สงครามกลางเมืองเนปาล

สงครามกลางเมืองเนปาล (Nepalese Civil War) หรือเป็นที่รู้จักในนามความขัดแย้งลัทธิเหมา (Maoist Conflict (เนปาล: माओवादी जनयुद्ध; ไอเอเอสที:māovādī janayuddha) การก่อการร้ายลัทธิเหมา (Maoist Insurgency) หรือ การปฏิวัติลัทธิเหมา (Maoist Revolution) เป็นความขัดแย้งทางทหารที่กินเวลานาน 10 ปี ระหว่าง พรรคคอมมิวนิสต์แห่งเนปาล (ลัทธิเหมา) (CPN-M) และรัฐบาลเนปาล ต่อสู้ตั้งแต่ พ.ศ. 2539 - 2549 การต่อสู้นี้มักเรียกว่าเมาวาที ทวันทกาล (Maovadi Dwandakaal; เนปาล: द्वन्दकाल) ในเนปาล การกบฏโดยพรรคคอมมิวนิสต์เนปาลเริ่มขึ้นเมื่อ 13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2539 โดยมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อล้มล้าง รัฐบาลของราชอาณาจักรเนปาล และจัดตั้งสาธารณรัฐประชาชน เหตุการณ์นี้สิ้นสุดลงโดย ความตกลงสันติภาพสมบูรณ์แบบ ลงนามเมื่อ 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2549 ความขัดแย้งนี้ประกอบไปด้วยการใช้ การลงประชาทัณฑ์ การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ การกวาดล้างฝ่ายตรงข้าม การจับกุมและปกครองตนเอง การสอนลัทธิคอมมิวนิสต์ ความขัดแย้งต่อผู้ปกครองและ อาชญากรรมต่อมนุษยชาติ การปฏิวัติทำให้มีผู้เสียชีวิตมากกว่า 17,000 คน รวมทั้งพลเรือน กลุ่มก่อการร้าย เจ้าหน้าที่ทหารและตำรวจ และมีชาวเนปาลพลัดถิ่นร่วมแสนคน ส่วนใหญ่ในเขตชนบท ตามรายงานของ INSEC เหยื่อของความตายในสงครามกลางเมืองเป็นผู้หญิง 1,665 ราย กองกำลังรัฐบาลมีส่วนเกี่ยวข้องกับการฆ่าผู้หญิงร้อยละ 85 การปฏิวัตินี้ประสบความสำเร็จในการล้มล้างราชวงศ์ศาห์ ซึ่งเป็นราชวงศ์ฮินดูของราชอาณาจักรกูรข่าที่ปกครองเนปาลมานาน 240 ปี และสถาปนาระบอบสาธารณรัฐที่ไม่เกี่ยวข้องกับศาสนา ทำให้มีการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง สังคม และวัฒนธรรมในประชาชนเนปาลซึ่งเรียกว่ากรัมภังกา (Krambhanga) หรือการทำลายความต่อเนื่อง (Breach of Continuity).

สงครามกลางเมืองเนปาล
Communist mural in Kathmandu. It reads: "Long Live Marxism-Leninism-Maoism and Prachanda Path."
วันที่ 13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2539 – 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2549 (10 years, 9 months, 1 week and 1 day) สถานที่ เนปาล ผลลัพธ์ ความตกลงสันติภาพสมบูรณ์แบบ เลือกตั้ง การเลือกตั้งสภาร่างรัฐธรรมนูญเนปาล พ.ศ. 2551 พรรคคอมมิวนิสต์แห่งเนปาล (ลัทธิเหมา) เข้าสู่ การเมืองเนปาล สิ้นสุด ราชวงศ์เนปาล
คู่ขัดแย้ง
ราชอาณาจักรเนปาล (รัฐบาลเนปาล) สนับสนุนโดย: สหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจักร จีน อินเดีย ปากีสถาน เบลเยี่ยม	พรรคคอมมิวนิสต์แห่งเนปาล (ลัทธิเหมา) กองทัพปลดปล่อยประชาชนเนปาล สนับสนุนโดย: พรรคคอมมิวนิสต์อินเดีย (ลัทธิเหมา) พรรคคอมมิวนิสต์ซีลอน (ลัทธิเหมา)
ผู้บัญชาการหรือผู้นำ
พระมหากษัตริย์เนปาล: สมเด็จพระราชาธิบดีพีเรนทระแห่งเนปาล (พ.ศ. 2515 - 2544) ชญาเนนทระแห่งเนปาล (พ.ศ. 2544 - 2551) นายกรัฐมนตรีเนปาล: Sher Bahadur Deuba (1995-1997; 2001-02; 2004-05) Lokendra Bahadur Chand (1997-1997; 2002-03) Surya Bahadur Thapa (1997-1998; 2003-04) Girija Prasad Koirala (1998-1999; 2000-01; 2006-08) Krishna Prasad Bhattarai (1999-2000) ผู้บัญชาการกองทัพเนปาล: Dharmapaal Barsingh Thapa (1995-1999) Prajwalla Shumsher JBR (1999-2003) Pyar Jung Thapa (2003-2006) Rookmangud Katawal (2006-2009) IGP of Nepal Police: Moti Lal Bohora (1992-1996) Achyut Krishna Kharel (1996–1996; 1996-1999) Dhruba Bahadur Pradhan (1996–1996) Pradip Shumsher J.B.R. (1999–2002) Shyam Bhakta Thapa (2002-2006) Om Bikram Rana (2006-2008)	Prachanda (Pushpa Kamal Dahal) Baburam Bhattarai Laldhwaj Mohan Baidya (Kiran) Nanda Kishor Pun (Pasang)
กำลังพลสูญเสีย
เสียชีวิต 4,500 คน	เสียชีวิต 8,200 คน(ส่วนใหญ่เป็นพลเรือน)
เสียชีวิตทั้งหมด 17,800 สูญหาย 1,300 คน

