fbpx
วิกิพีเดีย

พระยาห์เวห์

พระยาห์เวห์ (อังกฤษ: Yahweh) พระเยโฮวาห์ (อังกฤษ: Jehovah) พระยะโฮวา (ศัพท์พยานพระยะโฮวา) (อังกฤษ: Yahova) ยฮวฮ (ศัพท์ศาสนายูดาห์) (ฮีบรู: יהוה‎; อังกฤษ: YHWH) เป็นพระนามของพระเป็นเจ้าที่ปรากฏในคัมภีร์ไบเบิลภาคพันธสัญญาเดิม (ทานัค) ในคัมภีร์ไบเบิลฉบับภาษาไทยเล่มเก่านั้นปรากฏพระนามนี้อยู่หลายครั้ง ในคัมภีร์ดั้งเดิมเขียนด้วยอักษร 4 ตัว แต่เนื่องจากอักษร 4 ตัว (ยฮวฮ|YHWH) นั้นผู้เขียนไม่ได้ใส่สระไว้ ทำให้การออกเสียงที่ถูกต้องถูกถ่ายทอดต่อกันมาโดยการพูด

เหรียญเงินราวสี่ศตวรรษก่อนคริสตกาลที่พบในอิสราเอล เชื่อว่าบุคคลที่ประทับอยู่บนสุริยบัลลังก์มีปีกนั้นคือพระยาห์เวห์

คัมภีร์ดั้งเดิมหรือต้นฉบับปรากฏพระนามนี้ประมาณ 7 พันครั้ง ในฉบับภาษาไทยเล่มเก่า ๆ ยังปรากฏพระนามนี้อยู่ การแปลในยุคต่อ ๆ มาได้เปลี่ยนพระนามมา 3 ครั้ง ปัจจุบันสะกดพระนามนี้ว่า ยาห์เวห์ ซึ่งตรงกับภาษาอังกฤษว่า Yahweh

การทับศัพท์ เยโฮวาห์ มีต้นกำเนิดมาจากการที่นักวิชาการชาวยุโรปถอดอักษรฮีบรู יהוה เป็นอักษรโรมัน 4 ตัวได้เป็น YHWH แล้วผสมสระจึงได้การออกเสียงเป็น "เยโฮวาห์" ซึ่งตรงกับภาษาอังกฤษว่า Jehovah การทับศัพท์นี้แพร่หลายไปในภาษาต่าง ๆ รวมทั้งพระคัมภีร์ไบเบิลภาษาไทยฉบับเก่า ๆ เช่น ฉบับ 1971 ยังปรากฏพระนาม "เยโฮวาห์" นี้อยู่ นอกจากนี้ยังมีการทับศัพท์ว่า "ยะโฮวา" ซึ่งตรงกับภาษาอังกฤษว่า Yahovah ในคัมภีร์ไบเบิล ฉบับ 1940 อีกด้วย แต่ในปัจจุบันนักวิชาการนิยมทับศัพท์ใหม่ว่า ยาห์เวห์ ตามหลักฐานที่ค้นพบและเป็นที่ยอมรับมากที่สุด

ยฮวฮ คือพระนามของพระเป็นเจ้าสูงสุด ซึ่งปรากฏในพระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับ 1940 หรือ "เยโฮวาห์" ซึ่งปรากฏในพระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับ 1971 หรือ "ยาห์เวห์" ซึ่งปรากฏในพระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับ 2011 แต่เพื่อให้เกิดความเป็นสากลในทุกนิกาย ทั้งใน โรมันคาทอลิก โปรเตสแตนต์ อีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์ เมื่อออกพระนามพระเป็นเจ้าจะออกเสียงว่า "พระเจ้า" และ "ยฮวฮ" ในคัมภีร์ฮีบรู (ทานัค) ทุกฉบับ

ในภาษาฮีบรู ยาห์เวห์ แปลว่า เราเป็นผู้ซึ่งเราเป็น หรือแปลได้อีกว่า เราอยู่(ด้วย) ซึ่งก็คือ พระองค์ทรงฤทธิ์ที่จะเป็นอะไรก็ได้ตามพระประสงค์ของพระองค์

