แม่น้ำเจ้าพระยา

แม่น้ำเจ้าพระยา เป็นแม่น้ำสายสำคัญของประเทศไทย เกิดจากการรวมตัวของแม่น้ำสาขาหลัก 2 สายจากภาคเหนือ คือ แม่น้ำปิงและแม่น้ำน่าน โดยมาบรรจบกันบริเวณหน้าเขื่อนในตัวเมือง ที่ตำบลปากน้ำโพ อำเภอเมืองนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์ โดยจะเห็นความแตกต่างของสายน้ำทั้งสองได้อย่างชัดเจน กล่าวคือ แม่น้ำน่านจะมีสีค่อนข้างแดง และแม่น้ำปิงจะเป็นสีค่อนข้างไปทางเขียว เมื่อมาบรรจบกันแล้วจึงค่อย ๆ รวมตัวเข้าด้วยกันกลายเป็นแม่น้ำสายใหญ่ ซึ่งถือได้ว่าจังหวัดนครสวรรค์เป็นเมืองต้นกำเนิดแม่น้ำ จากนั้นไหลลงไปทางทิศใต้ ผ่านจังหวัดอุทัยธานี ชัยนาท สิงห์บุรี อ่างทอง พระนครศรีอยุธยา ปทุมธานี นนทบุรี และกรุงเทพมหานคร ก่อนออกสู่อ่าวไทยที่ปากน้ำในอำเภอเมืองสมุทรปราการ และอำเภอพระสมุทรเจดีย์ จังหวัดสมุทรปราการ

แม่น้ำเจ้าพระยา
แม่น้ำ
แม่น้ำเจ้าพระยา ช่วงกรุงเทพมหานคร
ประเทศ	ประเทศไทย
จังหวัด	นครสวรรค์, อุทัยธานี, ชัยนาท, สิงห์บุรี, อ่างทอง, พระนครศรีอยุธยา, ปทุมธานี, นนทบุรี, กรุงเทพมหานคร, สมุทรปราการ
แม่น้ำสาขา
- ซ้าย	แม่น้ำป่าสัก
- ขวา	แม่น้ำสะแกกรัง
ต้นกำเนิด	ไหลรวมจากแม่น้ำปิงและแม่น้ำน่าน
- ตำแหน่ง	ปากน้ำโพ, อำเภอเมืองนครสวรรค์, จังหวัดนครสวรรค์
ปากแม่น้ำ	ปากน้ำ
- ตำแหน่ง	อ่าวไทย, อำเภอเมืองสมุทรปราการ, จังหวัดสมุทรปราการ
- ระดับ
ความยาว	372 km (231 mi)
พื้นที่ลุ่มน้ำ	160,400 ตร.กม. (61,931 ตร.ไมล์)
การไหล	for นครสวรรค์
- เฉลี่ย	718 m^3/s (25,356 cu ft/s)
- สูงสุด	5,960 m^3/s (210,475 cu ft/s)
แผนที่ลุ่มน้ำเจ้าพระยา (สีเหลืิอง) ระบบพื้นที่ลุ่มน้ำเจ้าพระยาที่รวมกับพื้นที่ลุ่มน้ำสาขาต่าง ๆ

ข้อมูลทางภูมิศาสตร์

จุดเริ่มของแม่น้ำเจ้าพระยาอยู่ที่บริเวณปากน้ำโพ อำเภอเมืองนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์ โดยการรวมของแม่น้ำปิงและแม่น้ำน่าน แม่น้ำทั้งสองรับน้ำมาจากทิวเขาถนนธงชัยและทิวเขาผีปันน้ำ ที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยามีพื้นที่ 20,125 ตารางกิโลเมตร (ไม่รวมลุ่มน้ำปิง วัง ยม น่าน สะแกกรัง ป่าสัก และท่าจีน) และมีความยาวถึง 372 กิโลเมตร โดยแยกออกเป็นแม่น้ำท่าจีน (คลองมะขามเฒ่า) ที่จังหวัดชัยนาท

