เถรวาท
เถรวาท (อ่านว่า เถ-ระ-วาด) (บาลี: theravāda เถรวาท, สันสกฤต: स्थविरवाद sthaviravāda สฺถวิรวาท; อังกฤษ: Theravada) โดยศัพท์แปลว่า "ตามแนวทางของพระเถระ" เป็นชื่อของนิกายที่เก่าแก่ที่สุดในศาสนาพุทธ ฝ่ายมหายานเรียกนิกายนี้ว่า หีนยาน (บาลี/สันสกฤต: हीनयान)
นิกายเถรวาทเป็นนิกายหลักที่ได้รับการนับถือในประเทศศรีลังกา (ประมาณ 70% ของประชากรทั้งหมด) และประเทศในแผ่นดินเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้แก่ ไทย กัมพูชา ลาว และพม่า และเป็นส่วนน้อยในประเทศจีนและเวียดนาม โดยเฉพาะในมณฑลยูนนาน เนปาล บังกลาเทศที่เขตจิตตะกอง เวียดนามทางตอนใต้ใกล้ชายแดนกัมพูชา อินโดนีเซีย มาเลเซียมีนับถือทางตอนเหนือของประเทศ มีศาสนิกส่วนใหญ่เป็นชาวไทยและชาวสิงหล ตัวเลขผู้นับถือศาสนาพุทธนิกายเถรวาทอยู่ที่ประมาณ 177,400,000 ล้านคน
สำหรับประเทศไทยมีผู้นับถือพุทธศาสนานิกายเถรวาทประมาณ 94% ของประชากรทั้งหมด นิกายเถรวาทได้รับการนับถือคู่กับนิกายอาจริยวาท (คือนิกายมหายาน ในปัจจุบัน)
ความเป็นมาของนิกายเถรวาท
หลังจากพระโคตมพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพานได้ 3 เดือน พระอรหันตสาวกผู้ได้เคยสดับสั่งสอนของพระองค์จำนวน 500 รูป ก็ประชุมทำปฐมสังคายนา ณ ถ้ำสัตบรรณคูหา ใกล้เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ ใช้เวลาสอบทานอยู่ 7 เดือน จึงประมวลคำสอนของพระพุทธเจ้าได้สำเร็จเป็นครั้งแรก นับเป็นบ่อเกิดของคัมภีร์พระไตรปิฎกภาษาบาลี คำสอนที่ลงมติกันไว้ในครั้งปฐมสังคายนาและได้นับถือกันสืบมา เรียกว่า เถรวาท แปลว่า คำสอนที่วางไว้เป็นหลักการโดยพระเถระ คำว่า เถระ ในที่นี้ หมายถึงพระเถระผู้ประชุมทำสังคายนาครั้งแรก และพระพุทธศาสนาซึ่งถือตามหลักที่ได้สังคายนาครั้งแรกดังกล่าว เรียกว่า นิกายเถรวาท อันหมายถึง คณะสงฆ์กลุ่มที่ยึดคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ทั้งถ้อยคำ และเนื้อความที่ท่านสังคายนาไว้โดยเคร่งครัด ตลอดจนรักษาแม้แต่ตัวภาษาดั้งเดิมคือภาษาบาลี
คณะสงฆ์เถรวาท
คณะสงฆ์เถรวาทในแต่ละประเทศ ได้แบ่งย่อยออกเป็นหลายนิกาย โดยยังคงยึดถือพระธรรมวินัยเดียวกัน
- ประเทศบังกลาเทศ:
- สังฆราชนิกาย (Sangharaj Nikaya)
- มหาสถพีรนิกาย (Mahasthabir Nikaya)
- ประเทศพม่า :
- สุธัมมนิกาย (Thudhamma Nikaya)
- ชเวจินนิกาย (Shwekyin Nikaya)
- ทวารนิกาย (Dvara Nikaya)
- ประเทศศรีลังกา:
- สยามนิกาย (Siam Nikaya)
- มัลวัตตะ (Malwaththa)
- อัสคิริยะ (Asgiriya)
- วาทุลวิลา (Waturawila) หรือ มหาวิหารวังศิกศยาโมปาลีวนาวาสนิกาย (Mahavihara Vamshika Shyamopali Vanavasa Nikaya)
- อมรปุรนิกาย (Amarapura Nikaya)
- ธรรมรักษิต (Dharmarakshitha)
- คันดุโบดา (Kanduboda) หรือ ชเวจินนิกาย (Swejin Nikaya)
- ตโปวนะ (Tapovana) หรือ กัลยาณวงศ์ (Kalyanavamsa)
- รามัญนิกาย
- กัลดุวา (Galduwa) หรือ ศรีกัลยาณีโยคาศรม สังสถา (Śrī Kalyāṇī Yogāśrama Saṃstha)
- เดลดูวา (Delduwa)
- สยามนิกาย (Siam Nikaya)
- ประเทศไทย, ประเทศกัมพูชา และประเทศมาเลเซีย (ในกลุ่มชาวไทย)
- มหานิกาย (Maha Nikaya)
- ธรรมยุติกนิกาย (Dharmmayuttika Nikaya)
อ้างอิง
- "The World Factbook: Sri Lanka". CIA World Factbook. สืบค้นเมื่อ 2008-10-26..
- "The World Factbook: Thailand". CIA World Factbook. สืบค้นเมื่อ 2008-10-26.
- พระไตรปิฎก เล่มที่ ๗ พระวินัยปิฎก เล่มที่ ๗ จุลวรรค ภาค ๒ ปัญจสติกขันธกะ (เรื่องพระมหากัสสปเถระ สังคายนาปรารภคำของพระสุภัททวุฑฒบรรพชิต). พระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐ. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก <[1]>. เข้าถึงเมื่อ 9-6-52
- พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช), พจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์ ชุด คำวัด, วัดราชโอรสาราม กรุงเทพฯ พ.ศ. 2548
แหล่งข้อมูลอื่น
- พุทธศาสนาสอนอะไร