ภาพรวม

ประชาชนมากกว่า 17,000 คน (ทั้งทหารและพลเรือน) เสียชีวิตระหว่างความขัดแย้งนี้ รวมทั้งชาวเนปาลมากกว่า 4,000 คนที่ถูกฆ่าโดยกลุ่มกบฏลัทธิเหมาระหว่าง พ.ศ. 2539 – 2548 และชาวเนปาลมากกว่า 8,200 คนถูกฆ่าโดยกองกำลังของรัฐฐาลระหว่าง พ.ศ. 2539 – 2548 นอกจากนั้น มีชาวเนปาล 100,000 - 150,000 คนเป็นผู้พลัดถิ่นภายในประเทศซึ่งเป็นผลมาจากความขัดแย้ง และยังเป็นการขัดขวางการพัฒนาชนบท

ในวันที่ 10 มกราคม พ.ศ. 2533 ได้ก่อตั้ง สหแนวร่วมฝ่ายซ้าย (เนปาล 2533)ขึ้น ^:331 และมี พรรคคองเกรสเนปาล เป็นแกนของการเคลื่อนไหวเพื่อเปลี่ยนแปลงการปกครอง อย่างไรก็ตาม กลุ่มคอมมิวนิสต์ไม่สบายใจในการเป็นพันธมิตรกับสหแนวร่วมฝ่ายซ้ายและพรรคคองเกรสเนปาล และได้จัดตั้งแนวร่วมคู่ขนานคือขบวนการประชาชนสหชาติ (UNPM) ขบวนการนี้เรียกร้องให้มีการเลือกตั้งสภาตามรัฐธรรมนูญ และปฏิเสธกระบวนการของสหแนวร่วมฝ่ายซ้ายและพรรคคองเกรสเนปาลที่เป็นฝ่ายนิยมกษัตริย์ ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2533 ได้จัดตั้งพรรคคอมมิวนิสต์เนปาล (สหภาพกลาง) หรือ CPN(UC) ซึ่งมีสมาชิกที่สำคัญของขบวนการประชาชนสหชาติด้วย ต่อมา เมื่อ 21 มกราคม พ.ศ. 2534 พรรคคอมมิวนิสต์เนปาล (สหภาพกลาง) จัดตั้ง แนวร่วมสหประชาชนแห่งเนปาล โดยมี พาพูรัม ภัตตาไร เป็นหัวหน้า และจัดตั้งองค์กรแนวร่วมเพื่อเข้าร่วมการเลือกตั้ง ^:332 พรรคคอมมิวนิสต์เนปาล (สหภาพกลาง) จัดการประชุมครั้งแรกเมื่อ 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2534 ^:332 จัดตั้งแนวทางของ "การต่อสู้ด้วยอาวุธเพื่อการปฏิวัติประชาธิปไตยใหม่", และตัดสินใจที่จะเป็นพรรคการเมืองใต้ดินต่อไป ใน การเลือกตั้งสภานิติบัญญัติเนปาล พ.ศ. 2534 แนวร่วมสหประชาชนแห่งเนปาลกลายเป็นพรรคใหญ่อันดับสามในรัฐสภาเนปาล อย่างไรก็ตาม ปัญหาภายในแนวร่วมสหประชาชนแห่งเนปาลเกิดขึ้นเกี่ยวกับกลยุทธของพรรค กลุ่มหนึ่ง นำโดย ปุศปา กามาล ทาหัล (ฉายาประจันทา) ต้องการให้มีการปฏิวัติโดยทันทีด้วยอาวุธ อีกกลุ่มหนึ่งนำโดยนีร์มัล ลามา เห็นว่าสถานการณ์ในเนปาลยังไม่สุกงอมสำหรับการต่อสู้ด้วยอาวุธ ^:332