ชื่อ

พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา ระบุว่า เมื่อ พ.ศ. 2041 ในสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ได้มีการขุดลอกคลองสำโรงเนื่องจากคลองตื้นเขิน เรือใหญ่เดินทางไปมาผ่านคลองสำโรงไม่สะดวก และมีการขุดพบรูปเทพารักษ์ 2 องค์ได้แก่ พระยาแสนตาและพระยาบาทสังขกร จึงเรียกชุมชนบริเวณนี้ว่า บางเจ้าพระยา ซึ่งต่อมาได้นำชื่อชุมชนบริเวณปากน้ำนี้มาตั้งเป็นชื่อแม่น้ำ

การขุดลัดแม่น้ำ

 

แผนที่การขุดลัดแม่น้ำเจ้าพระยาทั้งสามครั้งในสมัยอยุธยา เส้นสีน้ำเงินคือแนวแม่น้ำเจ้าพระยาเดิม เส้นสีเขียวคือแนวคลองลัด

การขุดลัดแม่น้ำเจ้าพระยาในบริเวณกรุงเทพมหานคร ทั้ง 3 ครั้งในสมัยอยุธยา ซึ่งประกอบด้วย คลองลัดบางกอก พ.ศ. 2065 รัชสมัยสมเด็จพระไชยราชาธิราช คลองลัดบางกรวย พ.ศ. 2081 รัชสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ คลองลัดนนทบุรี พ.ศ. 2179 รัชสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง และในสมัยรัตนโกสินทร์ คลองลัดโพธิ์ บริเวณตำบลทรงคะนองและตำบลบางยอ อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ เพื่อช่วยในการระบายน้ำและผลิตกระแสไฟฟ้า^{[ต้องการอ้างอิง]}

ลำน้ำสาขา

ด้วยความที่แม่น้ำเจ้าพระยามีความสำคัญเปรียบเสมือนเส้นเลือดใหญ่ของภาคกลาง ทั้งในด้านการเดินทางและวิถีชีวิต นอกจากจะมีการสร้างสะพานและท่าน้ำจำนวนมากแล้ว ยังมีลำน้ำสาขา คลองธรรมชาติ และคลองขุด ซึ่งเชื่อมโยงแม่น้ำเจ้าพระยากับพื้นที่ภายใน ให้สามารถติดต่อถึงกันได้ โดยลำน้ำสาขาและคลองมีจำนวนมาก แบ่งออกเป็น 3 กลุ่มใหญ่ ๆ ดังนี้

ต้นน้ำ

ต้นน้ำซึ่งได้ไหลมาลงยังแม่น้ำเจ้าพระยาประกอบด้วย

• แม่น้ำปิง
• แม่น้ำวัง
• แม่น้ำยม
• แม่น้ำน่าน

ลำน้ำสาขาฝั่งซ้าย

ใช้เป็นเส้นทางคมนาคม สัญจร ทัศนาจร และการท่องเที่ยว ใช้เป็นเส้นทางขนส่งสินค้า ใช้เล่นกีฬาทางน้ำ ใช้อาบน้ำล้างภาชนะ ใช้เป็นแหล่งพักผ่อนหย่อนใจและวิถีชีวิต ใช้ทำการเกษตร เลี้ยงสัตว์ และทำประมง ใช้อุตสาหกรรม ผลิตไฟฟ้า และระบายน้ำ ลำน้ำสาขาทั้งคลองธรรมชาติและคลองขุดในฝั่งขวา หรือฝั่งตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา ประกอบด้วย

จังหวัดชัยนาท

• แม่น้ำท่าจีน
• แม่น้ำน้อย

จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

• คลองบางบาล (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
• คลองตะเคียน
• คลองหันตรา
• คลองพระยาบรรลือ ออกแม่น้ำท่าจีน

จังหวัดปทุมธานี

• คลองสระ
• คลองควาย
• คลองบางเตย
• คลองบางโพธิ์เหนือ
• คลองวัดโคก
• คลองบางหลวง
• คลองบางโพธิ์ใต้
• คลองบางเดื่อ
• คลองบางคูวัด
• คลองเกาะเกรียง