พระราชกิจ

พระราชกิจแห่งการทรงสร้างของพระเจ้า มีลักษณะเด่นดังนี้

  • พระเจ้าทรงสร้างทุกสิ่งใน "ฟ้าสวรรค์และโลก"
  • พระคัมภีร์อธิบายสิ่งที่พระเจ้าสร้างว่าเป็นสิ่งที่ไม่มีรูปทรง ว่างเปล่า และมีความมืดปกคลุมอยู่
  • วิธีการที่พระเจ้าทรงใช้ในการทรงสร้างคือฤทธิ์อำนาจแห่งการดำรัสของพระองค์ ครั้งแล้วครั้งเล่าที่พระคัมภีร์บันทึกว่า "และพระเจ้าตรัสว่า..."
  • ทุกพระบุคคลในตรีเอกภาพไม่ใช่เพียงพระเจ้าพระบิดาองค์เดียวเท่านั้นต่างก็มีบทบาทในการทรงสร้าง
    • พระบุตรของพระองค์เองทรงเป็นพระวาทะอันทรงอานุภาพผู้ซึ่งพระเจ้าทรงสร้างทุกสิ่งโดยทางพระองค์ พระคริสต์ได้รับการเปิดเผยว่าทรงเป็นพระวาทะนิรันดร์ของพระเจ้า
    • พระวิญญาณบริสุทธิ์ทรงมีบทบาทอย่างจริงจังในพระราชกิจแห่งการทรงสร้าง โดยทรงรักษาและตระเตรียมไว้เพื่อพระราชกิจแห่งการทรงสร้างอื่น ๆ ของพระเจ้าต่อไป

ตามบันทึกคัมภีร์ไบเบิล ในหนังสือปฐมกาล กล่าวว่า ในปฐมกาล พระเจ้าทรงเนรมิตสร้างฟ้าและแผ่นดิน

วันที่ การทรงสร้าง คำอธิบาย
1 ความ​สว่าง ทำให้เกิดระเบียบในการทรงสร้าง
2 แผ่นฟ้า
3 แผ่นดิน
4 ดวงสว่าง
5 ปลาและนก ประทานชีวิตให้สิ่งที่ทรงสร้าง
6 สัตว์บกและมนุษย์
7 หยุดพัก วันศักดิ์สิทธิ์บริสุทธิ์ เป็นวันที่พระผู้เป็นเจ้าทรงอวยพระพรให้แก่ธรรมิกชน

พระ‍เจ้า​ทรง​ปลูก​สวน​แห่ง​หนึ่ง​ไว้​ที่​สวนเอเดน ทาง​ทิศ​ตะวัน‍ออก และ​ให้​มนุษย์​ที่​พระ‍องค์​ทรง​ปั้น​มา​นั้น​อยู่​ที่‍นั่น (พระองค์ได้ทรงสร้างสวนเอเดน ให้เป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์คู่แรก คือ อาดัมและเอวา)

พระลักษณะ

พระคัมภีร์ไม่ได้พยายามพิสูจน์ว่าพระเจ้าทรงมีอยู่จริง แต่พระคัมภีร์ถือว่าพระเจ้าทรงดำรงอยู่จริงและบรรยายพระลักษณะหลายอย่างของพระองค์ พระลักษณะบางประการก็เป็นเอกลักษณ์เฉพาะของพระองค์ผู้ทรงเป็นพระเจ้า บางอย่างก็เห็นได้ในมนุษย์อันเป็นผลจากการถูกสร้างขึ้นตามพระฉายของพระเจ้า

พระลักษณะเฉพาะของพระเจ้า พระลักษณะทางศีลธรรมของพระเจ้า
พระเจ้าสถิตทุกหนทุกแห่ง พระเจ้าทรงดี
พระเจ้าทรงสัพพัญญูญาณ พระเจ้าทรงเป็นความรัก
พระเจ้าทรงฤทธิ์อำนาจทั้งสิ้น พระเจ้าทรงพระเมตตาและทรงพระคุณ
พระเจ้าทรงอยู่เหนือสรรพสิ่ง พระเจ้าทรงเมตตาสงสาร
พระเจ้าทรงเป็นนิรันดร์ พระเจ้าทรงอดกลั้นและกริ้วช้า
พระเจ้าทรงไม่เปลี่ยนแปลง พระเจ้าทรงเป็นความจริง
พระเจ้าทรงสมบูรณ์แบบและบริสุทธิ์ พระเจ้าทรงซื่อสัตย์
พระเจ้าทรงเป็นตรีเอกภาพ พระเจ้าทรงเที่ยงธรรม

