การปะทุแบบพลิเนียน (อังกฤษ : Plinian eruption ) คือ รูปแบบการปะทุของภูเขาไฟ ที่มีต้นแบบจากการปะทุของภูเขาไฟวิสุเวียส เมื่อปี ค.ศ. 79 ซึ่งทำลายเมืองปอมเปอี และเฮอร์คิวเลเนียม ของจักรวรรดิโรมัน คำว่าพลิเนียนถูกตั้งตามชื่อพลินีผู้เยาว์ ผู้บรรยายลักษณะการปะทุของภูเขาไฟวิสุเวียสไว้ในจดหมายฉบับหนึ่ง และผู้ซึ่งลุงของเขา พลินีผู้อาวุโส เสียชีวิตจากเหตุการณ์ครั้งนี้
แผนภาพการปะทุแบบพลิเนียน
(1) เถ้าปะทุ
(2) ปล่องหินหนืด
(3) เถ้าตก
(4) ชั้นทับถมของหินหลอมและเถ้า
(5) ชั้นหิน
(6) โพรงหินหนืด
การปะทุแบบพลิเนียนมีลักษณะเด่น ได้แก่ การเกิดลำก๊าซและเถ้าภูเขาไฟ ตั้งสูงขึ้นไปในบรรยากาศชั้นสตราโทสเฟียร์ ซึ่งเป็นบรรยากาศชั้นที่สองของโลก การขับหินพัมมิสออกจากปากปล่องในปริมาณมาก และการปะทุเป่าก๊าซออกมาอย่างต่อเนื่องและรุนแรง
เมื่อเทียบระดับความรุนแรงตามดัชนีการระเบิดของภูเขาไฟ (Volcanic Explosivity Index; VEI) การปะทุแบบพลิเนียนจะมีค่าดัชนีอยู่ระหว่าง 4-6 นอกจากนี้ยังมีการกำหนดการปะทุแบบ "ซับพลิเนียน" (sub-Plinian) มีระดับความรุนแรง 3 หรือ 4 และแบบ "อัลตราพลิเนียน" (ultra-Plinian) มีระดับความรุนแรง 6-8
การปะทุแบบสั้นอาจจบได้ภายในวันเดียว การปะทุแบบยาวอาจดำเนินตั้งแต่หลายวันจนถึงหลายเดือน ซึ่งการปะทุแบบยาวจะเริ่มต้นด้วยการก่อตัวของเมฆเถ้าภูเขาไฟและบางครั้งก็เกิดการไหลไพโรคลาสติก หินหนืด (แมกมา) อาจถูกพ่นออกมาจากโพรงหินหนืดใต้ภูเขาไฟจนหมด ทำให้ยอดภูเขาไฟยุบตัวลงเกิดเป็นแอ่งภูเขาไฟรูปกระจาด (caldera) ส่วนเถ้าละเอียดอาจตกลงมาทับถมกันเป็นบริเวณกว้าง และบ่อยครั้งที่การปะทุแบบพลิเนียนทำให้เกิดเสียงดังมาก เช่นจากการปะทุของภูเขาไฟกรากะตัว ในอินโดนีเซียเมื่อปี ค.ศ. 1883
การพรรณนาโดยพลินีผู้เยาว์ ต้น
สนหิน เป็นต้นไม้ที่พลินีผู้เยาว์ใช้เปรียบเทียบลักษณะของการปะทุ
พลินีผู้เยาว์ได้พรรณนาเหตุการณ์ขณะที่เขาและลุงสังเกตการปะทุของภูเขาไฟวิสุเวียสครั้งแรกจากที่พักในเมืองมีเซนุม (Misenum) มีข้อความดังนี้
วันที่ 24 สิงหาคม ราวบ่ายโมง แม่ของข้าพเจ้าปรารถนาให้ลุงสังเกตเมฆกลุ่มหนึ่งที่ปรากฏขึ้นด้วยรูปร่างและขนาดอันผิดปรกติมาก ลุงเพิ่งออกไปที่แดดได้ครั้งหนึ่ง หลังจากอาบน้ำเย็น ทานอาหารกลางวันเบา ๆ แล้วกลับไปอ่านหนังสือ – ลุงลุกขึ้นทันทีแล้วเดินไปยังที่สูง ที่ซึ่งเขาอาจสังเกตปรากฏการณ์อันผิดแปลกนี้ได้ชัดเจนขึ้น เมฆก้อนหนึ่ง จากภูเขาใดไม่แน่ชัดด้วยระยะห่างนี้ (ซึ่งทราบภายหลังว่ามาจากภูเขาไฟวิสุเวียส) กำลังมุ่งขึ้นข้างบน เมฆมีรูปร่างอย่างต้นสน ซึ่งข้าพเจ้าไม่สามารถบรรยายรูปร่างของเมฆได้ชัดเจนไปกว่านี้ มันพุ่งขึ้นสูงมาก