จังหวัดนนทบุรี

• คลองบางตะไนย์
• คลองบ้านแหลมเหนือ
• คลองบ้านแหลม
• คลองพระอุดม
• คลองบางภูมิ
• คลองบางวัด
• คลองบางพลับ
• คลองบางน้อย
• คลองบางบัวทอง (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
  • คลองพระพิมล ออกแม่น้ำท่าจีน
• คลองโยธา
• คลองวัดแดง
• คลองบางกำลัง
• คลองสวนพริก
• คลองอ้อม-คลองอ้อมนนท์ (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
  • คลองวัดพุฒิ
  • คลองบางศรีเมือง
  • คลองวัดโตนด
  • คลองบางกร่าง
  • คลองบางประดู่
  • คลองวัดบางระโหง
  • คลองวัดขวัญเมือง
  • คลองบางรักน้อย
  • คลองวัดประชารังสรรค์
  • คลองวัดโบสถ์ดอนพรหม
  • คลองบางรักใหญ่
  • คลองบางพลู
  • คลองบางไผ่
  • คลองบางสะแก
  • คลองวัดเสาธงหิน
  • คลองบางใหญ่ คลองโยง ออกแม่น้ำท่าจีน
• คลองบางสีทอง
• คลองบางไผ่ใหญ่
• คลองบางไผ่น้อย
• คลองบางกรวย (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)

