จักรพรรดิโกะ-ชิรากาวะ

สมเด็จพระจักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ (ญี่ปุ่น: 後白河天皇 โรมาจิ: Go-Shirakawa-tennō) เป็นจักรพรรดิญี่ปุ่นพระองค์ที่ 77 ครองราชย์ในช่วงปี ค.ศ. 1155 - 1158 โดยที่พระองค์ยังคงพระราชอำนาจไว้นานถึง 37 ปี

จักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ Go-Shirakawa 後白河天皇
จักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะภายหลังสละราชสมบัติ ทรงเป็น ไดโจโฮโอ (มหาธรรมราชา)
จักรพรรดิแห่งญี่ปุ่น องค์ที่ 77
ครองราชย์ 23 สิงหาคม 1155 - 5 กันยายน 1158 24 เดือน 7 คีวจู ที่ 2 - 11 เดือน 8 โฮเง็ง ที่ 3
พิธีราชาภิเษก	22 พฤศจิกายน ค.ศ. 1155 (26 เดือน 10 คีวจู ที่ 2)
ไดโจไซ	19 ธันวาคม ค.ศ. 1155 (23 เดือน 11 คีวจู ที่ 2)
รัชศก	คีวจู โฮเง็ง
พระนามหลังสิ้นพระชนม์	จักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ
ยุค	ยุคเฮอัง
รัชกาลก่อนหน้า	โคะโนะเอะ
รัชกาลถัดไป	นิโจ
พระนามเต็ม	สมเด็จพระจักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ
ประสูติ	18 ตุลาคม ค.ศ. 1125 (11 เดือน 9 ไดจิ ที่ 2)
พระบรมนามาภิไธย	มะซะฮิโตะ (雅仁)
พระอิสริยยศ	จักรพรรดิแห่งญี่ปุ่น
สวรรคต	26 เมษายน ค.ศ. 1192 (13 เดือน 3 เค็นคีว ที่ 3)
พิธีฝังพระศพ	2 พฤษภาคม ค.ศ. 1192 (19 เดือน 3 เค็นคีว ที่ 3)
สุสานหลวง	วัดโฮจูจิโดะโนะ
พิธีฉลองการเจริญวัย	18 มกราคม ค.ศ. 1140
พระราชบิดา	จักรพรรดิโทะบะ
พระราชมารดา	ฟุจิวะระ โนะ โชชิ
จักรพรรดินี (โคโง)	ฟุจิวะระ โนะ คินชิ
พระชายา	มินะโมะโตะ อะสึชิโกะ ฟุจิวะระ โนะ นะรุโกะ
พระสนม	ฟุจิวะระ โนะ โซโกะ ไทระ โนะ ชิเงะโกะ
พระราชโอรส-ธิดา	จักรพรรดินิโจ จักรพรรดิทะกะกุระ เจ้าชายโมะชิฮิโตะ

จักรพรรดิชิระกะวะพระปัยกาธิราชของจักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ

ซึ่งพระนามของพระองค์นำมาจากพระนามของ จักรพรรดิชิระกะวะ จักรพรรดิองค์ที่ 72 ผู้เป็นพระปัยกา (ปู่ทวด) ซึ่งปกครองในช่วง คริสต์ศตวรรษที่ 11 และเมื่อใส่คำว่า โกะ (後) เข้าไปในพระนามของพระองค์ทำให้พระนามของพระองค์มีความหมายว่า จักรพรรดิชิระกะวะที่สอง หรือ จักรพรรดิชิระกะวะยุคหลัง

พระองค์เป็นจักรพรรดิผู้ทรงพระราชอำนาจ โดยพฤตินัย พระองค์สุดท้ายก่อนที่ โชกุน จะกลายเป็นผู้นำประเทศอยู่นานกว่า 7 ศตวรรษจนถึง ค.ศ. 1868

พระราชวงศ์

จักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ เป็นพระราชโอรสลำดับที่สี่ ในจักรพรรดิโทะบะ จักรพรรดิองค์ที่ 74 กับพระนางฟุจิวะระ โนะ คิซะเนะ จักรพรรดินี

• จักรพรรดินี (中宮): โทะกุไดจิ (ฟุจิวะระ โนะ คินชิ) (藤原忻子)
• พระชายา (親王妃) สถาปนาเป็นพระพันปีภายหลัง (贈皇太后): มินะโมะโตะ อะสึชิโกะ (源懿子)
  • พระราชโอรสองค์ที่หนึ่ง: เจ้าชายโมะริฮิโตะ (守仁親王) (จักรพรรดินิโจ)
• พระชายา (親王妃) : ฟุจิวะระ โนะ นะรุโกะ (藤原成子)
  • พระราชธิดาองค์ที่หนึ่ง: เจ้าหญิงซุเกะโกะ
  • พระราชโอรสองค์ที่สาม: เจ้าชายโมะชิฮิโตะ (以仁王)
• พระสนม (女御): ซังโจ (ฟุจิวะระ) โซโกะ (三条（藤原）琮子)
• พระพันปี (皇太后): ไทระ โนะ ชิเงะโกะ (平滋子)
  • พระราชโอรสองค์ที่เจ็ด: เจ้าชายโนะริฮิโตะ (憲仁親王) (จักรพรรดิทะกะกุระ)

พงศาวลี

จักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ

16. จักรพรรดิองค์ที่ 71 จักรพรรดิโกะ-ซังโจ               8. จักรพรรดิองค์ที่ 72 จักรพรรดิชิระกะวะ                       4. จักรพรรดิองค์ที่ 73 จักรพรรดิโฮะริกะวะ                             9. ฟุจิวะระ โนะ เคนชิ                       2. จักรพรรดิองค์ที่ 74 จักรพรรดิโทะบะ                                   10. ฟุจิวะระ โนะ ซะเนะซุเอะ (=12)                       5. ฟุจิวะระ โนะ อิชิ                             11. ? (=13)                       1. จักรพรรดิองค์ที่ 77 จักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ                                         12. ฟุจิวะระ โนะ ซะเนะซุเอะ (=10)                       6. ฟุจิวะระ โนะ คินซะเนะ                             13. ? (=11)                       3. ฟุจิวะระ โนะ ทะมะโกะ                                   14. ?                       7. ฟุจิวะระ โนะ มิสึโกะ

การขึ้นสู่ราชบัลลังก์

จักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ ประสูติเมื่อ ค.ศ. 1127 เป็นพระโอรสองค์ที่ 4 ในอดีตจักรพรรดิโทะบะ และฟุจิวะระ โนะ โชชิ หรือพระพันปีไทเค็งมง-อิน ผู้เป็นธิดาของไดนะงงฟุจิวะระ คินซะเนะ มีพระนามว่า เจ้าชายมะซะฮิโตะ (雅仁親王) มีพระเชษฐาร่วมพระมารดาคือ พระจักรพรรดิซุโตะกุ เจ้าชายมะซะฮิโตะทรงเข้าพิธีเง็มปุกุเมื่อ ค.ศ. 1139 และอภิเษกสมรสกับมินะโมะโตะ โนะ อิชิ (源懿子) ประสูติพระโอรสองค์แรกคือ เจ้าชายโมะริฮิโตะ (守仁親王) เมื่อ ค.ศ. 1143 พระชายะอิชิสิ้นพระชนม์หลังประสูติพระโอรสไม่นาน

ในเวลานั้นอำนาจปกครองของราชสำนักนครเฮอังเกียวอยู่ที่องค์อดีตพระจักรพรรดิโทะบะ ตามระบบอินเซ อดีตจักรพรรดิมีพระประสงค์จะให้พระโอรสที่ประสูติกับ ฟุจิวะระ โนะ นะริโกะ พระสนมองค์โปรดขึ้นเป็นจักรพรรดิ จึงทรงบังคับให้จักรพรรดิซุโตะกุ (ซึ่งทรงถูกกล่าวหาว่ามิใช่พระโอรสของจักรพรรดิโทะบะ แต่เป็นโอรสของจักรพรรดิชิระกะวะที่ทรงแอบมีความสัมพันธ์กับพระนางไทเค็งมง-อิน) สละราชบัลลังก์ใน ค.ศ. 1141 ให้แก่จักรพรรดิโคะโนะเอะอันประสูติแต่พระสนมนะริโกะ

แต่จักรพรรดิโคะโนะเอะอยู่ในราชสมบัติได้สิบสามปี ก็สวรรคตลงใน ค.ศ. 1155 อดีตจักรพรรดิซุโตะกุทรงคาดหวังให้พระโอรสของพระองค์เองสืบทอดราชบัลลังก์ แต่ทว่าพระสนมนะริโกะได้เสนอให้พระโอรสบุญธรรมของพระนาง คือ เจ้าชายโมะริฮิโตะ พระโอรสของเจ้าชายมะซะฮิโตะซึ่งพระมารดาได้สิ้นพระชนม์ไปจึงไปเป็นโอรสบุญธรรมของสนมนะริโกะ แต่ทว่าเจ้าชายโมะริฮิโตะยังทรงพระเยาว์ จึงให้บิดาคือเจ้าชายมะซะฮิโดะขึ้นครองราชสมบัติไปก่อน เป็น จักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ เมื่อ ค.ศ. 1155

สงครามโฮเง็งและเฮจิ

อดีตจักรพรรดิซุโตะกุพิโรธมากที่พระองค์และพระโอรสถูกกีดกันจากราชสมบัติ จึงวางแผนก่อสงครามเพื่อยึดอำนาจคืนเมื่ออดีตจักรพรรดิโทะบะสวรรคตเมื่อ ค.ศ. 1156 โดยขอกำลังพลจากซะมุไรตระกูลมินะโมะโตะและตระกูลไทระ เกิดเป็นสงครามโฮเง็ง (保元の乱) โดยที่ฝ่ายของจักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ ได้รับการสนับสนุนจากคัมปะกุฟุจิวะระ โนะ ทะดะมิชิ และพระภิกษุชินเซ หรือฟุจิวะระ โนะ มิชิโนะริ ผู้ซึ่งได้ทำการติดต่อให้มินะโมะโตะ โนะ โยะชิโตะโมะ และ ไทระ โนะ คิโยะโมะริ มาเป็นผู้นำทัพฝ่ายของพระองค์ ผลคือฝ่ายของพระองค์เป็นฝ่ายชนะ อดีตจักรพรรดิซุโตะกุและพระโอรสทรงถูกเนรเทศ

