พระเจ้าอมานุลเลาะห์

พระเจ้าอมานุลเลาะห์ หรืออมานุลลอหฺ ข่าน (Amanullah; ภาษาปาทาน, ภาษาเปอร์เซีย, ภาษาอูรดู, ภาษาอาหรับ: أمان الله خان) เป็นพระมหากษัตริย์แห่งอัฟกานิสถาน ครองราชย์ระหว่าง พ.ศ. 2462–2472 ทรงมีบทบาทในการทำให้อัฟกานิสถานได้รับเอกราชโดยสมบูรณ์จากอังกฤษ ใน พ.ศ. 2462 และปฏิรูปประเทศอย่างรวดเร็วจนทำให้เกิดจลาจลภายในประเทศ จึงถูกบีบให้สละราชบัลลังก์ในที่สุด

พระเจ้าอมานุลเลาะห์ที่ 1 غازي امان الله خان
พระมหากษัตริย์อัฟกานิสถาน
เจ้าชายอัฟกานิสถาน
ครองราชย์	28 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2462 – 9 มิถุนายน พ.ศ. 2469
ก่อนหน้า	เจ้าชายนาสรุลเลาะห์ที่ 1 (ในฐานะเจ้าชาย)
ถัดไป	ตนเอง (ในฐานะพระมหากษัตริย์)
พระมหากษัตริย์อัฟกานิสถาน
ครองราชย์	9 มิถุนายน พ.ศ. 2469 – 14 มกราคม พ.ศ. 2472
ก่อนหน้า	ตนเอง (ในฐานะเจ้าชาย)
ถัดไป	พระเจ้าอินายาตุลเลาะห์ที่ 1 (ในฐานะพระมหากษัตริย์)
คู่อภิเษก	Soraya Tarzi
พระราชบุตร	See Princess Ameenah Shah Princess Abedah Bibi Princess Meliha Crown Prince Rahmatullah of Afghanistan Prince Saifullah Prince Hymayatullah Princess Adeela Prince Ehsanullah Princess India Princess Nagia
ราชวงศ์	บาราคไซ
พระราชบิดา	พระเจ้าฮาบีบุลเลาะห์
พระราชมารดา	Sarwar Sultana Begum
ประสูติ	1 มิถุนายน พ.ศ. 2435 Paghman, ราชรัฐอัฟกานิสถาน
สวรรคต	25 เมษายน พ.ศ. 2503 (67 ปี) อิตาลี
ฝังพระศพ	Jalalabad, อัฟกานิสถาน

พระเจ้าอมานุลเลาะห์กับมุสตาฟา เคมาล อตาเติร์ก ใน อังการา เมื่อ พ.ศ. 2471

พระองค์ประสูติเมื่อ พ.ศ. 2435 เป็นพระโอรสของพระเจ้าฮาบีบุลเลาะห์เมื่อพระราชบิดาถูกปลงพระชนม์ใน พ.ศ. 2462 พระองค์ทรงเป็นข้าหลวงแห่งกรุงคาบูลและสามารถเจรจาให้กลุ่มชนชั้นนำในอัฟกานิสถานมาสนับสนุนให้พระองค์ครองราชย์ได้สำเร็จ นอกจากนั้น พระองค์ยังดำเนินนโยบายแข็งกร้าวกับอังกฤษ และได้ประกาศญิฮาดกับอังกฤษในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2462 แม้จะไม่สามารถเอาชนะอังกฤษได้อย่างเด็ดขาด แต่ก็นำไปสู่การลงนามในสนธิสัญญาราวัลปินดี ที่ยอมให้อัฟกานิสถานมีเอกราชโดยสมบูรณ์ นอกจากนั้น พระองค์ยังทำสนธิสัญญากับรัสเซีย อิหร่าน และตุรกี รัสเซียในสมัยเลนินให้การสนับสนุนอัฟกานิสถานมาก และได้ลงนามในสนธิสัญญากับรัสเซียเพื่อรับรองความเป็นเอกราชของรัฐบูคาราทางใต้ของรัสเซีย ต่อมาใน พ.ศ. 2465 รัสเซียที่เปลี่ยนมาเป็นสหภาพโซเวียต ได้ส่งกองทัพเข้ายึดครองรัฐบูคารา และพยายามเผยแพร่ลัทธิคอมมิวนิสต์ในอัฟกานิสถาน ทำให้เกิดความขัดแย้งกัน พระองค์จึงหันไปเป็นมิตรกับเยอรมัน อิตาลี ฝรั่งเศส ญี่ปุ่นเพื่อถ่วงดุลกับโซเวียต

พระองค์เป็นผู้ริเริ่มพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับแรกของอัฟกานิสถาน ใน พ.ศ. 2465 ซึ่งมีลักษณะคล้ายของจักรวรรดิออตโตมัน เปลี่ยนการเก็บภาษีจากการเก็บเป็นผลผลิตทางการเกษตรมาเป็นเงินสด ยกเลิกการสวมผ้าคลุมหน้าสตรีตามแบบศาสนาอิสลาม แต่การปฏิรูปของพระองค์ได้รับการต่อต้านจากประชาชนที่เห็นว่าพระองค์ก้าวก่ายงานของผู้นำศาสนา มีการจัดตั้งขบวนการปุซตุนเพื่อต่อต้านพระองค์ แต่สามารถปราบได้ใน พ.ศ. 2467 แต่ไม่สามารถหยุดการก่อกบฏได้ เมื่อเกิดการกบฏในช่วง พ.ศ. 2471 พระองค์จึงถูกขับไล่ออกจากราชบัลลังก์และลี้ภัยไปยังกันดะฮาร์เมื่อ 14 มกราคม พ.ศ. 2471

กลุ่มกบฏที่มีบาเจะห์ ชิกโกหรือ ฮาบิบุลลอห์ กาลากานีเป็นผู้นำเข้ายึดกรุงคาบูล แล้วตั้งตนเป็นเจ้าผู้ครองอัฟกานิสถาน ยกเลิกการปฏิรูปของพระเจ้าอมานุลเลาะห์ พระเจ้าอมานุลเลาะห์ได้รวบรวมกำลังที่กันดะฮาร์ และยกทัพไปยังกัซนี แต่ไม่ได้รับการสนับสนุนจากประชาชน โดยพระญาติของพระองค์คือ นาดีร ข่าน ได้ปราบปรามกลุ่มของกาลากานีและขึ้นครองราชย์เมื่อ 13 ตุลาคม พ.ศ. 2472 พระเจ้าอมานุลเลาะห์จึงตัดสินใจลี้ภัยการเมืองไปยังบริติชอินเดีย จากนั้นจึงเสด็จไปยังอิตาลี จนสิ้นพระชนม์ที่สวิตเซอร์แลนด์เมื่อ 26 เมษายน พ.ศ. 2503 พระศพของพระองค์ถูกนำกลับมายังอัฟกานิสถานและฝังไว้ทางตะวันออกของจาลาลาบัด

อ้างอิง

• มนัส เกียรติธาริช. พระเจ้าอมานุลเลาะห์ ใน สารานุกรมประวัติศาสตร์สากลสมัยใหม่: เอเชีย เล่ม 1 อักษร A-B ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กทม.ราชบัณฑิตยสถาน. 2539. หน้า 116 – 117

บรรณานุกรม

• Rashikh, Jawan Shir (2017). Nationalism in Afghanistan. Kabul, Afghanistan: Academia. pp. 1–143. ISBN 9780060505080.
• Ahmed, Fazel (3 September 2016). "Chapter 5 King Amanullah Khan". Conspiracies and Atrocities in Afghanistan,1700-2014 (PDF). Canada: Afghan3. pp. 183–215. ISBN 978-0786191703.CS1 maint: date and year (link)

แหล่งข้อมูลอื่น

• Life of Amir Amanullah Khan in pictures
• Amanulla Khan: Betrayal of Nadir Khan
• Ghazi Amanullah Khan City next to Jalalabad
• Ghazi Amanullah Khan City on YouTube