กรุงเทพมหานคร

• คลองบางละมุด
• คลองเตย
• คลองข้างมัสยิดดารุลอิหฺซาน
• คลองบางอ้อ
• คลองสะพานยาว
• คลองมอญ
• คลองเตาอิฐ
• คลองบางพระครู
• คลองมะนาว
• คลองบางพลัด
• คลองบางพลู
• คลองซอยเทพนิมิตร
• คลองต้นซอยวัดภคินีนาถ
• คลองปลายซอยวัดภคินีนาถ
• คลองบางจาก
• คลองวัดบวรมงคล
• คลองหลังโรงเรียนวัดคฤหบดี
• คลองวัดคฤหบดี
• คลองบางยี่ขัน
• คลองวัดดาวดึงษ์
• คลองเจ้าครุฑ
• คลองวัดดุสิต
• คลองขนมจีน
• คลองบางกอกน้อย (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
  • คลองพิณพาทย์ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองต้นไทร แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองน้ำดอกไม้ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองผักหนาม แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองพริกป่น แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองบางบำหรุ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองตราชู แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองพิกุล แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองคูเมืองตะวันตก-คลองบ้านขมิ้น ขุดแยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย ผ่านคลองมอญ ไปบรรจบคลองบางกอกใหญ่
  • คลองวัดทอง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองชักพระ
  • คลองบางขุนนนท์ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองวัดทอง
  • คลองวัดใหม่ภาวนา แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย บรรจบคลองบางขุนนนท์
  • คลองวัดไก่เตี้ย แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองสวนแดน แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองมหาสวัสดิ์ ขุดแยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย เชื่อมแม่น้ำท่าจีน
  • คลองวัดพิกุลทอง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองวัดสนามนอก แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองวัดเกตุ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางยี่พระ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองวัดโตนด แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองวัดโพธิ์บางโอ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองวัดสักน้อย แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองวัดสักใหญ่ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองยายจีน แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองวัดบางอ้อยช้าง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองหมอจำปี แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองป้าจุไร แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองวัดแก้วฟ้า แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองตาหมอวัน แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองวัดแดงประชาราษฎร์ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองยายเล็ก แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองบางขนุน แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางกร่าง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองบางขุนกอง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองวัดไทยเจริญ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางนายไกร แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางราวนก แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางคูเวียง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางค้อ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางม่วง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
• คลองชักพระ (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
  • คลองวัดตลิ่งชัน แยกจากคลองชักพระฝั่งซ้าย
    • คลองบางระมาด แยกจากคลองชักพระฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
  • คลองบ้านไทร แยกจากคลองบางระมาดฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
    • คลองลัดถมยา แยกจากคลองบ้านไทรฝั่งซ้าย เชื่อมคลองบางพรม
    • คลองลัดกัลยา แยกจากคลองบ้านไทรฝั่งซ้าย เชื่อมคลองบางระมาด
    • คลองลัดมะยม แยกจากคลองบ้านไทรฝั่งซ้าย เชื่อมคลองบางเชือกหนัง
    • คลองบัว-คลองขื่อขวาง แยกจากคลองบ้านไทรฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองมหาสวัสดิ์
  • คลองบางพรม แยกจากคลองชักพระฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
  • คลองวัดแก้ว แยกจากคลองชักพระฝั่งซ้าย
  • คลองผ้าลุ่ย (คลองพระจุ้ย) แยกจากคลองชักพระฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองบางน้อย
  • คลองบางเชือกหนัง แยกจากคลองบางน้อยฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
    • คลองบางน้อย แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
    • คลองลัดวัดฉิม ขุดแยกจากคลองบางเชือกหนังฝั่งซ้าย เชื่อมคลองบางจาก
  • คลองวัดเจ้าอาม แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองขุนคลัง แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองวัดช่างเหล็ก แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองเชิงเลน แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองวัดมะลิ แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองวัดทอง (คลองจักรทอง) แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา ไปบรรจบคลองบางกอกน้อย
  • คลองวัดยาง แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา ไปบรรจบคลองวัดทอง
  • คลองวัดรวกสุทธาราม แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองกระท้อนแถว แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา ไปบรรจบคลองวัดยาง
  • คลองทรงเทวดา แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
• คลองวัดระฆัง
• คลองมอญ
• คลองวัดอรุณ ไปบรรจบคลองมอญ
• คลองบางกอกใหญ่ (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
  • ลำรางซอย สน.บางเสาธง แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองบางแวก แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
  • คลองข้างโรงเรียนเปี่ยมสุวรรณ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองวัดคูหาสวรรค์ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองบางจาก แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
    • คลองบางเพลี้ย แยกจากคลองบางจากฝั่งขวา
    • คลองวัดประดู่ ขุดแยกจากคลองบางจากฝั่งซ้าย ออกคลองภาษีเจริญ
    • คลองบางด้วน แยกจากคลองบางจากฝั่งขวา เชื่อมคลองพระยาราชมนตรี
    • คลองบางหว้า แยกจากคลองบางจากฝั่งซ้าย เชื่อมคลองภาษีเจริญ-คลองด่าน
  • คลองสวน แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • ลำรางข้างโรงพยาบาลพญาไท 3 แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองภาษีเจริญ ขุดแยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย เชื่อมแม่น้ำท่าจีน
    • คลองพระยาราชมนตรี เชื่อมคลองบางเชือกหนัง-คลองภาษีเจริญ-คลองสนามชัย
    • คลองทวีวัฒนา เชื่อมคลองบางใหญ่-คลองมหาสวัสดิ์-คลองภาษีเจริญ
  • คลองด่าน คลองบางหลวงน้อย-คลองสนามชัย-คลองมหาชัย ขุดแยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย เชื่อมแม่น้ำท่าจีน
    • คลองขุนราชพินิจใจ (เชื่อมคลองสนามชัย-คลองสรรพสามิต)
  • คลองบางสะแก แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองดาวคะนอง
  • คลองบางน้ำชน แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย ไปบรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา
  • คลองสำเหร่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย ไปบรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา
  • คลองศรีภูมิ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองบางไส้ไก่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย ไปบรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา
  • คลองบุปผาราม แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองต้นตาล (อาชีวธนบุรี) แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดดีดวด แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองซอยกิตติกมล แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดเจ้ามูล แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองอภิชาติ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดคูหาสวรรค์ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดท่าพระ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองซอยจรัญสนิทวงศ์ 1 แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • ลำกระโดงเชิงสะพานบางไผ่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • ลำกระโดงอำนวยสุข แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองแยกวัดประดู่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดประดู่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองบ้านข้าว แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คูข้างเขตบางกอกใหญ่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองศาลเจ้า แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองต้นไทร แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองต้นตาล (เกษจำเริญ) แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองโรงสีไฟ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา ไปบรรจบคลองวัดอรุณ
  • คลองบางลำเจียกน้อย แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองบางลำเจียก แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • ลำกระโดงข้างวัดสังข์กระจาย แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดสังข์กระจาย แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา ไปบรรจบคลองวัดราชสิทธาราม
  • คลองในตรอกกระจก แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองวัดราชสิทธาราม แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองวัดอรุณ
  • คลองวัดหงส์รัตนาราม แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
• คลองวัดกัลยาณ์
• คลองกุฎีจีน
• คลองวัดประยูร
• คลองตลาดสมเด็จ บรรจบคลองสมเด็จเจ้าพระยา
• คลองบ้านหลวงวารี
• คลองวัดทองธรรมชาติ
• คลองวัดทองนพคุณ (เหนือ)
• คลองวัดทองนพคุณ (ใต้)
• คลองสาน
• คลองวัดทองเพลง
• คลองวัดสุวรรณ (เหนือ)
• คลองวัดสุวรรณ (ใต้)
• คลองต้นไทร
• คลองพนาโรจน์
• คลองบางลำภูล่าง บรรจบคลองบางไส้ไก่
• คลองพระยาเกษม
• คลองโรงหนัง
• คลองโรงปลา
• คลองภาษี (คลองโรงปูน)
• คลองบางไส้ไก่
• คลองสำเหร่
• คลองบางน้ำชน
• คลองข้างวัดบุคคโล
• คลองดาวคะนอง
• คลองบางปะแก้ว
• คลองบางปะกอก
• คลองราษฎร์บูรณะ
• คลองผู้ใหญ่สังข์
• คลองบางบูน
• คลองแจงร้อน