หลังจากสงครามโฮเง็ง การปกครองของราชสำนักเฮอังก็ตกอยู่ภายใต้อำนาจของพระภิกษุชินเซ จักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะทรงสละราชบัลลังก์ให้พระโอรสเจ้าชายโมะริฮิโตะ ขึ้นครองราชย์เป็นจักรพรรดินิโจใน ค.ศ. 1158 และกุมอำนาจอยู่เบื้องหลังในฐานะอดีตพระจักรพรรดิตามระบบอินเซ แต่ทว่าจักรพรรดินิโจทรงไม่เต็มพระทัยที่จะให้บิดาของพระองค์ขึ้นมามีอำนาจเหนือพระองค์ จึงเกิดการแก่งแย่งอำนาจระหว่างอดีตจักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะกับพระโอรส

จนกระทั่ง ค.ศ. 1160 ชูนะงงฟุจิวะระ โนะ โนะบุโยะริ ร่วมมือกับมินะโมะโตะ โนะ โยะชิโตะโมะ ก่อการกบฏเพื่อล้มอำนาจพระภิกษุชินเซ ในเหตุการณ์ที่เรียกว่า สงครามเฮจิ (平治の乱) โยะชิโตะโมะยกทัพเข้ายึดพระราชวังกุมองค์จักรพรรดินิโจไว้ และยกทัพเข้าโจมตีตำหนักซันโจ (三条殿) อันเป็นที่ประทับของอดีตจักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ เข้าสังหารข้าราชบริพารของอดีตจักรพรรดิไปมากรวมถึงพระภิกษุชินเซด้วย แล้วจึงกุมองค์อดีตจักรพรรดิไว้ แต่ไทระ โนะ คิโยะโมะริ ได้ช่วยเหลือจักรพรรดิทั้งสองพระองค์ให้ทรงหลบหนีออกมาได้ และยกทัพเข้าต่อสู้กับฝ่ายตระกูลมินะโมะโตะจนได้รับชัยชนะ

ความขัดแย้งกับไทระ โนะ คิโยะโมะริ

เมื่อ ค.ศ. 1161 อดีตจักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะ ทรงรับไทระ โนะ ชิเงะโกะ (平滋子) น้องสะใภ้ของไทระ โนะ คิโยะโมะริ เข้ามาเป็นสนมองค์ใหม่ แล้วประสูติพระโอรสคือองค์ชายโนะริฮิโตะ (憲仁親王) ในขณะที่จักรพรรดินิโจทรงยังไม่มีพระโอรส จักรพรรดินิโจจึงทรงเกรงว่าอดีตจักรพรรดิจะให้องค์ชายโนะริฮิโตะเป็นผู้สืบทอดต่อจากพระองค์ ใน ค.ศ. 1164 จักรพรรดินิโจมีพระโอรสในที่สุด จึงทรงรีบสละราชบัลลังก์ให้แก่พระโอรสขึ้นครองราชย์เป็นจักรพรรดิโระกุโจ อดีตจักรพรรดินิโจสวรรคตในปีต่อมา ค.ศ. 1165 ด้วยความช่วยเหลือของคิโยะโมะริ อดีตจักรพรรดิโกะ-ชิระกะวะทรงให้จักรพรรดิโระกุโจสละราชสมบัติใน ค.ศ. 1168 แล้วมอบให้แก่องค์ชายโนะริฮิโตะ ขึ้นครองราชย์เป็นจักรพรรดิทะกะกุระ

แผนผังจักรพรรดิญี่ปุ่น

(77) โกะ-ชิระกะวะ

(78) นิโจ

โมะชิฮิโตะ

(80) ทะกะกุระ

เจ้าหญิงซุเกะโกะ

เจ้าหญิงชิกิชิ

เจ้าหญิงคินชิ

(79) โระกุโจ

(81) อันโตะกุ

เจ้าชายโมะริซะดะ (โกะ-ทะกะกุระ-อิง)

(82) โกะ-โทะบะ

(86)โกะ-โฮะริกะวะ

(83) สึชิมิกะโดะ

(84) จุนโตะกุ

(87) ชิโจ

(88) โกะซางะ

(85) ชูเกียว

ทะดะนะริ

อ้างอิง

1. Titsingh, Isaac. (1834). Annales des empereurs du Japon, pp. 188–190; Brown, Delmer et al. (1979). Gukanshō, pp. 326–327; Varley, H. Paul. (1980). Jinnō Shōtōki. pp.205–208.
2. Titsingh, p. 190.

ก่อนหน้า		จักรพรรดิโกะ-ชิรากาวะ		ถัดไป
จักรพรรดิโคะโนะเอะ		จักรพรรดิแห่งญี่ปุ่น (ค.ศ. 1155 - 1158)		จักรพรรดินิโจ