ในวันที่ 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2537 แนวร่วมสหประชาชนแห่งเนปาลแตกออกเป็น 2 องค์กร ส่วนที่เป็นองค์กรฝ่ายทหารเปลี่ยนชื่อเป็น พรรคคอมมิวนิสต์แห่งเนปาล (ลัทธิเหมา) หรือ CPN(M) องค์กรนี้เรียกกองกำลังของรัฐบาล พรรคการเมืองกระแสหลักและราชวงศ์ ว่าเป็นกองกำลังระบบฟิวดัล การสู้รบด้วยอาวุธเริ่มขึ้นเมื่อ 13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2539 เมื่อพรรคคอมมิวนิสต์แห่งเนปาล (ลัทธิเหมา) เปิดการโจมตี 7 แห่งในพื้นที่ 6 ตำบล ^:333 ในช่วงแรก รัฐบาลเนปาลให้ ตำรวจเนปาล เข้าระงับเหตุฉุกเฉิน กองทัพเนปาลไม่ได้เกี่ยวข้องกับการต่อสู้โดยตรง เพราะความขัดแย้งนี้ถือว่าเป็นเหตุการณ์ที่ตำรวจสามารถระงับเหตุได้ กองทัพเนปาลจึงไม่ได้ช่วยตำรวจระหว่างการโจมตีในพื้นที่ห่างไกล ในวันที่ 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2544 นายกรัฐมนตรี คิริชา ประสาท กอยราละ ลาออกเพราะไม่สามารถควบคุมการก่อการร้ายของกบฏลัทธิเหมาได้ และทหารปฏิเสธเข้าร่วมในการปราบปรามความขัดแย้ง ^:335 เมื่อ 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2544 รัฐบาลของ เชอร์ พาหาทูร์ เทวพา และกลุ่มก่อการร้ายลัทธิเหมาประกาศหยุดยิง และเกิดการเจรจาสันติภาพระหว่างสิงหาคม-พฤศจิกายนของปีนั้น ^:335 ความล้มเหลวของการเจรจาสันติภาพทำให้ความขัดแย้งทางทหารเกิดขึ้นอีกครั้ง โดยกบฏลัทธิเหมาโจมตีค่ายทหารที่ตำบลทัง เทวคูรี ทางเนปาลตะวันตกเมื่อ 22 พฤศจิกายน ^:335 ซึ่งเกิดการสู้รบที่รุนแรงตลอดคืน สถานการณ์การก่อการร้ายค่อยๆเปลี่ยนแปลงใน พ.ศ. 2545 จำนวนการโจมตีของทั้งสองฝ่ายเพิ่มขึ้น และมีผู้เสียชีวิตเพิ่มขึ้น ^:309

รัฐบาลตอบสนองต่อการก่อการร้ายโดยการคว่ำบาตรกลุ่มต่อต้านราชวงศ์ จำคุกสื่อมวลชนและปิดหนังสือพิมพ์ที่ถูกกล่าวหาว่าเข้าข้างกลุ่มก่อการร้าย มีการเจรจาและการหยุดยิงชั่วคราวหลายครั้งระหว่างกลุ่มก่อการร้ายกับรัฐบาล รัฐบาลปฏิเสธความต้องการของกลุ่มก่อการร้ายที่ต้องการให้เลือกตั้งสภารัฐธรรมนูญเพราะกลัวจะเป็นการล้มเลิกราชวงศ์โดยการออกเสียงของประชาชน ในเวลาเดียวกัน กลุมกบฏลัทธิเหมาปฏิเสธการจัดตั้งราชวงศ์ไว้ในรัฐธรรมนูญ ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2547 รัฐบาลปฏิเสธข้อเรียกร้องของกบฏลัทธิเหมาที่ต้องการเจรจาโดยตรงกับกษัตริย์ชญาเนนทระ มากกว่าการเจรจากับนายกรัฐมนตรีเชอร์ พาหาทูร์ เทวพา และการเรียกร้องให้มีผู้ไกล่เกลี่ยที่เป็นบุคคลที่สามเช่น สหประชาชาติ

ตลอดสงคราม รัฐบาลควบคุมได้เฉพาะเมืองหลัก กลุ่มลัทธิเหมาควบคุมพื้นที่ในชนบท ซึ่งเป็นผลมาจากข้อเท็จริงที่ว่าหน่วยงานและสถาบันของรัฐบาลตั้งอยู่ที่เมืองหลวง กาฏมาณฑุ หรือบริเวณตัวเมืองของแต่ละตำบล ในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2547 กาฏมาณฑุ อยู่ภายใต้การควบคุมของกบฏ โดยกลุ่มลัทธิเหมาสามารถปิดล้อมเมืองได้เป็นสัปดาห์

