พระอภิธรรมปิฎก (บาลี: Abhidhammapiṭaka) เป็นปิฎกฉบับหนึ่งในปิฎกทั้งสามใน "พระไตรปิฎกภาษาบาลี" (Pali Canon) อภิธรรม มาจาก อภิ- อุปสรรค + ธรรม แปลว่า "ธรรมอันยิ่ง" ปิฎกฉบับอภิธรรมนั้นเรียก "พระอภิธรรมปิฎก" ซึ่งว่าด้วยประมวลหลักธรรมและคำอธิบายที่เป็นหลักวิชาล้วน ๆ ไม่มีความเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์และบุคคลเลย
คำสอนของพระพุทธเจ้า เดิมเรียกว่า "ธรรมวินัย" ทั้งหมด ยังมิได้แยกเป็นปิฎกสามปิฎก ดังพระพุทธวจนะว่า "ธรรมและวินัยใดที่เราตถาคตแสดงไว้แล้วบัญญัติไว้แล้ว ธรรมและวินัยนั้นจะเป็นศาสดาของพวกเธอเมื่อเราตถาคตล่วงลับไปแล้ว" ต่อมาในการสังคายนาครั้งที่สามในศาสนาพุทธ พระธรรมวินัยได้รับการแบ่งแยกออกเป็นปิฎกสามปิฎก คือ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก และพระอภิธรรมปิฎก[ต้องการอ้างอิง]
อรรถกาอัตถสาลินี อันเป็นอรรถกาที่อธิบายคัมภีร์สังคณีแห่งพระอภิธรรมปิฎก และอรรถกาธัมมปทัฏฐกา อันเป็นอรรถกถาที่อธิบายคัมภีร์ธรรมบทแห่งพระสุตตันตปิฎก ว่า พระพุทธเจ้าได้เสด็จขึ้นไปเทศน์พระอภิธรรมโปรดพระพุทธมารดาบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ในพรรษาที่ 7 หลังจากทรงตรัสรู้ และได้ทรงถ่ายทอดพระอภิธรรมนั้นแก่พระสารีบุตรในเวลาต่อมา
มีผู้สันนิษฐานว่าพระอภิธรรมปิฎกนี้เป็นของแต่งขึ้นใหม่ โดยมีเหตุผล ได้แก่
- สำนวนในการเขียนพระอภิธรรมปิฎกเป็น ภาษาหนังสือ แตกต่างจากสำนวนภาษาในพระวินัยปิฎกและพระสุตตันตปิฎก
- หลักมหาปเทสให้สาวกเทียบเคียงความถูกต้องกับพระสูตรและพระวินัย ไม่ปรากฏว่าให้เทียบเคียงกับพระอภิธรรมปิฎกเลย
- ข้ออ้างเรื่องพระพุทธเจ้าเสด็จขึ้นไปเทศนาโปรดพระพุทธมารดาที่ดาวดึงส์ ไม่ปรากฏในพระสูตรและพระวินัย
- คำว่า อภิธมฺเม ที่ปรากฏในพระสูตรบางแห่งหมายถึง โพธิปักขิยธรรม
- พระพุทธเจ้าตรัสกับสาวกว่า ธมฺโม จ วินโย จ หมายถึงพระธรรมกับพระวินัยเท่านั้น (ที่ให้เป็นศาสดาแทนต่อไป)
- ยญฺจ โข ภควตา ชานตา ปสฺสตา ซึ่งแปลว่า "พระผู้มีพระภาคเจ้ารู้อยู่ เห็นอยู่" และ วุตฺตญฺเจตํ ภควตา ซึ่งแปลว่า พระผู้มีพระภาคได้ตรัสไว้ดังนี้ เป็นสำนวนของพระสังคีติกาจารย์
- นิกายสรวาสติวาทิน (นิกายอภิธรรม) ถือว่าพระอภิธรรมปิฎกเป็นสาวกภาษิต
องค์ประกอบ สำหรับพระอภิธรรมปิฎกนั้นแบ่งออกเป็นเจ็ดคัมภีร์ ซึ่งเรียกย่อว่า สํ. วิ. ธา. ปุ. ก. ย. และ ป. ตามลำดับ ประกอบไปด้วย
- ธัมมสังคณี (เรียกโดยย่อว่า "สํ.") - รวมข้อธรรมเข้าเป็นหมวดหมู่แล้วอธิบายทีละประเภท
- วิภังค์ (เรียกโดยย่อว่า "วิ.") - ยกหมวดธรรมขึ้นตั้งเป็นหัวข้อเรื่องแล้วแยกแยะออกอธิบายชี้แจงวินิจฉัยโดยละเอียด
- ธาตุกถา (เรียกโดยย่อว่า "ธา.") - สังเคราะห์หรือจัดประเภทข้อธรรมต่าง ๆ เข้าเป็นหมวดเป็นหมู่ดังต่อไปนี้ คือ ขันธ์ อายตนะ และธาตุ
- ปุคคลบัญญัติ (เรียกโดยย่อว่า "ปุ.") - บัญญัติความหมายบุคคลประเภทต่าง ๆ ตามคุณธรรมที่มีอยู่
- กถาวัตถุ (เรียกโดยย่อว่า "ก.") - แถลงและวินิจฉัยทัศนะที่ขัดแย้งกันของนิกายต่าง ๆ ในสมัยสังคายนาครั้งที่ 3 โดยเน้นความถูกต้องของฝ่ายเถรวาท คัมภีร์นี้เป็นบทนิพนธ์ของพระโมคคลีบุตรติสสเถระ
- ยมก (เรียกโดยย่อว่า "ย.") - ยกหัวข้อธรรมขึ้นวินิจฉัยด้วยวิธีถามตอบ โดยตั้งคำถามย้อนกันเป็นคู่ ๆ
- ปัฏฐาน หรือมหาปกรณ์ (เรียกโดยย่อว่า "ป.") - อธิบายปัจจัย 24 และแสดงความสัมพันธ์ระหว่างธรรมทั้งหลายอย่างละเอียด
ดูเพิ่มอ้างอิง พระอภ, ธรรมป, ฎก, มภ, หล, กในพระพ, ทธศาสนาพระไตรป, ฎกเถรวาท๔๕, เล, พระว, ยป, ฎก, มภ, ตตว, งค, มภ, นธกะค, มภ, ปร, วาร, พระส, ตต, นตป, ฎก, มภ, ฆน, กายค, มภ, ชฌ, มน, กายค, มภ, งย, ตตน, กาย, มภ, งค, ตตรน, กายค, มภ, ททกน, กาย, สง, ภง, ธาป, กถายมกป, ฏฐานปกรณ, บาล, a. khmphirhlkinphraphuththsasnaphraitrpidkethrwath45 elm phrawinypidk khmphirsuttwiphngkhkhmphirkhnthkakhmphirpriwar phrasuttntpidk khmphirthikhnikaykhmphirmchchimnikaykhmphirsngyuttnikay khmphirxngkhuttrnikaykhmphirkhuththknikay phraxphithrrmpidk sng wiphng thapu kthaymkptthanpkrn phraxphithrrmpidk bali Abhidhammapiṭaka epnpidkchbbhnunginpidkthngsamin phraitrpidkphasabali Pali Canon xphithrrm macak xphi xupsrrkh thrrm aeplwa thrrmxnying pidkchbbxphithrrmnneriyk phraxphithrrmpidk sungwadwypramwlhlkthrrmaelakhaxthibaythiepnhlkwichalwn immikhwamekiywkhxngkbehtukarnaelabukhkhlely 1 enuxha 1 prawti 2 xngkhprakxb 3 duephim 4 xangxingprawti aekikhkhasxnkhxngphraphuththeca edimeriykwa thrrmwiny thnghmd yngmiidaeykepnpidksampidk dngphraphuththwcnawa thrrmaelawinyidthieratthakhtaesdngiwaelwbyytiiwaelw thrrmaelawinynncaepnsasdakhxngphwkethxemuxeratthakhtlwnglbipaelw 2 txmainkarsngkhaynakhrngthisaminsasnaphuthth phrathrrmwinyidrbkaraebngaeykxxkepnpidksampidk khux phrawinypidk phrasuttntpidk aelaphraxphithrrmpidk txngkarxangxing xrrthkaxtthsalini xnepnxrrthkathixthibaykhmphirsngkhniaehngphraxphithrrmpidk aelaxrrthkathmmpthtthka xnepnxrrthkthathixthibaykhmphirthrrmbthaehngphrasuttntpidk wa phraphuththecaidesdckhunipethsnphraxphithrrmoprdphraphuththmardabnswrrkhchndawdungsinphrrsathi 7 hlngcakthrngtrsru aelaidthrngthaythxdphraxphithrrmnnaekphrasaributrinewlatxma 3 miphusnnisthanwaphraxphithrrmpidkniepnkhxngaetngkhunihm 4 odymiehtuphl idaek sanwninkarekhiynphraxphithrrmpidkepn phasahnngsux aetktangcaksanwnphasainphrawinypidkaelaphrasuttntpidk hlkmhapethsihsawkethiybekhiyngkhwamthuktxngkbphrasutraelaphrawiny impraktwaihethiybekhiyngkbphraxphithrrmpidkely khxxangeruxngphraphuththecaesdckhunipethsnaoprdphraphuththmardathidawdungs impraktinphrasutraelaphrawiny khawa xphithm em thipraktinphrasutrbangaehnghmaythung ophthipkkhiythrrm phraphuththecatrskbsawkwa thm om c winoy c hmaythungphrathrrmkbphrawinyethann thiihepnsasdaaethntxip yy c okh phkhwta chanta ps sta sungaeplwa phraphumiphraphakhecaruxyu ehnxyu aela wut ty ect phkhwta sungaeplwa phraphumiphraphakhidtrsiwdngni epnsanwnkhxngphrasngkhitikacary nikaysrwastiwathin nikayxphithrrm thuxwaphraxphithrrmpidkepnsawkphasitxngkhprakxb aekikhsahrbphraxphithrrmpidknnaebngxxkepnecdkhmphir sungeriykyxwa s wi tha pu k y aela p tamladb prakxbipdwy thmmsngkhni eriykodyyxwa s rwmkhxthrrmekhaepnhmwdhmuaelwxthibaythilapraephth wiphngkh eriykodyyxwa wi ykhmwdthrrmkhuntngepnhwkhxeruxngaelwaeykaeyaxxkxthibaychiaecngwinicchyodylaexiyd thatuktha eriykodyyxwa tha sngekhraahhruxcdpraephthkhxthrrmtang ekhaepnhmwdepnhmudngtxipni khux khnth xaytna aelathatu pukhkhlbyyti eriykodyyxwa pu byytikhwamhmaybukhkhlpraephthtang tamkhunthrrmthimixyu kthawtthu eriykodyyxwa k aethlngaelawinicchythsnathikhdaeyngknkhxngnikaytang insmysngkhaynakhrngthi 3 odyennkhwamthuktxngkhxngfayethrwath khmphirniepnbthniphnthkhxngphraomkhkhlibutrtissethra ymk eriykodyyxwa y ykhwkhxthrrmkhunwinicchydwywithithamtxb odytngkhathamyxnknepnkhu ptthan hruxmhapkrn eriykodyyxwa p xthibaypccy 24 aelaaesdngkhwamsmphnthrahwangthrrmthnghlayxyanglaexiydduephim aekikhphrawinypidk phraitrpidkswnwadwywinybyyti phrasuttntpidk phraitrpidkswnwadwyphrasutrxangxing aekikh phrathrrmkittiwngs thxngdi suretoch 2548 phcnanukrmephuxkarsuksaphuththsasn chud khawd krungethphmhankhr orngphimpheliyngechiyng hna 1254 1255 phraitrpidk thikhnikay mhawrrkh chbbphasaithy elm 10 khx 141 hna 178 phraitrpidk phraxphithrrm chbbphasaithy elm 9 khx 67 http www khaosod co th view news php newsid TUROamIyd3hPVE13TVRFMU1nPT0 rachbnthitythan 2551 kumphaphnth phcnanukrmchbbrachbnthitysthan ph s 2542 ekhathungidcak lt http rirs3 royin go th dictionary asp gt ekhathungemux 18 tulakhm 2551 rachbnthitysthan 2548 phcnanukrmsphthsasnasakl xngkvs ithy chbbrachbnthitysthan phimphkhrngthisxng krungethph mtichn hna 3 4 wikisxrs mingantnchbbekiywkb phraitrpidkekhathungcak https th wikipedia org w index php title phraxphithrrmpidk amp oldid 9337938, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,
บทความ
, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม