พระยาวุฒาธิคุณ (เคน ณ หนองคาย)
พระยาวุฒาธิคุณ (เคน) เจ้าเมืองหนองคายคนที่ ๓ มีบรรดาศักดิ์เป็นพระปทุมเทวาภิบาล ต่อมาเลื่อนเป็นจางวางเมือง กรมการผู้ใหญ่ที่ปรึกษาราชการเมืองหนองคาย
พระยาวุฒาธิคุณ (เคน ณ หนองคาย) | |
---|---|
ภาพถ่ายพระยาวุฒาธิคุณ (เคน ณ หนองคาย) เมื่อครั้งเป็นพระยาปทุมเทวาภิบาล เจ้าเมืองหนองคาย ภาพถ่ายโดย Jean Marie August Pavie นักสำรวจชาวฝรั่งเศส | |
เสียชีวิต | 20 มีนาคม พ.ศ. 2441 |
คู่สมรส | อัญญาคุณหญิงบุปผา หม่อมบุคศรี หม่อมเกิดมี หม่อมตื้อ หม่อมตุ หม่อมผิว หม่อมบัวภา |
บุตร | พระยาปทุมเทวาภิบาล (เสือ) พระยาวุฒาธิคุณวิบุลยศักดิ์ (แพ) พระราชบุตร (สุพรหม) พระบริบาลภูมิเขตร (หนูเถื่อน) พระวิชิตภูมิกิจ (โพธิ์) ท้าวจันทกุมาร อัญญานางกุประดิษฐ์บดี (เปรี้ยง) อัญญานางราชามาตย์ (หนูพัน) |
บิดามารดา | พระปทุมเทวาภิบาล (บุญมา) |
บทความนี้ต้องการการจัดหน้า จัดหมวดหมู่ ใส่ลิงก์ภายใน หรือเก็บกวาดเนื้อหา ให้มีคุณภาพดีขึ้น คุณสามารถปรับปรุงแก้ไขบทความนี้ได้ และนำป้ายออก พิจารณาใช้ป้ายข้อความอื่นเพื่อชี้ชัดข้อบกพร่อง |
ประวัติ
พระยาวุฒาธิคุณวิบุลยศักดิ์ อัครสุรินทรมหินทรภักดี เจ้าเมืองหนองคายคนที่ ๓ มีนามเดิมว่า ท้าวเคน เป็นบุตรของพระปทุมเทวาภิบาล (บุญมา) เจ้าเมืองหนองคายคนแรก เป็นพระปนัดดาในพระประทุมวรราชสุริยวงศ์ (เจ้าคำผง) เจ้าเมืองอุบลราชธานีศรีวนาลัยประเทศราช สืบเชื้อสายราชวงศ์เชียงรุ่ง จากเจ้าพระตาเมืองหนองบัวลุ่มภู เดิมท้าวเคน รับราชการกับบิดาที่บ้านสิงห์โคกหรือเมืองยโสธร ต่อมาเมื่อพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ โปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตรให้ท้าวสุวอธรรมา (บุญมา) กรมการเมืองยโยธร เป็นพระปทุมเทวาภิบาล เจ้าเมืองหนองคาย และท้าวเคน ผู้บุตรพระปทุมเทวาภิบาล (บุญมา) ได้ไปช่วยราชการบิดาที่เมืองหนองคาย ต่อมาในสมัยพระปทุมเทวาภิบาล (ราชบุตร) ท้าวเคนได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็น พระอุปฮาด (เคน) อุปฮาดเมืองหนองคาย
ในปี พ.ศ. ๒๔๐๐ พระปทุมเทวาภิบาล (ราชบุตร) เจ้าเมืองหนองคายคนที่ ๒ ถึงแก่อนิจกรรม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระอุปฮาด (เคน) ดำรงตำแหน่งเป็น พระปทุมเทวาภิบาล (เคน) เจ้าเมืองหนองคายคนที่ ๓ พระราชทานเครื่องยศสำหรับเจ้าเมืองประเทศราช ประกอบด้วย พานหมากเงินกลมถมตะทองปากจำหลักกลีบบัว ๑ เครื่องในทองคำ คือ จอกหมาก ๒ ผะอบ ๒ ตลับขี้ผึ้ง ๑ ซองพลู ๑ ซองบุหรี่ ๑ มีดหนีบหมาก ๑ คนโททองคำ ๑ กระโถนเงินถม ๑ ประคำทองสาย ๑ กระบี่บั้งทอง ๕ บั้ง ๑ สัปทนปัสตู ๑ เสื้อทรงประภาศหมวกตุ้มปี่กำมะหยี่สำรับ ๑ ปืนชนวนทองแดงต้นเลี่ยมเงิน ๑ เสื้อเข้มขาบริ้วดี ๑ เสื้อแพรจินเจา ๑ แพรสีติดขลิบ ๑ ส่านไทยปักทอง ๑ ผ้าปูมเขมร ๑ ผ้าลายเกี้ยว ๑ แพรขาวหงอนไก่ลาย ๑ แพรขาวโล่ ๑
เลื่อนบรรดาศักดิ์
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ พระราชทานสัญญาบัตร เลื่อนบรรดาศักดาศักดิ์ พระประทุมเทวาภิบาล (เคน) เจ้าเมืองหนองคาย เป็น พระยาประทุมเทวาภิบาล ผู้สำเร็จราชการเมืองหนองคาย ในวันอังคาร แรม ๑๓ ค่ำ เดือน ๗ ปีมะเส็ง จุลศักราช ๑๒๓๑ ตรงกับปีพุทธศักราช ๒๔๑๒ ความว่า
"...ให้พระประทุมเทวาธิบาล เป็นพระยาประทุมเทวาภิบาล ผู้สำเร็จราชการเมืองหนองคาย ตั้งแต่ ณ วัน ๒ ฯ๑๓ ๗ ค่ำ ปีมเส็งเอกศก ศักราช ๑๒๓๑ เป็นวันที่ ๒๑๐ ในรัชกาลปัตยุกบันนี้"
(สำเนาการแต่งตั้งสัญญาบัตร เล่มที่ ๑ การแต่งตั้งขุนนางหัวเมือง ในสมัยรัชกาลที่ ๕)
ผลงาน
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
- พ.ศ. 2435 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎสยาม ชั้นที่ 2 จุลสุราภรณ์ (ทวีติยาภรณ์มงกุฏไทย)
- พ.ศ. 2418 - เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 4 ภูษนาภรณ์ (จตุรถาภรณ์ช้างเผือก)
พระยาวุฒาธิคุณเป็นเจ้าเมืองในหัวเมืองลาวพวนเพียงไม่กี่ท่านที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เพราะท่านได้อุตสาหะในราชการเป็นอันมาก ดังปรากฏในพระหัตถเลขาของ พระเจ้าน้องยาเธอฯ กรมหมื่นประจักษ์ศิลปาคม ข้าหลวงมณฑลลาวกาว ซึ่งนำขึ้นกราบบังคมทูล พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ความว่า
"เมืองหนองคาย วันที่ ๒๐ เมษายน รัตนโกสินทรศก ๑๑๑
ข้าพระพุทธเจ้า ขอพระราชทานกราบบังคมทูลพระกรุณาทราบฝ่าละอองธุลีพระบาท ...พระยาวุฒาธิคุณ จางวางเมืองหนองคาย ได้รับราชการรบทัพเมื่อคราวพระยามหาอำมาตย์ (ชื่น) ขึ้นไปเป็นแม่ทัพได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ภูสนาภรณ์เป็นความชอบ มาภายหลังเมื่อพระยาราชวรานุกูล (เอก บุญยรัตนพันธุ์) ยกกองทัพขึ้นไป ๒ ครั้ง ได้ส่งเสบียงอาหารเรียบร้อยตลอด เมื่อข้าพระพุทธเจ้าขึ้นไปรับราชการฉลองพระเดชพระคุณเมื่อปีกุนนพศก ก็ได้ส่งเสบียงอาหารเป็นกำลังแก่ราชการมาก
ประการหนึ่งบรรดาผู้ที่ว่าราชการในเมืองตะวันออกที่ได้พบ ๆ มาไม่เห็นผู้ใดเป็นหลักฐานมั่นคงยั่งยืนเหมือนสักคนหนึ่งไม่มี ประการหนึ่ง สิ่งไรที่เป็นราชการแล้ว ตั้งหน้าทำโดยความอุตส่าห์ภักดีต่อราชการมิได้เห็นแก่ประโยชน์ตน รู้ว่าการสิ่งไรจะเป็นประโยชน์แก่ราชการแล้วก็พูดจาแนะนำสิ่งนั้นขึ้น ไม่เหมือนกับผู้ว่าราชการเมืองอื่น ผู้ว่าราชการเมืองอื่น ๆ มักจะคิดเสียว่าถ้าจะแนะนำการสิ่งไรขึ้นก็จะต้องใช้ให้ตัวไปทำ เหมือนหนึ่งผู้ที่มาบอกกับนายว่าหญ้าม้าที่ตรงนั้นงามแล้วนายก็ใช้ให้ผู้นั้นไปตัดหญ้าม้าให้ พระยาวุฒานี้หาเป็นเช่นนั้นไม่ ถ้ารู้ว่าสิ่งไรว่าเป็นประโยชน์แก่ราชการแล้ว ก็พูดจาแนะนำตามความเห็น อนึ่งในเร็ว ๆ นี้ ข้าพระพุทธเจ้าได้ไปตรวจดูถนนที่ได้ทำไว้แต่ก่อนเห็นแคบไป ก็พูดกับกรมการและผู้อื่น ๆ บ้าง ว่าจะคิดทำถนนให้กว้างแต่ยังติดอยู่ด้วยบ้านราษฎรและกรมการที่กีดขวางอยู่มาก จึงให้ลงมือทำแผนที่ ถ้าควรจะผ่อนผันซื้อให้น้อยที่สุดเพียงไรก็จะได้คิดให้ทำลง มาภายหลังพระยาวุฒาฯ ทราบว่า ข้าพระพุทธเจ้าคิดจะทำถนนก็ให้รื้อบ้านตัวเองเข้าไปก่อน ไม่ทันที่จะได้บอกกล่าวว่ากระไร ได้ทราบข่าวจากผู้มาบอกเล่าว่า พระยาวุฒาว่าถ้าจะไม่รื้อของตัวเองเสียก่อน ภายหลังเวลาจะทำจะว่ากล่าวผู้อื่นไม่ได้ เป็นตัวอย่างดังนี้ ราชการอื่น ๆ ที่แกลงเนื้อเห็นว่าเป็นคุณประโยชน์แก่ราชการแล้ว เป็นทำไปโดยแข็งแรงไปอย่างนี้ทุกอย่าง อนึ่ง การสิ่งไรที่ไม่เห็นด้วยที่สงสัย ก็มีความกล้าหาญเข้ามาโต้ทานไต่ถาม ไม่เหมือนกับคนอื่น ๆ เป็นคนดีมาก สมควรที่จะได้รับพระราชทานเลื่อนยศความชอบอยู่แล้ว จะโปรดเกล้าฯ พระราชทานความชอบชั้นใด ก็สุดแล้วแต่จะทรงกรุณาโปรดเกล้า ฯ ...
ขอเดชะ ข้าพระพุทธเจ้า ประจักษ์ศิลปาคม"
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชหัตถเลขา โปรดเกล้าฯ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฏสยามแด่พระยาวุฒาธิคุณ ความว่า
"เกาะสีชัง วันที่ ๒๑ พฤษภาคม รัตนโกสินทรศก ๑๑๑
ถึงกรมหมื่นประจักษ์ศิลปาคม ด้วยเธอจดหมายลงวันที่ ๒๐ เมษายน ๑๑๑ มาขอตั้งตำแหน่งและขอตรามานั้นได้ทราบแล้ว ...และส่งตรามงกุฏสยามชั้นที่ ๒ ขึ้นไปให้พระยาวุฒาธิคุณ เหรียญบุษปะมาลาให้หลวงณรงค์โยธาแล้ว.
(พระปรมาภิไธย) สยามินทร์ "
ถึงแก่อนิจกรรม
พระยาวุฒาธิคุณ (เคน) ถึงแก่อนิจกรรม เมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม ๒๔๔๑ เป็นเจ้าเมืองและจางวางเมืองหนองคาย รวมระยะเวลา ๔๑ ปี
อ้างอิง
- สำเนาการแต่งตั้งสัญญาบัตร เล่ม ๑ การแต่งตั้งขุนนางหัวเมือง ในสมัยรัชกาลที่ ๕http://www.car.chula.ac.th/rarebook/book2/clra60_0155/mobile/index.html#p=25
ก่อนหน้า | พระยาวุฒาธิคุณ (เคน ณ หนองคาย) | ถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
พระปทุมเทวาภิบาล (ราชบุตร) | เจ้าเมืองหนองคาย (พ.ศ. 2400 - พ.ศ. 2441) | พระยาปทุมเทวาภิบาล (เสือ ณ หนองคาย) |