อำเภอควนขนุน

ควนขนุน เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดพัทลุง

อำเภอควนขนุน
อำเภอ
คำขวัญ:  ถิ่นพระดังเมืองคนดี ประเพณีลือเลื่อง เฟื่องฟูการศึกษา ผ้าทอแพรกหา ทะเลงามตา นกน้ำเพลินใจ
พิกัดภูมิศาสตร์: 7°44′6″N 100°0′36″E / 7.73500°N 100.01000°E / 7.73500; 100.01000
อักษรไทย	อำเภอควนขนุน
อักษรโรมัน	Amphoe Khuan Khanun
จังหวัด	พัทลุง
พื้นที่
• ทั้งหมด	453.96 ตร.กม. (175.27 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	83,507 คน
• ความหนาแน่น	183.95 คน/ตร.กม. (476.4 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	93110, 93150 (เฉพาะตำบลทะเลน้อย พนางตุง และมะกอกเหนือ)
รหัสภูมิศาสตร์	9305
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอควนขนุน หมู่ที่ 5 ตำบลควนขนุน อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง 93110
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

จากคำบอกเล่าของผู้รู้ในตำบล ตำบลควนขนุนเป็นตำบลเก่าแก่มาแต่ดั้งเดิม ไม่ปรากฏว่าย้ายมาจากที่ใดและไม่ปรากฏปีที่จัดตั้ง สำหรับชื่อที่เรียกตำบลควนขนุนเดิมบริเวณนี้มีต้นขนุนอยู่ 1 ต้น วันหนึ่งมีพระภิกษุเดินผ่านมาได้กลิ่นหอมของขนุนสุก แต่เมื่อมองหาผลบนต้นกลับไม่พบทั้งที่ยังมีกลิ่นหอมอยู่เหมือนเดิม จึงลองช่วยกันขุดใต้ดินบริเวณต้นขนุน พบขนุนมีลักษณะผิวสีทองจึงได้ช่วยกันนำขึ้นมาและไปถวายเจ้าเมือง เจ้าเมืองประทับใจมากที่มีของแปลกประหลาดจึงได้ประทานรางวัลฆ้อง 2 ลูก เป็นฆ้องเงินและฆ้องทอง และประทานชื่อว่า "บ้านควนขนุน"

อำเภอควนขนุนเดิมเรียกว่า อำเภออุดร จัดตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2439 หรือ ร.ศ. 115 มีพระพลสงคราม (โต ศิริธร) เป็นนายอำเภอคนแรก ต่อมาภายหลังเป็นพระยาศิริธรเทพสัมพันธ์ เจ้ากรมเสมียนตรา อำเภอตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 5 ตำบลควนขนุน และได้ย้ายที่ตั้งอีกจำนวน 4 ครั้ง ครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2445 ย้ายที่ว่าการอำเภอไปตั้งที่บ้านมะกอกใต้ เรียกว่า อำเภอปากประ ครั้งที่ 2 เมื่อปี พ.ศ. 2450 ย้ายไปที่บ้านพนางตุง ริมทะเลน้อย เรียก อำเภอทะเลน้อย ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2460 เรียก อำเภอพนางตุง และครั้งสุดท้าย เมื่อปี พ.ศ. 2466 ย้ายกลับมาตั้งที่เดิมคือที่บ้านควนขนุน เรียกว่า อำเภอควนขนุน มาจนถึงปัจจุบัน