จังหวัดสมุทรปราการ

• คลองสำโรง
• คลองบางพึ่ง
• คลองลัดหลวง (บรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา)
• คลองลัดโพธิ์ (บรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา)
• คลองบางกระเจ้า
• คลองบางกระเบื้อง
• คลองสวนหมาก
• คลองแพเช็ง
• คลองบางกอบัวบน
• คลองแพ
• คลองเรือบิน
• คลองครูเสริม
• คลองบางน้ำผึ้ง
• คลองสรรพสามิต-คลองพิทยาลงกรณ์-คลองสหกรณ์ (เชื่อมแม่น้ำท่าจีน)

ลำน้ำสาขาฝั่งขวา

ใช้เป็นเส้นทางคมนาคม สัญจร ทัศนาจร และท่องเที่ยว ใช้เป็นเส้นทางขนส่งสินค้า ใช้เล่นกีฬาทางน้ำ ใช้อาบน้ำล้างภาชนะ ใช้เป็นแหล่งพักผ่อนหย่อนใจและวิถีชีวิต ใช้ทำการเกษตร เลี้ยงสัตว์ และทำประมง ใช้อุตสาหกรรม ผลิตไฟฟ้า และระบายน้ำ ลำน้ำสาขาทั้งคลองธรรมชาติและคลองขุดในฝั่งซ้าย หรือฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา ประกอบด้วย

จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

• แม่น้ำลพบุรี
• คลองบางขวด
• คลองท่อ
• คลองมะขามเรียง
• คลองหันตรา
• คลองเปรมประชากร
• คลองประปา

จังหวัดปทุมธานี

• คลองบ้านพร้าว - คลองเชียงราก - คลองบางหลวงเชียงราก (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
• คลองประปา
• คลองเปรมประชากร
• คลองรังสิตประยูรศักดิ์ (ออกแม่น้ำนครนายก)

จังหวัดนนทบุรี

• คลองบ้านใหม่ (คลองบ้านใหม่ตลาดเนื้อ)
• คลองบ้านเก่า
• คลองวัดช่องลม
• คลองบางพัง
• คลองบางพูด
• แม่น้ำลัดเกร็ด
• คลองกลางเกร็ด
• คลองบางตลาด
• คลองท่าทราย
• คลองวัดตำหนักใต้
• คลองบางธรณี
• คลองวัดแคนอก
• คลองอ้อช้าง
• คลองสร้อยทอง
• คลองบางกระสอ
• คลองบางซื่อ
• คลองมะขามโพรง
• คลองบางแพรก
• คลองบางขวาง
• คลองบางตะนาวศรี
• คลองบางขุนเทียน
• คลองบางบุนนาค

