หม่อมเจ้าขจรจรัสฤทธิ์ กฤดากร

มหาอำมาตย์ตรี หม่อมเจ้าเขจรจรัสฤทธิ์ กฤดากร (29 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2430 - 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2468) อดีตผู้พิพากษาศาลคดีต่างประเทศ และอดีตอัยการ กระทรวงยุติธรรม

หม่อมเจ้าขจรจรัสฤทธิ์ กฤดากร
หม่อมเจ้า ชั้น 4
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์
พระมารดา	หม่อมสุภาพ กฤดากร ณ อยุธยา
ประสูติ	29 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2431
ชีพิตักษัย	12 กรกฎาคม พ.ศ. 2468 (37 ปี)

พระประวัติ

หม่อมเจ้าเขจรจรัสฤทธิ์ กฤดากร ทรงเป็นโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ กับหม่อมสุภาพ กฤดากร ณ อยุธยา ประสูติเมื่อวันที่ 29 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2430 ปีกุน ในปี พ.ศ. 2440 ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เกษากันต์ ในพระราชพิธีสัมพัจฉรฉินท์ ณ พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย

ในปี พ.ศ. 2442 ได้เข้าศึกษาที่โรงเรียนราชวิทยาลัย จนสำเร็จการศึกษา

ในปี พ.ศ. 2446 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นนักเรียนหลวงออกไปศึกษาวิทยาศาสตร์ที่ยุโรป ได้ศึกษาที่โรงเรียนแฮร์โรว์ (Harrow school) ประเทศอังกฤษ เป็นเวลา 4 ปี จนสำเร็จการศึกษา

ในปี พ.ศ. 2450 เข้าศึกษาวิชาประวัติศาสตร์และนิติศาสตร์ ณ มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ โดยใช้เวลาศึกษา 3 ปี จนสำเร็จการศึกษาได้รับปริญญา ศิลปศาสตรบัณฑิต (B.A.) และ นิติศาสตรบัณฑิต (LL.M)

ในปี พ.ศ. 2453 ได้เข้าศึกษาต่อที่โรงเรียนกฎหมาย ณ กรุงลอนดอน สอบได้เป็นเนติบัณฑิตอังกฤษ แล้วไปเป็นนักเรียนล่ามประจำอยู่ที่สถานราชทูตสยามแห่งกรุงปารีส และศึกษาวิชารัฐประศาสนศาสตร์ อีก 2 ปี สอบได้ประกาศนียบัตร

ในปี พ.ศ. 2455 เสด็จกลับเข้ามารับราชการที่กระทรวงการต่างประเทศ ในตำแหน่งผู้ช่วยชั้นที่ 1 กรมที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน

ในปี พ.ศ. 2456 ได้รับพระราชทานยศเป็น อำมาตย์เอก แล้วได้เข้าเรียนที่โรงเรียนกฎหมายกระทรวงยุติธรรม สอบได้เป็นเนติบัณฑิตสยาม ในปี พ.ศ. 2459

ในปี พ.ศ. 2457 เป็นเลขานุการกรมที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน

ในปี พ.ศ. 2461 หลังจากลาผนวชแล้ว ได้เข้ารับราชการในกระทรวงยุติธรรม ในตำแหน่งอัยการ หลังจากนั้นได้เสด็จออกไปรับราชการเป็นเลขานุการใหญ่ แห่งคณะอัครราชทูตพิเศษสยาม ในการประชุมปรึกษาสัญญาสันติภาพ ณ กรุงปารีส

ในปี พ.ศ. 2462 เสด็จกลับเข้ามารับราชการเป็นผู้พิพากษาศาลคดีต่างประเทศ และ ในปี พ.ศ. 2463 ได้รับการแต่งตั้งเป็นผู้กำกับสำนักงานสำหรับตรวจแลใช้หนี้เชลย

ในปี พ.ศ. 2463 ได้เป็นอาจารย์พิเศษ โรงเรียนกฎหมายกระทรวงยุติธรรม สอนวิชากฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีเมือง

ในปี พ.ศ. 2464 ได้รับการแต่งตั้งเป็นกรรมการเนติบัณฑิตยสภา

ในปี พ.ศ. 2465 เป็นกรรมการสอดส่องความประพฤติทนายความ

ในปี พ.ศ. 2467 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นกรรมการแห่งสภานิติศึกษา และได้รับการเลื่อนยศเป็น "มหาอำมาตย์ตรี" และได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์สำหรับตระกูลจุลจอมเกล้า ชั้น ทุติยจุลจอมเกล้า พร้อมพานทองและเครื่องยศ

ในปี พ.ศ.2468 มหาอำมาตย์ตรีหม่อมเจ้าเขจรจรัสฤทธิ์ กฤดากร ได้รับพระมาหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นองคมนตรี

หม่อมเจ้าเขจรจรัสฤทธิ์ กฤดากร ประชวรพระโรคไข้หวัดใหญ่ ตั้งแต่วันที่ 5 กรกฎาคม เนื่องด้วยปับผาสะอักเสบมาก สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 12 กรกฎาคม 2468 เวลา 2 นาฬิกา 20 นาที สิริพระชันษา 38 ปี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานหีบทองลายก้านขด ฉัตรเบญจา 4 คัน ตั้งประดับ เมื่อเวลารับพระราชทานน้ำสรงศพ มีประโคมกลองชนะ 10 จ่าปี 1

พระนิพนธ์

หม่อมเจ้าเขจรจรัสฤทธิ์ ทรงผนวชในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส เป็นพระอุปฌาย์จารย์ ในขณะที่หม่อมเจ้าเขจรจรัสฤทธิ์ ผนวชและจำพรรษาอยู่ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร ได้ศึกษาพระธรรมวินัย สอบได้เป็นนักธรรมชั้นตรี และได้ทรงนิพนธ์หนังสือ "พระไตรรัตน์" ขึ้นมาเพื่อใช้เป็นตำราในการศึกษาพระไตรปิฎกของพระภิกษุสามเณร จัดพิมพ์ครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2467

พระยศ

• อำมาตย์เอก
• 29 ตุลาคม พ.ศ. 2467 มหาอำมาตย์ตรี

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2464 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)
• พ.ศ. 2467 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2461 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)
• พ.ศ. 2460 –   เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))
• พ.ศ. 2461 –   เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 4 (ว.ป.ร.4)

อ้างอิง

1. การพระราชพิธีตั้งองคมนตรี พระพุทธศักราช 2468http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2468/D/145.PDF
2. ข่าวสิ้นชีพิตักษัย และประวัติหม่อมเจ้าเขจรจรัสฤทธิ์ กระทรวงยุติธรรม
3. พระราชทานยศ (หน้า ๒๔๘๔)
4. พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เล่ม 38 หน้า 3195 ราชกิจจานุเบกษาวันที่ 29 มกราคม 2464
5. ราชกิจจานุเบกษา. พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ จุลจอมเกล้าฝ่ายหน้า, เล่ม ๔๑ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๖๕๖, ๒๓ พฤศจิกายน ๒๔๖๗
6. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา, เล่ม ๓๔, ตอน ๐ ง, ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๖๐, หน้า ๙๔๗