองเขื่อน อำเภอเกาะจันทร์ อำเภอเนินขาม อำเภอหนองมะโมง อำเภอซับใหญ่ อำเภอดอยหลวง อำเภอเวียงเชียงรุ้ง อำเภอดอยหล่อ อำเภอแม่ออน อำเภอหาดสำราญ อำเภอเกาะกูด อำเภอเกาะช้าง อำเภอวังเจ้า อำเภอวังยาง อำเภอเทพารักษ์ อำเภอบัวลาย อำเภอพระทองคำ อำเภอเมืองยาง อำเภอลำทะเมนชัย อำเภอสีดา อำเภอช้างกลาง อำเภอนบพิตำ อำเภอชุมตาบง อำเภอแม่เปิน อำเภอภูเพียง อำเภอแคนดง อำเภอบ้านด่าน อำเภอสามร้อยยอด อำเภอภูกามยาว อำเภอภูซาง อำเภอศรีนครินทร์ อำเภอดงเจริญ อำเภอบึงนาราง อำเภอสากเหล็ก อำเภอกุดรัง อำเภอชื่นชม อำเภอเชียงขวัญ อำเภอทุ่งเขาหลวง อำเภอหนองฮี อำเภอสุขสำราญ อำเภอเขาชะเมา อำเภอนิคมพัฒนา อำเภอบ้านคา อำเภอเวียงหนองล่อง อำเภอหนองหิน อำเภอเอราวัณ อำเภอโพธิ์ศรีสุวรรณ อำเภอศิลาลาด อำเภอมะนัง อำเภอบางเสาธง อำเภอโคกสูง อำเภอวังสมบูรณ์ อำเภอวิภาวดี อำเภอเขวาสินรินทร์ อำเภอโนนนารายณ์ อำเภอพนมดงรัก อำเภอศรีณรงค์ อำเภอเฝ้าไร่ อำเภอโพธิ์ตาก อำเภอรัตนวาปี อำเภอสระใคร อำเภอกู่แก้ว อำเภอประจักษ์ศิลปาคม อำเภอนาตาล อำเภอนาเยีย อำเภอน้ำขุ่น อำเภอสว่างวีระวงศ์ และอำเภอเหล่าเสือโก้ก พ.ศ. ๒๕๕๐