นันโทปนันทะ

พญานันโทปนันทนาคราช เป็นพญานาคตนหนึ่งซึ่งอาศัยอยู่บนสวรรค์ชั้นจาตุมหาราชิกา มีพลพรรคมากเป็นหนึ่งในสัตว์ในตำนานอ้างอิงของพระพุทธศาสนาตนหนึ่งซึ่งมีมิจฉาทิฏฐิ แต่ภายหลังถูกพระโมคคัลลานะปราบ จึงละมิจฉาทิฏฐิ และนับถือพระพุทธเจ้าเป็นสรณะ

พระมหาโมคคัลลานะปราบพญานาค

พญานันโทปนันทนาคราช เป็นพญานาคมีทิฏฐิมานะ มีฤทธิ์มาก ครั้งหนึ่งพระผู้มีพระภาคพร้อมพระสาวกเหาะไปในอากาศด้วยกำลังอภิญญาผ่านเศียรของพญานันโทปนันทนาคราช ด้วยความโกรธพญานาคนี้จึงแสดงฤทธิ์ พระพุทธองค์จึงมีพุทธบัญชาให้พระมหาโมคคัลลานะไปปราบ พระมหาโมคคัลลานะจึงแปลงเป็นพญานาคราช อันมีอัตภาพใหญ่โตกว่าพญานันโทปนันทนาคราชถึงสองเท่า ทั้งสองได้แสดงฤทธิ์สู้กัน แต่พญานันโทปนันทนาคราชสู้ไม่ได้ในที่สุดจึงยอมแพ้ พญานันโทปนันทนาคราชทราบว่าพญานาคแปลงนี้ คือพระอรหันต์สาวกของพระบรมศาสดา จึงมีอานุภาพมากเกินที่ตนจะต้านทานได้

พญานันโทปนันทะเข้าสู่พระพุทธศาสนา

เมื่อพญานันโทปนันทนาคราชสำนึกผิด พระเถระจึงคลายฤทธิ์เนรมิตกลายเป็นพระมหาโมคคัลลานะดังเดิม พญานันโทปนันทนาคราชได้แปลงกายเป็นมาณพหนุ่มยืนถวายอัญชลีด้วยความเคารพ พระโมคคัลคานะจึงนำพญานาคผู้คลายทิฐิไปเข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า

ในครั้งนั้นพระพุทธองค์ได้แสดงเทศนาธรรมโปรด ครั้งนั้น พญานันโทปนันทนาคราชได้นับถือพระรัตนตรัยและตั้งอยู่ในธรรม งดการกระทำปาณาติบาต ล่วงซึ่งชีวิตของสัตว์อื่น