เอเอชูเย่ไช

พะยี่น หรือ พะรี่น (พม่า: ဖရင်း, มาจากคำว่า เพลง ในภาษาอยุธยา) หรืออาจรู้จักในชื่อ เอเอชูเย่ไช (ဧဧခြူရေးချိုက်) เป็นเพลงพม่าเพลงหนึ่ง จัดอยู่ในกลุ่มเพลงสำเนียงอยุธยา (​ယိုးဒယားသီချင်း) ซึ่งชาวพม่าให้การยอมรับว่าเป็นเพลงอยุธยามาแต่ดั้งเดิม รวมทั้งมีเนื้อเพลงเป็นภาษาไทยสมัยอยุธยา อย่างไรก็ตามเนื้อร้องดังกล่าวได้รับการถ่ายทอดสู่ชาวพม่าในรูปแบบมุขปาฐะ ทำให้ปัจจุบันนี้ทั้งชาวไทยและพม่าเองไม่สามารถเข้าใจเนื้อหาและความหมายของเพลงนี้ได้เลย ในเวลาต่อมาอูซะ เจ้าเมืองเมียวดีได้แต่งเนื้อร้องเป็นพม่าใหม่ แต่ยังคงทำนองเพลงอย่างอยุธยาไว้ดังเดิม

ประวัติ

 

วงดนตรีและนักแสดงยามะซะตอช่วงศตวรรษที่ 19

หลังการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สองใน พ.ศ. 2310 มีการกวาดต้อนเชลยชาวอยุธยาจำนวนมากไว้ในขอบขัณฑสีมากษัตริย์พม่า เชลยเหล่านี้ถูกเรียกว่าโยดะยา (ယိုးဒယား) ตามแหล่งที่มา หลายคนที่ถูกกวาดต้อนเป็นศิลปินในราชสำนักอยุธยามาก่อน จึงมีการนำดนตรีและนาฏศิลป์อย่างอยุธยาเข้าไปยังราชสำนักพม่าอย่างแพร่หลาย ก่อให้เกิดเพลงพม่าสำเนียงอยุธยาหลายเพลง และจากการศึกษาพบว่าทำนองเพลงอยุธยาของพม่ากับทำนองเพลงไทยมีจังหวะและทำนองสม่ำเสมอเชื่อมโยงกัน

ในวัฒนธรรมเพลงพม่ามีทำนองเพลงอยุธยาที่ยังหลงเหลือร่องรอยการใช้ภาษาไทยในการขับร้อง คือ พะยี่น (ဖရင်း) หรือ เพลง ในภาษาอยุธยา ส่วนชื่อ เอเอชูเย่ไช (ဧဧခြူရေးချိုက်) มาจากเนื้อร้องขึ้นต้น ซึ่งเนื้อร้องเป็นภาษาอยุธยาโบราณที่ถูกถ่ายทอดในรูปแบบมุขปาฐะแก่ชาวพม่านานกว่าศตวรรษ ทำให้เกิดข้อผิดพลาดในการออกเสียง และชาวพม่าเองก็ไม่สามารถถ่ายทอดคำร้องได้ถูกต้องอย่างต้นฉบับ ทำให้ปัจจุบันไม่มีใครเข้าใจความหมายของเพลงนี้ได้เลย เข้าใจว่า พะยี่น นี้คงเป็นเพลงหน้าพาทย์ ที่สื่อถึงนางสีดา ในฉากที่หนุมานเดินทางไปกรุงลงกาเพื่อตามนางสีดาซึ่งอยู่ท่ามกลางหญิงงามคนอื่น ๆ แต่หนุมานกลับพบนางสีดาโดยง่าย เพราะงามโดดเด่นยากจะหาสตรีนางใดมาเปรียบ

พ.ศ. 2347 อูซะ เจ้าเมืองเมียวดีได้แต่งคำร้องเพลง พะยี่น เป็นภาษาพม่า ตามพระราชบัณฑูรของรัชทายาทผู้สนพระทัยในศิลปะและการละครอย่างสยาม แต่ยังคงทำนองอยุธยาไว้ดังเดิม โดยเพลงนี้ถูกจัดให้เป็นเพลงอยุธยาประเภทระทมรัก มีเนื้อหาชมความงามของธรรมชาติตามชนนิยม มีการตัดทอนพยางค์จากเดิมเป็นภาษาไทยมี 75 พยางค์ เหลือเพียง 50 พยางค์เมื่อเป็นภาษาพม่า เพื่อแปลงคำร้องให้เข้ากับทำนองเพลงอยุธยา

เนื้อเพลง

อักษรพม่า	อักษรโรมัน	อักษรไทย	ถอดคำร้อง
ဧဧခြူရေးချိုက် ကျပါ ရာနော ကောလော ဟေဟေရိုင် ယဉ်ရာယိုင် ကလိုင် ချာဟေး ပါဟေးဝါ ကွတ်ကာယွန်းရာ လွန်းခွတ်ရာ ဗွေတာရပိုက် တျာတျာယိမ်း ယိမ်းယိုင်ယိုင် ကျောက် ဖွဲ့လောဟေ တျာတျာယိမ်းယိုင်ယိုင် မယ်ဆီရေ မယ်ဆီ ဆံခါ နောမြနားမော ဝမ်းကောဝမ်းတွေးတာရပိုတ ဘွေကြရံဝိုက် တျာတျာ ဒိန်းဒိန်း နာနာ	ei ei chu yei chai ja pai ya nor kor lor hei hei rai yin ya yai klai za hei pa hei wa gairwa ka yun ya lun khairwa ya pawei ta ya bai thaya thaya yin yin yai yai chock paweilerhei thaya thaya yin yai yai mair zee yei mair zee zung kha nor mayor na mor wan kor wan thawei ta yabai pawei jara wai thya thay tin tin na na	เอเอชูเย่ไช จะปา ยานอ กอลอ เฮเฮไยง์ ยีนยาไยง์ กะไลง์ ชาเฮ่ ปาเฮ่วา กุกายู่นยา ลู่นคุยา บเวตายะไป ตยา-ตยาเย่น เย่นไยง์ไยง์ เชาะ พแหว่ลอเฮ ตยา-ตยาเย่นไยง์ไยง์ แมซีเย แมซี ซานคา นอ-มยะน่ามอ ว่านกอว่าน-ตเว่ตายะไป บเวจะยานไว ตยา-ตยา เด้นเด้น นานา	เอย ฉุยฉาย จะไปไหนหน่อย ก็ลอยชาย เยื้องย่างกราย จะ (เอย) ไป (เอย) มา  ?  ?  ?  ?  ?  ? แม่ศรีเอย แม่ศรีสังขา (หรือ แม่ศรีแสนคม) หนอแม่หน้ามน วันใดก็วันใด  ?  ?

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. "รอยเวลา...มัณฑะเลย์". กรุงเทพธุรกิจ. 8 สิงหาคม 2560. สืบค้นเมื่อ 8 มิถุนายน 2564. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
2. "ไทย-พม่า กับความสัมพันธ์ด้าน "นาฏกรรม" ที่หยิบยืมกันไปมา". ศิลปวัฒนธรรม. 16 เมษายน 2563. สืบค้นเมื่อ 8 มิถุนายน 2564. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
3. Suradit Phaksuchon, Panya Rungrueang. "Yodaya: Thai Classical Music in Myanmar Culture". MANUSYA : Journal of Humanities (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 8 มิถุนายน 2564. Check date values in: |accessdate= (help)
4. เมี้ยนจี (เขียน), สุเนตร ชุตินธรานนท์ และธีรยุทธ พนมยงค์ (แปลและเรียบเรียง). "บทเพลงโยธยาสามเพลงอันแสดงถึงลักษณะไทยในประเทศพม่า ดนตรีพม่ายุคจารีต". พม่าอ่านไทย : ว่าด้วยประวัติศาสตร์และศิลปะไทยในทรรศนะพม่า, หน้า 145-147
5. "โยเดีย ที่คิด(ไม่)ถึง : นาฏศิลป์และดนตรี". Thai PBS. 15 กรกฎาคม 2560. สืบค้นเมื่อ 8 มิถุนายน 2564. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)

บรรณานุกรม

• สุเนตร ชุตินธรานนท์, รศ. ดร. (บรรณาธิการ). พม่าอ่านไทย : ว่าด้วยประวัติศาสตร์และศิลปะไทยในทรรศนะพม่า. กรุงเทพฯ : มติชน, 2555. 220 หน้า. ISBN 978-974-322-352-5