อำเภอโกรกพระ

โกรกพระ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดนครสวรรค์

อำเภอโกรกพระ
อำเภอ
คำขวัญ:  โกรกพระ สวนสวย บึงงาม สมญานามเมืองลุงเชย
พิกัดภูมิศาสตร์: 12°34′47″N 102°31′30″E / 12.57972°N 102.52500°E / 12.57972; 102.52500
อักษรไทย	อำเภอโกรกพระ
อักษรโรมัน	Amphoe Krok Phra
จังหวัด	นครสวรรค์
พื้นที่
• ทั้งหมด	297.194 ตร.กม. (114.747 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	34,115 คน
• ความหนาแน่น	114.79 คน/ตร.กม. (297.3 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	60170
รหัสภูมิศาสตร์	6002
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอโกรกพระ เลขที่ 2 หมู่ที่ 6 ถนนเทศบาล 1 ตำบลโกรกพระ อำเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค์ 60170
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอโกรกพระตั้งอยู่ทางตอนกลางของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองนครสวรรค์
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอพยุหะคีรี
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอพยุหะคีรี และอำเภอเมืองอุทัยธานี (จังหวัดอุทัยธานี)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอทัพทันและอำเภอสว่างอารมณ์ (จังหวัดอุทัยธานี)

ที่มาของชื่ออำเภอ

ที่มาของชื่อ "โกรกพระ" มีตำนานเล่าสืบต่อกันมาว่า ในการเดินทางไปมาของอำเภอโกรกพระในอดีตลำบากมาก มีทางเดียวคือทางน้ำโดยการใช้เรือ มีแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นสายหลัก น้ำในแต่ละช่วงนั้นไหลแรงและเชี่ยวมาก มีเรื่องเล่าว่า มีชาวบ้านหลายคนได้นำพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์องค์หนึ่งลงแพจากทางเหนือสู่ทางใต้เพื่อนำมาสักการบูชา ขณะที่ล่องแพมาถึงบริเวณนั้น แพได้แตก พระพุทธรูปจมลงใต้น้ำ ชาวบ้านเสียดายพระพุทธรูปเป็นอย่างมากจึงพยายามช่วยกันหาวิธีที่จะนำขึ้นจากน้ำให้ได้ โดยได้ทำพิธีใช้เวทมนตร์คาถาจุดเทียนปักบนแพเพื่อหาทิศทางของพระพุทธรูป แต่เทียนก็ลอยตามพระพุทธรูปเคลื่อนย้ายไปมาอยู่เรื่อย ๆ แต่ก็ไม่สามารถนำขึ้นมาได้เพราะเวทมนตร์คาถายังขลังไม่พอ ประกอบกับมีชาวบ้านแห่แหนมาดูพิธีดังกล่าวมากมายจึงเป็นเหตุให้พิธีแตก จึงได้ล้มเลิกที่จะนำพระพุทธรูปขึ้นจากน้ำ จึงเชื่อกันว่า พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ก็ยังคงจมอยู่ใต้น้ำตรงบริเวณนั้น คำว่า "โกรกพระ" จึงเป็นชื่อของอำเภอโกรกพระตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา

ประวัติ

โกรกพระแต่เดิมนั้นชื่อ อำเภอเนินศาลา ตั้งอยู่ที่ตำบลเนินศาลา เมื่อ ร.ศ. 113 (พ.ศ. 2438) ในสมัยรัชกาลที่ 5 แต่เนื่องจากการติดต่อคมนาคมของประชาชนในสมัยนั้น อาศัยการเดินทางโดยทางเรือเป็นส่วนใหญ่ สถานที่ตั้งอำเภอเดิมไม่สะดวกในการติดต่อ จึงได้ย้ายมาตั้งที่ริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาด้านฝั่งตะวันตกที่บ้านโกรกพระ และเปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอโกรกพระ เมื่อ ร.ศ. 118 หรือ (พ.ศ. 2443)

• วันที่ 17 กุมภาพันธ์ 2466 ตั้งตำบลหนองยาว แยกออกจากตำบลลาดยาว
• วันที่ 17 มกราคม 2468 แยกพื้นที่ตำบลลาดยาว ตำบลหนองยาว ตำบลวังม้า อำเภอโกรกพระ ตำบลเนินขี้เหล็ก ตำบลบ้านไร่ อำเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค์ และตำบลมาบแก ตำบลวังเมือง อำเภอทัพทัน จังหวัดอุทัยธานี มาตั้งเป็น อำเภอลาดยาว ขึ้นกับจังหวัดนครสวรรค์
• วันที่ 22 สิงหาคม 2481 โอนพื้นที่หมู่ 1 บ้านเกาะตานิว (ในขณะนั้น) ของตำบลยางขาว อำเภอพยุหะคีรี มาขึ้นกับตำบลโกรกพระ อำเภอโกรกพระ และโอนพื้นที่หมู่ 11 บ้านหนองพรมหน่อ (ในขณะนั้น) ของตำบลยางขาว อำเภอพยุหะคีรี มาขึ้นกับตำบลเนินกว้าว อำเภอโกรกพระ
• วันที่ 28 ธันวาคม 2491 ตั้งตำบลนากลาง แยกออกจากตำบลบางประมุง ตำบลเนินศาลา ตำบลเนินกว้าว และตำบลบางมะฝ่อ
• วันที่ 15 ตุลาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลโกรกพระ ในท้องที่บางส่วนของตำบลโกรกพระ
• วันที่ 1 มีนาคม 2501 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลบางประมุง อำเภอโกรกพระ
• วันที่ 14 ตุลาตม 2512 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลบางประมุง อำเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค์ และจัดตั้งสุขาภิบาลบางประมุง ในท้องที่ทั้งหมดของตำบลบางประมุง
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะสุขาภิบาลโกรกพระ และสุขาภิบาลบางประมุง เป็นเทศบาลตำบลโกรกพระ และเทศบาลตำบลบางประมุง ตามลำดับ
• วันที่ 11 กุมภาพันธ์ 2553 เปลี่ยนแปลงชื่อหมู่บ้าน หมู่ที่ 5 และ หมู่ที่ 6 ตำบลบางมะฝ่อ (1,2)
  • (1) หมู่ที่ 5 บ้านดงชะพลู ให้เปลี่ยนชื่อหมู่บ้านเป็น บ้านเนินเวียง
  • (2) หมู่ที่ 6 บ้านเนินเวียง ให้เปลี่ยนชื่อหมู่บ้านเป็น บ้านดงชะพลู
• วันที่ 1 กันยายน 2559 เปลี่ยนแปลงชื่อหมู่บ้าน หมู่ที่ 5 บ้านตานิว ตำบลยางตาล เป็น บ้านยางตาล

