เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน รัตนกุล)

เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน รัตนกุล) เป็นสมุหนายกในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เป็นต้นสกุล รัตนกุล ได้รับราชการตั้งแต่ในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีจนถึงพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน รัตนกุล)
ตำแหน่ง	สมุหนายก
ผู้ดำรงตำแหน่งก่อน	เจ้าพระยารัตนาพิพิธ (สน สนธิรัตน์)
ผู้สืบตำแหน่ง	เจ้าพระยาอภัยภูธร (น้อย บุณยรัตพันธุ์)
บุตร	จมื่นมหาเล็ก (ทองอยู่) พระยาพิไชยสงคราม (สัตวา) ท้าววรจันทร์ (เจ้าจอมมารดาอิ่ม ในรัชกาลที่ 1) พระเบญจวรรณ
ครอบครัว	รัตนกุล

ประวัติ

นามเดิม คือ กุน เป็นบุตรคนที่ 5 ของจีนกุ๋ย เป็นหลานชายของอ๋อง เฮงฉวน (Ong Heng-Chuan) จีนแต้จิ๋ว แซ่อึ้ง จีนกุ๋ยผู้เป็นบิดามีหน้าที่รับผิดชอบการค้าสำเภา บ้านอยู่ที่ตำบลบ้านคลองโรงช้าง ราชบุรี เมื่อจีนกุนได้รับราชการแล้วย้ายมาอยู่ที่แม่กลอง สมุทรสงคราม ก่อนจะโยกย้ายมาอยู่หน้าวัดเลียบ กรุงเทพมหานคร

ในสมัยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีเป็นพระราชประสิทธิ์ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้เลื่อนยศเป็นพระยาศรีพิพัฒน์ จางวางกรมพระคลังสินค้า สันนิษฐานว่ามีความใกล้ชิดสนิทสนมกับพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกตั้งแต่ทรงเป็นหลวงยกกระบัตรเมืองราชบุรี และเมื่อย้ายมาอยู่ที่สมุทรสงครามก็คงคุ้นเคยกับพระญาติของพระมเหสีพระองค์ จีนกุนมีความมั่งคั่ง จนเรียกกันว่า เจ๊สัวกุน

ครั้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ในจดหมายเหตุบรมราชาภิเษกรัชกาลที่ 2 ระบุว่าได้เป็นพระยาพระคลัง หรือเรียกว่า ท่านท่าเรือจ้าง เพราะท่านเป็นผู้ชำนาญในการแต่งสำเภาออกไปค้าขายที่เมืองจีน จนได้ชื่อว่าเศรษฐีสำเภา ท่านได้บูรณปฏิสังขรณ์วัดวาอารามหลายวัด อาทิ วัดพระยาทำ กรุงเทพมหานคร ซึ่งที่มาของชื่อวัดก็มาจากการที่ท่านได้ทำการบูรณะวัด วัดใหญ่ จังหวัดสมุทรสงคราม ซึ่งเคยอยู่ใกล้กับบ้านเรือนของท่าน และวัดในจังหวัดนนทบุรี อย่าง วัดหัวเมือง (ปัจจุบันเป็นวัดร้างในโรงพยาบาลพระนั่งเกล้า) วัดกลางเมือง (วัดกลางบางซื่อ) และวัดท้ายเมือง รวมถึงวัดศาลากุล

เจ้าพระยารัตนาธิเบศร์ (กุน รัตนกุล) ถึงแก่อสัญกรรมในรัชกาลที่ 2 สันนิษฐานว่าก่อนวันที่ 10 กันยายน พ.ศ. 2357 เนื่องจากเจ้าพระยาอภัยภูธร (น้อย บุณยรัตพันธุ์) ได้ขึ้นมาเป็นสมุหนายกแทน อัฐิของท่านบรรจุอยู่ที่เจดีย์วัดใหญ่ จังหวัดสมุทรสงคราม

ครอบครัว

ด้านครอบครัว มีบุตรธิดาคือ จมื่นมหาเล็ก (ทองอยู่) พระยาพิไชยสงคราม (สัตวา) ซึ่งเป็นพระยารัตนามาตยพงศ์ภักดี และท้าววรจันทร์ (เจ้าจอมมารดาอิ่ม ในรัชกาลที่ 1) และพระเบญจวรรณซึ่งเป็นพระนิกรมมุนีที่พระราชาคณะ ครองวัดพระยาทำในสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เชื้อสายของท่านในลำดับถัดมา คือ พระยารัตนกุลอดุลยภักดี (จำรัส) ซึ่งเคยเป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลราชบุรีและมณฑลนครสวรรค์

อ้างอิง

1. "การอันเนื่องต่อพระราชพิธีบรมราชาภิเศก".
2. "คนจีน "แต้จิ๋ว" ที่มีบทบาทด้านการค้าการปกครอง ยุคธนบุรี-ต้นรัตนโกสินทร์ คือใคร? มาจากไหน?". ศิลปวัฒนธรรม.
3. กรมพระราชวังหลัง (กรุงเทพฯ : อมรโปรดักส์, 2534. ที่ระลึกในงานพระราชทานเพลิงศพ พลตรี ม.ล. จวง เสนีวงศ์ 30 ก.ค. 2534). หน้า 151.
4. "วัดศาลากุล หนุมานหลวงพ่อสุ่น". องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะเกร็ด.
5. "เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์". สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร. p. 26.