มีลำต้นที่ยาวมาก และแผ่ออกตรงยอดในลักษณะอย่างกิ่งก้าน ชั่วขณะหนึ่ง ข้าพเจ้านึก อาจเกิดลมกระโชกแรงอย่างทันทีแล้วผลักเมฆก้อนนั้นด้วยแรงเพิ่มขึ้นไปในทิศข้างบน หรือเมฆอาจถูกกดกลับอีกครั้งโดยน้ำหนักของตัวเอง เมฆขยายตัวในแบบที่ข้าพเจ้ากล่าวไว้นี้ บางครั้งมันก็สว่าง บางครั้งก็มืดและเป็นลายจุด เหมือนมันถูกชุบด้วยดินและถ่าน ไม่มากก็น้อย ดูเหมือนว่าปรากฏการณ์นี้จะผิดปรกติเป็นพิเศษสำหรับชายผู้ใฝ่รู้และชอบค้นคว้าอย่างลุง และคุ้มค่าที่จะพิจารณาอย่างถี่ถ้วนยิ่งขึ้น
— พลินีผู้เยาว์, หนังสือจดหมายเล่มที่หก ฉบับที่ 16, เขียนถึงตากิตุส
พลินีผู้อาวุโสได้ออกเดินทางช่วยผู้ประสบภัยในพื้นที่อันตรายตามชายฝั่งอ่าวเนเปิลส์ และได้ล่องเรือแกลลีย์ (เรือแจวโรมัน) ข้ามอ่าวไปยังเมืองสตาเบีย (Stabiae, อยู่ใกล้กับเมืองกัสเตลลัมมาเร ดี สตาเบียในปัจจุบัน) พลินีผู้เยาว์ยังได้ให้ความเห็นเกี่ยวกับการเสียชีวิตของลุงของเขาว่า เขาอาจฟุบลงไปและเสียชีวิตจากการหายใจเอาก๊าซพิษที่ถูกขับออกมาจากภูเขาไฟเข้าไป ในวันที่ 26 สิงหาคม หลังจากที่เถ้าปะทุสลายตัว ร่างของพลินีผู้อาวุโสถูกพบฝังอยู่ใต้เถ้าภูเขาไฟโดยไม่ปรากฏบาดแผลใด ๆ ยืนยันว่าเกิดจากอาการขาดอากาศหายใจหรือถูกพิษ
ตัวอย่าง ภาพวาดโดยจอร์จ จูเลียส พาวเล็ท สโครบ นักธรณีวิทยาอังกฤษ (ค.ศ. 1822) แสดงการปะทุของ
ภูเขาไฟวิสุเวียส เมื่อ ค.ศ. 79
การปะทุแบบอัลตราพลิเนียน การปะทุแบบอัลตราพลิเนียน (อังกฤษ : ultra-Plinian ) มีค่าความรุนแรงของการปะทุตามดัชนีการระเบิดของภูเขาไฟ (VEI) ตั้งแต่ 6 ถึง 8 นอกจากนี้ยังนิยามให้เถ้าปะทุมีความสูงตั้งแต่ 25 กิโลเมตรขึ้นไป และมีปริมาตรของมวลสารปะทุตั้งแต่ 10 ถึง 1,000 ลูกบาศก์กิโลเมตร ตัวอย่างการปะทุที่จัดอยู่ในประเภทการปะทุแบบอัลตราพลิเนียนนี้ ได้แก่ ทะเลสาบโตบา (ปะทุเมื่อราว 74,000 ปีก่อน มีค่า VEI 8) ภูเขาไฟตัมโบรา (ค.ศ. 1815 มีค่า VEI 7) ภูเขาไฟกรากะตัว (ค.ศ. 1883 มีค่า VEI 6) การปะทุอะกะโฮยะ (ราว 6,500 ปีก่อน มีค่า VEI 7) ซึ่งปัจจุบันคือแอ่งภูเขาไฟคิคะอิ และภูเขาไฟปินาตูโบ ซึ่งปะทุเมื่อ ค.ศ. 1991 มีค่า VEI 6
อ้างอิง Plinian (การปะทุแบบพลิเนียน) ความหมายโดย USGS, สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม 2560. Pliny's Letters . pp. 473–481. Enlightenment activities for improvement on disasters from Tarumae Volcano, Japan, Cities on Volcanoes 4, 23–27 January 2006 "How Volcanoes Work: Variability of Eruptions". San Diego State University. Maeno F, Taniguchi H. (2005). Eruptive History of Satsuma Iwo-jima Island, Kikai Caldera, after a 6.5ka caldera-forming eruption. Bulletin of the Volcanological Society of Japan . 50 (2):71–85. ISSN 0453-4360.
แหล่งข้อมูลอื่น ข้อความต้นฉบับในภาษาละตินของจดหมาย 2 ฉบับ (ฉบับที่ 16 และ 20) ที่พลินีผู้เยาว์เขียนเกี่ยวกับการปะทุของภูเขาไฟ เมื่อ ค.ศ. 79 (เยอรมัน)
การปะท, แบบพล, เน, ยน, งกฤษ, plinian, eruption, ปแบบการปะท, ของภ, เขาไฟท, นแบบจากการปะท, ของภ, เขาไฟว, เว, ยสเม, อป, งทำลายเม, องปอมเปอ, และเฮอร, วเลเน, ยมของจ, กรวรรด, โรม, คำว, าพล, เน, ยนถ, กต, งตามช, อพล, เยาว, บรรยายล, กษณะการปะท, ของภ, เขาไฟว, เว, ยสไว, . karpathuaebbphlieniyn xngkvs Plinian eruption khux rupaebbkarpathukhxngphuekhaifthimitnaebbcakkarpathukhxngphuekhaifwisuewiysemuxpi kh s 79 sungthalayemuxngpxmepxiaelaehxrkhiweleniymkhxngckrwrrdiormn khawaphlieniynthuktngtamchuxphliniphueyaw phubrryaylksnakarpathukhxngphuekhaifwisuewiysiwincdhmaychbbhnung aelaphusunglungkhxngekha phliniphuxawuos esiychiwitcakehtukarnkhrngni 1 aephnphaphkarpathuaebbphlieniyn 1 ethapathu 2 plxnghinhnud 3 ethatk 4 chnthbthmkhxnghinhlxmaelaetha 5 chnhin 6 ophrnghinhnud karpathuaebbphlieniynmilksnaedn idaek karekidlakasaelaethaphuekhaiftngsungkhunipinbrryakaschnstraothsefiyr sungepnbrryakaschnthisxngkhxngolk karkhbhinphmmisxxkcakpakplxnginprimanmak aelakarpathuepakasxxkmaxyangtxenuxngaelarunaerngemuxethiybradbkhwamrunaerngtamdchnikarraebidkhxngphuekhaif Volcanic Explosivity Index VEI karpathuaebbphlieniyncamikhadchnixyurahwang 4 6 nxkcakniyngmikarkahndkarpathuaebb sbphlieniyn sub Plinian miradbkhwamrunaerng 3 hrux 4 aelaaebb xltraphlieniyn ultra Plinian miradbkhwamrunaerng 6 8karpathuaebbsnxaccbidphayinwnediyw karpathuaebbyawxacdaenintngaethlaywncnthunghlayeduxn sungkarpathuaebbyawcaerimtndwykarkxtwkhxngemkhethaphuekhaifaelabangkhrngkekidkarihliphorkhlastik hinhnud aemkma xacthukphnxxkmacakophrnghinhnuditphuekhaifcnhmd thaihyxdphuekhaifyubtwlngekidepnaexngphuekhaifrupkracad caldera swnethalaexiydxactklngmathbthmknepnbriewnkwang aelabxykhrngthikarpathuaebbphlieniynthaihekidesiyngdngmak echncakkarpathukhxngphuekhaifkrakatwinxinodniesiyemuxpi kh s 1883 enuxha 1 karphrrnnaodyphliniphueyaw 2 twxyang 3 karpathuaebbxltraphlieniyn 4 xangxing 5 aehlngkhxmulxunkarphrrnnaodyphliniphueyaw aekikh tnsnhin epntnimthiphliniphueyawichepriybethiyblksnakhxngkarpathu