อุปธิ

อุปธิ หมายถึง กิเลสและกรรม จัดเป็นกิเลสชนิดหยาบที่สุดในกิเลส ๓ ระดับ คือ

• อนุสัยกิเลส (Latent Defilements) กิเลสอย่างละเอียดที่นอนเนื่องอยู่ในสันดาน
• ปริยุฏฐานกิเลส (Internally Active Defilements) กิเลสอย่างกลางที่เกิดขึ้นจากการปรุงแต่งทางความคิด(แต่ยังเก็บไว้ในใจ)กิเลสอย่างกลางนี้คือ กิเลสประเภทนิวรณ์ (hindrances)
• วีติกกมกิเลส (Externally Active Defilements) กิเลสอย่างหยาบคือกิเลสที่ทำให้สัตว์สร้างกรรมขึ้นมาทางกายและวาจา ซึ่งได้แก่ อุปธิ ทั้งสี่ คือ

1. ขันธูปธิ กิเลสเป็นเหตุสร้างกรรมจากยึดมั่นถือมั่นในขันธ์
2. ตัณหูปธิ กิเลสเป็นเหตุสร้างกรรมจากความทะยานอยาก
3. อภิสังขารูปธิ กิเลสเป็นเหตุสร้างกรรมจากปรุงแต่งทางความคิด
4. กามคุณูปธิ กิเลสเป็นเหตุสร้างกรรมจากความหวงแหนในกามคุณ

อ้างอิง

(คุ่มือการศึกษา พระอภิธัมมัตถสังคหะ รวบรวมโดย อาจารย์(วิปัสสนา) วรรณสิทธิ ไวทยะเสวี) หนังสือเรียนนักธรรมชั้นโท วิชาธรรมวิภาค หมวดสาม หัวข้อวิเวก