การอักเสบ

การอักเสบ (อังกฤษ: Inflammation) เป็นการตอบสนองทางชีวภาพที่ซับซ้อนของเนื้อเยื่อหลอดเลือดต่อสิ่งกระตุ้นที่เป็นอันตราย เช่นเชื้อโรค เซลล์ที่เสื่อมสภาพ หรือการระคายเคือง ซึ่งเป็นความพยายามของสิ่งมีชีวิตที่จะนำสิ่งกระตุ้นดังกล่าวออกไปและซ่อมแซมเนื้อเยื่อที่ถูกทำลาย การอักเสบไม่ใช่อาการของการติดเชื้อ แม้ว่าการอักเสบหลาย ๆ ครั้งก็เกิดขึ้นจากการติดเชื้อ เพราะว่าการติดเชื้อนั้นเกิดจากจุลชีพก่อโรคภายนอกร่างกาย แต่การอักเสบคือการตอบสนองของร่างกายเพื่อต่อต้านจุลชีพก่อโรคหรือต่อปัจจัยอื่น ๆ เช่น การบาดเจ็บ สารเคมี สิ่งแปลกปลอม หรือภูมิคุ้มกันต่อต้านตนเอง

ฝีบนผิวหนัง แสดงลักษณะแดงและบวม ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของการอักเสบ (หรืออาจเป็นสีดำมากยิ่งขึ้นในกลุ่มคนผิวเข้ม) วงแหวนของเนื้อเยื่อเซลล์ที่ตายล้อมรอบพื้นที่ที่มีหนอง

หากไม่มีการอักเสบเกิดขึ้น เชื้อโรคจะไม่ถูกกำจัดออกไปและแผลจะไม่ถูกรักษาให้หาย ซึ่งอาจเกิดความเสียหายของเนื้อเยื่อมากขึ้นจนอันตรายถึงชีวิตได้ แต่ทั้งนี้อาการอักเสบที่มีมากเกินไปก็สามารถเกิดโรคต่าง ๆ ได้ เช่นไข้ละอองฟาง โรคท่อเลือดแดงและหลอดเลือดแดงแข็ง และข้ออักเสบรูมาทอยด์ ด้วยเหตุผลนี้เอง ร่างกายจึงต้องมีกระบวนการควบคุมการอักเสบอย่างใกล้ชิด

การอักเสบอาจถูกแบ่งออกเป็นแบบ เฉียบพลัน หรือ เรื้อรัง การอักเสบเฉียบพลัน (acute inflammation) เป็นการต่อต้านวัตถุอันตรายของร่ายกายในระยะเริ่มแรก โดยเกิดการเคลื่อนที่ของพลาสมาและเม็ดเลือดขาวจากเลือดไปยังเนื้อเยื่อที่อักเสบ กระบวนการทางชีวเคมีที่เกิดขึ้นเป็นขั้นเป็นตอนนี้เองที่ทำให้เกิดการอักเสบ ซึ่งต้องอาศัยส่วนร่วมของระบบไหลเวียนโลหิต ระบบภูมิคุ้มกัน และเซลล์ต่างๆ ในเนื้อเยื่อที่เสียหาย การอักเสบเรื้อรัง (chronic inflammation) นำไปสู่การเปลี่ยนชนิดของเซลล์ที่นำเสนอในบริเวณอักเสบ และมีลักษณะพิเศษของการทำลายที่เกิดขึ้นพร้อมกับการรักษาเนื้อเยื่อจากกระบวนการอักเสบ

สาเหตุ

• แผลไหม้ (Burns)
• การระคายเคืองจากสารเคมี (Irritation)
• โรคความเย็นกัด (Frostbite)
• สารพิษ (Toxins)
• การติดเชื้อจากจุลชีพก่อโรค (Infection by pathogens)
• การตายเฉพาะส่วน (Necrosis)
• การบาดเจ็บทางกายภาพ การช้ำ หรือบาดแผล (Physical injury, blunt or penetrating)
• การตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันแบบภาวะภูมิไวเกิน (hypersensitivity)
• รังสีแตกตัว (Ionizing radiation)
• สิ่งแปลกปลอม (Foreign bodies) เช่น เศษดิน

ชนิดของการอักเสบ

ตารางเปรียบเทียบการอักเสบฉับพลันและเรื้อรัง

	เฉียบพลัน	เรื้อรัง
สิ่งที่เป็นสาเหตุ	จุลชีพก่อโรค เนื้อเยื่อที่รับบาดเจ็บ	การอักเสบแบบเฉียบพลันที่ยังไม่หาย เนื่องจากกำจัดเชื้อจุลชีพไม่ได้ ยังมีสิ่งแปลกปลอมอยู่ หรือปฏิกิริยาภูมิต้านตัวเอง
เซลล์หลักที่เกี่ยวข้อง	นิวโตรฟิล, เซลล์โมโนนิวเคลียร์ (โมโนไซต์, แมโครฟาจ)	เซลล์โมโนนิวเคลียร์ (โมโนไซต์, แมโครฟาจ, ลิมโฟไซต์, พลาสมาเซลล์) , ไฟโบรบลาสต์
สารตัวกลางหลัก	วาโซแอคทีฟเอมีน, ไอโคซานอยด์	อินเตอร์เฟียรอน-แกมมา และไซโตไคน์อื่นๆ, โกรท แฟคเตอร์, อนุพันธ์ออกซิเจนที่ว่องไว, เอนไซม์ไฮโดรไลติก
ระยะเริ่มมีอาการ	ทันที	ช้านาน
ระยะเวลา	ไม่กี่วัน	นานหลายเดือนหรือเป็นปี
ผลหลังการอักเสบ	หายเป็นปกติ, เกิดฝี, ดำเนินเป็นการอักเสบชนิดเรื้อรัง	การทำลายเนื้อเยื่อ, ภาวะเกิดพังผืด

ดูเพิ่ม

• ยาแก้อักเสบ
• การสมานแผล
• แอนาฟิแลทอกซิน
• อินเตอร์ลิวคิน
• ไลปอกซิน
• ซับสแตนส์ พี