คำขวัญประจำอำเภอ

เนื่องในโอกาสที่อำเภอโกรกพระมีอายุครบ 101 ปี (ปี พ.ศ. 2543) ประชาชนชาวโกรกพระจึงได้ร่วมกันตั้งสมญานามของอำเภอว่า "โกรกพระ สวนสวย บึงงาม สมญานามเมืองลุงเชย" ซึ่งมีความหมายดังนี้

• สวนสวย แสดงความหมายว่า อำเภอโกรกพระมีสวนที่ปลูกผลไม้นานาชนิด มีรสหอมหวาน คุณภาพดี อันได้แก่ ละมุด กล้วย มะละกอ กระท้อน ฝรั่ง มะม่วง เป็นต้น
• บึงงาม แสดงความหมายว่า อำเภอโกรกพระมีแม่น้ำ แคว ห้วย หนอง คลอง บึง จำนวนมาก และมีทัศนียภาพที่สวยงามประชาชนได้อาศัยแหล่งน้ำเหล่านี้ดำรงชีวิตและสืบสานวัฒนธรรมทางน้ำมาตลอด
• สมญานามเมืองลุงเชย สื่อความหมายว่าลุงเชยอันเป็นตัวละครหนึ่งในอมตนิยาย "พล นิกร กิมหงวน" ของ ป. อินทรปาลิต มาจากอำเภอโกรกพระ ลุงเชยซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของคนโกรกพระมีนิสัยซื่อสัตย์ ตรงไปตรงมา และสมถะ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอโกรกพระแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 9 ตำบล 65 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

โกรกพระ

(Krok Phra)

8 หมู่บ้าน

6.

ศาลาแดง

(Sala Daeng)

5 หมู่บ้าน

2.

ยางตาล

(Yang Tan)

9 หมู่บ้าน

7.

เนินกว้าว

(Noen Kwao)

7 หมู่บ้าน

3.

บางมะฝ่อ

(Bang Mafo)

6 หมู่บ้าน

8.

เนินศาลา

(Noen Sala)

8 หมู่บ้าน

4.

บางประมุง

(Bang Pramung)

8 หมู่บ้าน

9.

หาดสูง

(Hat Sung)

6 หมู่บ้าน

5.

นากลาง

(Na Klang)

8 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอโกรกพระประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 10 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลโกรกพระ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลโกรกพระ
• เทศบาลตำบลบางประมุง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางประมุงทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลบางมะฝ่อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางมะฝ่อทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโกรกพระ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโกรกพระ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลโกรกพระ)
• องค์การบริหารส่วนตำบลยางตาล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลยางตาลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนากลาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนากลางทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลศาลาแดง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศาลาแดงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเนินกว้าว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเนินกว้าวทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเนินศาลา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเนินศาลาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหาดสูง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหาดสูงทั้งตำบล

อ้างอิง

1. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๔๖๔ ในตำบลหนองยาว อำเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค์ ซึ่งแยกตั้งขึ้นใหม่" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 40 (0 ก): 270. 17 กุมภาพันธ์ 2466. Check date values in: |date= (help)
2. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ยุบแยกและตั้งอำเภอในมณฑลนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 42 (0 ก): 260–262. 17 มกราคม 2468. Check date values in: |date= (help)
3. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอในจังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 55 (0 ง): 1753–1754. 22 สิงหาคม 2481. Check date values in: |date= (help)
4. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในจังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 65 (76 ง): 4149–4151. 28 ธันวาคม 2491. Check date values in: |date= (help)
5. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลโกรกพระ อำเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (83 ง): (ฉบับพิเศษ) 45-46. 15 ตุลาคม 2499. Check date values in: |date= (help)
6. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การจัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบล [จำนวน ๕๙ แห่ง]" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 75 (18 ง): (ฉบับพิเศษ) 2-6. 1 มีนาคม 2501. Check date values in: |date= (help)
7. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลบางประมุง อำเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค์ และจัดตั้งสุขาภิบาลบางประมุง อำเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 86 (89 ง): 3054–3056. 14 ตุลาคม 2512. Check date values in: |date= (help)
8. "พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. 24 กุมภาพันธ์ 2542. Check date values in: |date= (help)
9. "ประกาศจังหวัดนครสวรรค์ เรื่อง เปลี่ยนแปลงชื่อหมู่บ้าน หมู่ที่ ๕ และหมู่ที่ ๖ ตำบลบางมะฝ่อ อำเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 127 (25 ง): 233. 11 กุมภาพันธ์ 2553. Check date values in: |date= (help)
10. "ประกาศจังหวัดนครสวรรค์ เรื่อง เปลี่ยนแปลงชื่อหมู่บ้าน" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 133 (69 ง): 174. 1 กันยายน 2559. Check date values in: |date= (help)