ภายใต้โล่ของสงครามต่อต้านการก่อการร้ายระดับโลกและเป้าหมายของการทำให้เป็นรัฐล้มเหลว ซึ่งทำให้เกิดความวุ่นวายภายในประเทศ สหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจักร และ อินเดีย ให้ความช่วยเหลือทางทหารและเศรษฐกิจแก่รัฐบาลเนปาล เมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2548 เพื่อตอบต่อการที่รัฐบาลที่เป็นประชาธิปไตยไม่สามารถแก้ปัญหาได้ กษัตริย์ชญาเนนทระเข้าควบคุมประเทศเนปาลเพื่อยุติการก่อการร้าย ผลจากการเข้าควบคุม สหราชอาณาจักรและอินเดียระงับการสนับสนุนเนปาล ^:337 ในวันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2548 เพื่อตอบโต้การยึดอำนาจของกษัตริย์ชญาเนนทระ พรรคการเมือง 7 พรรคได้จัดตั้งกลุ่ม พันธมิตร 7 พรรค (SPA) ขึ้น^:338 ต่อมา 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2548 กลุ่มกบฏลัทธิเหมาและพันธมิตร 7 พรรคที่ได้รับการสนับสนุนจากอินเดีย ร่วมมือกันเสนอข้อเรียกร้อง 12 ข้อ ซึ่งอธิบายว่าระบอบราชาธิปไตยเป็นอุปสรรคที่สำคัญของประชาธิปไตย สันติภาพ ความเจริญรุ่งเรือง การยกระดับของสังคม เอกราช และอธิปไตยของเนปาล รวมทั้งเรียกร้องให้เลือกตั้งสภารัฐธรรมนูญและละทิ้งการใช้ความรุนแรงของกลุ่มกบฏลัทธิเหมา ^:339

ใน พ.ศ. 2549 ความขัดแย้งที่รุนแรงลดลงอย่างมีนัยสำคัญ และเกิดกระแสประชาธิปไตยขึ้น ^:339 ตลอดเดือนเมษายน พ.ศ. 2549 มีการชุมนุมเรียกร้องประชาธิปไตยทั่วเนปาล ผู้ชุมนุมในกาฏมาณฑุราว 400 คนถูกจับกุม มีผู้ได้รับบาดเจ็บ 10 คน ในวันที่ 21 เมษายน กษัตริย์ชญาเนนทระประกาศคืนอำนาจให้แก่นายกรัฐมนตรีที่มาจากพันธมิตร 7 พรรค แต่ทั้งกบฏลัทธิเหมาและพันธมิตร 7 พรรคปฏิเสธ ^:339 ในวันที่ 24 เมษายน กษัตริย์ชญาเนนทระประกาศคืนสิทธิกาสภาผู้แทนราษฎร ซึ่งเป็นที่พอใจของพันธมิตร 7 พรรค ที่ได้จัดตั้งสภาผู้แทนราษฎรขึ้นอีก ^:339 กลุ่มกบฏลัทธิเหมายังคงต่อต้าน และในวันที่ 2 มิถุนายน ในกาฏมาณฑุ กลุ่มกบฏลัทธิเหมาจัดชุมนุมเรียกร้องประชาธิปไตย มีประชาชนเข้าร่วมมากกว่า 200,000 คน^:339–340 ในวันที่ 9 สิงหาคม รัฐบาลและกลุ่มกบฏลัทธิเหมาตกลงที่จะยอมให้สหประชาชาติเข้ามาตรวจสอบกระบวนการสันติภาพและปลดอาวุธทั้งสองฝ่าย ^:340 ในวันที่ 21 พฤศจิกายน รัฐบาลกลุ่มพันธมิตร 7 พรรค และกลุ่มกบฏลัทธิเหมาลงนามในความตกลงสันติภาพสมบูรณ์แบบ ซึ่งถือเป็นการสิ้นสุดสงครามกลางเมือง ^:340

สงครามกลางเมืองบีบให้คนหนุ่มสาวต้องไปทำงานต่างประเทศ โดยเฉพาะในอ่างเปอร์เซียและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ การเคลื่อนย้ายแรงงานทำให้เนปาลพบกับปัญหาเศรษฐกิจที่ยุ่งยาก เศรษฐกิจของเนปาลต้องพึ่งพารายได้จากแรงงานที่ไปทำงานต่างชาติ (คล้ายกับเศรษฐกิจเลบานอนในช่วงที่เกิดสงครามกลางเมืองเลบานอน) ผลจากสงครามกลางเมือง อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวของเนปาลได้รับความเดือดร้อน เนปาลลดอับดับจากดินแดนที่น่าไปเที่นวอันดับ 10 เหลือเพียงอันดับที่ 27

