รัก (ไม้พุ่ม)

สำหรับความหมายอื่น ดูที่ รัก (แก้ความกำกวม)

รัก
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Asterids
อันดับ:	Gentianales
วงศ์:	Apocynaceae
วงศ์ย่อย:	Asclepiadoideae
สกุล:	Calotropis
สปีชีส์:	C.  gigantea
ชื่อทวินาม
Calotropis gigantea (L.) W.T.Aiton
ชื่อพ้อง
Asclepias gigantea L.

รัก (ชื่อวิทยาศาสตร์: Calotropis gigantea (Linn.) R.Br.ex Ait.) เป็นไม้พุ่มขนาดเล็กในวงศ์ Apocynaceae วงศ์ย่อย Asclepiadoideae ลำต้นสูง 1.5–3 เมตร ดอกมีสีขาวหรือม่วง มีรยางค์เป็นคล้ายมงกุฎ

รักเป็นพืชพื้นเมืองของอินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ไทย ศรีลังกา อินเดีย และจีน ดอกของพืชชนิดนี้เรียกว่า ดอกรัก

ศัพทมูลวิทยา

รัก เชื่อว่ามาจากภาษาที่ใช้กันในอินเดียที่ใช้เรียกพืชชนิดนี้ว่า "อรัก" และกร่อนมาเป็นคำว่า "รัก" ในภาษาไทย

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ต้นสูง 1.5–3 เมตร ทุกส่วนมียางขาวเหมือนน้ำนม ตามกิ่งมีขน ใบเป็นใบเดี่ยวออกตรงกันข้าม รูปรีแกมขอบขนาน ปลายแหลมโคนเว้า กว้าง 6–8 เซนติเมตร ยาว 10–14 เซนติเมตร เนื้อใบหนา ใต้ใบมีขนนุ่ม ก้านสั้น ดอกสีขาวหรือสีม่วง ออกเป็นช่อตามซอกใบหรือปลายกิ่ง กลีบเลี้ยง 5 กลีบ โคนเชื่อมติดกัน เมื่อบานเส้นผ่าศูนย์กลาง 2–3 เซนติเมตร มีรยางค์เป็นคล้ายมงกุฎ 5 สัน มีเกสรตัวผู้ 5 อัน ส่วนนี้เองที่นำมาใช้ร้อยมาลัย ผลเป็นฝักคู่ รูปรีปลายแหลมกว้าง 3–4 เซนติเมตร ยาว 6–8 เซนติเมตร เมื่อแก่แตกและปล่อยเมล็ดแบนสีน้ำตาลจำนวนมาก ที่มีขนสีขาวเป็นพู่กระจุกอยู่ที่ตรงกลางปลายด้านหนึ่ง ให้ปลิวไปตามลม

การขยายพันธุ์

ปกติแล้วรักมักขึ้นอยู่ตามที่รกร้าง ไม่ค่อยมีการเพาะปลูกกัน แต่สำหรับอุตสาหกรรมในครัวเรือนอาจจะต้องปลูกไว้ใช้ รักขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด หรือการปักชำ ระยะเวลาเติบโตจนออกดอกประมาณ 8 เดือน ใส่ปุ๋ย 16-16-16 เดือนละครั้ง

สรรพคุณ

• ดอก รักษาอาการไอ หอบหืด และหวัด ช่วยให้เจริญอาหาร
• เปลือกและราก ใช้รักษาโรคบิด ขับเหงื่อ ขับเสมหะ ขับน้ำเหลืองเสีย และทำให้อาเจียน
• ยาง ถ้าถูกผิวหนังจะทำให้เกิดอาการระคายเคือง แต่ก็มีฤทธิ์เป็นยาถ่าย สามารถบรรเทาอาการปวดฟัน ปวดหู ขับพยาธิ รักษากลากเกลื้อน และใช้เป็นยาขับเลือด

ประเพณีและความเชื่อ

 

ดอกรักที่ร้อยเป็นมาลัย

ตามประเพณีในประเทศไทยนิยมนำดอกรักมาร้อยเป็นมาลัยร่วมกับดอกมะลิ ดาวเรือง จำปา หรือกุหลาบ ใช้ในงานมงคลที่เกี่ยวเนื่องกับความรัก เพราะดอกรักสื่อความหมายถึงความรัก เช่น งานหมั้น และงานแต่งงาน โดยใช้ในขันหมากหมั้น ขันหมากแต่ง จัดพานรองรับน้ำสังข์ ร้อยเป็นมาลัยบ่าวสาว และโปรยบนที่นอนในพิธีปูที่นอน เป็นต้น ส่วนชาวฮาวายถือว่ามาลัยดอกรักที่ทำเป็นสร้อยคอ (lei) คือสัญลักษณ์ของความเป็นกษัตริย์ แต่ในอินเดีย ซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดดั้งเดิมถือว่าเป็นวัชพืชไม่มีประโยชน์

อ้างอิง

1. หน้า ๑๑๒-๑๑๓. รัก...ไม่รัก โดย "สถาปนิกต่างดาว". อนุสาร อ.ส.ท.ปีที่ ๕๖ ฉบับที่ ๗: กุมภาพันธ์ ๒๕๕๙

• http://cholja.tripod.com/html/herb_gig.html 2009-04-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• http://www.samutprakan.net/5800/WebarcheepNew/archeep8.html
• http://202.143.137.109/0538/amazing%20village44.htm^{[ลิงก์เสีย]}
• http://kanchanapisek.or.th/kp6/BOOK23/chapter7/t23-7-l5.htm
• http://www.kroobannok.com/blog/10702
• http://www.kroobannok.com/10702

แหล่งข้อมูลอื่น