ภาษาตันกัต

ภาษาตันกุต หรือภาษาซีเซี่ย เป็นตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่าโบราณใช้พูดในจักรวรรดิตันกุต มีความใกล้เคียงกับภาษาทิเบต ภาษาพม่า และอาจมีความใกล้เคียงกับภาษาจีนด้วย เป็นภาษาราชการในจักรวรรดิตันกุต (ภาษาจีนเรียก ซีเซี่ย 西夏) ซึ่งเป็นอิสระในสมัยราชวงศ์ซ่ง(ซ้อง)เมื่อราว พ.ศ. 1544 และถูกปราบปรามโดยเจงกีสข่าน (Činggis Qaɣan) ใน พ.ศ. 1770 มีอักษรเป็นของตนเองเรียกอักษรตันกุต

ภาษาตันกุต
西夏文
ประเทศที่มีการพูด	จักรวรรดิตันกุต
ภูมิภาค	ประเทศจีน
สูญหาย	หลังการล่มสลายของจักรวรรดิตันกุต
ตระกูลภาษา	จีน-ทิเบต ตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่า ภาษากลุ่มเกวียงอิก (โต้แย้ง) ภาษาตันกุต
ระบบการเขียน	อักษรตันกุต
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	ราชวงศ์เซี่ยตะวันตก ในประเทศจีน
รหัสภาษา
ISO 639-3	txg

หน้าจาก 番漢合時掌中珠

การค้นพบ

เอกสารภาษาตันกุตที่เก่าที่สุดเป็นพระสูตรทางพุทธศาสนาอายุราว พ.ศ. 1745 ซึ่งแสดงว่าภาษานี้ยังคงใช้อยู่ในช่วง 300 ปีหลังจากการล่มสลายของจักรวรรดิตันกุต

เอกสารภาษาตันกุตส่วนใหญ่ที่พบพบที่คาราโคโตเมื่อ พ.ศ. 2451 โดย Pyotr Kuzmich Kozlov ปัจจุบันเอกสารเหล่านี้เก็บรักษาไว้ที่สถาบันตะวันออกศึกษา สาขาเซนต์ปีเตอร์สเบิร์กของสมาคมวิทยาศาสตร์รัสเซีย เอกสารที่เก็บรักษาไว้นี้ประกอบด้วยเอกสาร 10,000 เล่ม ส่วนใหญ่เป็นพระสูตรทางพุทธศาสนา กฎหมายและเอกสารทางราชการ อายุราว พุทธศตวรรษที่ 16-18 ในกลุ่มของเอกสารทางพุทธศาสนา มีเอกสารที่มีลักษณะเฉพาะซึ่งไม่ปรากฏในฉบับภาษาจีนและภาษาทิเบตในปัจจุบัน และยังพบเอกสารเกี่ยวพระอวโลกิเตศวรที่พบเฉพาะในภาษาตันกุต นอกจากนี้มีการเก็บรักษาเอกสารภาษษตันกุตจำนวนน้อยในพิพิธภัณฑ์บริติช หอสมุดแห่งชาติที่ปักกิ่ง ห้องสมุดของมหาวิทยาลัยปักกิ่งและห้องสมุดอื่นๆ

การวิจัยที่เกี่ยวข้องกับอักษรตันกุตเริ่มเมื่อพุทธศตวรรษที่ 25เมื่อ M. Maurisse ได้รับสำเนาของพระสูตรดอกบัวที่เขียนด้วยภาษาตันกุต โดยเป็นการวิจัยร่วมกับนักวิจัยชาวจีน หลังการค้นพบห้องสมุดคารา-โคโตโดย Pyotr Kuzmich Kozlov ตัวอักษรนี้ถูกจำแนกว่าเป็นของจักรววรดิตันกุตในซีเซี่ย จากนั้นจึงเริ่มศึกษาวิจัยอย่างจริงจัง นักวิจัยที่มีบทบาทสำคัญคือ N.A. Nevskij ชาวรัสเซียที่สร้างพจนานุกรมภาษาตันกุตเล่มแรก และสร้างความหมายของหน่วยทางไวยากรณ์ของภาษาตันกุตขึ้นมาใหม่ ทำให้มีความเป็นไปได้ที่จะอ่านและเข้าใจภาษาตันกุต งานวิจัยของเขาได้รับการเผยแพร่เมื่อ พ.ศ. 2503 และได้รับรางวัลจากสหภาพโซเวียต แต่ความสำเร็จในการเข้าใจภาษาตันกุตอย่างสมบูรณ์ยังห่างไกล โดยเฉพาะเรื่องโครงสร้างประโยคที่ยังค้นไม่พบ

การจัดโครงสร้างใหม่

ความเชื่อมโยงระหว่างการเขียนและการอ่านออกเสียงของภาษาตันกุตเข้าใจยากกว่าระหว่างอักษรจีนกับภาษาจีนปัจจุบัน มีลักษณะของอักษรจีน 90% ที่แสดงหน่วยทางสัทศาสตร์ แต่พบเพียง 10% ในภาษาตันกุต จากงานของ Sufronov การสร้างการออกเสียงของชาวตันกุตขึ้นมาใหม่ จำเป็นต้องอาศัยข้อมูลจากแหล่งอื่น

การค้นพบเอกสารสองภาษาจีน-ตันกุต ทำให้ Ivanov และ Laufur สามารถเริ่มต้นการสร้างใหม่และศึกษาเปรียบเทียบภาษาตันกุตได้ แหล่งข้อมูลอีกแหล่งหนึ่งคือคู่มือการแปลภาษาทิเบตเป็นภาษาตันกุตซึ่งมีการศึกษาเป็นครั้งแรกโดย Nevsky แต่ข้อมูลทั้งสองแหล่งยังไม่เพียงพอสำหรับการสร้างระบบภาษาตันกุตขึ้นมาทั้งหมด ในคู่มือไม่ได้แสดงการออกเสียงที่ถูกต้องของภาษาตันกุต โดยเป็นคู่มืออย่างง่ายเพื่อช่วยชาวต่างชาติออกเสียงและจดจำคำของภาษาหนึ่งด้วยคำของอีกภาษาหนึ่งที่พวกเขาสามารถจดจำได้ แหล่งที่สามมีพื้นฐานมาจากการสร้างใหม่ในปัจจุบัน ประกอบด้วยพจนานุกรมภาษาตันกุตฉบับต่างๆ การบันทึกการออกเสียงในพจนานุกรมนี้ใช้หลักการของ fanqie ซึ่งยืมมาจากรูปแบบการออกเสียงภาษาจีน

N.A. Nevsky ได้สร้างรูปแบบทางไวยากรณ์ของภาษาตันกุตขึ้นมาใหม่และสร้างพจนานุกรมตันกุต-จีน-อังกฤษควบคู่ไปกับการนำเสนอผลงานเมื่อ พ.ศ. 2503 ในปัจจุบันมีการสอนทางด้านตันกุตศึกษาในจีนมากขึ้น ควบคู่ไปกับนักวิชาการสาขานี้ในไต้หวัน ญี่ปุ่นและสหรัฐ

สัทวิทยา

พยางค์ในภาษาตันกุตมีโครงสร้างแบบ CVC และมีวรรณยุกต์สองเสียง

พยัญชนะ

ชื่อภาษาจีน	คำแปลภาษาอังกฤษ	ศัพท์ใหม่	Arakawa	Gong
重唇音類	heavy lip	bilabials	p, ph, b, m	p, ph, b, m
軽唇音類	light lip	labio-dentals	f, v, w
舌頭音類	tongue tip	dentals	t, th, d, n	t, th, d, n
舌上音類	upper tongue		ty', thy', dy', ny'
牙音類	ga-like	velars	k, kh, g, ng	k, kh, g, ŋ
歯頭音類	tooth tip	dental affricates and fricatives	ts, tsh, dz, s	ts, tsh, dz, s
正歯音類	true tooth	palatal affricates and fricatives	c, ch, j, sh	tɕ, tɕh, dʑ, ɕ
候音類		laryngeals	', h	., x, ɣ
流風音類	flowing air	resonants	l, lh, ld, z, r, zz	l, lh, z, r, ʑ

สระ

	普通母音	緊候母音	捲舌母音
close	i I u	iq eq uq	ir Ir ur
mid	e o	eq2 oq	er or
open	a	aq	ar

แหล่งข้อมูลอื่น

• (รัสเซีย) (อังกฤษ) Ксения Кепинг. Последние статьи и документы. (Ksenia Kepping. Last Works and Documents.)
• (ฝรั่งเศส) Guillaume Jacques, Tangoute
• (ญี่ปุ่น) 西夏に関するページ