phliniphueyawidphrrnnaehtukarnkhnathiekhaaelalungsngektkarpathukhxngphuekhaifwisuewiyskhrngaerkcakthiphkinemuxngmiesnum Misenum mikhxkhwamdngni 2 wnthi 24 singhakhm rawbayomng aemkhxngkhaphecaprarthnaihlungsngektemkhklumhnungthipraktkhundwyruprangaelakhnadxnphidprktimak lungephingxxkipthiaeddidkhrnghnung hlngcakxabnaeyn thanxaharklangwneba aelwklbipxanhnngsux lunglukkhunthnthiaelwedinipyngthisung thisungekhaxacsngektpraktkarnxnphidaeplkniidchdecnkhun emkhkxnhnung cakphuekhaidimaenchddwyrayahangni sungthrabphayhlngwamacakphuekhaifwisuewiys kalngmungkhunkhangbn emkhmiruprangxyangtnsn sungkhaphecaimsamarthbrryayruprangkhxngemkhidchdecnipkwani mnphungkhunsungmak milatnthiyawmak aelaaephxxktrngyxdinlksnaxyangkingkan chwkhnahnung khaphecanuk xacekidlmkraochkaerngxyangthnthiaelwphlkemkhkxnnndwyaerngephimkhunipinthiskhangbn hruxemkhxacthukkdklbxikkhrngodynahnkkhxngtwexng emkhkhyaytwinaebbthikhaphecaklawiwni bangkhrngmnkswang bangkhrngkmudaelaepnlaycud ehmuxnmnthukchubdwydinaelathan immakknxy duehmuxnwapraktkarnnicaphidprktiepnphiesssahrbchayphuifruaelachxbkhnkhwaxyanglung aelakhumkhathicaphicarnaxyangthithwnyingkhun phliniphueyaw hnngsuxcdhmayelmthihk chbbthi 16 ekhiynthungtakitus phliniphuxawuosidxxkedinthangchwyphuprasbphyinphunthixntraytamchayfngxawenepils aelaidlxngeruxaeklliy eruxaecwormn khamxawipyngemuxngstaebiy Stabiae xyuiklkbemuxngksetllmmaer di staebiyinpccubn phliniphueyawyngidihkhwamehnekiywkbkaresiychiwitkhxnglungkhxngekhawa ekhaxacfublngipaelaesiychiwitcakkarhayicexakasphisthithukkhbxxkmacakphuekhaifekhaip inwnthi 26 singhakhm hlngcakthiethapathuslaytw rangkhxngphliniphuxawuosthukphbfngxyuitethaphuekhaifodyimpraktbadaephlid yunynwaekidcakxakarkhadxakashayichruxthukphistwxyang aekikh phaphwadodycxrc cueliys phawelth sokhrb nkthrniwithyaxngkvs kh s 1822 aesdngkarpathukhxngphuekhaifwisuewiysemux kh s 79 karpathukhxngphuekhaifsaruyechfinrsesiy emux kh s 2009 thaycaksthanixwkasnanachati karpathukhxngphuekhaifsaruyechfinrsesiy kh s 2009 karpathukhxngphuekhaifpinatuobinfilippins kh s 1991 karpathukhxngphuekhaifesntehelnsinrthwxchingtn shrth kh s 1980 karpathukhxngphuekhaifonwarptainrthxaaelska shrth kh s 1912 karpathukhxngphuekhaiftaraewlainniwsiaelnd kh s 1886 karpathukhxngphuekhaifkrakatwinchxngaekhbsunda xinodniesiy kh s 1883 karpathukhxngphuekhaiftmobrainxinodniesiy kh s 1815 karpathukhxngphuekhaiflakakikarinixsaelnd kh s 1783 karpathukhxngphuekhaiftharumaexabnekaahkikod yipun emux kh s 1667 aela 1739 3 karpathukhxngthaelsabetaopinniwsiaelnd kh s 180 karpathukhxngphuekhaifwisuewiysinxitali kh s 79 tnaebbkhxngkarpathuaebbphlieniyn karpathukhxngphuekhaifbricriewxrewnthinrthbritichokhlmebiy aekhnada emuxraw 400 pikxnkhristkal karpathuimnwnthangtxnitkhxngthaelexeciyn kris emux 1645 pikxnkhristkal karpathuthithaihekidthaelsabekhretxrinrthoxerkxn shrth emux 4860 pikxnkhristkal karpathukhxnglxngwlelyaekhledrainrthaekhlifxreniy shrth emuxraw 760 000 pikxnkarpathuaebbxltraphlieniyn aekikhkarpathuaebbxltraphlieniyn xngkvs ultra Plinian mikhakhwamrunaerngkhxngkarpathutamdchnikarraebidkhxngphuekhaif VEI tngaet 6 thung 8 nxkcakniyngniyamihethapathumikhwamsungtngaet 25 kiolemtrkhunip aelamiprimatrkhxngmwlsarpathutngaet 10 thung 1 000 lukbaskkiolemtr twxyangkarpathuthicdxyuinpraephthkarpathuaebbxltraphlieniynni idaek thaelsabotba pathuemuxraw 74 000 pikxn mikha VEI 8 phuekhaiftmobra kh s 1815 mikha VEI 7 phuekhaifkrakatw kh s 1883 mikha VEI 6 karpathuxakaohya raw 6 500 pikxn mikha VEI 7 sungpccubnkhuxaexngphuekhaifkhikhaxi aelaphuekhaifpinatuobsungpathuemux kh s 1991 mikha VEI 6 4 5 xangxing aekikh Plinian karpathuaebbphlieniyn khwamhmayody USGS subkhnemux 23 singhakhm 2560 Pliny s Letters pp 473 481 Enlightenment activities for improvement on disasters from Tarumae Volcano Japan Cities on Volcanoes 4 23 27 January 2006 How Volcanoes Work Variability of Eruptions San Diego State University Maeno F Taniguchi H 2005 Eruptive History of Satsuma Iwo jima Island Kikai Caldera after a 6 5ka caldera forming eruption Bulletin of the Volcanological Society of Japan 50 2 71 85 ISSN 0453 4360 aehlngkhxmulxun aekikhkhxkhwamtnchbbinphasalatinkhxngcdhmay 2 chbb chbbthi 16 aela 20 thiphliniphueyawekhiynekiywkbkarpathukhxngphuekhaif emux kh s 79 eyxrmn ekhathungcak https th wikipedia org w index php title karpathuaebbphlieniyn amp oldid 7178183, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,
บทความ , อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม
