พระเจ้าดวงทิพย์

พระเจ้าดวงทิพย์ (คำเมือง: ; พ.ศ. 2291 - 2369) เจ้าผู้ครองนครลำปาง สืบต่อจากพระเจ้าคำโสมผู้เป็นพระเชษฐา ครองราชย์ในระหว่างปี 2337 - 2369 ซึ่งพระองค์ทรงเป็นเจ้าราชบุตรองค์ที่ 4 ของเจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว

พระเจ้าดวงทิพย์
พระปรมาภิไธย	พระเจ้าหอคำดวงทิพย์
พระอิสริยยศ	พระเจ้านครลำปาง
ราชวงศ์	ราชวงศ์ทิพย์จักราธิวงศ์
ครองราชย์	พ.ศ. 2337 - 2369
รัชกาล	31 ปี
รัชกาลก่อน	พระเจ้าคำโสม
รัชกาลถัดไป	เจ้าหลวงไชยวงศ์
ข้อมูลส่วนพระองค์
ราชสมภพ	พ.ศ. 2291
พิราลัย	พ.ศ. 2369 (78 พรรษา)
พระบิดา	เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว
พระมารดา	แม่เจ้าจันทาราชเทวี

พระเจ้าดวงทิพย์ หรือ "พระเจ้านครลำปางดวงทิพ" ได้รับพระราชทานสถาปนาเป็นพระเจ้าประเทศราช พระองค์ที่ 2 ถัดจากพระบรมราชาธิบดีฯ

พระประวัติ

พระเจ้าดวงทิพย์ เป็นพระอนุชาของพระเจ้ากาวิละ มีพระเชษฐา พระอนุชา และพระขนิษฐา รวม 10 พระองค์ โดยเจ้าชายทั้ง 7 พระองค์ได้ทรงช่วยกันต่อสู้อริราชศัตรูขยายขอบขัณฑสีมาล้านนาออกไปอย่างเกรียงไกร เป็นเหตุให้มีพระสมัญญาว่า "เจ้าเจ็ดตน" มีพระนามตามลำดับ ดังนี้

1. พระเจ้ากาวิละ พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 1 (นับเป็น "พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 3" ใน "ราชวงศ์ทิพย์จักราธิวงศ์ (เจ้าเจ็ดตน) ")
2. พระยาคำโสม พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 4
3. พระยาธรรมลังกา พระเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 2
4. พระเจ้าดวงทิพย์ พระเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 5
5. เจ้าศรีอโนชาในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท
6. เจ้าหญิงสรีวัณณา (ถึงแก่พิราลัยแต่เยาว์)
7. พระยาอุปราชหมูล่า พระราชมหาอุปราชานราธิบดีศรีสุวรรณฝ่ายหน้าหอคำนครลำปาง
8. พระยาคำฟั่น เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 3 และ เจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 1
9. เจ้าหญิงสรีบุญทัน (พิราลัยแต่เยาว์)
10. พระเจ้าบุญมาเมือง พระเจ้าผู้ครองนครลำพูน องค์ที่ 2

ในปี พ.ศ. 2317 พระยาดวงทิพย์ ได้รับพระราชทานอาชญาสิทธิ์เป็นพระยาราชวงศ์นครลำปาง

พระราชกรณียกิจ

พระเจ้าดวงทิพย์ เมื่อครั้งยังดำรงอิสริยยศเป็น "พระยาอุปราช" ได้ร่วมกับพระยาคำโสม พระเจ้ากาวิละ และเจ้าพี่น้อง 7 พระองค์ (เจ้าเจ็ดตน) คุมไพร่พลสมทบในราชการสงครามตีเมืองเชียงแสน ในปี พ.ศ. 2336

พ.ศ. 2337 พระยาคำโสม ป่วยถึงแก่พิราลัย พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงสถาปนาให้พระยาอุปราชดวงทิพย์ ขึ้นครองนครลำปาง เป็น "พระยานครลำปาง” และได้รับพระราชทานเครื่องยศเป็น "เจ้านครลำปาง" ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2366 จนถึงแก่พิราลัยในปี พ.ศ. 2369 พระชนมายุ 78 พรรษา

ราชโอรส ราชธิดา

พระเจ้าดวงทิพย์ มีพระอัครชายาคือ แม่เจ้าสุวัณณเกี๋ยงคำ ราชธิดาเจ้าฟ้าชายสามจุฬามณีสิริเมฆภูมินทร์ เจ้าฟ้านครเชียงตุง พระเจ้าดวงทิพย์ยังมีราชเทวีอีกองค์คือ แม่เจ้าสะหลีบุญนำ ธิดาเจ้าพระยาสะหลี มีราชบุตร-ราชธิดา ดังนี้

• เจ้าน้อยมหาพรหม เป็นเจ้าอุปราชนครลำปาง พิราลัยปี พ.ศ.2406 มีโอรสคือ
  • เจ้าแก้วเมืองมา เป็นเจ้าราชวงศ์นครลำปาง
• เจ้าหน่อเมือง เป็นเจ้าราชวงศ์เมืองลำพูน
• เจ้าวงศ์ หรือเจ้าพรหมวงศ์ ต่อมาขึ้นครองนครลำปางเป็นที่ เจ้าพรหมาภิพงษธาดา
• พระยาฤทธิภิญโญยศ เจ้าหลวงเมืองงาว (เจ้าหนานมหาวงศ์) เสกสมรสกับธิดาเจ้านครลำปาง องค์ที่ 8 เจ้าหลวงน้อยอินทร์

ราชตระกูล

พงศาวลีของพระเจ้าดวงทิพย์
พระยาสุลวลือไชยสงคราม                             เจ้าฟ้าสิงหราชธานี เจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว                                   แม่เจ้าพิมพา                             พระเจ้าดวงทิพย์                                         แม่เจ้าจันทาราชเทวี

อ้างอิง

1. หนานอินแปง. พระราชชายา เจ้าดารารัศมี. กรุงเทพฯ : บางกอกบุ๊ค, 2546
2. วรชาติ มีชูบท. เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ. กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊ค. 2556
3. คัมภีร์ คัมภีรญาณนนท์, นาวาอากาศเอก. เจ้านายฝ่ายเหนือ. [1]
4. วรชาติ มีชูบท (2556) เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊ค หน้า 4
5. มงคล ถูกนึก. ไทยวน คนเมือง แห่งลุ่มแม่น้ำวัง. ลำปาง : ลำปางบรรณกิจ. 2555

แหล่งข้อมูลอื่น

• ปราณี ศิริธร ณ พัทลุง. เพ็ชร์ล้านนา. (ครั้งที่ 2) เชียงใหม่ :ผู้จัดการ ศูนย์ภาคเหนือ, 2538.
• สมหมาย เปรมจิตต์, สถาบันวิจัยสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. ตำนานสิบห้าราชวงศ์ (ฉบับสอบชำระ) . เชียงใหม่: มิ่งเมือง, 2540.
• ศักดิ์ รัตนชัย. พงศาวดารสุวรรณหอคำนครลำปาง (ตำนานเจ้าเจ็ดพระองค์กับหอคำมงคล ฉบับสอบทานกับเอกสารสืบค้น สรสว.ลำปาง) .
• เจ้าวงศ์สัก ณ เชียงใหม่, คณะทายาทสายสกุล ณ เชียงใหม่. เจ้าหลวงเชียงใหม่. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2539.
• คณะทายาทสายสกุล เจ้าหลวงเมืองพะเยา, สถาบันศิลปวัฒนธรรมโยนก. ครบรอบ 100 ปี แม่เจ้าทรายมูล (มหาวงศ์) ไชยเมือง และประวัติสายสกุลเจ้าหลวงเมืองพะเยา พุทธศักราช 2387 - 2456. พะเยา :บ.ฮาซัน พริ้นติ้ง จก., 2546
• นงเยาว์ กาญจนจารี. ดารารัศมี : พระประวัติพระราชชายา เจ้าดารารัศมี. เชียงใหม่ :สุริวงศ์บุ๊คเซนเตอร์, 2539.

ก่อนหน้า		พระเจ้าดวงทิพย์		ถัดไป
พระเจ้าคำโสม		เจ้าผู้ครองนครลำปาง (2337 - 2369)		พระเจ้าไชยวงศ์