ตามข้อมูลของ INSEC, ผู้เสียชีวิต 1,665 คนจากทั้งหมด 15,026 คนที่เกิดขึ้นระหว่างสงครามกลางเมือง (ประมาณร้อยละ 11) เป็นผู้หญิง โดยกองกำลังฝ่ายรัฐบาลมีส่วนเกี่ยวข้องประมาณร้อยละ 85 ของการฆ่าผู้หญิง

 

ทหารฝ่าย ลัทธิเหมา 3 คนรอบนยอดเขาในตำบลโรลปาระหว่างรอคำสั่งให้เคลื่อนย้าย

การควบรวมกองทัพ

กองทัพเนปาล (NA) สามารถควบคุม กองทัพปลดปล่อยประชาชนเนปาล (PLA), ซึ่งเป็นกองกำลังติดอาวุธของ พรรคคอมมิวนิสต์แห่งเนปาล (ลัทธิเหมากลาง) ได้เมื่อ 10 เมษายน พ.ศ. 2555 นายกรัฐมนตรี บาบูรัม ภัตตาไร, ผู้เป็นหัวหน้าของคณะกรรมการพิเศษเพื่อการควบควมกองทัพ (AISC) ได้บอกแก่คณะกรรมการเมื่อวันที่ 10 เมษายน พ.ศ. 2555 ว่า กองทัพเนปาลจะเคลื่อนกำลังเข้าไปในพื้นที่ของกองทัพปลดปล่อยประชาชนเนปาลเพื่อยึดครองขั้นสุดท้าย และยึดอาวุธจำนวนมากที่นั่น โดยกระบวนการดังกล่าวจะเสร็จสมบูรณ์ภายในวันที่ 12 เมษายน อย่างไรก็ตาม มีรายงานการปะทะกันที่ฐานทัพ นายกรัฐมนตรีเข้าพบผู้บัญชาการกองทัพเนปาล ฉัตระ มัน สิงห์ ฆูรุงในตอนเย็นวันที่ 10 เมษายน และสั่งให้ปฏิบัติตามคำสั่งของคณะกรรมการ กองทัพเนปาลเข้าโจมตีฐานทัพและคลังอาวุธในวันเดียวกันนั้น การสู้รบเป็นไปด้วยความรุนแรง ต่อมา กระบวนการนี้ได้หยุดชะงักในวันที่ 10 เมษายนตามคำขอของกลุ่มผู้นำกลุ่มลัทธิเหมา และเริ่มต้นอีกครั้งในวันที่ 13 เมษายน และเสร็จสิ้นในวันที่ 19 เมษายน พ.ศ. 2555 มีทหารของฝ่ายกองทัพปลดปล่อยประชาชน 3,129 คน เลือกที่จะลงทะเบียนรวมกับกองทัพเนปาล ทหารทั้งหมด 6,576 คน เลือกเกษียณอายุโดยสมัครใจ โดยจะได้รับเงิน 500,000 - 800,000 รูปีเนปาลขึ้นกับชั้นยศ

ในระยะแรกของการจัดกลุ่มใหม่ (18 พฤศจิกายน - 1 ธันวาคม พ.ศ. 2554) ทหารราว 9,705 คนเลือกรวมเข้ากับกองทัพเนปาล คณะกรรมการได้เริ่มกระบวนการควบรวมตั้งแต่ 1 พฤศจิกายน พ.ศ. 2554 ตามข้อตกลงที่ลงนามโดยพรรคการเมืองหลัก 3 พรรค– UCPN-M, พรรคคอมมิวนิสต์แห่งเนปาล (รวมลัทธิมาร์ก-เลนิน) (CPN-UML) และ พรรคคองเกรสเนปาล (NC) – และองค์กรตัวแทนขแงกลุ่มมาเธสีหลายกลุ่ม, the สหแนวร่วมมาเธสีประชาธิปไตย (UDMF). โดยมีทางเลือก 3 ทางให้กับทหารของกองทัพประชาชน – ควบรวม เกษียณอายุโดยสมัครใจ และฟื้นฟูขึ้นใหม่ ทหาร 9,705 คนเลือกควบรวม 7,286 คนเลือกเกษียณอายุ และ 6 คน ต้องการการฟื้นฟู ตัวแทนสหประชาชาติในเนปาล (UNMIN) ได้รับลงทะเบียนทหาร 19,602 คนเมื่อ 26 พฤษภาคม พ.ศ. 2550

เมื่อวันที่ 14 เมษายน พ.ศ. 2555 คณะกรรมการตัดสินใจที่จะกำหนดยศของการควบรวมตามระบบของกองทัพเนปาล ไม่ใช่ระบบของกองทัพปลดปล่อยประชาชน การคัดเลือกคณะกรรมการนำโดยประธานของคณะกรรมการบริการสาธารณะเนปาลในการกำหนดตำแหน่งรองรับทหารที่ควบรวมเข้ามา ทหารต้องเข้ารับการฝึก 3-9 เดือน ขึ้นกับชั้นยศ ในวันที่ 17 เมษายน กองทัพเนปาลกล่าวว่าไม่สามารถเริ่มกระบวนการรับสมัครสำหรับทหารของอดีตกลุ่มลัทธิเหมาได้ จนกว่าการจัดโครงสร้างระดับนายพลจะเสร็จสิ้น ในวันที่ 19 เมษายน พ.ศ. 2555 พรรคการเมืองหลักทั้งสามพรรค ตกลงที่จะรวมกันโดยสันติวิธีให้เป็นหนึ่งเดียว

ช่วงเวลา

พ.ศ. 2539

• 13 กุมภาพันธ์: เริ่มต้นสงครามกลางเมืองโดย พรรคคอมมิวนิสต์แห่งเนปาล (ลัทธิเหมา)
  • กาฏมาณฑุ: โรงงานผลิตน้ำอัดลมโคคา-โคลา ถูกโจมตี และตึกถูกเผา [2]
  • เขตกูรข่า
    • โรงงานสุราของต่างชาติถูกทำลายลงอย่างสิ้นเชิง
    • สำนักงานของโปรแกรมพัฒนาเกษตรกรรมขนาดเล็กของ ธนาคารพัฒนาการเกษตรแห่งเนปาล ในชยังลี ถูกรื้อค้น
  • เขตกาฟรีปาลานโชก: บ้านของนายทุนถูกจู่โจมตอนกลางคืน ของมีค่าและเงิน 1.3 ล้านรูปีถูกยึด เอกสารการยืมเงินมูลค่าหลายล้านรูปีถูกทำลาย สมาชิกในครอบครัวของนายทุน 7 ถูกฆ่า
  • เขตรอลปา, เขตรูกุม และ เขตสินธุลี: ตำรวจตั้งด่านตรวจค้นในแต่ละเขต ด่านตรวจค้นในรอลปาถูกยึด รวมทั้งในรูกุม สำนักงานไปรษณีย์ในสินธุลีถูกยึด ตำรวจถูกฆ่า 17 คน และผู้ก่อการร้ายลัทธิเหมาถูกฆ่าเพียงคนเดียว

พ.ศ. 2544

• มกราคม พ.ศ. 2544: รัฐบาลจัดตั้งสารวัตรทหารเนปาล ซึ่งเป็นกองกำลังกึ่งทหารเพื่อต่อต้านการก่อการร้าย
• 28 พฤษภาคม พ.ศ. 2544: ประจันทา ให้สัมภาษณ์กับวารสารคอมมิวนิสต์ A World to Win
• 1 มิถุนายน พ.ศ. 2544: กษัตริย์พิเรนทรา และสมาชิกราชวงศ์ส่วนใหญ่ถูกสังหารในเหตุการณ์การสังหารหมู่ราชวงศ์เนปาล มกุฏราชกุมารทิเพนทราเป็นผู้ถูกกล่าวหาในการสังหารหมู่ครั้งนี้โดยคณะกรรมการสอบสวนที่ประกอบไปด้วย ประธานศาลฎีกาเกชาพ ประสาท อุปัธยา และโฆษกรัฐบาล ตรนาถ รนภัต มกุฏราชกุมารไม่รู้สึกตัวจากความพยายามฆ่าตัวตายหรือถูกลอบสังหารโดยฝ่ายรักษาความปลอดภัยของพระราชวัง ได้สืบราชสมบัติตามประเพณี พระองค์สวรรคตเมื่อ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2544 กษัตริย์ชญาเนนทระ ได้เป็นกษัตริย์องค์ต่อมา
• 3 สิงหาคม พ.ศ. 2544: การเจรจาสันติภาพรอบแรก
• 23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2544: การเจรจาสันติภาพล่มเมื่อกลุ่มกบฏลัทธิเหมาถอนตัว และโจมตีสารวัตรทหารอย่างรุนแรงใน 42 เขต โดยมีทหารและตำรวจ 186 นาย และกลุ่มกบฏลัทธิเหมา 21 คนเสียชีวิต
• 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2544: รัฐบาลของเชร์ พาหาดูร์ เทวพา ประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน และรับสมัครทหารเนปาลเพื่อโจมตีกลุ่มลัทธเหมา
• สหรัฐอเมริกาประกาศให้พรรคลัทธิเหมาเป็นกลุ่มก่อการร้าย