การออกพระนามในคัมภีร์ไบเบิลภาษาไทย

พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับ 1883

พระเจ้าตรัสกับโมเสสด้วยว่า "จงบอกชนอิสราเอลว่า ยฮวฮ พระเจ้าของบรรพบุรุษของท่าน พระเจ้าของอับราฮัม พระเจ้าของอิสอัค และพระเจ้าของยาโคบ ได้ส่งข้าพเจ้ามาหาพวกท่าน นี่เป็นนามของเราชั่วนิรันดร์ เป็นนามที่พวกเจ้าจะเรียกเราตลอดทุกชั่วอายุ

พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับ 1940

พระเจ้าตรัสกับโมเสสด้วยว่า "จงบอกชนอิสราเอลว่า พระยะโฮวา พระเจ้าของบรรพบุรุษของท่าน พระเจ้าของอับราฮัม พระเจ้าของอิสอัค และพระเจ้าของยาโคบ ได้ส่งข้าพเจ้ามาหาพวกท่าน นี่เป็นนามของเราชั่วนิรันดร์ เป็นนามที่พวกเจ้าจะเรียกเราตลอดทุกชั่วอายุ

พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับ 1971

พระเจ้าจึงตรัสกับโมเสสว่า "เจ้าจงกล่าวแก่ประชากรอิสราเอลว่าดังนี้ พระเยโฮวาห์ พระเจ้าแห่งบรรพบุรุษของท่าน คือพระเจ้าของอับราฮัม พระเจ้าของอิสอัค และพระเจ้าของยาโคป ทรงใช้ใหข้าพเจ้ามาหาท่าน นี่แหละเป็นนามของเราตลอดไปเป็นนิตย์ นี่แหละเป็นอนุสรณ์ของเราตลอดทุกชั่วชาติพันธุ์

พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011

พระเจ้าจึงตรัสกับโมเสสอีกว่า "เจ้าจงกล่าวแก่ชนชาติอิสราเอลดังนี้ว่า พระยาห์เวห์ พระเจ้าแห่งบรรพบุรุษของพวกท่าน คือพระเจ้าของอับราฮัม พระเจ้าของอิสอัค และพระเจ้าของยาโคป ทรงใช้ใหข้าพเจ้ามาหาพวกท่าน นี่เป็นนามของเราตลอดไปเป็นนิตย์ เป็นอนุสรณ์ของเราตลอดทุกชั่วชาติพันธุ์

พระยาห์เวห์ในกลุ่มศาสนาอับราฮัม

ศาสนาอับราฮัม ประกอบด้วย 3 ศาสนา ได้แก่ ศาสนายูดาห์ ศาสนาคริสต์ และ ศาสนาอิสลาม

คัมภีร์ฮีบรูของศาสนายูดาห์ เรียกพระยาห์เวห์ว่า "เอโลฮิม (Elohim)" แปลว่า พระเจ้า (GOD) หรือ "อโดนาย (Adonai)" แปลว่า เจ้านายผู้ยิ่งใหญ่ของข้าพเจ้า (LORD)

คัมภีร์ไบเบิลของศาสนาคริสต์ เรียกพระยาห์เวห์ว่า "พระยาห์เวห์ (Yahweh)" หรือ "พระเยโฮวาห์ (Jehovah)" หรือ "พระยะโฮวา (Yahova)" หรือ "พระเป็นเจ้า (God)"

คัมภีร์อัลกุรอานของศาสนาอิสลาม เรียกพระยาห์เวห์ว่า "อัลลอฮ์ (Allah)"

อ้างอิง

  1. ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรมศัพท์ศาสนาสากล อังกฤษ-ไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน, ราชบัณฑิตยสถาน, 2552, หน้า 647-8
  2. สมาคมพระคริสตธรรมไทย, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  3. สมาคมพระคริสตธรรมไทย, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  4. Miller, Patrick D (2000). The Religion of Ancient Israel. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0664221454.CS1 maint: ref=harv (link)
  5. Tanak, Complete Jewish Bible Version (CJB), Hebrew Bible
  6. อพยพ 3:14, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  7. ปฐมกาล บทที่ 1 หน้า 26-27, การทรงสร้าง, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับอธิบาย "ชีวิตครบบริบูรณ์" 2008
  8. ปฐมกาล 1:1, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  9. ปฐมกาล บทที่ 1 หน้า 29, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับอธิบาย "ชีวิตครบบริบูรณ์" 2008
  10. ปฐมกาล 1:3, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  11. ปฐมกาล 1:6, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  12. ปฐมกาล 1:9, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  13. ปฐมกาล 1:14-15, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  14. ปฐมกาล 1:20, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  15. ปฐมกาล 1:24, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  16. ปฐมกาล 2:3, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  17. ปฐมกาล 2:8, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  18. สดุดี 139:7-8, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  19. สดุดี บทที่ 139 หน้า 1,104-1,106, พระลักษณะของพระเจ้า, พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับอธิบาย "ชีวิตครบบริบูรณ์" 2008
  20. เอ็กโซโด 3:15 ,พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับ 1883
  21. เอ็กโซโด 3:15 ,พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับ 1940
  22. อพยพ 3:15 ,พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับ 1971
  23. อพยพ 3:15 ,พระคริสตธรรมคัมภีร์ ฉบับมาตรฐาน 2011
  24. คำชี้แจงเรื่องการแปลพระนามพระเจ้า, สมาคมพระคริสตธรรมไทย

พระยาห, เวห, งกฤษ, yahweh, พระเยโฮวาห, งกฤษ, jehovah, พระยะโฮวา, พท, พยานพระยะโฮวา, งกฤษ, yahova, ยฮวฮ, พท, ศาสนาย, ดาห, บร, יהוה, งกฤษ, yhwh, เป, นพระนามของพระเป, นเจ, าท, ปรากฏในค, มภ, ไบเบ, ลภาคพ, นธส, ญญาเด, ทาน, ในค, มภ, ไบเบ, ลฉบ, บภาษาไทยเล, มเก, าน, นป. phrayahewh 1 2 xngkvs Yahweh phraeyohwah xngkvs Jehovah phrayaohwa sphthphyanphrayaohwa xngkvs Yahova yhwh sphthsasnayudah hibru יהוה xngkvs YHWH epnphranamkhxngphraepnecathipraktinkhmphiribebilphakhphnthsyyaedim thankh inkhmphiribebilchbbphasaithyelmekannpraktphranamnixyuhlaykhrng inkhmphirdngedimekhiyndwyxksr 4 tw aetenuxngcakxksr 4 tw yhwh YHWH nnphuekhiynimidissraiw thaihkarxxkesiyngthithuktxngthukthaythxdtxknmaodykarphudehriyyenginrawsistwrrskxnkhristkalthiphbinxisraexl echuxwabukhkhlthiprathbxyubnsuriybllngkmipiknnkhuxphrayahewh khmphirdngedimhruxtnchbbpraktphranamnipraman 7 phnkhrng inchbbphasaithyelmeka yngpraktphranamnixyu karaeplinyukhtx maidepliynphranamma 3 khrng pccubnsakdphranamniwa yahewh sungtrngkbphasaxngkvswa Yahwehkarthbsphth eyohwah mitnkaenidmacakkarthinkwichakarchawyuorpthxdxksrhibru יהוה epnxksrormn 4 twidepn YHWH aelwphsmsracungidkarxxkesiyngepn eyohwah 1 sungtrngkbphasaxngkvswa Jehovah karthbsphthniaephrhlayipinphasatang rwmthngphrakhmphiribebilphasaithychbbeka echn chbb 1971 yngpraktphranam eyohwah nixyu nxkcakniyngmikarthbsphthwa yaohwa sungtrngkbphasaxngkvswa Yahovah inkhmphiribebil chbb 1940 xikdwy aetinpccubnnkwichakarniymthbsphthihmwa yahewh 1 3 tamhlkthanthikhnphbaelaepnthiyxmrbmakthisud 4 yhwh khuxphranamkhxngphraepnecasungsud sungpraktinphrakhristthrrmkhmphir chbb 1940 hrux eyohwah sungpraktinphrakhristthrrmkhmphir chbb 1971 hrux yahewh sungpraktinphrakhristthrrmkhmphir chbb 2011 aetephuxihekidkhwamepnsaklinthuknikay thngin ormnkhathxlik opretsaetnt xisethirnxxrthxdxks emuxxxkphranamphraepnecacaxxkesiyngwa phraeca aela yhwh inkhmphirhibru thankh thukchbb 5 inphasahibru yahewh aeplwa eraepnphusungeraepn hruxaeplidxikwa eraxyu dwy 6 sungkkhux phraxngkhthrngvththithicaepnxairkidtamphraprasngkhkhxngphraxngkh enuxha 1 phrarachkic 2 phralksna 3 karxxkphranaminkhmphiribebilphasaithy 4 phrayahewhinklumsasnaxbrahm 5 xangxingphrarachkic aekikhphrarachkicaehngkarthrngsrangkhxngphraeca milksnaedndngni 7 phraecathrngsrangthuksingin faswrrkhaelaolk phrakhmphirxthibaysingthiphraecasrangwaepnsingthiimmirupthrng wangepla aelamikhwammudpkkhlumxyu withikarthiphraecathrngichinkarthrngsrangkhuxvththixanacaehngkardarskhxngphraxngkh khrngaelwkhrngelathiphrakhmphirbnthukwa aelaphraecatrswa thukphrabukhkhlintriexkphaphimichephiyngphraecaphrabidaxngkhediywethanntangkmibthbathinkarthrngsrang phrabutrkhxngphraxngkhexngthrngepnphrawathaxnthrngxanuphaphphusungphraecathrngsrangthuksingodythangphraxngkh phrakhristidrbkarepidephywathrngepnphrawathanirndrkhxngphraeca phrawiyyanbrisuththithrngmibthbathxyangcringcnginphrarachkicaehngkarthrngsrang odythrngrksaaelatraetriymiwephuxphrarachkicaehngkarthrngsrangxun khxngphraecatxiptambnthukkhmphiribebil inhnngsuxpthmkal klawwa inpthmkal phraecathrngenrmitsrangfaaelaaephndin 8 9 wnthi karthrngsrang khaxthibay1 khwam swang 10 thaihekidraebiybinkarthrngsrang2 aephnfa 11 3 aephndin 12 4 dwngswang 13 5 plaaelank 14 prathanchiwitihsingthithrngsrang6 stwbkaelamnusy 15 7 hyudphk 16 wnskdisiththibrisuththi epnwnthiphraphuepnecathrngxwyphraphrihaekthrrmikchnphra eca thrng pluk swn aehng hnung iw thi swnexedn thang this tawn xxk aela ih mnusy thi phra xngkh thrng pn ma nn xyu thi nn 17 phraxngkhidthrngsrangswnexedn ihepnthixyuxasykhxngmnusykhuaerk khux xadmaelaexwa phralksna aekikhphrakhmphirimidphyayamphisucnwaphraecathrngmixyucring aetphrakhmphirthuxwaphraecathrngdarngxyucringaelabrryayphralksnahlayxyangkhxngphraxngkh phralksnabangprakarkepnexklksnechphaakhxngphraxngkhphuthrngepnphraeca bangxyangkehnidinmnusyxnepnphlcakkarthuksrangkhuntamphrachaykhxngphraeca 18 19 phralksnaechphaakhxngphraeca phralksnathangsilthrrmkhxngphraecaphraecasthitthukhnthukaehng phraecathrngdiphraecathrngsphphyyuyan phraecathrngepnkhwamrkphraecathrngvththixanacthngsin phraecathrngphraemttaaelathrngphrakhunphraecathrngxyuehnuxsrrphsing phraecathrngemttasngsarphraecathrngepnnirndr phraecathrngxdklnaelakriwchaphraecathrngimepliynaeplng phraecathrngepnkhwamcringphraecathrngsmburnaebbaelabrisuththi phraecathrngsuxstyphraecathrngepntriexkphaph phraecathrngethiyngthrrmkarxxkphranaminkhmphiribebilphasaithy aekikhphrakhristthrrmkhmphir chbb 1883phraecatrskbomessdwywa cngbxkchnxisraexlwa yhwh 20 phraecakhxngbrrphburuskhxngthan phraecakhxngxbrahm phraecakhxngxisxkh aelaphraecakhxngyaokhb idsngkhaphecamahaphwkthan niepnnamkhxngerachwnirndr epnnamthiphwkecacaeriykeratlxdthukchwxayu phrakhristthrrmkhmphir chbb 1940phraecatrskbomessdwywa cngbxkchnxisraexlwa phrayaohwa 21 phraecakhxngbrrphburuskhxngthan phraecakhxngxbrahm phraecakhxngxisxkh aelaphraecakhxngyaokhb idsngkhaphecamahaphwkthan niepnnamkhxngerachwnirndr epnnamthiphwkecacaeriykeratlxdthukchwxayu phrakhristthrrmkhmphir chbb 1971phraecacungtrskbomesswa ecacngklawaekprachakrxisraexlwadngni phraeyohwah 22 phraecaaehngbrrphburuskhxngthan khuxphraecakhxngxbrahm phraecakhxngxisxkh aelaphraecakhxngyaokhp thrngichihkhaphecamahathan niaehlaepnnamkhxngeratlxdipepnnity niaehlaepnxnusrnkhxngeratlxdthukchwchatiphnthu phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011phraecacungtrskbomessxikwa ecacngklawaekchnchatixisraexldngniwa phrayahewh 23 phraecaaehngbrrphburuskhxngphwkthan khuxphraecakhxngxbrahm phraecakhxngxisxkh aelaphraecakhxngyaokhp thrngichihkhaphecamahaphwkthan niepnnamkhxngeratlxdipepnnity epnxnusrnkhxngeratlxdthukchwchatiphnthuphrayahewhinklumsasnaxbrahm aekikhsasnaxbrahm prakxbdwy 3 sasna idaek sasnayudah sasnakhrist aela sasnaxislamkhmphirhibrukhxngsasnayudah eriykphrayahewhwa exolhim Elohim aeplwa phraeca GOD hrux xodnay Adonai aeplwa ecanayphuyingihykhxngkhapheca LORD 24 khmphiribebilkhxngsasnakhrist eriykphrayahewhwa phrayahewh Yahweh hrux phraeyohwah Jehovah hrux phrayaohwa Yahova hrux phraepneca God khmphirxlkurxankhxngsasnaxislam eriykphrayahewhwa xllxh Allah xangxing aekikh 1 0 1 1 1 2 rachbnthitysthan phcnanukrmsphthsasnasakl xngkvs ithy chbbrachbnthitysthan rachbnthitysthan 2552 hna 647 8 smakhmphrakhristthrrmithy phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 smakhmphrakhristthrrmithy phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 Miller Patrick D 2000 The Religion of Ancient Israel Westminster John Knox Press ISBN 978 0664221454 CS1 maint ref harv link Tanak Complete Jewish Bible Version CJB Hebrew Bible xphyph 3 14 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 pthmkal bththi 1 hna 26 27 karthrngsrang phrakhristthrrmkhmphir chbbxthibay chiwitkhrbbriburn 2008 pthmkal 1 1 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 pthmkal bththi 1 hna 29 phrakhristthrrmkhmphir chbbxthibay chiwitkhrbbriburn 2008 pthmkal 1 3 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 pthmkal 1 6 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 pthmkal 1 9 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 pthmkal 1 14 15 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 pthmkal 1 20 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 pthmkal 1 24 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 pthmkal 2 3 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 pthmkal 2 8 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 sdudi 139 7 8 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 sdudi bththi 139 hna 1 104 1 106 phralksnakhxngphraeca phrakhristthrrmkhmphir chbbxthibay chiwitkhrbbriburn 2008 exkosod 3 15 phrakhristthrrmkhmphir chbb 1883 exkosod 3 15 phrakhristthrrmkhmphir chbb 1940 xphyph 3 15 phrakhristthrrmkhmphir chbb 1971 xphyph 3 15 phrakhristthrrmkhmphir chbbmatrthan 2011 khachiaecngeruxngkaraeplphranamphraeca smakhmphrakhristthrrmithy bthkhwamekiywkbsasnaniyngepnokhrng khunsamarthchwywikiphiediyidodyephimkhxmul duephimthi sthaniyxy sasna ekhathungcak https th wikipedia org w index php title phrayahewh amp oldid 9257144, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,

บทความ

, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม