เสียงพยัญชนะนาสิก

เสียงพยัญชนะนาสิก เป็นเสียงพยัญชนะที่เกิดจากการหย่อนเพดานอ่อนในปาก แล้วปล่อยอากาศอย่างอิสระออกทางจมูก อวัยวะในช่องปากรูปแบบต่าง ๆ ทำหน้าที่สั่นพ้องเสียงให้ก้อง แต่อากาศจะไม่ออกมาทางช่องปากเพราะถูกกักด้วยริมฝีปากหรือลิ้น นอกจากนี้ยังมีเสียงพยัญชนะอื่นที่ออกเสียงขึ้นจมูก (nasalized) ซึ่งพบได้ยาก

คำอธิบาย

โดยหลักการแห่งการเกิดเสียง เสียงนาสิกเป็นเสียงกลุ่มซอนอรันต์ (sonorant) ซึ่งหมายความว่าเสียงกลุ่มนี้จะไม่ปิดกั้นลมออก และเป็นเสียงก้องเสมอในแทบทุกภาษา เว้นแต่ภาษาไอซ์แลนด์กับภาษาเวลส์ที่มีแบบเสียงไม่ก้อง (ในขณะที่เสียงกลุ่มอ็อบสตรูอันต์ (obstruent) คือเสียงที่ปิดกั้นลมออก หรือปล่อยอากาศปริมาณน้อย และมีทั้งเสียงก้องและไม่ก้อง) อย่างไรก็ตามเสียงนาสิกต่าง ๆ ก็ถือว่าเป็นเสียงกักบนฐานที่เกิด เพราะการไหลของอากาศผ่านปากหยุดโดยสิ้นเชิง แต่ในขณะเดียวกันก็ปล่อยอากาศออกทางจมูกแทน จึงสามารถเรียกได้ว่าเสียงนาสิกมีพฤติกรรมที่เหมือนทั้งซอนอแรนต์และทั้งออบสตรูนต์ โดยทั่วไปเสียงนาสิกจะพิจารณาว่าเป็นซอนอแรนต์ตามคำอธิบาย แต่ในหลายภาษาเสียงนาสิกพัฒนามาจากหรือพัฒนาไปเป็นเสียงพยัญชนะกัก เสียงนาสิกมีแถบของพลังงานอยู่ที่ประมาณ 200 ถึง 2,000 เฮิรตซ์

เสียงไม่ก้อง				เสียงก้อง
คำอธิบาย	IPA	SAMPA	เสียงไทย	คำอธิบาย	IPA	SAMPA	เสียงไทย
เสียงนาสิก ริมฝีปาก ไม่ก้อง	[m̥] หรือ [m̊]	[m_0]	—	เสียงนาสิก ริมฝีปาก ก้อง	[m]	[m]	[ม]
เสียงนาสิก ริมฝีปาก-ฟัน ไม่ก้อง	[ɱ̥] หรือ [ɱ̊]	[F_0]	—	เสียงนาสิก ริมฝีปาก-ฟัน ก้อง	[ɱ]	[F]	—
เสียงนาสิก ฟัน ไม่ก้อง	[n̪̥] หรือ [n̪̊]	[n_d_0]	—	เสียงนาสิก ฟัน ก้อง	[n̪]	[n_d]	—
เสียงนาสิก ปุ่มเหงือก ไม่ก้อง ^1	[n̥] หรือ [n̊]	[n_0]	—	เสียงนาสิก ปุ่มเหงือก ก้อง ^1	[n]	[n]	[น]
เสียงนาสิก ลิ้นม้วน ไม่ก้อง	[ɳ̥] หรือ [ɳ̊]	[n`_0]	—	เสียงนาสิก ลิ้นม้วน ก้อง	[ɳ]	[n`]	([ณ])
เสียงนาสิก เพดานแข็ง ไม่ก้อง	[ɲ̥] หรือ [ɲ̊]	[J_0]	—	เสียงนาสิก เพดานแข็ง ก้อง	[ɲ]	[J]	([ญ])
เสียงนาสิก เพดานอ่อน ไม่ก้อง	[ŋ̥] หรือ [ŋ̊]	[N_0]	—	เสียงนาสิก เพดานอ่อน ก้อง	[ŋ]	[N]	[ง]
เสียงนาสิก ลิ้นไก่ ไม่ก้อง	[ɴ̥] หรือ [ɴ̊]	[N\_0]	—	เสียงนาสิก ลิ้นไก่ ก้อง	[ɴ]	[N\]

1. ^ สัญลักษณ์ [n] โดยปกติก็ใช้แทนเสียงนาสิกฐานฟันด้วยเช่นกัน (มากกว่าที่จะเป็น [n̪]) ในภาษาที่ออกเสียงไม่แตกต่างจากเสียงนาสิกฐานปุ่มเหงือก

เสียงนาสิก ลิ้นม้วน ก้อง [ɳ] เป็นเสียงปกติในกลุ่มภาษาอินโด-อารยัน

เสียงนาสิก เพดานแข็ง ก้อง [ɲ] เป็นเสียงปกติในภาษาแถบยุโรป เช่น ภาษาสเปน ñ, ภาษาฝรั่งเศสและภาษาอิตาลี gn, ภาษากาตาลา ภาษาฮังการี และภาษาลูกันดา ny, ภาษาเช็กและภาษาสโลวัก ň, ภาษาโปแลนด์ ń, ภาษาอุตซิตาและภาษาโปรตุเกส nh, ภาษาเซอร์เบีย ภาษาโครเอเชีย ภาษาบอสเนีย และภาษามอนเตเนโกร nj เป็นต้น

เสียงนาสิก เพดานอ่อน ก้อง [ŋ] มักเขียนแทนด้วยอักษรละติน ng

ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ภาษาเยอรมัน ภาษาจีนกลาง ฯลฯ ล้วนมีเสียง [m], [n] และ [ŋ] แต่บางภาษาก็มีมากกว่านั้น เช่นภาษาทมิฬมีอักษรแต่ละตัวแทนเสียง [m], [n̪], [n], [ɳ], [ɲ] และ [ŋ] ได้แก่ ம, ந, ன, ண, ஞ และ ங ตามลำดับ

ภาษากาตาลา ภาษาอุตซิตา ภาษาสเปน และภาษาอิตาลีมีเสียง [m], [n], [ɲ] เป็นหน่วยเสียง (phoneme) และมี [ɱ], [ŋ] เป็นเสียงแปร (allophone) (สำเนียงภาษาสเปนในอเมริกาบางสำเนียง ไม่มีเสียงนาสิกฐานเพดานแข็ง มีแต่เพียงเสียงนาสิกที่ลิ้นส่วนหน้าสู่เพดานแข็ง (palatalized nasal) [nʲ] นย เหมือนในคำอังกฤษ canyon)

คำว่า เสียงหยุดนาสิก มักจะถูกย่อเหลือเพียงแค่ เสียงนาสิก อย่างไรก็ตามก็มีเสียงนาสิกอื่น ๆ เช่น เสียงเสียดแทรกนาสิก เสียงสะบัดลิ้นนาสิก และเสียงสระนาสิก เช่นในภาษาฝรั่งเศส ภาษาโปรตุเกส ภาษากาตาลา (บางสำเนียง) ภาษาโยรูบา ภาษากเบ ภาษาโปแลนด์ และภาษาสโลวีเนียสำเนียงลูบลิยานา ในสัญลักษณ์สัทอักษรสากล เสียงสระนาสิกแสดงด้วยเครื่องหมายทิลเดอ (~) ไว้เหนือสระ เช่น คำฝรั่งเศส sang [sɑ̃] ออกเสียงคล้าย ซอง แต่ไม่ใช่เสียงสะกด

ภาษาที่ไม่มีเสียงนาสิก

ภาษาเพียงส่วนน้อยประมาณ 2.3% ของโลก ไม่มีเสียงพยัญชนะนาสิก Ferguson จึงตั้งข้อสังเกตว่าทุกภาษาจะต้องมีเสียงพยัญชนะนาสิกเป็นหลักอย่างน้อยหนึ่งเสียง เมื่อมีภาษาใดภาษาหนึ่งถูกจัดว่าไม่มีเสียงพยัญชนะนาสิกแล้ว เสียงนาสิกที่เกิดขึ้นจะถือว่าเป็นเสียงแปร คือไม่ใช่รูปแบบทางทฤษฎีที่จะยอมรับได้ว่าเสียงนาสิกเป็นเสียงพื้นฐานของภาษานั้น

• บางภาษาในตระกูลภาษาไนเจอร์-คองโก อาทิ ภาษาปิราฮาง (Pirahã) แห่งลุ่มแม่น้ำแอมะซอน
• ภาษาทลิงกิต (Tlingit) มี [l] และ [n] เป็นเสียงแปร
• กลุ่มภาษาชิมาควัน (Chimakuan) กลุ่มภาษาซาลิชัน (Salishan) กลุ่มภาษาวากาชัน (Wakashan) ที่พูดโดยชาวอินเดียแดงไม่มีเสียงนาสิกใด ๆ เลย เช่นภาษากวิลียูต (Quileute) ภาษาลูชูตซีด (Lushootseed) ภาษามาคอ (Makah)
• บางสำเนียงของภาษาโรโตกาส (Rotokas) ในปาปัวนิวกินี และภาษากลุ่มเลกส์เพลน (Lakes Plain) ในปาปัวตะวันตก

อ้างอิง

1. Maddieson, Ian. 2008. Absence of Common Consonants. In: Haspelmath, Martin & Dryer, Matthew S. & Gil, David & Comrie, Bernard (eds.) The World Atlas of Language Structures Online. Munich: Max Planck Digital Library, chapter 18. Available online at http://wals.info/feature/18. Accessed on 2008-09-15.
2. Ferguson (1963) 'Assumptions about nasals', in Greenberg (ed.) Universals of Language, pp 50-60.

• Ladefoged, Peter (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-19814-8. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
• Saout, J. le (1973) 'Languages sans consonnes nasales', Annales de l Université d'Abidjan, H, 6, 1, 179-205.
• Williamson, Kay (1989) 'Niger-Congo overview', in Bendor-Samuel & Hartell (eds.) The Niger-Congo Languages, 3-45.