• 15 มีนาคม 2445 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภออุดร แขวงเมืองพัทลุง เป็น อำเภอปากประ
• 18 สิงหาคม 2450 ย้ายที่ว่าการอำเภอปากประ จากบ้านมะกอกใต้ ตำบลมะกอกใต้ ไปตั้งที่บ้านพนางตุง ริมทะเลน้อย ให้เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอปากประ แขวงเมืองพัทลุง เป็น อำเภอทะเลน้อย และโอนพื้นที่ตำบลมะกอกเหนือ ตำบลมะกอกใต้ ไปขึ้นกับอำเภอเมืองพัทลุง กับโอนพื้นที่ตำบลทะเลน้อย ตำบลตะเครียะ ตำบลหัวป่า ตำบลบ้านพร้าว และตำบลสำโรง จากอำเภอพังไกร (อำเภอหัวไทรในปัจจุบัน) จังหวัดนครศรีธรรมราช มาขึ้นกับอำเภอทะเลน้อย จังหวัดพัทลุง
• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอทะเลน้อย จังหวัดพัทลุง เป็น อำเภอพนางตุง
• วันที่ 20 พฤษภาคม 2460 โอนพื้นที่ตำบลตะเครียะ อำเภอทะเลน้อย จังหวัดพัทลุง ไปขึ้นกับกิ่งอำเภอระโนด จังหวัดสงขลา
• วันที่ 16 กันยายน 2466 ย้ายที่ว่าการอำเภอพนางตุง จากเขาพนางตุง ไปตั้งที่ตำบลควนขนุน เรียกว่า อำเภอควนขนุน
• วันที่ 20 กันยายน 2468 โอนพื้นที่บางหมู่บ้านของตำบลมะกอกเหนือ อำเภอควนขนุน ไปขึ้นกับตำบลมะกอกใต้ อำเภอคูหาสวรรค์ (อำเภอเมืองพัทลุงในปัจจุบัน) โอนพื้นที่ 1 หมู่บ้านของตำบลป่าพะยอม ไปขึ้นกับตำบลปันแต และโอนพื้นที่ 1 หมู่บ้านของตำบลชะมวง ไปขึ้นกับตำบลเขาย่า ท้องที่อำเภอเดียวกัน
• วันที่ 10 สิงหาคม 2473 โอนพื้นที่บางส่วนของหมู่ 7 บ้านท่านาว ตำบลมะกอกเหนือ อำเภอควนขนุน ไปขึ้นกับตำบลมะกอกใต้ อำเภอคูหาสวรรค์ (อำเภอเมืองพัทลุงในปัจจุบัน)
• 29 กรกฎาคม 2490 ตั้งตำบลดอนทราย แยกออกจากตำบลชะมวง ตั้งตำบลเขาย่า แยกออกจากตำบลชะมวง และตำบลเขาปู่ ตั้งตำบลเกาะเต่า แยกออกจากตำบลป่าพะยอม ตั้งตำบลตะแพน แยกออกจากตำบลนาขยาด ตั้งตำบลโตนดด้วน แยกออกจากตำบลมะกอกเหนือ และตำบลควนขนุน
• วันที่ 14 เมษายน 2496 เปลี่ยนแปลงชื่อตำบลปรางหมู่ อำเภอควนขนุน เป็น ตำบลพนมวังก์
• วันที่ 20 กันยายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลควนขนุน ในท้องที่บางส่วนของตำบลควนขนุน
• วันที่ 25 พฤศจิกายน 2501 ตั้งตำบลทะเลน้อย แยกออกจากตำบลพนางตุง
• วันที่ 22 มิถุนายน 2505 จัดตั้งสุขาภิบาลมะกอกเหนือ ในท้องที่บางส่วนของตำบลมะกอกเหนือ
• วันที่ 11 กันยายน 2516 ตั้งตำบลแหลมโตนด แยกออกจากตำบลปันแต
• วันที่ 6 ธันวาคม 2520 แยกพื้นที่ตำบลเขาย่า ตำบลเขาปู่ และตำบลตะแพน ของอำเภอควนขนุน ไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอศรีบรรพต และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอควนขนุน
• วันที่ 21 เมษายน 2524 ตั้งตำบลบ้านพร้าว แยกออกจากตำบลป่าพะยอม
• วันที่ 27 เมษายน 2525 ตั้งตำบลลานข่อย แยกออกจากตำบลเกาะเต่า
• วันที่ 16 สิงหาคม 2526 ตั้งตำบลแพรกหา แยกออกจากตำบลพนมวังก์
• วันที่ 27 ธันวาคม 2531 โอนพื้นที่หมู่ 6 บ้านธรรมเสถียร,บ้านใสตอ (ในขณะนั้น) ของตำบลทะเลน้อย ไปตั้งเป็นหมู่ 10 ของตำบลพนางตุง
• วันที่ 13 กุมภาพันธ์ 2533 แยกพื้นที่ตำบลป่าพะยอม ตำบลลานข่อย ตำบลเกาะเต่า และตำบลบ้านพร้าว ของอำเภอควนขนุน ไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอป่าพะยอม และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอควนขนุน
• วันที่ 3 พฤศจิกายน 2536 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอศรีบรรพต อำเภอควนขนุน เป็น อำเภอศรีบรรพต
• วันที่ 8 สิงหาคม 2538 ยกฐานะกิ่งอำเภอป่าพะยอม อำเภอควนขนุน เป็น อำเภอป่าพะยอม
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลควนขนุน และสุขาภิบาลมะกอกเหนือ เป็นเทศบาลตำบลควนขนุน และเทศบาลตำบลมะกอกเหนือ ตามลำดับ ด้วยผลของกฎหมาย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอควนขนุนเป็นอำเภอที่มีขนาดใหญ่ที่สุดของจังหวัดพัทลุง ตั้งอยู่ทางทิศเหนือของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอป่าพะยอม อำเภอชะอวดและอำเภอหัวไทร(จังหวัดนครศรีธรรมราช)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอระโนด(จังหวัดสงขลา)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองพัทลุงและอำเภอศรีบรรพต
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอศรีบรรพตและอำเภอป่าพะยอม

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอควนขนุนแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 12 ตำบล 129หมู่บ้าน ได้แก่

1.

ควนขนุน

(Khuan Khanun)

9 หมู่บ้าน

7.

โตนดด้วน

(Tanot Duan)

11 หมู่บ้าน

2.

ทะเลน้อย

(Thale Noi)

10 หมู่บ้าน

8.

ดอนทราย

(Don Sai)

11 หมู่บ้าน

3.

นาขยาด

(Na Khayat)

12 หมู่บ้าน

9.

มะกอกเหนือ

(Makok Nuea)

9 หมู่บ้าน

4.

พนมวังก์

(Phanom Wang)

8 หมู่บ้าน

10.

พนางตุง

(Phanang Tung)

13 หมู่บ้าน

5.

แหลมโตนด

(Laem Tanot)

9 หมู่บ้าน

11.

ชะมวง

(Chamuang)

16 หมู่บ้าน

6.

ปันแต

(Pan Tae)

13 หมู่บ้าน

12.

แพรกหา

(Phraek Ha)

8 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอควนขนุนประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 14 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลควนขนุน ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของหมู่ที่ 5, 9 ตำบลควนขนุน
• เทศบาลตำบลมะกอกเหนือ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของหมู่ที่ 1 ตำบลมะกอกเหนือ
• เทศบาลตำบลหนองพ้อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลควนขนุน (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลควนขนุน)
• เทศบาลตำบลนาขยาด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาขยาดทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลบ้านสวน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมะกอกเหนือ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลมะกอกเหนือ)
• เทศบาลตำบลพนางตุง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพนางตุงทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลทะเลน้อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทะเลน้อยทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลโตนดด้วน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโตนดด้วนทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลแพรกหา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแพรกหาทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลแหลมโตนด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแหลมโตนดทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลดอนทราย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดอนทรายทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลพนมวังก์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพนมวังก์ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลปันแต ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปันแตทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลชะมวง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลชะมวงทั้งตำบล

การศึกษาและสังคม

• โรงเรียนมัธยมศึกษา

1. โรงเรียนควนขนุน
2. โรงเรียนปัญญาวุธ
3. โรงเรียนอุดมวิทยายน
4. โรงเรียนดอนศาลานำวิทยา
5. โรงเรียนพนางตุง
6. วิทยาลัยการอาชีพควนขนุน

• มหาวิทยาลัย

1. วิทยาลัยภูมิปัญญาชุมชน มหาวิทยาลัยทักษิณ
2. พุทธมณฑลภาคใต้
3. พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ธรรมชาติ

• โรงพยาบาลชุมชน 1 แห่ง คือ โรงพยาบาลควนขนุน

การคมนาคม

• ทางบก ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 41 และ 4187 (โพธิ์ทอง-ควนขนุน)
• ทางรถไฟ สถานีรถไฟปากคลองและสถานีรถไฟแหลมโตนด