พ.ศ. 2545

• รัฐสภาสหรัฐอเมริกาให้เงินช่วยเหลือ 12 ล้านเหรียญสหรัฐ เพื่อฝึกทหารเนปาล และสนับสนุนปืนไรเฟิล 5,000 กระบอก
• พฤษภาคม พ.ศ. 2545: การเจรจาสันติภาพล่ม
• พฤษภาคม พ.ศ. 2545: เกิดการสู้รบอย่างรุนแรงระหว่างทหารและกลุ่มลัทธิเหมาที่ลิสเน เลข ตามแนวชายแดนระหว่างเขตปยูทันและรอลปา และที่หมู่บ้านฆัม เขตรอลปา
• 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2545: ทหารเนปาลพบภาพถ่ายในเนปาลตะวันตก เป็นภาพของผู้นำกลุ่มกบฏลัทธิเหมา พาพุรัม ภัตตาไร หิสิลา ยามี ราม พาหาทุร ทาพา (ฉายาพาทัล) และปุสปา หามัล ทาหัล (ฉายาประจันทา)
• 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2545: กษัตริย์ชญาเนนทระ ทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษาของนายกรัฐมนตรี เชร์ พาหาดูร์ เทวพา ยุบสภาและสั่งเลือกตั้งใหม่ โดยให้เหตุผลว่าเป็นการต่อต้านการก่อการร้าย
• 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2545: มีข้อมูลรั่วออกมาว่า โรงงานอาวุธในเบลเยี่ยม FN Herstal ได้ส่งปืนอัตโนมัติ M249 5,500 กระบอก ให้กับราชวงศ์เนปาล การตัดสินใจดำเนินการโดยพรรคร่วมรัฐบาล
• 4 ตุลาคม พ.ศ. 2545: กษัตริย์ชญาเนนทระประกาศปลดนายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรีทั้งคณะ ยึดอำนาจการปกครองประเทศ และยกเลิกการเลือกตั้งที่กำหนดไว้ในวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2545
• 11 ตุลาคม พ.ศ. 2545: กษัตริย์ชญาเนนทระ แต่งตั้ง โลเกนทรา พาหาทุร์ จันท์ เป็นนายกรัฐมนตรี

พ.ศ. 2546

• มกราคม พ.ศ. 2546: สหรัฐอเมริกาซ้อมรบกับทหารเนปาล กลุ่มก่อการร้ายลัทธิเหมาฆ่าผู้ตรวจการสารวัตรทหาร กฤษณะ โมฮัน เศรษฐา พร้อมกับภรรยาและบอดีการ์ดขณะออกเดินตอนเช้าที่เคยทำเป็นปกติทุกเช้าวันอาทิตย์ เพื่อเป็นสัญลักษณ์ถึงความปลอดภัยของพลเมือง ผู้ตรวจการสารวัตรทหารและภรรยาซึ่งเป็นครูในโรงเรียนนานาชาติในเมืองหลวงต่างไม่มีอาวุธ ด้วยกระสุนปืนไรเฟิลที่กลุ่มกบฏลัทธิเหมาชอบใช้
• 29 มกราคม พ.ศ. 2546: มีการหยุดยิงครั้งที่ 2 และเริ่มเจรจาสันติภาพ
• 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2546: มีการประกาศร่วมกันระหว่างรัฐบาลและพรรคคอมมิวนิสต์แห่งเนปาล (ลัทธิเหมา) ยอมรับให้มีการหยุดยิง
• 17 สิงหาคม พ.ศ. 2546: ทหารและตำรวจเนปาลฆ่ากลุ่มกบฏลัทธิเหมา 39 คน ในเขตราเมชับ ในเนปาลตอนกลาง ระหว่างการสนธิกำลังกันของทหารและตำรวจเนปาลเพื่อยึดพื้นที่ ทหารเนปาลเสียชีวิต 7 คน สารวัตรทหารเสียชีวิต 5 คน
• 24 สิงหาคม พ.ศ. 2546: กลุ่มลัทธิเหมายื่นคำขาด จะยุติการหยุดยิงภายใน 48 ชั่วโมง หากรัฐบาลไม่รวมข้อเสนอของกลุ่มลัทธิเหมาในสภาร่างรัฐธรรมนูญ
• 26 สิงหาคม พ.ศ. 2546: คำขาดของกลุ่มลัทธิเหมาหมดเวลา
• 27 สิงหาคม พ.ศ. 2546:
  • นัดหยุดงาน: กลุ่มลัทธิเหมาเรียกร้องให้มีการนัดหยุดงาน 3 วัน
  • กลุ่มลัทธิเหมายื่นคำขาดถอนการหยุดยิงเมื่อ 29 มกราคม ประจันทาประกาศว่ากลุ่มกบฏต้องการให้สิ้นสุดการปกครองด้วยราชวงศ์ เปลี่ยนเป็นสาธารณรัฐประชาธิปไตย
• 28 สิงหาคม พ.ศ. 2546: กลุ่มลัทธิเหมาลอบสังหารนายพลของกองทัพเนปาล 2 คนในบ้านพักที่กาฏมาณฑุ เสียชีวิต 1 คน บาดเจ็บ 1 คน
• 29 สิงหาคม พ.ศ. 2546: กลุ่มลัทธิเหมาพยายามลอบสังหารรัฐมนตรี ทเวนทรา ราช กันเทล แต่ไม่สำเร็จ
• 31 สิงหาคม พ.ศ. 2546: กลุ่มลัทธิเหมาซุ่มโจมตีตำรวจในรูปันเดฮี เสียชีวิต 4 คน