กรุงเทพมหานคร

• คลองบางเขน ไปบรรจบคลองบางบัว
  • คลองวัดเสาหิน (คลองบางซ่อน) แยกจากคลองบางเขนฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองบางซ่อน (คลองกระดาษ) และคลองบางโพ
• คลองบางเขนใหม่ ไปบรรจบคลองบางเขน
• คลองส้มป่อย
• คลองซุง
• คลองบางซ่อน (คลองกระดาษ)
• คลองบางโพขวาง (คลองบ้านญวน)
• คลองบางโพ
• คลองสาธารณประโยชน์ (คลองขรัวตาแก่น)
• คลองบางซื่อ ไปบรรจบคลองลาดพร้าว
• คลองบางกระบือ
• คูข้างวิทยาลัยเกื้อการุณย์
• คลองบ้านญวนสามเสน
• คลองวัดราชาธิวาส
• คลองท่าวาสุกรี
• คลองสามเสน ไปบรรจบคลองแสนแสบ
• คลองผดุงกรุงเกษม
• คลองบางลำภู คลองมหานาค-คลองแสนแสบ (ออกแม่น้ำบางปะกง)
• คลองรอบกรุง
• คลองคูเมืองเดิม
• คลองศาลเจ้าแม่ทับทิม
• คลองซุง
• คลองสาทร
• คลองวัดยานนาวา
• คลองกรวย
• คลองขวางสะพานเตี้ย
• คลองสวนหลวง
• คูน้ำซอยมาตานุสรณ์
• คลองโรงฆ่าสัตว์
• คลองบางคอแหลม
• คลองวัดจันทร์ใน
• คูข้างหมู่บ้านภักดี
• คลองบางโคล่น้อย
• คลองบางโคล่สาร
• คลองบางโคล่ใหญ่ (คลองบางโคล่กลาง)
• คลองบางโคล่ (คลองบางโคล่นอก)
• คลองตาเหล็ก
• คลองวัดไทร
• คลองบางมะนาว
• คลองเสาหิน
• คลองโรงน้ำมัน
• คลองวัดดอกไม้
• คลองวัดทองบน
• คลองบางโพงพางเหนือ
• คลองบางโพงพางใต้
• คลองปริวาส
• คลองแฝด
• คลองวัดด่านเหนือ
• คลองวัดด่าน
• คลองโบสถ์
• คลองสาน
• คลองใหม่
• คลองภูมิ
• คลองหีบ
• คลองสวน
• คลองตาห่วง
• คลองยายหรั่ง
• คลองตาเริก
• คลองวัดช่องนนทรี
• คลองช่องนนทรี
• คลองขุด (ท่าเรือ) เข้าท่าเรือกรุงเทพ
• คลองพระโขนง-คลองประเวศบุรีรมย์ (ออกแม่น้ำบางปะกง)
  • คลองเตย-คลองหัวลำโพง
• คลองเจ็ก
• คลองบางจาก
• คลองบางอ้อ
• คลองบางนา

จังหวัดสมุทรปราการ

• คลองวัดโยธินประดิษฐ์
• คลองสำโรง (ออกแม่น้ำบางปะกง)
• คลองบางนางเกรง (บรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา)
• คลองมหาวงษ์ บรรจบคลองสำโรง
• คลองปากน้ำ (บางปิ้ง) เชื่อมกับคลองชลประทาน (เลียบถนนสุขุมวิท) ไปบรรจบคลองสำโรง

ท่าน้ำ

แม่น้ำเจ้าพระยาเป็นเส้นทางคมนาคมอีกเส้นทางสำหรับคนกรุงเทพมหานครและปริมณฑล จึงทำให้มีการสร้างท่าน้ำจำนวนมากเพื่อรองรับการขนส่งทางน้ำ โดยท่าน้ำในการเดินเรือโดยสารในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล มีดังนี้

ท่าปากเกร็ด ท่าวัดกลางเกร็ด ท่ากระทรวงพาณิชย์ ท่าสะพานพระนั่งเกล้า ท่าพิบูลสงคราม 4 ท่านนทบุรี (พิบูลสงคราม 3) ท่าบางศรีเมือง ท่าพิบูลสงคราม 2 ท่าสะพานพระราม 5 ท่าวัดเขียน ท่าวัดตึก ท่าวัดเขมา ท่าวัดค้างคาว

ท่าพิบูลสงคราม 1 ท่าพระราม 7 ท่าวัดสร้อยทอง ท่าบางโพ ท่าเกียกกาย ท่าวัดฉัตรแก้วจงกลณี ท่าเขียวไข่กา ท่าวัดเทพากร ท่าหน้าวัดราชาธิวาส ท่ากรมชลประทาน ท่าพายัพ ท่าวัดเทพนารี ท่าสะพานกรุงธน ท่าวาสุกรี ท่าวัดคฤหบดี

ท่าเทเวศร์ ท่าสะพานพระราม 8 (บางขุนพรหม) ท่าพระอาทิตย์ (บางลำพู) ท่าพระปิ่นเกล้า ท่ารถไฟ ท่าพรานนก (ศิริราช) ท่าวังหลัง ท่าพระจันทร์ ท่ามหาราช ท่าช้าง ท่าคุณโกย ท่าวัดระฆัง ท่าราชวรดิฐ ท่าเตียน ท่าวัดอรุณ ท่าราชินี ท่าอัษฎางค์ (ปากคลองตลาด) ท่าวัดกัลยาณมิตร ท่าวัดซางตาครู้ส ท่าสะพานพุทธ ท่าราชวงศ์ ท่าดินแดง ท่ากรมเจ้าท่า ท่าปลายถนนลาดหญ้า ท่าสี่พระยา ท่ามัสยิดสุวรรณภูมิ ท่าคลองสาน ท่าไอคอนสยาม ท่าวัดม่วงแค ท่าวัดสุวรรณ

ท่าโอเรียลเต็ล ท่าวัดสวนพลู ท่าดูเม็กซ์ ท่าสาทร ท่าตากสิน ท่าวัดเศวตฉัตร ท่าวัดวรจรรยาวาส ท่าเอเชียทีค เดอะ ริเวอร์ฟร้อนท์ ท่าวัดราชสิงขร ท่าถนนตก ท่าบิ๊กซี ราษฎร์บูรณะ ท่าราษฎร์บูรณะ ท่าสาธุประดิษฐ์ ท่าคลองลัดหลวง

ท่าวัดบางกระเจ้านอก ท่าเพชรหึงษ์ ท่าวัดคลองเตยนอก ท่าวัดบางน้ำผึ้งนอก ท่าบางนา (วัดบางนานอก) ท่าตาเลื่อน (บางน้ำผึ้ง) ท่าเภตรา (พระประแดง) ท่าวิบูลย์ศรี (ปากน้ำ) ท่าพระสมุทรเจดีย์

สถานที่สำคัญที่ตั้งอยู่ริมแม่น้ำ

จังหวัดชัยนาท

• เขื่อนเจ้าพระยา
• ศาลหลักเมืองจังหวัดชัยนาท

จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

• วัดพนัญเชิงวรวิหาร
• วัดพุทไธศวรรย์
• วัดไชยวัฒนาราม
• พระราชวังบางปะอิน
• ศูนย์ศิลปาชีพบางไทร
• วัดกษัตราธิราชวรวิหาร
• วัดสวนหลวงสบสวรรค์
• สะพานกษัตราธิราช
• ป้อมเพชร
• พระตำหนักสิริยาลัย
• หมู่บ้านญี่ปุ่น
• หมู่บ้านโปรตุเกส
• วัดนิเวศธรรมประวัติราชวรวิหาร
• บ้านฮอลันดา
• วัดนางกุย
• วัดท่าการ้อง

จังหวัดปทุมธานี

• วัดโบสถ์
• วัดไผ่ล้อม
• วัดมะขาม
• พระตำหนักจักรีบงกช
• วัดสิงห์

จังหวัดนนทบุรี

• วัดปรมัยยิกาวาส
• วัดกลางเกร็ด
• เกาะเกร็ด
• กรมชลประทาน
• วัดแคนอก
• อุทยานเฉลิมกาญจนาภิเษก
• วัดเฉลิมพระเกียรติวรวิหาร
• การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย

กรุงเทพมหานคร

• วัดสร้อยทอง
• วัดวิมุตยาราม
• วังเทเวศร์
• วังบางขุนพรหม
• วัดบางน้ำผึ้งนอก
• วัดปทุมคงคาราชวรวิหาร
• วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร
• สวนใต้สะพานพระราม 8
• สวนสันติชัยปราการ
• โรงพยาบาลศิริราช
• มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์
• โรงเรียนราชินี
• หอประชุมกองทัพเรือ
• วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร
• โบสถ์ซางตาครูส
• วัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหาร
• สำนักการศึกษากรุงเทพมหานคร
• ริเวอร์ซิตี
• เอเชียทีค เดอะ ริเวอร์ฟร้อนท์
• ไอคอนสยาม
• อาสนวิหารอัสสัมชัญ
• โบสถ์กาลหว่าร์
• วัดยานนาวา
• วัดบุคคโล
• วัดราษฎร์บูรณะ
• วัดแก้วฟ้าจุฬามณี
• สวนสาธารณะเฉลิมพระเกียรติ 6 รอบ ใต้สะพานพระราม 9
• สัปปายะสภาสถาน
• ท่าเรือกรุงเทพ