อ้างอิง

1. "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย [เปลี่ยนชื่ออำเภอ]" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 19 (52): 1010. March 15, 1902.
2. "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ย้ายที่ว่าการอำเภอปากประเมืองพัทลุง ไปตั้งที่บ้านนางตุงเรียกว่าอำเภอทะเลน้อย โอนตำบลมะกอกใต้มะกอกเหนือจากเขตอำเภอทะเลน้อยขึ้นอำเภอเมืองพัทลุง และโอนตำบลต่างๆ รวม ๕ ตำบล จากเขตอำเภอพังไกรเมืองนครศรีธรรมราชมาขึ้นอำเภอทะเลน้อย เมืองพัทลุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 24 (20): 521. August 18, 1907.
3. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่ออำเภอ เล่ม 34 หน้า 65 วันที่ 29 เมษายน 2460
4. "ประกาศกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เรื่อง งดเก็บเงินอากรค่านาตำบลต่าง ๆ ท้องที่อำเภอปากพยูน จังหวัดพัทลุง จำนวน พระพุทธศักราช ๒๔๕๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 34 (0 ก): 83–84. May 20, 1917.
5. "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง สร้างถนนตั้งแต่ที่ว่าการอำเภอทะเลน้อย ที่สร้างใหม่จนถึงริมทะเลน้อย เมืองนครศรีธรรมราช" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 26 (0 ง): 1620. October 24, 1909.
6. "ประกาศ เรื่อง จัดเปลี่ยนแปลงท้องที่ในเขตมณฑลนครศรีธรรมราช" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 40 (0 ก): 110–111. September 16, 1923.
7. "ประกาศกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เรื่อง เลื่อนและลดชั้นอัตราเงินอากรค่านาฟางลอยบางตำบล ในท้องที่จังหวัดนครศรีธรรมราชและจังหวัดพัทลุง ตั้งแต่พุทธศักราช ๒๔๖๘ เป็นต้นไป" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 42 (0 ก): 173–176. September 20, 1925.
8. "ประกาศกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เรื่อง เพิ่มและลดอัตราชั้นที่นาฟางลอยบางหมู่บ้าน ในตำบลลำปำและตำบลมะกอกใต้ ท้องที่อำเภอคูหาสวรรค์ จังหวัดพัทลุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 47 (0 ก): 125–126. August 10, 1930.
9. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (33 ง): 1930–1974. July 29, 1947.
10. "พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนชื่ออำเภอและตำบลบางแห่ง พ.ศ. ๒๔๙๖" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 70 (25 ก): 492–496. April 14, 1953.
11. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลควนขนุน อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (75 ง): (ฉบับพิเศษ) 96-97. September 20, 1956.
12. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองเชียงราย อำเภอเชียงคำ และอำเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย กิ่งอำเภอคลองใหญ่ อำเภอเมืองตราด จังหวัดตราด อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง กับอำเภอเมืองร้อยเอ็ด อำเภออาจสามารถ อำเภอเสลภูมิ อำเภอโพนทอง และอำเภอจตุรพักตรพิมาน จังหวัดร้อยเอ็ด" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 75 (98 ง): 2964–2977. November 25, 1958.
13. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลมะกอกเหนือ จังหวัดพัทลุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 79 (57 ง): (ฉบับพิเศษ) 3-4. June 22, 1962.
14. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 90 (114 ง): 2831–2834. September 11, 1973.
15. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งท้องที่อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง ตั้งเป็นกิ่งอำเภอศรีบรรพต" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 94 (122 ง): 4920. December 6, 1977.
16. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองพัทลุง อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 98 (59 ง): 1109–1117. April 21, 1981.
17. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 99 (60 ง): 1329–1333. April 27, 1982.
18. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 100 (133 ง): 2838–2840. August 16, 1983.
19. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 105 (234 ง): (ฉบับพิเศษ) 89-93. December 27, 1988.
20. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แบ่งเขตท้องที่อำเภอควนขนุน จังหวัดพัทลุง ตั้งเป็นกิ่งอำเภอป่าพะยอม" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 107 (25 ง): 1355. February 13, 1990.
21. "พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอลำทับ อำเภอร่องคำ อำเภอเวียงแหง อำเภอนาโยง อำเภอแก้งสนามนาง อำเภอโนนแดง อำเภอบ้านหลวง อำเภอกะพ้อ อำเภอศรีบรรพต อำเภอแก่งกระจาน อำเภอหนองสูง อำเภอสบเมย อำเภอเมยวดี อำเภอโคกเจริญ อำเภอทุ่งหัวช้าง อำเภอผาขาว อำเภอวังหิน อำเภอดอนพุด อำเภอบึงโขงหลง และอำเภอห้วยคต พ.ศ. ๒๕๓๖" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 110 (179 ก): (ฉบับพิเศษ) 1-3. November 3, 1993.
22. "พระราชกฤษฎีกาตั้งอำเภอด่านมะขามเตี้ย อำเภอแก่งหางแมว อำเภอภักดีชุมพล อำเภอเวียงแก่น อำเภอแม่วาง อำเภอถ้ำพรรณรา อำเภอบ่อเกลือ อำเภอโนนสุวรรณ อำเภอห้วยราช อำเภอแม่ลาน อำเภอบางแก้ว อำเภอป่าพะยอม อำเภอหนองม่วงไข่ อำเภอยางสีสุราช อำเภอจังหาร อำเภอบ้านธิ อำเภอ ภูสิงห์ อำเภอบางกล่ำ อำเภอวังม่วง และอำเภอนายูง พ.ศ. ๒๕๓๘" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 112 (32 ก): 1–3. August 8, 1995.
23. "พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. February 24, 1999.