อ้างอิง

1. Miglani, Sanjeev (18 August 2003). . Reuters. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 29 May 2018.
2. [1]
3. Ed Douglas. "Inside Nepal's Revolution". National Geographic Magazine, p. 54, November 2005.
4. 17,800 people died during conflict period, says Ministry of Peace
5. http://www.icmp.int/the-missing/where-are-the-missing/nepal/. Missing or empty |title= (help)
6. . INSEC. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 6 พฤษภาคม 2017. สืบค้นเมื่อ 3 พฤษภาคม 2017. Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
7. Mahendra Lawoti and Anup K. Pahadi, editors (2010). The Maoist Insurgency in Nepal: Revolution in the twenty-first century. Routledge. ISBN 978-0-415-77717-9.
8. Mahendra Lawoti and Anup K. Pahari, editors (2010). The Maoist Insurgency in Nepal: Revolution in the twenty-first century. Routledge. ISBN 978-0-415-77717-9.
9. Manesh Sreshtha and Bishnu Adhikari (2005). Internal Displacement in South Asia: The Relevance of the UN's Guiding Principles. Sage. ISBN 0-7619-3313-1.
10. . NepalNews: The Kathmandu Post. 20 December 2003. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 14 November 2004. สืบค้นเมื่อ 22 November 2006.
11. "Maoist rebels call off Kathmandu blockade". The Guardian. 24 August 2004. สืบค้นเมื่อ 6 January 2018.
12. . Nepal Monarchy. 4 พฤษภาคม 2012. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 16 ตุลาคม 2017. สืบค้นเมื่อ 6 มกราคม 2018. Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
13. "12-point Maoist MoU". Nepali Times. 25 November 2005. สืบค้นเมื่อ 6 January 2018.
14. . INSEC. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 6 พฤษภาคม 2017. สืบค้นเมื่อ 3 พฤษภาคม 2017. Unknown parameter |dead-url= ignored (help)
15. "Nepal: Consolidating The Peace – Analysis". Eurasia Review. สืบค้นเมื่อ 24 April 2012.
16. . Human Rights Server. 28 พฤษภาคม 2001. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 21 มกราคม 2016. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
17. Greenwald, Jeff (13 June 2001). . World Tibet Network News. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 24 August 2006. สืบค้นเมื่อ 22 November 2006.
18. Pokharel, Tilak P (27 August 2003). "Nepali Rebels Walk Away from Peace Talks". World Press. สืบค้นเมื่อ 22 November 2006.
19. Adhikari, Bipin (19 มีนาคม 2003). "Code of conduct as a point of departure". The Kathmandu Post. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 27 มีนาคม 2013. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
20. NEPAL: MAOIST HIT TEAMS SHOOT TWO ARMY COLONELS IN KATHMANDU https://wikileaks.org/plusd/cables/03KATHMANDU1648_a.html
21. UPDATE ON NEPAL'S MAOIST INSURGENCY, AUGUST 30- SEPTEMBER 5 https://wikileaks.org/plusd/cables/03KATHMANDU1721_a.html

ดูเพิ่ม

• Hutt, Michael, Himalayan People's War: Nepal's Maoist Rebellion, (London: Hurst and Co., 2004) ISBN 978-0-253-21742-4.
• Jackson, Paul. 2019. "Intelligence in a modern insurgency: the case of the Maoist insurgency in Nepal." Intelligence and National Security.
• Karki, Arjun and David Seddon (eds.), The People's War in Nepal: Left Perspectives, (New Delhi: Adroit, 2003).
• Thapa, Deepak, with Bandita Sijapati, A Kingdom Under Siege: Nepal's Maoist Insurgency, 1996–2003, (Kathmandu: The Printhouse, 2003) ISBN 978-1-842-77571-4.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Nepal's civil war and its subsequent democratic transition by Al Jazeera
• International Center for Transitional Justice, Nepal
• Documents and statements of the Communist Party of Nepal (Maoist)
• Text of all peace accords for Nepal
• Crisis briefing on Nepal, Reuters Alertnet
• , a book by Olof Jarlbro
• , archive of reports on the Nepalese war and peace processes from the ICG.
• Between Two Stones – Nepal's decade of conflict
• , a commercial news website
• Returned: Child Soldiers of Nepal's Maoist Army, a documentary
• Insight on Conflict: Peacebuilding database
• Q&A: Nepal's future, BBC
• Nepal: The Improbable Maoists, Foreign Policy Journal
• http://www.nhrcnepal.org/nhrc_new/doc/newsletter/Nepal_NHRC_CPA_10Yrs_Report_Eng_2016.pdf