จังหวัดสมุทรปราการ

• ประตูระบายน้ำคลองลัดโพธิ์
• วัดพระสมุทรเจดีย์
• ศาลากลางจังหวัดสมุทรปราการ
• ป้อมพระจุลจอมเกล้า
• โรงเรียนนายเรือ

การนำน้ำผลิตน้ำประปา

แม่น้ำเจ้าพระยาเป็นแหล่งผลิตน้ำประปาสำคัญของการประปาส่วนภูมิภาคในพื้นที่ภาคกลาง ส่วนเขตจังหวัดนนทบุรี กรุงเทพมหานคร และจังหวัดสมุทรปราการ รับผิดชอบโดยการประปานครหลวง โดยมีสถานีสูบน้ำดิบวัดสำแล ตั้งอยู่ที่ตำบลบ้านกระแชง อำเภอเมืองปทุมธานี จังหวัดปทุมธานี

การใช้เส้นทางทางน้ำในการพระราชพิธีทางชลมารค

ในช่วงเดือนตุลาคมถึงธันวาคม พ.ศ. 2562 กรมเจ้าท่าได้ประกาศกำหนดควบคุมการจราจรทางน้ำในแม่น้ำเจ้าพระยาเพื่อการซ้อมรูปขบวนเรือพระราชพิธี ในการเสด็จพระราชดำเนินเลียบพระนครโดยกระบวนพยุหยาตราชลมารค เนื่องในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พุทธศักราช 2562

สัตว์น้ำหายากที่พบ

• วาฬบรูด้า
• ปลาทรงเครื่อง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Epalzeorhynchos bicolor อยู่ในวงศ์ปลาตะเพียน (Cyprinidae) มีรูปร่างคล้ายปลากา (Labeo chrysophekadion) ซึ่งเป็นปลาในวงศ์เดียวกัน แต่มีรูปร่างที่เพรียวยาว มีขนาดเล็กกว่ามาก สีลำตัวสีแดงอ่อน ครีบหางสีแดงเข้ม มีขนาดโตเต็มที่ไม่เกิน 12 เซนติเมตร และยังเป็นปลาน้ำจืดเฉพาะถิ่นของไทย และพบได้ในแม่น้ำเจ้าพระยาตอนบนเท่านั้น

ดูเพิ่ม

• รายชื่อจุดข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา
• ปลาที่พบในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา
• รายชื่อแม่น้ำในประเทศไทย

อ้างอิง

1. https://nakhonsawan.mots.go.th/more_news.php?cid=7
2. https://www.museumthailand.com/th/3651/storytelling/%E0%B8%95%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B9%81%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A2%E0%B8%B2/
3. ลุ่มน้ำเจ้าพระยา กรมชลประทาน
4. สุจิตต์ วงษ์เทศ. "แม่น้ำเจ้าพระยา ได้ชื่อ "เจ้าพระยา" จากเทวรูป พบที่คลองสำโรง สมุทรปราการ". มติชน.
5. การบันทึกน่าจะคลาดเคลื่อน เพราะในปีนั้น สมเด็จพระไชยราชาธิราย ยังไม่ขึ้นครองราชย์
6. https://www.md.go.th/stat/index.php/transport-information/item/424
7. https://www.md.go.th/stat/images/pdf_report_stat/2562/report_port_MD_build2562.pdf
8. http://web.rid.go.th/lproject/const/project/completed%20project/chaopraya/chaopraya.html
9. https://www.egat.co.th/index.php?option=com_content&view=article&id=2552&Itemid=117
10. https://mgronline.com/onlinesection/detail/9620000072947
11. https://www.amarintv.com/lifestyle-update/articles-1239/383822/

• จารุภัทร วิมุตเศรษฐ์. สะพานข้ามเจ้าพระยา. พิมพ์ครั้งแรก. กรุงเทพมหานคร. 2553.

แหล่งข้อมูลอื่น

พิกัดภูมิศาสตร์: 13°32′25″N 100°35′23″E / 13.54028°N 100.58972°E / 13.54028; 100.58972